ASİT VE BAZLARIN TEPKİMELERİ 1.NÖTRALLEŞME TEPKİMESİ 2.METALLERLE TEPKİMELERİ 1.NÖTRALLEŞME TEPKİMESİ Asitler ve bazlar tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur. 𝐴𝑠𝑖𝑡 + 𝐵𝑎𝑧 → 𝑇𝑢𝑧 + 𝑆𝑢 Örnek: 𝐻𝑁𝑂3 + 𝑁𝑎𝑂𝐻 → 𝑁𝑎𝑁𝑂3 + 𝐻2 𝑂 𝐻3 𝑃𝑂4 + 3𝑁𝑎𝑂𝐻 → 𝑁𝑎3 𝑃𝑂4 + 3𝐻2 𝑂 Not: Asitten gelen anyon ve bazdan gelen katyon tuz oluşturur. 2𝐻𝐵𝑟 + 𝐶𝑎(𝑂𝐻)2 → 𝐶𝑎𝐵𝑟2 + 2𝐻2 𝑂 Br-: Asitten gelen anyon Ca2+: Bazdan gelen katon Asitten gelen H+ iyonu ile bazdan gelen OH- iyonunun tepkimesine nötralleşme denir. + − 𝐻(𝑠𝑢𝑑𝑎) + 𝑂𝐻(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝐻2 𝑂(𝑠) Uyarı!!! Bazı asit baz tepkimeleri su oluşturmaz. Bu tür tepkimeler nötralleşme tepkimesi değildir. 𝑁𝐻3(𝑔) + 𝐻𝐶𝑙(𝑔) → 𝑁𝐻4 𝐶𝑙(𝑘) ⇒ 𝑁ö𝑡𝑟𝑎𝑙𝑙𝑒ş𝑚𝑒 𝑡𝑒𝑝𝑘𝑖𝑚𝑒𝑠𝑖 𝑑𝑒ğ𝑖𝑙𝑑𝑖𝑟. H2O oluşmayan asit-baz tepkimesi sulu çözelti ortamında gerçeklerşiyorsa nötralleşme tepkimesi kabul edilir. 𝑁𝐻3(𝑠𝑢𝑑𝑎) + 𝐻𝐶𝑙(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑁𝐻4 𝐶𝑙(𝑠𝑢𝑑𝑎) ⇒ 𝑁ö𝑡𝑟𝑎𝑙𝑙𝑒ş𝑚𝑒 𝑡𝑒𝑝𝑘𝑖𝑚𝑒𝑠𝑖𝑑𝑖𝑟. 2.ASİT VE BAZLARIN METALLERLE OLUŞTURDUĞU TEPKİMELER Metaller tepkimeye girme eğilimlerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. Metaller Aktif Metaller Amfoter Metaller Tam Soy Metal Soy Metaller Yarı Soy Metal 1. AKTİF METALLER: Asitlerle tepkimeye girerek H2 gazı çıkarabilen metallerdir. Li,Na,K,Mg,Ca,Ba,Sr gibi metaller aktif özellik gösterir. Bu metaller Su ile bile tepkimeye girerek H2 gazı oluşturabilirler. Örnek: 1 𝐾(𝑘) + 𝐻𝑁𝑂3(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝐾𝑁𝑂3(𝑠𝑢𝑑𝑎) + 𝐻2(𝑔) 2 𝑀𝑔(𝑘) + 2𝐻𝐶𝑙(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑀𝑔𝐶𝑙2(𝑠𝑢𝑑𝑎) + 𝐻2(𝑔) 2.AMFOTER METALLER Asitlerle ve kuvvetli bazlarla tepkimeye girerek H2 gazı çıkarabilen metallerdir. Amfoter metaller aynı zamanda aktif metal özelliği de gösterirler. Al,Sn,Zn,Pb,Cr,Be,Ge gibi metaller amfoter özellik gösterirler. Örnek: 𝑍𝑛(𝑘) + 2𝐻𝐶𝑙(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑍𝑛𝐶𝑙2(𝑠𝑢𝑑𝑎) + 𝐻2(𝑔) 𝑍𝑛(𝑘) + 2𝑁𝑎𝑂𝐻(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑁𝑎2 𝑍𝑛𝑂2(𝑠𝑢𝑑𝑎) + 𝐻2(𝑔) 2𝐴𝑙(𝑘) + 3𝐻2 𝑆𝑂4(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝐴𝑙2 (𝑆𝑂4 )3 𝑠𝑢𝑑𝑎 + 3𝐻2(𝑔) 3 𝐴𝑙(𝑘) + 3𝐾𝑂𝐻(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝐾3 𝐴𝑙𝑂3(𝑠𝑢𝑑𝑎) + 𝐻2(𝑔) 2 3.YARI SOY METALLER Sadece H2SO4 ve HNO3 gibi kuvvetli oksijenli asitlerle tepkimeye girebilen metallerdir. Bu tepkimelerden H2 gazı çıkmaz. SO2, NO ve NO2 gibi gazlar çıkar. Cu,Hg ve Ag yarı soy metallerdir. NOT 1: HNO3 çözeltisi derişik ise NO2 gazı, seyreltik ise NO gazı açığa çıkar. Örnek: 𝐶𝑢(𝑘) + 4𝐻𝑁𝑂3 𝑠𝑢𝑑𝑎 3𝐶𝑢(𝑘) + 8𝐻𝑁𝑂3 𝑠𝑢𝑑𝑎 𝑑𝑒𝑟𝑖ş𝑖𝑘 𝐶𝑢(𝑁𝑂3 )2 𝑠𝑢𝑑𝑎 + 2𝑁𝑂2 𝑔 + 2𝐻2 𝑂(𝑠) 𝑠𝑒𝑦𝑟𝑒𝑙𝑡𝑖𝑘 3𝐶𝑢(𝑁𝑂3 )2 𝑠𝑢𝑑𝑎 + 2𝑁𝑂 𝑔 + 4𝐻2 𝑂(𝑠) NOT 2 : H2SO4 çözeltisi derişik kullanıldığında tepkime gerçekleşir ve SO2 gazı açığa çıkar. Örnek: 2𝐴𝑔(𝑘) + 2𝐻2 𝑆𝑂4(𝑠𝑢𝑑𝑎) 𝑑𝑒𝑟𝑖ş𝑖𝑘 𝐴𝑔2 𝑆𝑂4(𝑠𝑢𝑑𝑎) + 𝑆𝑂2(𝑔) + 2𝐻2 𝑂(𝑠) NOT 3:Yarı soy metaller zayıf asitlerle ve oksijensiz asitlerle tepkime vermezler. Örnek: 𝐶𝑢(𝑘) + 𝐻𝐶𝑙(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑡𝑒𝑝𝑘𝑖𝑚𝑒 𝑣𝑒𝑟𝑚𝑒𝑧. 𝐻𝑔(𝑠) + 𝐶𝐻3 𝐶𝑂𝑂𝐻(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑡𝑒𝑝𝑘𝑖𝑚𝑒 𝑣𝑒𝑟𝑚𝑒𝑧. 4.TAM SOY METALLER Hiçbir asit ve bazla tepkimeye girmeyen metallerdir. Au ve Pt tam soy metaldir. Örnek: 𝐴𝑢(𝑘) + 𝐻𝐶𝑙(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑡𝑒𝑝𝑘𝑖𝑚𝑒 𝑣𝑒𝑟𝑚𝑒𝑧. 𝑃𝑡(𝑘) + 𝐻𝑁𝑂3(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑡𝑒𝑝𝑘𝑖𝑚𝑒 𝑣𝑒𝑟𝑚𝑒𝑧. 𝐴𝑢(𝑘) + 𝑁𝑎𝑂𝐻(𝑠𝑢𝑑𝑎) → 𝑡𝑒𝑝𝑘𝑖𝑚𝑒 𝑣𝑒𝑟𝑚𝑒𝑧. NOT: Tam soy metaller sadece Cabir bin Hayyan tarafından bulunan kral suyu(HNO3+3HCl karışımı) ile tepkimeye girebilir. ÇALIŞMA SORUSU BAZI ÖNEMLİ ASİTLERİN AŞINDIRICI ETKİLERİ HNO3 oksijenli bir asit olduğu için hem derişik hem de seyreltik çözeltisi iyi bir aşındırıcı maddedir. HCl ile karışımı olan kral suyu Au ve Pt gibi tam soy metalleri bile aşındırabilir. Bu nedenle cam veya plastik kaplarda saklanır. H2SO4 oksijenli kuvvetli bir asittir. Tüm aktif metalleri aşındırır. Derişik çözeltisi yarı soy metalleri de aşındırır. Bu nedenle cam veya plastik kaplarda saklanır. BAZI ÖNEMLİ ASİTLERİN AŞINDIRICI ETKİLERİ HF zayıf bir asittir. Aktif metalleri aşındırabilirken soy metallere etki etmez. HF’nin en önemli özelliği cam ve porselen malzemleri aşındırabilmesidir. Bu nedenle plastik kaplarda saklanır. Derişik H2SO4,H3PO4 ve CH3COOH iyi nem tutucu özellik gösterirler. Bu nedenle cilde temas ettiklerinde ciltte su kaybına neden olup yanıkların daha ciddi doku hasarına yol açmasına neden olurlar. Asitler suda ekzotermik(ısı veren) çözünürler. Bu nedenle çözelti,çözünme sırasında ısınır ve kabı da ısıtır. Bu ısınmaya karşı dikkatli olunmalıdır. Asite çözeltileri hazırlanırken kaba önce us alınır ve asit su üzerine yavaşça eklenir. Asit üzerine su dökülmemelidir.
