periyodik cetvelin

PERİYODİK CETVELİN
TARİHÇESİ
Periyodik cetvel kimyasal elementlerin
sınıflandırılmasına yarayan tablodur.
Ondan önce de bu yönde çalışmalar
yapılmış olmakla birlikte, icadı genellikle
Rus kimyager Dmitri Mendeleev'e
maledilir. (1869) Mendeleev, tabloyu,
atomların artan atom ağırlıklarına göre
sıralandıklarında belli özelliklerin
tekrarlanıyor olmasından hareketle
oluşturdu.
Elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki
benzerliklerin araştırılması fizik ve kimyacıları
ilgilendirmiştir. Gerçi benzer özelliklerdeki elementlerin
sıralanabilmesi için bilinen elementlerin özelliklerinin
öncelikle ortaya konulması gerekir. Altın, gümüş, kalay,
bakır, kurşun ve cıva gibi elementler eski çağlardan beri
biliniyordu. Bir elementin ilk bilimsel olarak bulunması
1649 yılında Henning Brand’ın fosforu bulmasıyla başlar.
Bundan sonraki 200 yıl boyunca elementler ve onları
bileşikleri hakkında kimyacılar tarafından pekçok bilgi
elde edildi. Bununla beraber 1869 yılına kadar toplam 63
element bulunabilmişti. Bilinen elementlerin sayısı
arttıkça, bilim adamları elementlerin özelliklerinin belli
kalıplara oturduğunu anlamaya başladılar.
De Chancourtois, "Elementlerin özellikleri
sayıların özellikleri ile ilişkilidir" dedi ve her
yedi elementte bir özelliklerin
tekrarlandığının farkına vardı. Bu tablo
kullanılarak birkaç metal oksidin
stokiyometrisi önceden tanımlanabildi. Ne
var ki bu cetvel üzerinde elementlerden
başka bazı iyonlar ve elementler de yer
alıyordu.
1817 yılında Johann Dobereiner benzer kimyasal
özellikler sahip olan stronsiyum, kalsiyum ve baryuma
bakarak, stronsiyumun atom ağırlığının kalsiyum ve
baryum atom ağırlıklarının ortasında olduğuna dikkat
çekti. 1829 yılında klor, brom ve iyot üçlüsünün de
benzer özellikler gösterdiği bulundu. Yine benzer
davranış lityum, sodyum ve potasyum için de
gözleniyordu. 1829 ve 1858 yılları arasında bu konuda
pek çok araştırma yapıldı. Bu sırada halojenler grubuna
katıldı. Oksijen, kükürt, selenyum ve tellür bir grubun
üyesi olarak düşünülürken azot, fosfor, arsenik, antimon
ve bizmut başka bir grup içine yerleştirildiler.
İlk periyodik tabloyu oluşturma şerefi Fransız
bilim adamı A. E. Beguyer de Chancourtois'e
düştü. De Chancourtois, silindirin çevresine 16
kütle birimleri yerleştirerek elementleri buraya
oturttu. Benzer özelliklerdeki elementler bu
silindir üzerinde düşey satırlarda gruba ayırmıştı.
Atom ağırlıkları sekizin katı kadar olan
elementlerin özellikleri benzerdi. 1864 yılında
yazılan bir yazıda Newlands bunu Oktav kanunu
(Law of Octaves) olarak tanımladı. Bu kanuna
göre herhangi bir element tablodaki sekizinci
elementle benzerlikler gösteriyordu.
HAZIRLAYAN
ALPEREN ZİYA SÖKMEN