e**t*mde materyal tasarımı ve hazırlama *lkeler

EĞİTİMDE MATERYAL TASARIMI
VE
HAZIRLAMA İLKELERİ
Hazırlayan
SERDAR ÖZER
Öğretim materyallerinin oluşturulmasında iki aşama çok
önemlidir.
Öğretim materyalini tasarlama.
Öğretim materyalini hazırlama.
Öğretim Materyalleri Tasarımı
Tasarımda Geştalt psikolojinin ilkelerinin de dikkate alınması
gerekir.
Şekil zemin ilişkisi
Tamamlama
Yakınlık
Devamlılık
Benzerlik
Basitlik
Şekil zeminden daha dikkat çekici özelliklere sahiptir.
Yakınlık organizmanın bir alandaki ögeleri nesneleri birbirlerine
olan yakınlıklarına göre algılama eğilimidir.
Benzerlik pek çok özellik bakımından birbirine benzer ögelerin
birlikte gruplanarak algılanma eğilimidir.
Tamamlama, organizmanın tamamlanmamış etkinlikleri, şekilleri,
sesleri tamamlayarak algılama eğilimidir.
Devamlılık aynı yönde giden noktalar, çizgiler vb. birimlerin
birlikte gruplanarak algılama eğilimidir.
Basitlik, basit, düzenli bir şekilde organize edilmiş figürleri
algılama eğilimidir. Algılama simetrik, düzenli, düzgün olan iyi bir
biçime, şekle ve bütüne doğru olmaktadır
(Senemoğlu 2004: 243-247).
Şimşek'e göre (1997:69), bir öğretim materyali
Kolay kullanılır olmalı ve öğrenciyi en az çaba ile ve en kısa
zamanda bilgiye ulaştırmalıdır.
Materyalde kullanılan nesneler, ilk bakışta kavranabilecek
özellikte olmalıdır.
Materyal içindeki unsurlar, uyumlu ve bütünlük içinde
olmalıdır.
 Kullanılan yazı açık, net ve kolay algılanabilir olmalı, renkler
uyumlu olmalı ve abartılı olmamalıdır.
Resim, çizim, yazı ve renkler, öğrencinin yaş ve cinsiyetine
uygun olmalıdır.
Harf Kullanımı
Kullanılan harfler birbiri ile uyumlu olmalıdır
Bir yazıda çok fazla harf karakteri kullanılmamalıdır. Mümkün
olduğunca bir harf karakteri kullanılmalıdır( Times new roman vb).
Başlıklar büyük harfle, diğer kısımlar küçük harfle yazılmalıdır.
Sürekli büyük harf kullanılması dikkat ve algılamayı zorlaştırır.
Koyu , eğik ve altı çizme özellikleri ayırt edici bilgiler için
kullanılmalı ve uzun kullanılmamalıdır.
Harf koyu olduğunda zeminin açık, zemin koyu olduğunda
harfin açık olmasına dikkat edilmelidir.
Harflerin çok yakın olmamasına dikkat edin.
Harflerin büyüklüğü öğrenenlere göre ayarlanmalıdır.
Küçük yaşlarda büyük punto kullanılmalıdır.
İster elde ister bilgisayar temeli hazırlanan bir materyalde
hangi yaş olursa olsun büyük punto kullanılmalıdır.
Örneğin tepegöz ve bilgisayar sunumları için en ideal
punto 18’dir.
Bir metinde materyalde çok fazla yazı olmamalıdır.
Örneğin bir powerpoint slaytın da en fazla 4- 5 satır ve
kelime sayısı da az olmalıdır.
Harfler ve satırlar arasında gerektiği kadar boşluk olmalıdır.
Çok yakın olunca dikkat dağılabilir.
Renk Kullanımı
 Materyal hazırlarken renk ögesi kullanılmalıdır. Renkler her
zaman dikkat çekicidir.
 Renkler önemli bilgileri ayırt etmede zıtlık yaratılarak
kullanılabilir. Örneğin açık renk üzerine koyu renk, ya da koyu
renk üzerine açık renk vb.
 Renkler öğrenenlerin gelişim özelliklerine uygun olarak
kullanılabilir. Küçük yaşta olanlar için parlak renkler daha dikkat
çekicidir.
 Renklerle bilgilerin gruplanması da sağlanabilir. Her bir bilgi
bütünü bir renkle ifade edilebilir.
 En önemli bilgiler canlı renklerle ayırt edilebilir.
 Renk bir materyalde çok aşırı kullanılmamalıdır.
 Kullanılan renkler estetik bir bütün oluşturmalı, dikkati
dağıtacak şekilde karmaşık olmamalıdır.
 Renkler gerçek yaşamdakine uygun olarak kullanılmalıdır.
 Örneğin : Ağaçsa yaprakları yeşil olmalı vb.
Ekran Tasarımı
Bilgisayar temelli bir materyalde ekran tasarımı son derece
önemlidir. Öğrenen için yeterince ilgi çekici hazırlanmalıdır.
 Bir ekranda en fazla 4-5 satır ve en fazla 20
sözcük kullanılmalıdır.
 Basit koyu harf tiplerini tercih edilebilir. Çok
gösterişli yazılar dikkat dağıtabilir.
 Ekrandan ekrana tutarlılık sağlamak için satır genişliği ve satır
aralığına önceden karar verilmelidir.
 Tek satır yorucudur. Bilgisayar temelli sunumlarda en azından
1.5 aralık olabilir.
 Boşluklar olmalıdır. Her tarafı dolu bir ekran algılamayı
zorlaştırır.
 Koyu fon üzerine açık, yada açık renk üzerine koyu olacak
şekilde zıtlık ekranda olmalıdır. Şekil-zemin algısı özelliğine dikkat
edilmelidir.
BİÇİMSEL ELEMANLARIN KULLANIM İLKELERİ
 Boşluk
 Çizgi
 Biçim
 Yüzey
YERLEŞİM ELEMANLARININ KULLANIM
İLKELERİ
 Oran / Ölçek
 Ritim
 Denge
 Vurgu
 Bütünlük
 Ahenk
MATERYAL HAZIRLAMA İLKELERİ
 Öğretim materyali, basit, sade ve anlaşılabilir olmalıdır.
 Öğretim materyali, ders programlarını destekleyici biçimde
dersin hedef ve kazanımlarına uygun seçilmeli ve
hazırlanmalıdır.
 Öğretim materyali, dersin konusunu oluşturan bütün
bilgilerle değil, önemli ve özet bilgilerle donatılmalıdır.
Öğretim materyalinde kullanılacak görsel özellikler materyalin
önemli noktalarını vurgulamak amacıyla kullanılmalı, aşırı
kullanımdan kaçınılmalıdır.
Öğretim materyalinde kullanılan yazılı metinler, görsel-işitsel
öğeler, öğrencinin pedagojik özelliklerine uygun olmalı ve
öğrencinin gerçek hayatıyla tutarlılık göstermelidir.
Öğretim materyali, öğrenciye alıştırma ve uygulama imkanı
sağlamalıdır.
Öğretim materyalleri mümkün olduğunca gerçek hayatı
yansıtmalıdır.
Öğretim materyali her öğrencinin erişimine ve kullanımına açık
olmalıdır.
Materyaller sadece öğretmenin rahatlıkla kullanabildiği türden
değil, öğrencilerin de kullanabileceği düzeyde basit olmalıdır.
Zaman içinde tekrar kullanılacak materyaller dayanıklı
hazırlanmalı, bir defalık kullanımlarda zarar görmemelidir.
Hazırlanan öğretim materyalleri, gerektiği taktirde, kolaylıkla
geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir olmalıdır.
 Materyal hazırlarken yakın çevreden her türlü yardım için çaba
harcanmalı ve yardım alınmalıdır.
Materyalin hazırlama ve kullanım kılavuzları oluşturulmalıdır
MATERYAL SEÇİMİNDE BAZI FAKTÖRLER
Eğitim programına uygun mu ?
Genel ve doğru mu ?
Kesin ve anlaşılır bir dil kullanılmış mı ?
Motive edip ilgi uyandırıyor mu ?
Öğrenen katılımını sağlıyor mu ?
Teknik kalitesi iyi mi ?
Etkili olduğuna dair kanıt var mı?
Reklam ve önyargıdan uzak mı?
Kullanımı ile ilgili kılavuzlar yada açıklamalar var mı?
DERS MATERYALİ GELİŞTİRME AŞAMALARI
Ders materyali geliştirme aşamaları aşağıda maddeler halinde
verilmektedir. Bunlar:
Öğrencilere kazandırılması gereken hedefler ve kazanımlar
belirlenir.
Etkinliklerde hangi içerik ve sürecin yer alacağı tasarlanır.
Hedef ve kazanımları gerçekleştirecek etkinlikler de yer alan
materyaller tasarlanır.
Materyal tasarlama ve hazırlama ilkelerine göre materyal
için gerekli araç gereçler belirlenir.
Araç gereçler materyal hazırlama ve tasarlama ilkelerine
göre birleştirilerek materyal oluşturulur.
Materyalin uygulaması yapılır.
Uygulama sonuçları değerlendirilir ve geliştirilir.
Ders materyali geliştirme aşamaları incelendiğinde sistematik
bir yaklaşım olduğu görülmektedir. Ders süreci bütün olarak
düşünülür ve materyal ona göre hazırlanır.