Yönetim ekonomisi

Yönetim Ekonomisine Giriş
Kaynak: Yönetim Ekonomisi – Prof. Dr. İ. Özer Ertuna

2
Genel Bakış
 Ekonomi kısıtlı kaynakların kullanım alanlarına
yönlendirilmesini inceleyen bilim dalıdır.
 Ekonominin başlıca düşünce alanları üretim, gelir,
tüketim, tasarruf, yatırım, ticaret gibi alanlardır.
3
Rekabet
 Çağımızda rekabet ortamına her yerde rastlanır:
 ülkelerarası, şirketler arası ve kişiler arası rekabet,
olaylara değişik bir açıdan bakmamızı zorunlu
kılmaktadır.
 Rekabetin dayanışma, yardımlaşma, anlaşma ve
yarışma gibi diğer davranış türlerinden daha başarılı
olduğu inancı oldukça kuvvetlidir.
4
Rekabet
 Günümüzün rakabet koşulları altında, dünyanın belli
başlı sanayileşmiş ülkeleri gelecekteki rekabet
güçlerini zedeleyecek düzeyde sosyal sorunlarla
karşı karşıya kalmaktadır.
 Bu sosyal sorunlar ABD, Japonya, Fransa, Almanya
ve İngiltere gibi ülkelerde gelir dağılımı bozukluğu,
yoksulluk oranlarındakı artışlar, kalitesiz eğitim,
gençlerin iş bulmaması ve suça yönelmeleri gibi
sorunlar olarak ortaya çıkar.
5
Rekabet
 Rekabet koşullarının en uygun düşünce şeklinin
stratejik düşünce; en iyi davranış şeklinin stratejik
davranış; en iyi yönetim şeklinin ise stratejik
yönetim olduğuna inanılıyor.
 Rekabet ortamında herkesin; kişilerin, şirketlerin, ve
ülkelerin başarılı olmaları için rakiplerine karşı
stratejik değişkenler üzerinde mukayeseli üstünlük
yaratmaları zorunlu görülüyor.
6
Ekonomi Bilim Dalının Konuları
 Ekonomi insanları mutlu etmenin yollarını arar ve
bu araştırmalara esasen temel varsayım; insanların
tüketerek mutlu olmasıdır.
 Tüketilecek
şeylerin üretilmesi gerekir. İlkel
ekonomilerde bu olay çok basit şekilde olsada,
ekonomi geliştikçe üretim ve tüketim arasındaki
ilişki daha karmaşık hale dönüşür.
7
Ekonomi Bilim Dalının Konuları
 Üretimi
ve paylaşımı sağlayacak esas iki sistem
geliştirilmiştir:
1.
Kolektif sistem
2.
Serbest Piyasa sistemi
1. Kolektif sistemlerde herkesin yeteneğine göre üreteceği,
ihtiyacı çerçevesinde tüketeceği belirtilir. Paylaşmaya dayalı
ve kolektif sistemlerde insanların özverili çalışması gerekir.
İnsan tabiatı gereği özveriden mutluluk duymuyorsa, bu
sistemlerin başarılı olması pek beklenmez.
8
Ekonomi Bilim Dalının Konuları
2. Günümüzde bireysel mutluluğa dayalı sistemler
daha yaygındır. Bu sistemlerde, kişilerin kendi çıkarıları
peşınde koşmalarının toplumun da yararına olacağı
kabul edilir.Bu gün için başarılı olduğuna inanılan
sistem serbest piyasa ekonomisidir.
9
Ekonomi Bilim Dalının Konuları
 Serbest piyasa ekonomilerinde, ekonominin yaptığı
tahsisleri, piyasalarda arz ve talebi dengeleyen
fiyatlar yapar. Piyasa ekonomilerinde, tüm
kaynakların (üretim faktörleri, mal ve hizmetler,
katma değer ve gelirlerin) tahsisinin piyasalarda
oluşan fiyatlar tarafından yapılmasına görünmeyen
el kuralı denir.
10
Ekonomi Bilim Dalının Konuları
 Ekonomilerde dört önemli piyasa vardır:
1. Emek piyasasi (ücretler)
2. Mal ve hizmetler piyasası (fiyatlar)
3. Sermaye piyasası (faizler)
4. Kambiyo piyasaları (kurlar)
11
Ekonomi Bilim Dalının Konuları
 Serbest piyasa ekonomilerinde varsayımlardan en
önemlisi tam rekabet varsayımıdır.
 Rekabet
serbest
piyasa
ekonomilerini
mükemmelliğe götüren itici güçtür. Ekonomi bilimi
genellikle mükemmel piyasalar varsayımı yapar.
 Serbest
piyasa ekonomilerinde, piyasalardan
yalnızca emek piyasası tam rekabet kurallarına
uymaz.
12
Ekonomi Bilim Dalının Konuları
 Piyasalar, ulusal ve uluslararası piyasalar olarak ikiye
ayrılabilir.
 Bazı sistemlerde ulusal piyasalarla uluslararası
piyasalarda farklı kurallar uygulanıyor. Ulusal
piyasalarda yerli üreticiler yabancı üreticilerin
rekabetinden korunur.
 Bu koruma duvarları gümrük vergileri ve kotalar
şeklindedi.
13
Ekonomide İnsan
 Ekonomi dalının inancına göre insanları daha yüksek
tatmin düzeylerine ulaştırmanın yolu tüketimdir.
Hatta insan ne kadar çok tüketirse, o kadar da mutlu
olacağı kabul ediliyor.
 Tüketim yapabilmek için, üretmek ya da bir şekilde
gelir elde etmek gerekir. Kişiler üretim sürecine
katılacaklar, yaratılan gelirin paylaştırılması sonucu
da gelir elde edeceklerdir.
 Bu açıdan bakıldığında insanlar üretim aracı olmak
durumundadır.
14
Ekonomide İnsan
 İnsan
tasarrufları sonucu biriktirdiği servetini
kullanarak, ya da borçlanarak da tüketim yapabilir.
 Fakat servetin tüketime dönüşebilmesi için, üretim
yapan birinin, gelirinden tasarruf ederek bu servei
satın alması gerekir.
 Borçlanma da bir bakıma buna benzer.
 Sonuç olarak diyebiliriz ki, insan hem araç hem de
amaçtır.
15
Ekonominin Alt Dalları
 Ekonomi bilim dali ekonomi konularını bazı alt dallar altında
toplamiştir.
1. Mikro ve
2. Makro ekonomi
 Ekonomide ihtisas dallarıda vardır ki: ornek olarak uluslararası
ekonomi, para ve banka, dış ticaret , tarım ekonomisi ve s
gosterilebilir.
 Yönetim ekonomisi tüm bu dalları kapsamak zorundadır. Çünkü
yönetici sorunları çözümleyen ve karar veren bir kişidir.
Sorunları çözmek de konuya tüm açılardan bakmayı gerektirir.
16
Yönetim Ekonomisinin Kurumsal
Ekonomiden Farkı
 Yöneticinin temel görevi karar vermektir. Karar
vermemek dahi yöneticinin bir karadır. Bu kararlar
yönetimin planlama, örgütleme, şevklendirme ve
yürütme safhalarıyla ilgilidir.
 Tüm
kararlar istikbal için alınır. Bu açıdan
bakıldığında yönetim ekonomisi gelecekle ilişkilidir.
Gelecek ise hiç bir zaman kesin değildir, olayların ne
yönde gelişeceği önceden bilinmez, tahmin
edilebilir. Tahminlerde riskler doğurur.
17
Yönetim Ekonomisinin Kurumsal
Ekonomiden Farkı
 Yönetici şirketlerini rekabet ortamında yönetirler ve
bu durumda rakiplerine karşı mukayeseli üstünlük
geliştirmeleri gerekir.
 Yönetim kararlarını ilgilendiren olaylar bir takım
değişkenlerin etkileri altındadır. Bunlara çevre
değişkenleri denir.
 Yöneticiler bu gibi değişkenleri iyi tahmin etmek,
bunların kararlarını nasıl etkilediğini iyi anlamak ve
gerektiğinde
alternatif
senaryolar
üretmek
zorundadırlar.
18
Yönetim Ekonomisinin Kurumsal
Ekonomiden Farkı
 Yönetim kararlarını etkileyen değişkenlerin bir kısmı
yöneticinin etkileğebileceği değişkenlerdir. Bunlara
karar değişkeni denir.
 Yöneticilerin etkileğebileceği değişkenlerden bir
kısmı rekabet değişkenleridir.
 Yöneticilerin etkileğebileceği bazı değişkenler ise
rekabet alanın dışındadır. Bunlardan bazıları: eğitim
harcamaları, kalite çemberi uygulamaları vs.
19
Yönetim Ekonomisinin Kurumsal
Ekonomiden Farkı
 Yönetim ekonomisi uygulamalı bir dal olduğundan,
ekonomi teorisinden şu hususlarda farklılaşmaktadır:
1. Yönetim
ekonomisi karar modelleri geleceğe
yöneliktir. Bu modeller tam bilgi varsayımı yapamaz ve
riski hesaba katmak zorundadır.
2. Yönetim ekonomisi modelleri, kararları etkileyen tüm
değişkenleri hesaba katmalıdır. Bazı değişkenleri sabit
tuttuğu varsayımı yapamaz.
20
Devam
3. Yönetim ekonomisi kullandığı değişkenlerin alacağı
değerler konusunda varsayım yapamaz: değerleri
tahmin etmek zorundadır
4. Yönetim ekonomisi tam rekabet veya tam tekelci
piyasalarla ilgili bilgilerle yetinemez: Farklı
oranlardaki tekelci güçleri hesaba katarak karar
vermek zorundadır.
21
Yönetim Ekonomisi ve İstatistik
 Yönetim
ekonomisi
modellerinde
biliminden iki şekilde yararlanılır.
istatistik
1. Değişkenler
arasındakı ilişkilerin saptanması.
Değişkenler arası ilişkiler tahmin fonksiyonlarıyla
tahmin edilir.
 Tahmin fonksiyonlarının bir bağımlı değişkeni ve bu
değişkenin bağımlı olduğu bağımsız değişkenleri
vardır. İstatistik yöntemlerle bu fonksiyonun
bağımsız değişkenlerinin parametrleri tahmin edilir.
22
Yönetim Ekonomisi ve İstatistik
 İstatistik yoluyla tahmin yapmada daha ileri
düzeyde modeller de kullanılır.
 Faktör analizleri
 Regresyon analizleri
 Ayrıştırma analizleri vs.
23
Yönetim Ekonomisi ve İstatistik
 İstatistik yöntemlerinin yönetim ekonomisi alanında
ikinci kullanım şekli de değişkenlerin gelecekteki
değerlerinin tahminidir.
 Burada istatistik, projeksiyon ve zaman serisi
yöntemleriyle tahminler yapmamıza yardımcı olur.
 İstatistik yöntemler gelecekteki riskleri de tahmin
etmemize yarar.
24
Yönetim Ekonomisi ve Strateji
 Strateji hedefe götürecek yolun yönüdür.
 Yönetim ekonomisinin en büyük yararı şirketlerin
stratejik plan çalışmalarına yaptığı katkıdır. Stratejik
plan çalışmalarında stratejiler saptanırken şirketin
çevre ve bünye analizleri yapılır. Yapılan incelemeye
KZFT (Kuvvetli ve Zayıf yönler, Fırsat ve Tehlikeler)
analizi denir.
25
Yönetim Ekonomisi ve Strateji
 KZFT analizinde, şirket bünyesi incelenirken şirketin
rakiplere kıyasla kuvvetli ve zayıf yönleri ortaya
çıkartılır.
 Çevre analizi yapılırken de çevredeki gelişmelerin
şirket için yaratacağı fırsat ve tehlikeler saptanır.