ÜRİNER SİSTEM

MESANE KATETERİZASYONU
Mesane kateterizasyonu kauçuk ya
da plastik bir tüpün üretra yoluyla
mesaneye yerleştirilmesi ve idrarın
akışının sağlanmasıdır. .
Mesane kateterizasyonu, hastane
enfeksiyonlarına
girişim
yol
açan
olduğundan
bir
sadece
zorunlu hallerde uygulanmalıdır .
Mesane steril kabul edilmektedir.
Bu nedenle beden içine yönelik
bütün girişimlerde olduğu gibi
mesane
kateterizasyonunda
da
cerrahi asepsiye uyulmalıdır.
7.11.2017
2
Geçici Mesane Kateterizasyonunun Uygulandığı Durumlar
Kateterizasyonun kalıcı ya da geçici olarak uygulanması endikasyonlarına ve
amacına göre belirlenir. Aşağıdaki durumlarda geçici kateterizasyon uygulanır:
Ameliyattan sonra 8-12 saat içinde idrarını yapamayan hastalar,
Üretra travması geçiren ve akut retansiyonu olan hastalar,
Sedatif ya da analjeziklerin etkisi nedeniyle idrar yapamayan hastalar,
Mesanenin tam olarak boşalamadığı durumlar,
Spinal kord yaralanmaları,
İlerleyici nöromuskuler dejenerasyonu olanlar,
Steril idrar örneği alınması gereken yatağa bağlı hastalar,
İdrar yaptıktan sonra rezidüel idrar miktarını belirlemek gerektiğinde,
Doğumlardan hemen önce mesaneyi boşaltmak amacıyla
7.11.2017
3
Kalıcı Mesane Kateterizasyonunun Uygulandığı Durumlar
Kalıcı kateterizasyon aşağıdaki durumlarda uygulanmaktadır.
1. İdrar akışında tıkanıklık olduğunda
a) prostat hipertrofisi
b) üretral darlık
2. Üretra ya da çevre dokularla ilgili bir ameliyat geçirecek hastalarda
3. Jinekolojik ameliyat geçiren kadınlarda
4. Mesane tümörlerinde
5. Acil ya da komadaki hastalarda çıkarılan idrar miktarının ölçülmesi
gerektiğinde
6.İnkontinansı olan komadaki hastalarda deri tahrişi ve enfeksiyonu önlemek
amacıyla
7.Sürekli veya aralıklı olarak mesanenin yıkanması (irrigasyonu) gerektiren
durumlarda
7.11.2017
4
MESANE KATETERİZASYONU
Mesane kateterizasyonu kalıcı
ve geçici olmak üzere iki
şekilde uygulanabilmektedir.
Geçici kateterizasyonda tek
kullanımlık, tek lümenli bir
kateter mesaneye yerleştirilir
ve hastanın idrarı boşaldıktan
sonra kateter geri çıkartılır.
7.11.2017
5
MESANE KATETERİZASYONU
Kalıcı kateterizasyonda iki ya da üç
lümenli foley kateter kullanılır ve bu
kateter belirli bir süre mesanede kalır.
Foley kateterin birinci lümeninden idrar
akar, ikinci lümenin mesanede kalan
distal ucunda ise şişirilebilir bir balon
bulunur. Kateter mesaneye
yerleştirildikten sonra bu balon enjektöre
çekilen steril distile su ya da serum
fizyolojik solüsyonunun verilmesi
suretiyle şişirilir. Böylece kateter dışarı
kaymadan mesanede kalabilir.
7.11.2017
6
MESANE KATETERİZASYONU
Üç lümenli foley kateterlerdeki üçüncü lümen
genellikle mesaneye ilaç ya da irrigasyon
solüsyonu verme amacıyla kullanılır.
Mesaneye yerleştirilecek kateterler çeşitli
çaplarda olabilir. Seçilecek kateter hastanın
yaşına ve vücut yapısına göre belirlenmelidir.
Genellikle erişkin kadınlarda 14-16 numaralı
kateter, erkeklerde 16-20 numaralı kateter
kullanılır. Çocuklarda ise 8-10 numaralı
kateterler uygundur. Çok geniş çaplı bir kateter
kullanılması üretra duvarında zedelenmeye yol
açar.
7.11.2017
7
Hazır Mesane Kateterizasyon Setleri /Kitleri
Ülkemizde henüz
kullanılmamaktadır. Ancak yurt
dışında bu amaçla geliştirilen hazır
setleri içinde aşağıdaki malzemeler
steril olarak bulunur:
ile
 Uygun kateter
 İdrar
Ortası delikli kompres /örtü
(kateter
nemlendirmek için)
üzere
steril
su
doldurulmuş enjektör
 İdrar torbası ve drenaj tüpü
İki çift eldiven
Kayganlaştırıcı
 Kateterin balonunu şişirmek
ucunu
torbasını
hastanın
bacağının iç yüzüne ve
yatağın kenarına yapıştırmak
üzere bant
Antiseptik solüsyon
 Bir küçük küvet ya da kap
Pamuk tamponlar
 İdrar kültür kabı
Forseps
7.11.2017
8
Mesane Kateterizasyonu İçin Gerekli Malzemeler
Perine Ön Temizliği İçin;
Tedavi bezi ve muşambası ya da koruyucu ara bezi
Tek kullanımlık eldiven
Çarşaf /örtü
43-460 C sıcaklıkta su dolu sürahi
İki yıkama küveti (sabunlu ve duru su için),
Sabun ve sabunluk
Bol pamuk tampon
(sabunlama ve durulama için),
Havlu
Kirli atık kabı / çöp kovası
7.11.2017
9
Mesane Kateterizasyonu İçin Gerekli Malzemeler
Kateterizasyon İçin;
 Tedavi bezi ve muşambası veya
yatak koruyucu örtü
 Steril bohça (delikli kompres, iki
adet böbrek küvet, klemp, steril
spançlar)
 Steril eldiven (1 çift)
 Steril foley sonda (kadın için:14-16
no; erkek için; 16-20)
 Kirli kabı
 İdrar torbası ve askısı
 Antiseptik solüsyon (povidone
iodine, %035’lik savlon veya
kurumun önerisine uygun
antiseptik solüsyon)
 50 ml ve 10 ml steril iki enjektör
 Serum fizyolojik ampul (sondanın
üzerinde belirtilen miktarda)/
distile su veya kayganlaştırıcı jel
 Muayene lambası
 Paravan /perde
 Flaster
7.11.2017
10
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
1.
El hijyeni sağlanır.
Ellerin yıkanması
mikroorganizmaların yayılmasını
önler.
2.
Gerekli araç-gereç hazırlanır.
Araç-gerecin önceden
hazırlanması işlemin sürekliliğini
sağlar, zaman kaybını önler.
3.
Hasta doğrulanır.
İşlemin doğru hastaya
uygulanmasını sağlar.
4.
Araç gereçler kolay ulaşılabilecek bir
yere yerleştirilir.
5.
Odanın kapısı ve pencereler kapatılarak
odadaki hava akımı engellenir.
7.11.2017
İşlemin sürekliliğini sağlar,
zaman kaybını önler.
İşlem süresince hastanın
üşümesi engellenir.
11
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
6. İşlem hastaya açıklanır.
Mantığı
Açıklama hastanın işleme
ilişkin endişelerini azaltır
ve iş birliğini kolaylaştırır.
7. Hasta değerlendirilir. (Hasta özellikle povidine iyodine ve
lateks alerjisi yönünden sorgulanır)
8. Hastanın mahremiyeti sağlanır.
7.11.2017
Hastanın mahremiyetinin
korunması rahatsızlığını
azaltır ve işlem sırasında
gevşemesini ve iş birliğini
kolaylaştırır.
12
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
9. Hasta yatağı, işlemin rahat
gerçekleştirilebileceği yüksekliğe
ayarlanır. Uygulama sırasında sağ el
aktif olarak kullanılacaksa hastanın sağ
tarafına, sol el aktif olarak kullanılacaksa
hastanın sol tarafına geçilir .
10. Yatağın çalışılacak tarafındaki kenarlıkları
indirilir.
11. Hastanın altına tedavi bezi ve muşambası
veya yatak koruyucu örtü serilir.
7.11.2017
Mantığı
Yatağın uygun yüksekliğe
ayarlanması işlem sırasında sırt
kaslarınızın zorlanmasını önler
Kateter yerleştirilirken
hemşirenin rahat bir pozisyonda
olmasını sağlar.
Hemşirenin işlemi rahat bir
pozisyonda uygulamasını sağlar.
Perinenin ön temizliği sırasında
yatağın ıslanması önlenir.
13
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
12. Hastanın perianal bölgesi açık olacak
şekilde kıyafetlerin tümü çıkarılır.
13.
a)
Kadın
hastaya
dorsal
İşlemin kolay uygulanmasını
sağlar.
rekümbent
pozisyonu verilir ve bacaklarını mümkün
olabildiği kadar açması söylenir. Eğer
Bu pozisyon perine bölgesindeki
hastaya dorsal rekümbent pozisyonu organların kolay görülmesini
verilemiyorsa üstteki bacağı kalçaya sağlar.
doğru
açılacak
şekilde
yan
yatış
pozisyonu verilebilir.
13. b) Erkek hastaya sırtüstü pozisyon verilir
ve bacakları aralanır.
7.11.2017
Bu pozisyon penis ucundaki
üretral meatusun görünmesine
olanak verir.
14
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
14. Hastanın üzerine uygun şekilde çarşaf örtülür.
14. a) Kadın hastalarda kare çarşaf, bir ucu perine
bölgesine, bir ucu baş tarafına ve diğer iki ucu
bacaklarına doğru olacak şekilde çapraz serilir.
Çarşafın yan uçları hastanın bacaklarını dıştan
içe doğru saracak şekilde, baş tarafındaki uç
yalnızca omuzları açık kalacak şekilde aşağıya
kıvrılır. Perine bölgesini örten uç ise abdomene
doğru geriye katlanır.
Çarşafın uygun
şekilde
yerleştirilmesi
hastanın perine
bölgesinin açık, diğer
vücut bölümlerinin
ise kapalı olmasını
sağlar.
14. b) Erkek hastalarda bedenin genital bölgeye kadar
olan üst kısmı bir çarşaf ya da banyo havlusu ile,
bacakları ise başka bir çarşafla kapatılır.
7.11.2017
15
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
15. Hastanın perianal bölgesini
aydınlatacak şekilde
muayene lambası ayarlanır.
Üretral meatusun rahat
görülebilmesini sağlar.
16.Kirli kabı kolay ulaşılabilecek İşlem sırasında kirli
materyalin ortamdan
bir yere yerleştirilir.
uzaklaştırılmasını
kolaylaştırır.
7.11.2017
16
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
17. Hastanın perine ön temizliği
yapılır.
Mantığı
Üretral meatus çevresindeki
patojen mikroorganizmaların
sayısı azaltılır.
a)
Kadın hastalarda perine temizliği için önce karşı taraf labia
majör, daha sonra yakın taraf labia majörü önden arkaya
doğru sabunlu su ve duru su ile temizleyin ve kurulayın.
Aynı işlemi labia minörlerin ve üretral meatusun temizliği
için de uygulayın.
b)
Erkek hastalarda perine temizliğini penis ucundan dışarı
olacak şekilde dairevi hareketlerle gerçekleştirin.
18. El hijyeni sağlanır.
7.11.2017
Ellerin yıkanması
mikroorganizmaların
17
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
19 İdrar torbası, askısına takılarak, yatağın İdrar torbasının önceden uygun
işlemin yapılacağı taraftaki kenarına şekilde yerleştirilmesi işlem
sırasında kolaylık sağlar ve
asılır.
torbanın kazayla kayıp
düşmesini önleyerek olası
kontaminasyonu engeller.
20. İdrar torbasının foley katater ile bağlantı Kateter yerleştirilir yerleştirilmez
yapılacak ucu perine bölgesine yakın ucunun hemen idrar torbasına
takılması gereklidir. İdrar
olacak şekilde yatağın üzerine flaster ile
torbasının distal ucunun yatak
gevşek bir şekilde tespit edilir.
üzerine yerleştirilmesi
kateterizasyondan hemen sonra
kateter ile drenaj tüpünün
bağlantısını kolaylaştırır.
7.11.2017
18
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
21. Serum fizyolojik/distile su içeren
Steril eldiven giyilmeden
ampuller kırılır ve hazır hale
önce yapılacak tüm
getirilir.
işlemlerin gerçekleştirilmesi
22. Antiseptik solüsyonun kapağı açılır. işlem sırasında
kontaminasyon riskini azaltır.
23. Steril bohça etajerin üzerinde açılır.
Mikroorganizmaların çalışma
alanından steril pakete
bulaşması önlenmiş olur.
24. Foley sondanın dış kılıfı açılarak Mesaneye yerleştirilecek
kateter steril olmalıdır.
steril bohçanın içine bırakılır.
7.11.2017
19
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
25.
Mantığı
enjektörler Bu enjektöre daha önce
ambalajları açılarak steril bohçanın kırılmış olan ampullerdeki
serum fizyolojik çekilecektir.
içine bırakılır. (Kayganlaştırıcı jel
Enjektörün önceden steril
kullanılacaksa ambalajı açılarak ortama açılması işlem
sırasında kontaminasyon
steril bohçanın içine bırakılır).
riskini azaltır.
10
ml
ve
50
ml
26. Bir el ile antiseptik solüsyon şişesi
tutulur
ve
steril
spançlar
İşlem sırasında
yerleştirilmiş olan böbrek küvet
kontaminasyon riskini azaltır.
içine spançları ıslatacak şekilde
dökülür.
7.11.2017
20
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
27. Steril eldiven giyilir
Mantığı
Steril malzemeye steril
eldivenle temas edilebilir.
28. 10 ml ve 50 ml enjektörlere serum Steril solüsyonun enjektöre
çekilmesi kateterin mesanede
fizyolojik/distile su çekilir.
kalacak olan ucundaki
balonun şişip şişmediğini
kontrol etmek için gereklidir.
29.
Foley sonda iç kılıfından çıkarılır.
7.11.2017
21
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
30. Foley sondanın distal kısmındaki porta
enjektör ucu yerleştirilir ve serum Balonun şişip şişmediği
fizyolojik/distile su enjekte edilerek önceden kontrol edilmelidir.
sondanın
proksimal
ucundaki Kateter yerleştirildikten sonra
balonun şişip şişmediği kontrol edilir. balon şişmediği takdirde
(Eğer balonun delik olduğu ya da kateterizasyonu yeniden
sızıntı yaptığı belirlendiyse yeni bir uygulamak gerekeceğinden
foley sonda kullanılır).
önceden kontrol etmek
önemlidir.
7.11.2017
22
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
31. Foley sondanın proksimal ucundaki balona enjekte edilen
serum fizyolojik geri çekilerek balon söndürülür.
7.11.2017
23
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
32. Foley sonda steril böbrek küvet içine bırakılır
33. Steril bohça içindeki delikli kompres Steril bir örtü üzerinde
alınır, katı açılarak delikli olan kısım çalışmak kontaminason riskini
azaltır. Delikli alan perine
perineye gelecek şekilde yerleştirilir.
bölgesinin rahatlıkla
görülebilmesini sağlar.
7.11.2017
24
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
34. Steril bohça içindeki malzemeler tepsi ile steril kompres
üzerine yerleştirilir (İçinde spanç olan böbrek küvet
perineye yakın olacak şekilde yerleştirilir).
35. Perine temizliği antiseptik solüsyon kullanılarak klemp
yardımı ile perine ön temizliği uygulaması işlem
basamakları takip edilerek yapılır.
7.11.2017
25
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları (KADINDA)
35. a. Dominant olmayan el ile (sol el)
labialar aralanarak üretral meatus
görülür.
b. Klemp ile tutulan spanç
kullanılarak önce labia minörler
önden arkaya doğru silinir ve spanç
atılır. Silinen yere geri dönülmez.
Daha sonra üretral meatus silinir.
Mantığı
Temizlik sırasında labiaların
kapanması işlemi güçleştirir ve
yetersiz kılar.
Antiseptik temizlik üretral meatustaki
mikroorganizma sayısını azaltır.
Silinmiş olan yere geri dönülmemesi
kirli taraftan temiz alana
mikroorganizma taşınmasına engel
olur.
c. Klemp ile her silme işleminde bir Her silme işleminde tek bir spanç
spanç kullanılarak perine klitoristen kullanılması mikroorganizma
anüse doğru temizlenir.
taşınmasını önler.
7.11.2017
26
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları (ERKEKTE)
35. d. Dominant olmayan el ile (sol el)
penis gövdesinden tutularak
kaldırılır ve sünnet derisi varsa
geriye doğru çekilir üretral meatus
görülür.
e. Klemp ile tutulan spanç
kullanılarak penis ucundan geriye
doğru dairevi hareketle silinir ve
spanç atılır. Silinen yere geri
dönülmez. Daha sonra üretral
meatus silinir.
Mantığı
Sünnet derisinin altında kirli atıklar
birikir
Antiseptik temizlik üretral meatustaki
mikroorganizma sayısını azaltır.
Silinmiş olan yere geri dönülmemesi
kirli taraftan temiz alana
mikroorganizma taşınmasına engel
olur.
f. Penis ucu ve sünnet derisi altındaki
materyal temizleninceye kadar
Her silme işleminde tek bir spanç
silme işlemine devam edilir. Her
kullanılması mikroorganizma
silme işleminde yeni bir spanç
taşınmasını önler.
kullanılır.
7.11.2017
27
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
36. Perine temizliği tamamlandıktan sonra kelmp böbrek küvet içine
bırakılarak ortamdan uzaklaştırılır.
37. Böbrek küvet içindeki steril foley
sondanın mesaneye yerleştirilecek
Kateter ucunun
olan proksimal uç bölümü kadında nemlendirilmesi yerleştirme
2,5-5 cm, erkekte ise 12,5-18 cm sırasında üretraya sürtünme
ve travmayı önler.
kadar 10 ml enjektördeki serum
fizyolojik/distile
su
ile
veya
kayganlaştırıcı jel ile nemlendirilir.
7.11.2017
28
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
(KADINDA)
Mantığı
38. Dominant olmayan elin baş ve işaret parmakları ile hastanın
labiaları aralanır.
39. Hastaya derin bir nefes alması
söylenir ve foley sonda üretral
meatustan içeriye nazikçe 5–7.5
cm itilir. İdrar akışının ardından,
sonda 1-2 cm daha ilerletilir (Foley
sondanın balon kısmının da
mesaneye girmesi sağlanır).
7.11.2017
Derin nefes alma eksternal
üretral sfinkterin
gevşemesini sağlar ve
kateterin yerleştirilmesini
kolaylaştırır. Kateterin
dışardaki distal ucundan
böbrek küvetin içine idrar
gelmesi mesaneye
girildiğine veya üretrada
olduğuna işaret eder. İdrar
geldikten sonra 1-2 cm daha
ilerletilmesi kateterin
mesaneye girmesini sağlar.
29
Uygulama
Basamakları
(ERKEKTE)
39. Erkekte ise dominant
olmayan el ile penis
gövdesinden dik
olarak tutulurken,
hastaya işemeye
çalışması söylenir ve
kateteri tutan
dominant el ile
(steril) kateter üretral
meatus içine
yerleştirilerek yavaş
yavaş 17 ile 22,5 cm
ilerletilir. İdrar gelir
gelmez 2.5-5 cm daha
ilerletilir.
7.11.2017
Mantığı
Hastanın işeme ihtiyacı
üretral meatusun
görünmesini
kolaylaştırır.
Kateterin dışardaki
distal ucundan boş olan
böbrek küvetin içine
idrar gelmesi mesaneye
girildiğine veya üretrada
olduğuna işaret eder.
İdrar geldikten sonra
2.5- 5 cm daha
ilerletilmesi kateterin
mesaneye girmesini
sağlar.
30
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
40. Sonda yerleştirildikten sonra dışarı Mesane ya da sifinkterin
kaymasını
önlemek
amacıyla kasılması kateterin tekrar
dominant olmayan elin baş ve işaret dışarı kaymasına yol açar.
Bu durum ise kateterin
parmakları ile üretral meatusun 2- 3
kontaminasyonuna neden
cm dışında sabit tutulur.
olur.
41. Dominant olmayan el ile steril bohça içerisindeki klemp alınarak
sondanın idrar akışının sağlandığı lümeninin distal ucu klemplenir.
Klemp sondaya ağırlık oluşturmayacak şekilde steril kompres
üzerine bırakılır.
7.11.2017
31
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
42. Dominant el ile foley sondanın distal
ucundaki porta (künt ve kapalı görünen
diğer
uç)
50
ml
enjektör
yerleştirilir.
Enjektörin içindeki serum fizyolojik ile foley
sondanın mesanede bulunan balonu şişirilir Kateterin mesanede olan
(Sondanın mesanedeki ucunda yer alan ucundaki balonun şişirilmesi
balon şişirilirken hasta ağrı tanımlarsa bu kateterin dışarı kaymasını önler.
balon kısmının mesane boynunda olduğunu
gösterir.
Bu
durumda
verilen
serum
fizyolojik geri çekilir. Dominant el ile sonda
birkaç cm daha içeriye ilerletilir ve balon
tekrar şişirilir ).
7.11.2017
32
Foley Kateterin Balonunun Şişirilmesi
7.11.2017
33
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Enjektör
43.
sondanın
Mantığı
distal
Böylece sondanın
ucundaki porttan çıkarılır ve
mesaneye yerleşmesi
sonda hafifçe dışarıya doğru sağlanır.
çekilir.
44.
Foley sondanın distal ucu ile
Böylece kapalı drenaj
idrar torbasının drenaj tüpünün
sistemi oluşturulur.
uç kısmı arasında bağlantı
delikli kompresin altında yapılır.
45. Klemp açılarak idrarın torbaya drenajı sağlanır.
7.11.2017
34
Foley kateterin dış ucuna idrar torbasının
tüpünün takılması
7.11.2017
35
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
46. Mesaneden idrar torbasına dolan Mesaneden bir defada en
idrarın miktarı değerlendirilir. Eğer fazla 750-800 ml idrar
bir defada 750-800 ml den fazla boşaltılmalıdır. Mesanenin
idrar gelirse sonda 15 dk süre ile birden boşalması mesane
klemplenir.
içindeki basıncın aniden
ortadan kalkmasına,
dolaşımdaki kanın kalp ve
beyinden mesaneye
akmasına ve hipotansiyona
yol açabilir.
7.11.2017
36
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
47. Foley sondanın dışarıda kalan ucundaki Klempin açılmasıyla mesanede
klemp 15 dk sonra açılır ve mesanedeki kalan 800 ml’ den daha fazla
miktardaki idrar da torbaya
idrarın tamamen idrar torbasına drenajı
boşalır.
sağlanır.
48. Delikli kompres üzerindeki araç-gereçler toplanır ve delikli kompres
hastanın üzerinden alınır.
49. Sondanın dışarıda kalan bölümü
a.
Kadında; bir flasterle hastanın
bacağının iç yüzüne tespit edilir.
b.
Erkekte; yukarıya abdomene doğru
Hareket esnasında kateter
gerilmez ve üretral travma
önlenir.
gerilmeden tespit edilir.
7.11.2017
37
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
Mantığı
50. Hastanın perine bölgesi temiz bir spanç Kateterizasyon sırasında idrar
sızıntısı olabilir ve üretral
ile kurulanır.
meatusun nemli olması kateter
girişinde mikroorganizma
üremesini kolaylaştırır.
51. Tedavi bezi ve muşambası/ koruyucu
yatak örtüsü hastanın altından alınır.
Hastaya çamaşırları giydirilir ve rahat
Hastanın rahatlaması sağlanır.
bir pozisyon verilir.
52. Araç-gereçler ortamdan uzaklaştırılır.
7.11.2017
Kirli malzemenin ortamdan
uzaklaştırılması mikroorganizma
transferini önler.
38
Mesane Kateterinin Yerleştirilmesi
Uygulama Basamakları
53.
Hastanın
yatağı
idrar
Mantığı
torbasının
musluğu zemine değmeyecek şekilde
en düşük seviyeye getirilir ve yatağın
kenarlıkları kaldırılır.
54. El hijyeni sağlanır.
El hijyenini sağlama
mikroorganizma transferini
önler.
55. İşlem hemşire gözlem formuna kaydedilir (Mesane kateterizasyonun tarihi,
saati, gelen idrarın özelliği, miktarı, kullanılan sondanın
numarası,
hastanın işleme yanıtı ve işlemi uygulayan hemşirenin adı soyadı). Kayıt
tutmak yasal dayanak sağlar ve bakımın değerlendirilmesine olanak verir.
7.11.2017
39
Mesane Kateteri Olan Hastada Dikkat Edilecek Noktalar
Kateter üretral meatustan dışarı kaymışsa tekrar geri itilmemeli,
Mesaneye yerleştirilen kateter ile idrarın aktığı idrar torbası arasındaki
bağlantı kontamine edilmemeli, kapalı drenaj sistemi oluşturulmalıdır.
İdrarı ölçmek ya da idrar örneği almak için drenaj sisteminin kateterle
idrar torbası arasındaki bağlantısı açılmamalı,
İdrar torbası yatağın kenarına asılmalı ve yere temas etmemelidir. İdrar
torbasının altındaki musluk zemine değdirilmemeli,
Hastanın yatağa ya da sedyeye transferi gerekiyorsa tüp klemplenmeli,
7.11.2017
40
Mesane Kateteri Olan Hastada Dikkat Edilecek Noktalar
Hasta ayakta kalkıp dolaşırken idrar torbası hastanın bel seviyesinin
üzerinde tutulmamalıdır.
Hemşire hastayı kaldırırken ya da yatak içinde çevirirken idrar torbasını
mesane seviyesine kaldırmamalıdır. Torbada biriken idrar bakteri üremesi
için ortam oluşturur ve idrar torbadan mesaneye geri dönecek olursa
enfeksiyon gelişebilir.
Bazı idrar torbalarının altında biriken idrarın boşaltılması için bir musluk
bulunur. Bu musluk boşaltım işleminden sonra daima kapalı tutulmalıdır.
Kapalı drenaj sisteminin sürdürülebilmesi için hemşire tüpte kıvrılma ya da
bükülme olmamasına dikkat etmeli, tüpün hastanın altına sıkışmasını
önlemelidir.
İdrar torbası her 8 saatte bir boşaltılmalı,
Kateter 2 haftadan daha kısa aralıklarla değiştirilmemelidir.
7.11.2017
41
Mesane Jimnastiği
Uzun süreli kateterizasyon sonrasında mesane kas tonüsü kaybına
bağlı olarak mesanenin tam olarak işlev göremez ve idrarı tam olarak
boşaltamaz. Mesane kas tonüsü kaybını azaltmanın bir yolu mesane
jimnastiğidir. Bu işlem hekim istemi gerektirir ve kateter çıkartılmadan
en az 10 saat önce başlanmalıdır. Bunun için önce kateter klemplenir
ve idrarın mesanede birikmesi sağlanır. Mesanede biriken idrar hacmi
mesane duvarlarını gererek kas tonüsünü uyarır. Kateter 3 saat klempli
tutulur. Daha sonra klemp açılır ve 5-15 dakika idrarın torbaya
akmasına izin verilir. Bu süreç 2-3 kez tekrarlanır. Mesane jimnastiği
tamamlandıktan sonra hemşire kateteri çıkartabilir.
7.11.2017
42
Kateterin Çıkartılması
Gerekli malzeme: Temiz bir ped, tek kullanımlık
eldiven, 20-30 ml hacminde enjektör ve bir böbrek
küvet, tedavi bezi muşambası ya da ara bezi.
Hastaya kateterizasyon sırasındaki pozisyon verilir
ve kateter çıkartılırken hafif bir yanma
hissedebileceği açıklanmalıdır. Bacağa tespit
edilen flaster gevşetilir.
7.11.2017
43
Eldiven giyilir. Hastanın perine bölgesi ped ile desteklenir.
7.11.2017
44
Enjektörün ucu kateterin dış ucundaki porta yerleştirilir. Bu kısım
kateterin mesanede kalan ucundaki balonu şişirdiğimiz bölümdür.
Enjektörün pistonu geri çekilerek mesanedeki kateterin balon
kısmına verilmiş olan serum fizyolojik geri çekilir ve balon indirilir.
7.11.2017
45
Daha sonra kateter yavaşça geri çekilir.
7.11.2017
46
Kateterin Çıkartılması
Kateter çıkarıldıktan sonra hastanın kendiliğinden yaptığı ilk
idrarın saati ve miktarı da kaydedilmelidir. Eğer 8 saat sonra
hasta hala idrar yapmamışsa tekrar kateterizasyon gerekebilir.
Hasta çok
az idrar yapmışsa rezidüel
idrarın fazla
olabileceğini, mesanenin idrarı tam olarak boşaltamadığı
düşünülür. Bu durumda geçici kateterizasyon ile rezidüel
idrar miktarına bakmak gerekebilir.
7.11.2017
47
ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI
ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONU (ÜSE)
Üriner sistem enfeksiyonlarının %85’inin gelişiminde üriner kateter rol
oynamaktadır.
Kateter takıldığında; bakteriüri gelişme olasılığı
günlük %1-10, birinci
haftanın sonunda %10-40’dan fazladır. Başka bir alanda aktif bir enfeksiyon
varlığı, böbrek fonksiyon bozukluğu, Diabetes Mellitus, kadın cinsiyetinde
olma, ÜSE için risk faktörlerindendir.
7.11.2017
48
7.11.2017
49
ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI
Üriner sistem enfeksiyonlarının başlıca nedeni üriner sisteme
yönelik tıbbi veya cerrahi girişimlerdir. Örneğin üretra yoluyla bir
kateter veya tanı amaçlı bir araç yerleştirilmesi mikroorganizmaların
girişi için bir yol sağlar. Kateter yerleştirilirken mikroorganizmalar
kateterin dış yüzeyinden ya da doğrudan iç lümeninden yukarıya
mesaneye taşınabilir. Ayrıca mesane kateterizasyonu, üretraya giren
mikroorganizmalara karşı doğal bir savunma şekli olan normal
işeme mekanizmasını engeller. Üriner sistem enfeksiyonları,
hastane personelinin kirli elleri, irrigasyon sıvıları, yatak çarşafları
aracılığıyla da gelişebilmektedir.
7.11.2017
50
7.11.2017
51
ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI
Üriner sistem enfeksiyonu olan hastalarda;
İdrar yaparken yanma, ağrı,
Sık ve acil idrar yapma ihtiyacı hissetme, enfeksiyon
ağırlaşırsa ateş, titreme,
Bulantı, kusma görülebilir.
İdrar, bakteri içeriğine bağlı olarak yoğun, kötü
kokulu ve bulanıktır.
Eğer enfeksiyon böbreklere yayılırsa sırt ve yan
ağrısı, hassasiyet ve titreme ortaya çıkar.
7.11.2017
52
KATETERLE İLİŞKİLİ ÜRİNER SİSTEM
İNFEKSİYONLARININ ÖNLENMESİ
•Kateter Takmaya Karar Verilmesi: Gerçekten gerekli olmadıkça kateter
uygulanmamalı, kateter uygulanmış ise, gereksinim ortadan kalkar
kalkmaz çıkarılmalıdır. Kalıcı kateter uygulamaya alternatif olarak,
eksternal
toplayıcı
kateterizasyon
ve
araçlar
hasta
(kondom
bezleri
gibi
kateter),
temiz
aralıklı
alternatif
yöntemler
de
kullanılabilmektedir.
Uygulama: Sadece doğru teknik ve cerrahi aseptik yöntemle, bilen ve
bakımını yapabilen kişi tarafından uygulanmalıdır.
El Yıkama: Kateter ile ilgili her türlü işlem öncesi ve sonrası eller
yıkanmalıdır.
7.11.2017
53
KATETERLE İLİŞKİLİ ÜRİNER SİSTEM
İNFEKSİYONLARININ ÖNLENMESİ
Kateter Uygulanması: Kateter aseptik teknik ile steril malzeme kullanılarak
uygulanmalı ve uygun şekilde sabitlenmelidir.
Kapalı Drenaj: Gerekmedikçe kateter ve drenaj sistemi birbirinden ayrılmamalıdır,
kapalı drenaj sisteminin bütünlüğü bozulmamalıdır. Kateter ve drenaj sistemi
ayrıldıysa bağlantı yeri dezenfekte edilerek yeni bir drenaj sistemi kullanılmalıdır.
İdrar Akımı (Kesintisiz idrar akımı sağlanmalı): İdrar akışını engelleyecek drenaj
sisteminin kıvrılması, bükülmesi gibi durumlar önlenmeli, idrar torbası ve toplayıcı
sistemin tamamı mesane düzeyinin altında tutulmalı, torbalar yere değdirilmemeli,
düzenli olarak boşaltılmalı ve boşaltma musluğu kontamine toplama kabı ile temas
etmemelidir. Torba alt ucundan açılarak idrar boşaltılmalı, bu sırada torba veya
kateterden mesaneye idrarın geri dönmesi klemp vs. kullanılarak önlenmelidir.
7.11.2017
54
KATETERLE İLİŞKİLİ ÜRİNER SİSTEM
İNFEKSİYONLARININ ÖNLENMESİ
Yıkama: Kateterde tıkanma olduğunda yıkama yapılmalı, aseptik tekniğe uygun şekilde
steril malzeme kullanılarak ve büyük hacimlerle irrigasyon yapılmalıdır. Örnek
Alınması: Bakteriyolojik örnek alırken, kateterin distali dezenfektan solüsyonlarla
temizlenir ve enjektörle örnek alınır. Diğer idrar analizleri için torbanın boşaltıcı
sisteminden aseptik koşullarda örnek alınır. İdrar örneği alınırken kapalı sistemin
bozulmaması nedeniyle, örnek almak için ayrı bir girişi olan sondalar idealdir.
Kateter Bakımı: Cerrahi asepsi kurallarına uyularak uygun şekilde kateter bakımı
yapılmalıdır. Kateterle her temas öncesinde ve sonrasında eldiven giyilmelidir.
Meatusun temizliğine önem verilmelidir. Banyo öncesinde torba boşaltılmalı,
bağlantıların kapalı olduğundan emin olunmalıdır.
Kateter Değişimi ve Çıkarılması: Yıkama ile giderilemeyen tıkanıklık durumunda
kateter değiştirilir. Mümkün olan en kısa zamanda kateter çıkarılmalıdır.
7.11.2017
55
56