V. Ders notları: DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİNDE PİYASALARIN

V. Ders notları: DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİNDE
PİYASALARIN LİBERALİZASYONU
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
Türk Dünyası İşletme Fakültesi
“DÖNÜŞÜM EKONOMİLERİ ” dersi
Öğr. Gör. Elşen Resul oğlu BAĞIRZADE
BAKÜ -2011
BAZI KAVRAMLAR
Liberalizasyon (İng. liberalization veya liberalisation) – genellikle ekonomik ve
sosyal politika alanında önceki devlet sınırlamalarının hafifletilmesi.
Deregulasyon (İng.deregulation) – devletin işletmeler ve bireyler üzerindeki
kontrolünün azaltılması veya ortadan kaldırılması.
Ekonomik liberalizasyon (İng. Economic liberalization) – geniş kavram
olmakla, genellikle daha fazla özel girişimlerin mübadele sistemine dayanarak
ekonomide devlet regulasyon ve sınırlamalarının azaltılması. Bu doktrin
neoliberalizme dayanmaktadır.
Piyasalaşma (İng. Marketization) – devlet işletmelerinin piyasa yönümlü
işletmelere benzer faaliyet gösteren işletmelere dönüştürme süreci. Bu devlet
subvensiyonlarının azaltılması, deregulasyon, örgütsel yeniden yapılanma,
ademi merkeziyet ve özelleştirme uygulamalarıyla başarılır.
Ticaretin
serbestleştirilmesi
Fiyatların
serbestleştirilmesi
Paranın konvertibl
hale getirilmesi
PİYASALARIN
LİBERALİZASYONU
Özel girişimciliğe
izin verilmesi
Finansal
liberalizasyon
Özelleştirme ve
devlet
işletmelerinin
piyasalaştırılması
FİYATLARIN SERBESTLEŞTİRİLMESİ
Devletin fiyatları belirleme ve onlar üzerinde kontröl yapma
fonksiyonunun bazı istisnalar dışında (ayarlanan fiyatlar dışında) ortadan
kaldırılmasıdır.
Piyasa dağıtım mekanizmasını harekete geçirmesi, ayrıca
dolaylı olarak işgücü hareketliliğine katkıda bulunması
Hedefleri
Subvensiyon ve vergi muafiyetlerinin azaltılması
nedeniyle bütçe disiplininin sağlanması
Anti tekel, özelleştirme ve özel sektörün gelişimi
politikalarının etkinliğinin sağlanması
Piyasadaki kıtlıkların giderilmesi
TİCARETİN SERBESTLEŞTİRİLMESİ
Her kese yasalarla izin verilen istenlen mal ve hizmetin ticaretile uğraşma
hakkının kazanması
Ticaretin özel girişimcilerin yüzüne açılması
Devlet ticaret işletmelerinin özelleştirilmesi ve piyasalaştırılması
Dış ticaretin serbestleştirilmesi
Ticaretin
serbestleştirilmesi
İç ticaretin serbestleştirilmesi
PARANIN KONVERTİBL HALE GETİRİLMESİ
Yasalarla belirlenmiş şekilde yabancı paraların alım satımının ve milli
paranın yabancı paralarla değişimine izin verilmesi
Dış ticarette yabancı para seçimine serbesti getirilmesi
Döviz kuru politikasının oluşturulması
ÖZEL GİRİŞİMCİLİĞE İZİN VERİLMESİ
“Her kes devletin belirlediği vergi ve diğer ödemeleri
yapmak koşuluyla, kanunlarla yasaklanmayan istenilen
faaliyet alanında mal ve hizmet üretimi yapa ve ticaretile
uğraşabilir” ilkesnin yasallaştırılması ve
gerçekleştirilmesi.
ÖZELLEŞTİRME VE DEVLET İŞLETMELERİNİN
PİYASALAŞTIRILMASI
ÖZELLEŞTİRME
DEVLET
İŞLETMELERİNİN
PİYASALAŞTIRILMASI
Özel girişimciliğin temel
altyapısını oluşturmaktadır
Bu işletmelerin etkinliğinin artırılmasını ve
piyasada sağlam rekabetin oluşturulmasını
amaçlamaktadır
FİNANSAL LİBERALİZASYON
Yabancı yatırımların önünün açılması
YATIRIMLARIN
SERBESTLEŞTİRİLMESİ
İç yatırımların önünün açılması
Kamu bütcelerinin oluşumunda liberalizasyon: Merkezi, bölgesel,
belediye bütçeleri v.s.
Devlet işletmelerinin finansman yapısının değiştirilmesi
Serbest finans piyasalarının oluşturulması
KAYNAKLAR

Güngör TURAN, Abdurrahman IŞIK. Devlet Sosyalizminden
Piyasa Ekonomisine Geçiş: Reformlar ve Politikalar. Bursa:
Ekin, 2007.

İbrahim ÖRNEK, Seyhan TAŞ, Metin YILDIRIM, Geçiş
Ekonomileri, Bursa, 2009

Betül DURAL, Geçiş Ekonomileri: Plandan Piyasaya,
İstanbul, 2007

Hasan YAVUZ, Geçiş Ekonomileri, Gelişmekte olan Ülkeler
ve Türkiye, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova
Üniversitesi, Adana, 2005

http://www.wikipedia.org – ONLINE Ensiklopedi