staph.

STAPHYLOCOCCUS
Staphylococcus
Micrococcus
Planococcus

Aerop, fakültatif anaerop, hareketsiz, oksidaz(-), katalaz (+),
0.5-1µm büyüklüğünde kok şeklinde, Gram (+)

Streptokoklardan ayırt edici en yararlı yöntem katalaz

Bölünmeleri esnasında birbirlerinden ayrılmadıklarından üzüm
salkımı şeklinde düzensiz kümeler

%7.5-10 NaCl içeren basit besiyerlerinde ürer

30-37 C’de pH; 7-7.5 ürer

Kanlı agarda 18-24 saatte yuvarlak, düzgün, 1-4 mm
çapında hafif konveks koloniler

Gliserolmonoasetat gibi yağ asitleri içeren besiyerlerinde
pigment




S.aureus- altın sarısı
S.epidermidis- porselen beyazı koloni
S.aureus kanlı agarda beta hemoliz
Şekerlerin çoğunu gaz oluşturmadan, asit meydana
getirerek fermente
Stafilokok türlerinin belirlenmesinde kullanılan testler








Koloni morfolojisi
Pigment oluşturma
Hemolitik aktivite
Koagülaz ve diğer enzimatik aktivite
Aerobik koşullarda sukroz,trehaloz ve mannitolden asit
oluşturma
Asetil metil karbinol oluşturma
Fosfataz duyarlılığı
Novobiosin duyarlılığı

S.aureus manniti aerop ve anaerop ortamda parçalar

Mannitole etki bir patojenlik deneyi olarak

Mannitolü koagülaz olumlu (patojen) stafilokoklar
parçaladıkları halde

koagülaz olumsuz olanlar parçalamazlar

Alfa tip toksin beta tip hemoliz yapar

%7-9 tuz konsantrasyonunda çoğalır

Novobiosine duyarlı

Üremeleri için biotine gereksinimleri yok

Plazmayı koagüle ederler
Özellik
S.aureus
S.epidermidis
S. saprophyticus
Anaerobik üreme ve glukoz fermentasyonu
+
+
-
Mannitolden Aerobik ort. asit
Anaerobik ort. asit
+
+
&
-
&
-
Koagülaz
+
-
-
Hemoliz
+
-
-
Hücre duvarı ribitol
gliserol
protein A
+
+
-
+
&
-
DNA se
+
-
-
Alpha toksin
+
-
-
Novobiosin direnci
Duyarlı
Duyarlı
Dirençli

Isı ve çevre koşullarına dayanıklıdır

Kuruluğa dirençlidir

Genellikle 60°C’de 1 saatte aktivitelerini kaybederler

Yüksek tuz konsantrasyonunda (%10-15) üreme
yeteneğindedirler

Boyaların bakteriyostatik etkilerine duyarlıdır (1/500.000)
oranında kristal viyole içeren besiyerinde üremezler

Kurumuş balgam ve irinde haftalarca canlı kalırlar

Kültürlerde +4°C’ de ve oda ısısında canlılıklarını aylarca
korurlar

Antibiyotiklere hızlı direnç gelişir

Beta laktamazlarla gelişen penisilin direnci,1950 yıllarda
ortaya çıkmış
bu direnci makrolid, tetrasiklin ve aminoglikozidler

Antijenik yapısı

Hücre duvarı peptidoglikan, teikoik asit ve protein A taşır

Protein A (SpA); S.aureus hücre duvarında bulunan gruba özel
bir antijen, bir çok memeli serumundaki IgG3 dışındaki tüm
IgG ve IgA2 ile bazı IgM’in Fc parçası ile reaksiyon verir

SpA bakterinin fagositozunu önler, komplemanı aktive eder,
kemotaktik ve mitojenik etkileri

S.aureus’un mukoid suşları tarafından oluşturulan kapsül
antijenleri vardır
Teikoik asitler



Peptidoglikan tabakaya veya sitoplazmik membrana (lipoteikoik asit)
bağlıdırlar
Türe özgüldürler (speciesspecific)
Fibronektine bağlanırlar ve mukozal yüzeylere tutunmayı sağlarlar
Hastalandırıcılıklarına etki eden çeşitli maddeler











Hemolizinler
Lökosidin (bu toksin lökositler üzerine etkili)
Koagülaz
DNA’ase
Hiyalüronidaz (enzim patojen stafilokokların yaklaşık %90 nında var
bağ dokudaki hyaluronik asidi parçalayarak bakterinin doku içinde
yayılmasını sağlar)
Stafilokinaz (enzim patojen Stafilokokların fibrin pıhtılarını
eritmesini sağlar)
Enterotoksin
Epidermolitik toksin ( Exfoliative toksin)
Toksik şok sendromu ile bağlantılı toksin
Antifagositik maddeler
Penisilinaz (enzim penisilinin beta laktam halkasını parçalayarak
penisiline dirençliliği sağlar)
Hemolizinler




Stafilokokların hücre zarına etkili olduğu bilinen sitotoksinleri var
alfa, beta, delta ve gama toksinleri hemolizin özelliğinde
Alfa hemolizin tavşan eritrositlerini eritir, trombositleri tahrip eder , deride
nekroz yapar
Beta hemolizin koyun erirositlerini eritir, tavşan eritrositlerini eritmez




Koagülaz,
fibrinojeni fibrin oluşturmak üzere aktive ederek pıhtı
gelişimine neden olan termostabil trombin-benzeri
bir test tüpünde stafilokok inoküle edilmiş plazmanın
pıhtılaşması ile gösterilir
hücre tarafından ortama salındığı için “serbest koagülaz”




S. aureus’un hücre duvarında ayrıca Clumping factor (bağlı koagülaz)
Bu faktörü taşıyan organizmalar doğrudan plazmanın fibrinojeni ile
etkileşerek küme oluşturabildiğinden, lam testi ile gözlenebilir
bağlı koagülaz lam testinde bakterinin aglütinasyonu şeklinde, serbest
koagülaz ise tüp testinde pıhtı oluşumu şeklinde
Fibrinojen
Fibrin


Bağlı koagülaz fibrinojeni direkt olarak çözülemez fibrine
çevirir ve kümeleşmeye neden olur
Ekstrasellüler koagülaz ilk önce protrombine etki eder, bu
şekilde fibrinojenin fibrine çevrilmesi katalizlenir




Stafilokoklar katalaz üretirler
Katalaz, hidrojen peroksidi su ve oksijene çevirir
Stafilokoklar: katalaz (+)
Streptokoklar: katalaz (-)






Epidermolitik toksinler
Süperantijendirler
Epidermolitik toksin A (ETA): Faj tarafından kodlanır; ısıya
dirençli ,
Epidermolitik toksin B (ETB):
Plazmid tarafından kodlanır; ısıya duyarlı Stafilokokkal
haşlanmış deri sendromunda
(SSSS: staphylococcal scalded skin syndrome) görülen genel
deskuamasyona neden olur
Toksik şok sendromu toksin1-1 (TSST-1)



Süperantijendirler
Isı ve proteolize dirençlidir, kromozom tarafından kodlanır
Toksik şok sendromuna (TSS) neden olur
Ateş, şok, çoklu sistem tutulumu ve deride döküntü
Enterotoksin




S. aureus karbonhidrat ve proteinli besinlerde ürediği zaman üretilirler
Toksinler T hücrelerin özgül olmayan (non-spesifik) aktivasyonuna ve
sitokin salınımına neden olurlar
Mast hücrelerinden inflamatuvar mediatörlerin salınımı İntestinal peristalsis
ve sıvı kaybında artış
Mide bulantısı ve kusma
Koagülaz pozitif suşlar
100°C’ye 30 dakika dayanır
Polipeptid yapıdadır
A,B,C1,C2,D,E,F şeklinde 7 immunolojik
Stafilokok üremiş ve enterotoksin oluşmuş
besinlerin yenmesi ile 2-6 saat içinde bulantı
kusma ve diyare
24 saat için iyileşme
Koagülaz negatif stafilokoklar (KNS)
S.saprophyticus
S.haemolyticus
S.epidermidis
S.auricularis
S.saccharolyticus
S.capitis
S.cohnii
S.warneri
S.hominis
S.xylosus
S.simulans
S.hyicus

Slime factor ; Tryptic soy broth’a inoküle edilen KNS’ların bazılarının
ekildiği kabın yüzeyine tutunarak oluşturduğu adeziv tabaka

Slime maddesi amorf kapsül yapısında,glikokaliks materyali

Çok kuvvetli antijenik

Stafilokokların doku yüzeyine tutunup,çeşitli infeksiyonlara yol açmalarına
neden olur
Stafilokokların yaptığı hastalıklar

Deri ve mukoza enfeksiyonları
- fronkül, karbonkül, panaris, blefarit
Yaygın deri döküntüleri ile seyreden lokalize deri enfeksiyonları
- Haşlanmış deri sendromu
- Toksik şok sendromu

Sepsis ve Endokarditler

Stafilokokların organlara yerleşmeleri ile oluşan enfeksiyonlar, stafilokok
pnömonisi

Besin zehirlenmeleri ve enteritler
Stafilokokların yaptığı hastalıklar




Toksine bağlı hastalıklar
Haşlanmış deri sendromu
Besin zehirlenmesi
Toksik şok sendromu
Süpüratif enfeksiyonlar








İmpetigo
Folikülit
Fronkül veya çıban
Karbonkül
Bakteriyemi, menenjit ve endokardit
Pnömoni ve ampiyem
Osteomiyelit
Septik artrit

impetigo

Eritematöz bir zemin üzerinde içi püy dolu vezikül ile karakterize olan
lokalize kütanöz enfeksiyon
Özellikle yüz ve kollarda oluşur
Aynı zamanda Streptococcus pyogenes nedeniyle de oluşabilir
Lokalize kabarcıklar
kültür pozitif sonuç





Stafilokokkal haşlanmış deri sendromu (SSSS)

Ağız çevresinde eritem ile başlar 2-3 günde tüm vücuda yayılır
Bebeklerde görülen, epiteldeki yaygın deskuamasyon deriye yapılan hafif
friksiyon deriyi buruşturur
İçi sıvı dolu büller oluşur, büller parçalandığında yerinde yaygın kırmızı
çıplak bölge kalır.
Kabarcıklarda mikroorganizma veya lökosit bulunmaz
Düşük mortalite oranı




Toksik şok sendromu



8-17 yaş arası çocuklarda
Ateş, hipotansiyon, ve yaygın maküler eritematöz döküntü , bilinç
bulanıklığı, böbrek yetmezliği
Hızlı antibiyotik tedavisi verilmemesi ve enfeksiyon odağının elimine
edilmemesi durumunda yüksek mortalite







Toksik şok sendromu:
Menstruasyon ile ilişkili TSS – tampon kullanımı
Menstruasyon ile ilişkili olmayan TSS – antibiyotik tedavisi, hastanede yatış
TSST-1’in üretimi için
Düşük düzeyde glukoz
37-40oC sıcaklık 6.5-8 pH
Oksijen
Besin zehirlenmesi

S. aureus karbonhidrat ve proteinli besinlerde ürediği zaman üretilirler

Toksinler T hücrelerin özgül olmayan (non-spesifik) aktivasyonuna ve
sitokin salınımına neden olurlar
Mast hücrelerinden inflamatuvar mediatörlerin salınımı İntestinal peristalsis
ve sıvı kaybında artış
Mide bulantısı ve kusma






Enfeksiyondan çok intoksikasyondur (zehirlenme)
Isıya dirençli enterotoksin ile kontamine olan besinin tüketilmesi
En sık kontamine olan besinler
İşlenmiş etler, kremalı pastalar, salata, patates salatası, sandviç, süt ve süt
ürünleri, dondurma, kümes ürünleri ve et ürünleri
Laboratuvar Tanısı










İnceleme maddesi olarak alınan cerahat, pürülan sıvı, balgam,
idrar v.b numuneler tioglikolata ekilir
Kanlı agarda üreyen kolonilerde
boyanma
pigment üretimi
Hemoliz
mannitol fermentasyonu
yüksek tuz konsantrasyonunda üreme
koagülaz
Kanlı agarda beta hemoliz zonu bulunan,altın sarısı , koagülaz
ve mannitol (+)
Gram (+) koloniler S.aureus olarak değerlendirilir
Tedavi

Antibiyotiklere çabuk direnç geliştirdiklerinden, uygun antibiyotiğin seçimi
için,antibiyotik duyarlılık testi yapılmalı

1940’ lı yıllarda penisilin G başarı ile kullanılmış daha sonraları direnç
gelişmiştir

Metisiline dirençli S.aureus suşlarının çoğu aminoglikozidlere ve
tetrasiklinede dirençlidir

S.aureus’un çoğunun betalaktamaz yapmaları nedeni ile stafilokok
enfeksiyonlarda kullanılmaz duruma gelmiştir

Vankomisin, metisiline dirençli Staph. enfeksiyonları için
seçilecek antibiyotiktir

RNA sentezini inhibe ederek, plazma membran fonksiyonlarını
ve hücre duvarında fosfolipid siklusunu bozarak bakterisid etki
gösterir


toksik etkileri nedeni ile kullanımı sınırlıdır
Vankomisin, osteomyelit, pnömoni, perikardit, menenjit,
akciğer absesi gibi ağır stafilokokal infeksiyonlarda hayat
kurtarıcıdır




Gram negatif bakterilere karşı etkinliği yok
Bu nedenle vankomisinin majör kullanım alanı metisiline dirençli ciddi
stafilokok infeksiyonlar
Santral sinir sistemi infeksiyonları, hemodiyaliz şant infeksiyonları,
endokarditler, bakteremi, sepsis, pnömoni ve osteomiyelit gibi infeksiyonlar
başta olmak üzere
metisiline dirençli S. aureus ve S. epidermidis'in neden olduğu
infeksiyonların tedavisinde en fazla deneyimin olduğu antibiyotik
vankomisin







Teikoplanin
Yapısal olarak vankomisine çok benzeyen glikopeptit
antibiyotik
Etki alanı vankomisin gibi
Metisiline duyarlı ve dirençli tüm stafilokoklara etkin
S. aureus’a etkisi vankomisine göre eşit veya biraz daha fazla
Ancak koagülaz negatif stafilokoklara karşı etkinliği
vankomisine göre daha az
Hem intravenöz, hem de intramüsküler kullanılabilmesi, daha
uzun yanlanma ömrü nedeniyle günde iki kez, hatta tek doz
kullanım olanağının bulunması vankomisine üstünlükleri



Nefrotoksisite olasılığı da vankomisine göre daha az
koagülaz negatif stafilokoklara karşı etkinliğinin vankomisine göre daha az
olması en önemli dezavantaj
vankomisinde olduğu gibi metisiline dirençli ciddi stafilokok
infeksiyonlarında kullanılır
Epidemiyoloji





Epidemiyolojik çalışmalar virülans ve özel faj tipleri arasında
belirgin bir ilişki olduğunu göstermektedir
Staph. aureus faj tipleri I,II,III,IV olmak üzere 4 grupta toplanır
Grup II suşları impetigo ve deri enfeksiyonlarına neden olur
Enterotoksin III ve IV faj gruplarına ait stafilokoklar tarafından
oluşturulur
Stafilokok enfeksiyonunun kaynağı stafilokokal lezyonu olan bir
hasta veya hastane personelidir
Korunma





Stafilokokların rezervuarı insan
Bakteri insana ya hava yoluyla, veya doğrudan temasla
hijyen koşullarına uyulması, deri temizliğine dikkat edilmesi,
gıda elleyicilerinin temizlik kurallarına uyması
Antibiyotiklere dirençli staph.’ları burunda taşıdığı bilinenler,
ameliyathanelerden ve bebek bakıcılığından uzaklaştırılmalı
Cerrahi aletlerin sterilizasyonuna özen gösterilmeli
S. aureus enfeksiyonlarında burun portörlüğü
önemli
Stafilokok portörleri burun ve elleriyle besin
maddelerini kontamine edebilir
Özellikle pasta, süt, krema gibi karbohidratlı ve
proteinli yiyecekler üzerinde, enterotoksin
yapan S.aureus’lar kolaylıkla çoğalırlar