Slide 1
advertisement
Endometriozis Kanser İlşkisi Dr. M. Faruk Köse Giriş • Endometiroid ve clear-cell kanserler endometriozisten gelişebilir • Epitelyal over kanseri (Over Ca) olgularında endometriozis prevalansı daha çok clear-cell ve endometrioid kanserlerle birliktedir • Endometriosis-associated over kanseri (EAOC) olguları düşük evre ve daha iyi survival’a sahiptir Endometriozis ve Over ca Birlikteliği • Endometriozis kanser ilişkisi ilk kez 1925’te Sampson 1953’te Scott tarafından rapor edilmiştir • WHO da 1973’te endometrioziste clear-cell histolojili epitelyal over ca varlığını tanımlamıştır • Kategori A: Ovarian endometriozisten over ca gelişimi • Kategori B: Endometriozisin ve over ca aynı overde bağımsız varlığı • Kategori C: Ovarian ve ekstarovarian endometriozis ile birlikte over ca varlığı Endometriozis Gelişim Teorileri Endometriumun ektopik lokalizasyonlara transplantasyonu Pelvik peritonun metastatik transformasyonu İndüksiyon teorisi (İki teori birlikte) Over Kanseri GelişimTeorileri Kesintisiz ovulasyon Retrograd menstruasyon Artmış gonadotropin Progesteron yetmezliği Fathalla M, Lancet, 1971; Stadel BV, Am J Obstet Gynecol, 1975; Risch HA, J NCI,1998 CramerDW, Ann Epidem, 1995; Ness PB, Am J Obstet Gynecol, 2003 Endometriozis Over Ca Benzerlikleri Endometriozis Over Ca Progressif büyüme Progressif büyüme İnvaziv gelişim İnvaziv gelişim Estrojen bağımlı gelişim Adjuvan tedavi ihtiyacı Rekürrens Rekürrens Metastaz yatkınlığı Metastaz Epidemiyolojik Veriler • Endometrioziste Over ca riski OR 1.73 (CI: 1.1-2.71) • Endometrioziste İsveç Data’sı ▫ Overall kanser riski RR: 1.18 (CI: 1.1-1.3) ▫ Over ca riski RR: 1.92 (CI: 1.3-2.8) ▫ Meme ca riski RR: 1.27 (CI: 1.1-1.4) • Postmenopozal cohort çalışması ▫ Overall kanser riski RR: 0.87 (CI: 0.65-1.16) ▫ Over ca riski RR: 0.78 (CI: 0.25-2.44) ▫ Meme ca riski RR: 1.01 (CI: 0.79-1.29) Ness RB, Am J Epidem, 2002; Brinton LA, Am J Obstet Gynecol, 1997; Olson JE, Cancer, 2002 İndirekt Deliller Endometriozis ve over ca riskini düşürenler • • • • • Tüp ligasyonu Histerektomi OK kullanımı Yüksek parite Emzirme Endometriozis ve over ca riskini artıranlar • Nulliparite • Erken menarş • Geç menopoz Prevalans Belirleme Zorlukları Çalışmalardaki kriterler çok farklı Bazı endometriotik lezyonlarda parsiyel rezeksiyon, marsupializasyon veya koterizasyon nedeniyle histolojik tanı yok Somigliana E, Gynecol Oncol, 2006 Endometriozis ve Over ca Birlikteliği Kategori A: Ovarian endometriozisten over ca gelişimi Kategori C: Ovarian ve ekstarovarian endometriozis ile birlikte over ca varlığı Kategori B: Endometriozisin ve over ca aynı overde bağımsız varlığı Endometrioziste Over Ca • Scott ve Sampson kritelerine göre beklenen prevalans ▫ Kategori A için %0.9 ▫ Kategori B için %2.5 ▫ Kategori C için %4.5 • Endometrioid ve clear-cell kanserler %60-80 • Tanıda ortalama yaş: 50.9 ▫ <19: %0, 20-29: %1.9, 30-39: %1.0, 40-49: %2.4, 50-59: %12, 60-69: %58, >70: %80 Van Gorp T, Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol, 2004; Somigliana E, Gynecol Oncol, 2006 Kategorilere Göre Veriler • Kategori B olgularda over ca ▫ ▫ ▫ ▫ Seröz Over Ca %4.5-5 Müsinöz Over Ca %1.4-4.3 Clear-cell Over Ca %35.9-34.5 Endometrioid Over Ca %19-26.6 • Cler-cell ve endometrioid tip kategori B ve C’de fazla (p<0.001), kategori A’da fark yok (p=0.872) Van Gorp T, Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol, 2004; Somigliana E, Gynecol Oncol, 2006 Diğer Histopatolojiler • Endometriozis diğer histopatolojik over kanserlerinde de bulunmuştur ▫ Borderline over tümörleri ▫ Seks kord stromal tümörler ▫ Sarkomlar ▫ Malign mikst mezodermal tümörler Stern RC, Int J Gynecol Pathol, 2001; Takahashi K, Gynecol Oncol, 2000; Mostoufizadeh M, Clin Obstet Gynecol, 1980 Patoloğa Göre Prevalans Jineolojik Onkoloji Patoloğu %8.9 Diğer Patologlar %1.3 Stern RC, Int J Gynecol Pathol, 2001 Ekstraovarian Kanser • Ekstraovarian endometriozisin malign transformasyonu tüm endometriosis malign transformasyonlarının ortalama %25’idir • Endometrioid ca en sık tesbit edilendir (%66) • Adenosarkom ikinci en sık histopatolojidir (%25) Modesitt SC, Obstet Gynecol, 2002; Heaps JM, Obstet Gynecol, 1990; Somigliana E, Gynecol Oncol, 2006 Atipik Endometriozis • Atipik endometriozis; atipik endometrial hiperplazi ile aynı seyire sahip prekanseröz bir lezyondur • Hafif ve orta atipi lokal ağır enflamasyona cevap olarak değerlendirilir • Ağır atipi prekanseröz olup takipte over ca tesbit edilen vakalar bildirilmiştir • Ağır atipik endometriozis çalışmalarda %3.6-35.2 olarak bildirilmiştir • EAOC’de ise endometriozisde atipi %61-78 olarak bildirilmiştir Oral E, Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 2003; Van Gorp T, Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol, 2004 Somigliana E, Gynecol Oncol, 2006 Atipik Endometriozis Referans Endometriozis (n) Ağır Atipik Endometriozis Olgu # Olgu % Czernobilsky B 194 7 3.6 Fukunaga M 309 37 12.0 Nishida M 147 18 12.2 Bayramoglu H 120 7 5.8 Prefumo F 339 20 5.9 1.109 89 8.0 Toplam Czernobilsky B, Cancer, 1970; Fukunaga M, Histopathology, 1997; Nishida M, Gynecol Obstet Invest, 2000; Bayramoglu H, Pathol Oncol Res, 2001; Prefumo F, Gynecol Oncol, 2002 Moleküler Dayanaklar • Loss of heterozygosity (LOH) ve mutasyonlar önemli rol oynamaktadır • PTEN, p53, GALT tümör süpresör gen fonksiyonları bozulmaktadır • Ayrıca K-ras onkojenik allel değişiklikleri gösterilmiştir • Atipik endometriosis ile endometrioid over ca’da aynı kromozom kollarında LOH gösterilmiştir • Ayrıca ovarian endometriozis kistlerinde aneuploidi gösterilmiştir Ballouk F, Am J Clin Path, 1994; Obata K, Cancer Research, 1998; Somigliana E, Gynecol Oncol, 2006 EAOC Prognozu • EAOC; olgu # 28, NEAOC olgu # 63 • EAOC’de ▫ Tanı yaşı <55 (p=0.039) ▫ Nulliparite (p=0.007) ▫ Evre I ve II (p=0.004) ▫ DFS (p=0.02) • EAOC; olgu # 58, NEAOC olgu # 232 • EAOC’de ▫ Evre I ve II (p=0.0001) ▫ Grade (p=0.029) ▫ OS ; OR 2.89 (CI: 1.56-5.34) DFS, OS ; Genç yaş ve/veya erken tanı? McMeekin DS, Gynecol Oncol, 1995; Erzen M, Gynecol Oncol, 2001; Somigliana E, Gynecol Oncol, 2006 Steroid Hormonların Etkisi Karşılanmamış estrojen kullanımında over ca gelişiminde belirgin artış gösterilmiştir 10-19 Yıl kullanımda risk artışı 1.8 kat ≥20 Yıl kullanımda risk artışı 3.2 kat Lacey Jr JV, J Am Med Assoc, 2002 Kombine HRT alan grupta artış gösterilememiştir Oral Kontraseptiflerin Etkisi Endometriozisli olgularda Süre bağımlı risk azaltır >10 Yıl kullanımda %80 Modugno F, Am J Obstet Gynecol, 2004 Tartışma • Endometriozis ve Over Ca arasında ilişki gösterilmiştir, ancak kuvvetli değildir • Moleküler çalışmalar bu ilişkiyi desteklemektedir • Perimenopozal endometriozis tam eksize edilmelidir • Tam eksize edilmemiş nonhisterektomize olgularda dahi HT verilecekse estrojene progesteron eklenmelidir Tartışma • Meme kanserli hastalarda adjuvan tedavi olarak gerekliyse Tamoksifen kullanımı engellenmemelidir • Proflaktik cerrahi sözkonusu değildir • Kombine OK kullanımı over ca riskini azaltır Sonuç • Endometriozisde gelişen over ca tipleri clear-cell veya endometrioid kanserlerdir • Endometriosiste atipik endometriozis veya malign dejenerasyonun gösterilmesi için; tam eksizyon veya geniş örnekleme gereklidir • EAOC; NEAOC’e göre daha iyi prognoza sahiptir • Postmenopozal hastalarda histerektomize olsa bile HRT olarak estrojen-progesteron kombinasyonu verilmelidir Araştırılıması Gereken Konular • Over ca gelişiminde infertilite, parite ve endometriozisin etkileri ayrı ayrı araştırılmalıdır • Over ca etyolojisinde estrojen-progesteron ve estrojenin etkileri ayrı ayrı araştırılmalıdır • Over ca gelişim basamaklarındaki genlerin rolü tam ortaya konulmalıdır • Histolojik tiplere göre gen farklılıklarının nedeni tanımlanmalıdır • Endometriozisin senkronize endometrium ve over ca gelişimindeki rolü çalışılmalıdır Dikkatiniz İçin Teşekkürler!
