Küresel E ilimler ve Tar m smail U URAL Yeni As r TV Programc s ve Yeni As r Gazetesi Yazar Prof Dr.Ünal Evcim Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tar m Makineleri Bölümü Ö)retim Görevlisi Uygar U+AR Hüseyin VEL O LU Türk Traktör Case IH Marka Müdürü Tari1 ncir ile Pamuk ve Ya)l Tohumlar Birlikleri Genel Müdürü Konu ve Amaç • Belli ba1l küresel e)ilim ve etkenlerin tar ma muhtemel etkilerinin de)erlendirilmesi • Bu e)ilimler do)rultusunda yeniden 1ekillenecek olan tar msal üretime “mekanizasyon” odakl bak 1la yeni geli1melere dair ip uçlar elde edilmesi Küresel E ilimler • • • • • • Küresel rekabet geli1iyor Çevre limitleri daral yor Küresel s nma ve iklim de)i1ikli)i Tar m ürünleri arz/talep dengesi de)i1iyor Çin faktörü de)i1imde ba1at rol oynuyor Biyoenerji kullan m yayg nla1 yor Küresel Rekabet • Dünya tar m ürünleri ticareti geli1iyor. • Tar msal destekler azalma e)iliminde. • Tar msal üretimde kar marjlar daral yor. Girdi ve Ürün Fiyatlar Yeni yap lar Yeni makinalar Toplam tar msal üretim girdileri Tar msal ürünler Küresel Rekabet Daha kaliteli ürünü daha ucuza üretmenin önemi küresel düzeyde art yor. Üretimin sürdürülebilirli)i rekabetçi olmas na ba)l . Al 1 lagelmi1 üretim teknikleri ve araçlar n terk edilmesi, ürün kalitesini koruyarak üretimi en dü1ük maliyetle gerçekle1tiren teknik ve araçlar n kullan lmas gerekiyor. Çevre Limitleri • Tar m küresel ekosistem s n rlar n zorluyor. • Tatl su k tl ) en yak n tehdit olarak kar1 m zda. • Geçen yüzy l içinde su tüketimi 6 kattan fazla artt . • Bir insan n günlük su ihtiyac 4 litre; litre ayr ca günlük g das n n üretimi için 2000 litre su gerekiyor. • 1 kg bu)day üretimi için 750 litre suya ihtiyaç var. • Yüzey sular yetersiz kald ) ndan, yer alt kaynaklar giderek artan oranlarda çekiliyor. Çevre Limitleri • Dünya sulanan alan de)erleri uzun y llardan sonra 2004 y l nda azalmaya geçti. • Yeralt sular ndaki azalama halen dünya nüfusunun yar s n etkiliyor. • Bunlar n içinde Dünya’n n en büyük tah l alanlar na sahip ülkeleri ABD, Çin ve Hindistan bulunuyor. Çevre Limitleri • Do)al etkenlerin ötesinde, tar m alanlar ndaki kentle1me nedeniyle ortaya ç kan azalma sürüyor. • Üstelik bu kay p verimsiz olanlardan çok verimli alanlarda olma e)iliminde. • Parka kat lan her yeni otomobil park yeri ve yol için 20 m2 alan kapat yor. Çevre Limitleri Üretimde daralan çevre limitlerine uygun teknik ve araçlar n kullan lmas gerekiyor. Al 1 lagelmi1 üretim teknikleri ve araçlar n yerini ça)da1 üretim teknolojileri ve bunlara uygun araçlar n almas gerekiyor. Küresel +klim De i-ikli i • G da üretimine bir di)er büyük tehdit küresel iklim de)i1ikli)i ve s nmadan geliyor. • Önde gelen uzmanlar bunun h z kazanaca) n varsay yor. • BM 4. klim Raporu’na göre, 2030 itibariyle ortalama küresel s cakl ) n 5.80C kadar artaca) tahmin ediliyor. • En son ara1t rmalara göre ortalama s cakl ktaki her bir derecelik art 1 Dünya hububat hasad n %10 azaltacak. Küresel +klim De i-ikli i Üretim i1lemlerinin en k sa sürede, optimum girdi tüketilerek yap lmas gerekiyor. Al 1 lagelmi1 üretim teknikleri ve araçlar n yerini ça)da1 üretim teknolojileri ve bunlara uygun araçlar n almas gerekiyor. Nüfus ve Üretim Thomas R. Malthus’un Malthus Dünya nüfusunun geli1mesine dair kuram (1798) Justus von Liebig’in yapay gübrelerle ilgili çal 1mas (1840) 2008 ??? Ürün Fiyatlar • Bugünlerde Dünya çiftçileri bu)daydan bir y l öncesine göre %50 – 100 kadar daha çok kazan yor. • Bu)day’da k tl k var ve bu 2003’te oldu)u gibi k sa süreli bir olgu de)il. Geçmi- Dönem G da Fiyat +ndeksi Ucuz g da devri kapand m ? Dünya Nüfusu bu yana • Dünya nüfusu Malthus ve von Liebig’ten Liebig 1 milyar’dan 6 milyar’a milyar milyar yükseldi. • +imdilerde her y l 75 milyon art yor. • 2050 itibariyle bir 3 milyar daha artm 1 olacak. • “Tar m dünyay besleyebilecek mi?” mi? sorusu her zaman oldu)undan çok önemle gündemde. • Bundan böyle, tar m n üzerindeki bask lara kar1 n nüfusun beklentilerini kar1 layabilmesi “imkans z ba-arma görevi” gibi görülebilir. Bu day Arz/Talep Dengesi • 2002 y l nda dünya genelinde bu)day talebi arz 36 milyon ton (Mt) a1t . • 36 Mt = AB sto)unun 2 kat • Kanada ve Avustralya ihracatlar toplam • 2006 y l bu)day arz aç ) : 25 Milyon ton • Bu, geçmi1in bollu)u nedeniyle henüz bütünüyle göremedi)imiz büyük bir tehlikenin habercisi olabilir mi? Çin Faktörü • “Çin”, bir çok hammaddede oldu)u gibi, tar m ürünleri pazar ndaki geli1melerin de en önemli aktörü. • Kritik Nokta: • Çin talebi > ABD talebi Örne)in, bak r’da • 2002 y l nda Çin talebi = 2.4 Mt = ABD talebi • 2006’da, Çin talebi = 4.2 Mt > %75 ABD talebi Çin Faktörü • Çin dünya bu)day rezervlerini yutuyor: • Milli gelirin artmas yla birlikte Çin nüfusunun daha çok et, bal k, sebze ve meyve tüketmek isteyece)i, ayr ca hububat talebinde belirgin bir art 1 olaca) öngörülmektedir. • Daha çok sebze ve meyve üretilmesi gere)i hububat alanlar n k s tlamaktad r. • Dahas geni1 tar m alanlar y ldan y la çölle1me ve erozyon nedeniyle önemli oranda hasar görmektedir. Çin Faktörü • +imdiye dek bu yap sal de)i1meler, rekor düzeylerdeki sto a üretim taraf ndan maskelenmi1tir. • Ancak bundan böyle, yeni durumun pazar fiyatlar na haha çabuk yans mas beklenmektedir. • Bu)day stoklar son 6 y ll k sürede 100 Mt’dan 35 Mt’a geriledi; y lda 11 Mt ! • Bu e)ilimin devam halinde, 3 y l içinde Çin’in bu day sto u tümüyle erimi- olacak. Stok Seyri Çin Faktörü • Bu süre içinde, Çin hükümeti acil durum ilan etmek ve dünya pazar ndan bu)day almak zorunda kalacakt r. • 2004 y l nda 7.3 Mt bu)day ithal etti. • Bu da göstermektedir ki, bundan sonraki al mlar küçük miktarlar olmayacakt r. Tar msal Üretim Art • Bugüne kadar tar msal üretim nüfus art 1 na paralel bir geli1meyi (%1 ile 1.5) sa)layabildi. • Tarla bitkilerinde verim art - azalma e ilimine girdi; girdi bundan böyle %1 ile 1.5 oran nda y ll k verim art 1 sa)lamak art k çok daha zor. • Örn. 60’l y llarda ortalama bu day verimindeki y ll k art - %3.5 kadard ; 90’l y llarda bu %1.2’ye geriledi. %1.2 • M s r’da durum, tart 1mal genetik mühendisli)i sayesinde, daha iyi. Tar msal Üretim Art • Ürün verimi art 1 oran ndaki azalma e)ilimi neden kaynaklan yor? • Bir çoklar bunu dü1ük ürün fiyatlar nedeniyle arge’ye çok az para ayr labilmi- olmas na ba)l yor. • Baz lar bunun yan s ra, verim art - nda s n r de erlere ula- lm - olmas n da mümkün görüyor. Tar m Yat r mlar • Tar msal yat r mlar n s n rl kalmas ürün verimindeki art 1 n yava1lamas n n nedeni olabilir mi? • Bu k s tl l ) n a1 lmas durumunda, yeni yat r mlar soruna çözüm olur mu? Di er Sektörlerden Örnekler • Fiyatlar katlanarak artan di)er hammadde örnekleri: • Ham petrol fiyatlar geçmi1 y llar içinde, 2006 yaz ndaki geçici s çramayla birlikte, 6’ya katland ; bak r fiyatlar 4 kat artt . • Buna kar1 n, ham petrol ve bak r arz n art rmaya yönelik yat r mlar ciddi anlamda ancak bugünlerde canl l k kazan yor; yor sonuçlar n n tam olarak al nabilmesi için y llar gerekecek. Tar m Yat r mlar • Tar mda her1eyden önce, tüm taraflar n yer alaca) uzun süreli bir tekrar dü-ünme süreci’ne ihtiyaç var. • Halen ço)u ki1ide, fiyat art 1lar n n yine geçici bir durum olarak kalaca) endi1esi var. • Bu endi1e, bir ölçüde ürün fiyatlar ndaki geçen y l n Ocak ay na kadar süren dü1ü1ten kaynaklan yor. Tar m Yat r mlar • Fakat yat r mlar n n önündeki as l engel politik riskler : • Vergilendirme ve yasal riskler • Milliyetçilik • Sava1 ve terör • hracat n s n rland r lmas tehlikesi ve yolsuzluk • Ve nihayet, girdi temini ve ürün i1lemedeki mevcut kapasite yetersizlikleri Tar msal Üretim Artar m ? • Genel olarak, verimlilik art 1 n n meydana gelme olas l ) tabii ki var. • Ancak bunun Dünya nüfusundaki art 1 ve Asya’dan gelecek güçlü talebi kar1 lay p kar1 layamayaca) konusunda belirsizlik sürecek gibi gözüküyor. Tar msal Üretim Artar m ? • Tar m ürünleri fiyatlar ndaki art 1 e)iliminin sürmesi, di)er küresel e)ilimlerle birlikte de)erlendirildi)inde güçlenen bir olas l k. • Bu olas l k yukar daki tar msal üretim art 1 na ili1kin kötümser yakla1 m n kar1 t bir görü1ün temelini olu1turuyor: • Tar m alanlar g da üretimini k s tlayan bir faktör de ildir. Tar msal Üretim Artar m ? • Tar m ekonomisti ve Nobel Ödülü sahibi Theodore W. Schultz’a Schultz göre: • Alan bulunurlulu)unun kalk nmaya süregelen etkisi geçmi1te olmad ; gelecekte de olmayacak. • Tar m alanlar n n verimlili)i, a1a) daki 1artlar yerine getirildi)inde, ola)anüstü boyutlarda art r labilir: • tar msal i1 gücü yeterince iyi e)itildi)inde, • uygun teknoloji sa)land ) nda ve • pazardaki fiyat sinyalleri politikac lar taraf ndan bozulmad ) nda. Tar msal Üretim Artar m ? • Bu tür fiyat sinyalleri yenilikçilik ve verimlilik art 1 için motor görevi yapar. •Kazançl olmad ) için kullan lmayan alanlar kullan ma kat l r. • Halen kullan lmakta olan alanlarda daha yo)un tar ma geçilir. Tar msal Üretim Artar m ? • Yükselen fiyatlar verimlili)i sürdürülebilir k lan yenilikler için cazibe olu1turur. • Yükselen fiyatlar ve artan açl k politikac lar üzerinde ekonomik ve politik ko1ullar n tar m lehine geli1tirilmesi, ayr ca tar msal ara1t rma, e)itim ve yay m faaliyetlerine daha fazla yat r m yap lmas yönünde bask olu1turur. Tar msal Üretim Artar m ? • Dünya tar m bugün ve yar n insanl ) n g da ihtiyac n kar1 layacak potansiyele sahiptir. • Bunun için tar m fiyatlar art 1 e)ilimini sürdürmeli, • Ancak bu art 1lar 1iddetli de)il, yumu1ak bir seyir izlemelidir. • Gelecek on y ll k dönemlerde ürün fiyatlar n n umuldu)u gibi geli1mesi ve Dünya pazar ndaki mü1terilerin güçlenmesi çiftçiler için yeni gelir f rsatlar yaratacakt r. Tar msal Üretim Artar m ? • Bu f rsatlar n kazanca dönü1ebilmesi, politikac lar n çiftçilerin uluslararas pazarda varl klar n sürdürmeleri için gerekli rekabet ko1ullar n yaratmalar na ba)l d r. • Bunun için pazar daha çok liberalle1meli, tar m politikalar büroksiden ar nmal , yat r mlar n önündeki engeller kalkmal ve gen teknolojileri de dahil olmak üzere ça)da1 teknolojilere ili1kin k s tlamalara son verilmelidir. Tar msal Üretim Artar m ? • Ayr ca ara1t rma, e)itim ve yay m hizmetlerine yönelik büyük kamu yat r mlar na ihtiyaç vard r. • Bu yat r mlar sonucunda sa)lanacak yenilikçilik ve verimlilik art -lar Dünya g da güvenli)inin ve sürdürülebilir ekonomik kalk nman n anahtar olacakt r. Biyoenerji • Tar msal üretim giderek artan oranlarda g da ve yem pazarlar ndan biyoenerji alan na kay yor. • Biyoyak tlara olan politik ilginin arkas nda, rezervler azald kça pahalanan fosil yak t tüketimini azaltma ihtiyac var. • Ayr ca CO2 ba1ta olmak üzere, gaz emisyonlar n n dü1ük olmas , biyoyak tlar n uluslararas düzeyde destek görmesini sa)l yor. Biyoenerji • Biyoenerjinin yayg nla1t r lma çal 1malar n n di)er bir çok hedefi bulunuyor: – Kentlerdeki hava kalitesinin iyile1tirilmesi – K rsal alanlar n korunmas – Tar m ürünleri için yeni bir kazanç kap s n n aç lmas – V.d. Biyoyak t Kullan m • ABD – Mevzuat 2012 itibariyle 22.5 Mt biyoethanol e1de)eri biyoyak t gerektiriyor. – Bu durumda biyoyak t tüketimi %3 seviyesinin üzerine ç kacak. • Brezilya – Petrol %20-25 oran nda biyoethanol alkol kar 1t r lm 1 olarak sat l yor; ayni zamanda çoklu yak t araçlar için %100 biyoethanol de bulunabiliyor. • AB – Biyoyak t kullan m n n 2010 itibariyle %5.75 düzeyine ç kmas hedefleniyor. Biyoyak t Kullan m • Biyoyak t kullan m n n yayg nla1mas yeni bir tatr 1may gündeme ta1 yor: Tar m alanlar n n giderek artan oranlarda biyoenerji bitkilerine ayr lmas n n g da ve yem üretiminde yarataca) aç k nas l kapat lacak? • Üretim maliyetleri, ürün fiyatlar ve politikalar bu da) l m 1ekillenmesinde rol oynayacak. Kaynaklar • Evcim, Ü., et al. A case study on agricultural mechanisation of Turkey. The proceedings of 6th Tech.Congress of Agric.Engineering of Turkey, Jan, 3-7, 2005, Ankara • Hitzfeld, J., From overproduction to undersupply. Agrifuture, DLG for European Business Farming, Spring 1/07, pgs 8..11 • Von Witzke, H. Unused production capacity is still available. DLG for European Business Farming, Spring 1/07, pgs12..13 Biyoyak t Kullan m
