Slayt 1 - Biyoloji Kutusu
advertisement
II.EKOSİSTEMLERDE ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜLERİ Enerji: ► İş yapabilme yeteneğidir. Bütün canlılar yaşamak için belirli bir miktar enerjiye ihtiyaç duyar. Bütün canlıların sahip olduğu enerji güneşten gelir. MADDE DÖNGÜSÜ ► Birçok element canlı ve cansız varlıkların içinde farklı bileşiklerin yapısına katılarak dolaşır. Beslenme Şekline Göre Canlılar OTOTROF CANLILAR HETEROTROF CANLILAR Beslenme Şekline Göre Canlılar OTOTROF CANLILAR FOTOSENTETİK OTOTROFLAR HETEROTROF CANLILAR KEMOSENTETİK OTOTROFLAR FOTOSENTETİK OTOTROFLAR: ► İhtiyaç duyduğu besini güneşten gelen ışık enerjisi ile üreten canlılardır.(Fotoototrof) KEMOSENTETİK OTOTROFLAR: ► İhtiyaç duyduğu besini inorganik maddelerin oksidasyonundan elde ettiği kimyasal enerji ile üreten canlılardır.(Kemoototrof) Beslenme Şekline Göre Canlılar OTOTROF CANLILAR Holozoik Beslenen Heterotroflar HETEROTROF CANLILAR Simbiyoz Beslenen Heterotroflar Saprofit Beslenen Heterotroflar HOLOZOİK BESLENEN CANLILAR İhtiyaç duyduğu besinleri katı parçacıklar halinde alırlar. OTOTROF CANLILAR Holozoik Beslenen Heterotroflar Herbivor Heterotroflar HETEROTROF CANLILAR Simbiyoz Beslenen Heterotroflar Karnivor Heterotroflar Saprofitler Beslenen Heterotroflar Omnivor Heterotroflar Herbivor Canlılar Herbivor Canlılar ► Sadece bitkilerle beslenen canlılardır. ► Birincil tüketiciler olarak da adlandırılırlar. Karnivor Canlılar ► Diğer hayvanlardan beslenen canlılardır. İkincil Tüketici Üçüncül Tüketici Omnivor Canlılar (Hepçil canlılar) ► Hem bitkilerden hem de hayvanlardan beslenen canlılardır. OTOTROF CANLILAR Holozoik Beslenen Heterotroflar Mutualizm HETEROTROF CANLILAR Simbiyoz Beslenen Heterotroflar Kommensalizm Saprofitler Beslenen Heterotroflar Parazitizm Simbiyoz İlişki ► Farklı tür canlıların oluşturduğu ortak yaşam birliktelikleridir. Bu birliktelikler faydalı olabileceği gibi zararlı da olabilirler. Mutualizm Kommensalizm Parazitizm Mutualizm ► Karşılıklı faydanın olduğu ortak yaşam şeklidir. Vid. LİKEN Gevşek Mutualizm (Protokooperasyon) Kommensalizm ► Bir tarafın fayda gördüğü diğer tarafın ne fayda ne de zarar görmediği ortak yaşam şeklidir. Parazitizm ► Bir tarafın fayda gördüğü diğer tarafın buna karşı zarar gördüğü ortak yaşam şeklidir. Vid. Parazitler temelde 3 çeşittir. • Tek Hücreli Parazit • Bitkisel Parazitler • Hayvansal Parazitler Parazitizm (Bitkilerde) Yarı Parazit Bitki Tam Parazit Bitki Parazitizm (Hayvanlarda) Ektoparazit (Dış parazit) Endoparazit (İç parazit) Beslenme Şekline Göre Canlılar OTOTROF CANLILAR Holozoik Beslenen Heterotroflar HETEROTROF CANLILAR Simbiyoz Beslenen Heterotroflar Saprofitler Beslenen Heterotroflar Saprofit Beslenen Canlılar ► Doğadaki organik artıklardan beslenen canlılardır.(AYRIŞTIRICILAR) ► Bazı bakteriler ve mantarlar saprofit özellik taşır. ► Doğadaki organik artıkların inorganik maddelere dönüşmesini sağlarlar. Önemli Not: Ayrıştırıcı canlılar, hücre dışı sindirim yapar. Hem ototrof hem de heterotrof canlılar Hem ototrof hem de heterotrof canlılar • Böcekçil Bitkiler • Öglena BÖCEKÇİL BİTKİLER CO2 BESİN C,H,O Protein C,H,O,N H2O Ototrof Beslenme Heterotrof Beslenme Fotosentez yapabilen fakat azot ihtiyacını başka canlılardan beslenerek karşılayan canlılardır. Göz noktası Kontraktil Koful Kamçı Paramilon Çekirdek Kloroplast Pelikula ÖGLENA Diğer tek hücreli canlıları avlayarak fagositoz ile onlardan beslenebilir. (heterotrof beslenme) • Ayrıca sahip olduğu kloroplast ile gündüzleri fotosentez de yapabilir. (ototrof beslenme) • BESİN ZİNCİRİ VE BESİN AĞI Besin Zinciri: Bir ekosistemde besin ve enerjinin taşındığı, organizmalar dizisine besin zinciri denir. 4.tüketiciler 3.tüketiciler 2.tüketiciler 1.tüketiciler Üreticiler Karasal besin zinciri Sucul besin zinciri Besin Piramidi 3.Tüketiciler 2.Tüketiciler 1.Tüketiciler Üreticiler Canlıların Trofik Düzeyi BESİN AĞI Trofik Düzey: Beslenme düzeyi. Sucul ekosistemin trofik basamak sayısı daha fazladır. 170 1,700 17,000 170,000 BESİN ZİNCİRİNDEKİ ENERJİ AKIŞI 3.tüketiciler 2.Tüketiciler 1.Tüketiciler Üreticiler %10 %10 %10 %10 Enerji Akışı: ► Enerjinin beslenme yolu ile taşınmasıdır. Enerji Piramidi enerji enerji 3.tüketiciler 2.tüketiciler enerji 1.tüketiciler enerji Üreticiler Biyokütle(Biyomas): Belirli organizmaların, belirli bir bölgede ve zamanda sahip olduğu toplam kütleye biyokütle(biyomas) denir. Örnek: Besin Piramidi 3.Tüketiciler 1 kcal 2.Tüketiciler 10 kcal 1.Tüketiciler 100 kcal Üreticiler 1000 kcal Canlıların Trofik Düzeyi DDT Biyolojik Birikim ► Zararlı bir kimyasal maddenin organizma içinde birikmesidir. Biyolojik Birikim’de en fazla zarar gören canlı, besin zincirinin en üstünde olandır. EKOSİSTEMDE MADDE DÖNGÜLERİ EKOSİSTEMDE MADDE DÖNGÜLERİ ► Yaşamsal önemi olan element ve bileşiklerin canlı ve cansız öğeler içinde hareket etmesine MADDE DÖNGÜSÜ adı verilir. MADDE DÖNGÜLERİ ► Su Döngüsü ► Oksijen Döngüsü ► Karbon Döngüsü ► Azot Döngüsü ► Fosfor Döngüsü ► Sülfür Döngüsü Su Döngüsü Karasal Ekosistemlerde Atmosfere gönderilen su buharının %90 bitkilerin terlemesi ile oluşur. ► Karbon, ağırlıklı olarak ekosistem’in neresinde bulunur ? Karbon,doğrudan canlılık ile ilgilidir. Karbon Döngüsü Fosil Artıklar Karbon Döngüsünden çıkar ve Yeraltına kalıcı olarak yerleşir. Fosil Yakıtların aşırı tüketimi ve Dünya yüzeyindeki Bitki örtüsünün tahribi KÜRESEL ISINMAYA SEBEP OLUR. AZOT DÖNGÜSÜ Azot gazı (N2) %78 Azot elementi bazı organik maddelerin yapısında bulunur. ► Proteinler ► Vitaminler ► Nükleik Asitler Azot Döngüsünün 5 basamağı vardır. 1) Azotun Bağlanması 2) Nitrifikasyon 3) Asimilasyon(Özümleme) 4) Ammonifikasyon(Ayrıştırıcı faaliyeti) 5) Denitrifikasyon 1. AZOTUN BAĞLANMASI N2 Havadaki azot nasıl toprağa yerleşebilir ? enerji N2 + H2O NH3 + NO3 Havada meydana gelen yıldırım ve şimşekler Azot gazının amonyak ve nitrat’a dönüşmesini sağlar. Oluşan bu sıvılar yağmurlar ile yeryüzüne iner. Baklagiller N2 Baklagillerin kök nodüllerinde yaşayan simbiyotik bakteriler, havadaki azot’u toprağa bağlar. N2 Bu Azot bağlayıcı bakteriler baklagil bitki ile simbiyoz ilişki içindedir. (Mutualizm) Toprakta yaşayan bazı kemosentetik bakteriler ise doğrudan havadaki azot’u bağlayabilir. Sucul ekosistemlerde ise siyanobakteriler doğrudan suda çözünmüş olan Azot gazını bağlayabilir. AZOTUN BAĞLANMASI ► Azotun bağlanmasının 4 yolu vardır. ► Karada ; Yıldırım ve Şimşeklerin yardımıyla, Baklagillerin kök nodüllerindeki azot bağlayıcı bakteriler ile, Toprakta azot bağlayıcı bakteriler ile, ► Suda ise; Siyanobakteriler ile; 2. NİTRİFİKASYON ► Nitrifikasyon: Amonyağın nitrit’e ve daha sonra nitrit’in de nitrat’a çevrilmesidir. Meydana gelen Nitrat bitkiler için özümsenecek durumdadır. NİTRİFİKASYON Nitrit bakterisi NH3 NO2 (nitrit) Nitrat bakterisi NO3 (nitrat) Nitrit ve Nitrat bakterileri kemosentetik bakterilerdir. 3. ASİMİLASYON ► Asimilasyon(özümleme): İnorganik nitrat minerallerinin organik maddelere katılmasıdır. Sonuçta Nitrat Mineralleri ile bitkiler ; ►PROTEİN ►NÜKLEİK ASİT VE ►VİTAMİN SENTEZLER. BİTKİLERDE BULUNAN AZOTLU ORGANİK MADDELER DAHA SONRA BESİN ZİNCİRİ YOLU İLE TÜKETİCİ CANLILARA GEÇER. ÜRETİCİLER TÜKETİCİLER 4. AMMONİFİKASYON ► Ammonifikasyon(Ayrıştırıcı Faaliyeti): Canlı yapısındaki azotlu bileşikler son olarak ayrıştırıcı faaliyeti ile amonyak’a yıkılır. ► Canlı yapısındaki azotlu bileşiklerin toprağa tekrar dönmesini sağlar. Üreticiler Tüketiciler Organik Artıklar Ayrıştırıcılar NH3 Ayrıştırıcı faaliyeti (Ammonifikasyon) AMMONİFİKASYON NİTRİFİKASYON Nitrit bakterisi NH3 NO2 (nitrit) Nitrifikasyon için gerekli amonyak, ayrıştırıcı faaliyeti ile sağlanır. Nitrat bakterisi NO3 (nitrat) 5. DENİTRİFİKASYON NO3 NO2 N2 DENİTRİFİKASYON Denitrifikasyon Bakterileri Denitrifikasyon Bakterileri NO3 NO2 N2 nitrat nitrit Azot gazı Denitrifikasyon:Bazı kemosentetik bakterilerin Faaliyeti sonucu topraktaki nitrat iyonlarının tekrar azot gazına dönüştürülerek atmosfere verilmesidir. Denitrifikasyon ayrıca nitrat iyonlarının fazla miktarda birikip toprağın zehirlenmesini de engeller. Aşırı denitrifikasyon sonucu toprağın azot yönünden verimliği düşer. Azot Gazı Denitrifikasyon Bitkiler özümleme Azot bağlayıcı bakteriler Nitrat(NO3) Ayrıştıcılar Topraktaki Azot bağlayıcı bakteriler Nitrifikasyon Amonyak(NH3) Ammonifikasyon Nitrit(NO2) Nitrifikasyon MADDE DÖNGÜLERİ VE ÇEVRE SAĞLIĞI Aral GÖLÜ 1989 2008 ÖTROFİKASYON Nitrojen Fosfor Bitkisel planktonlarda artış Alg Patlaması Oksijen Alg Ölümleri Çürüme Ötrofikasyon nasıl meydana gelir ? • • • • Su kaynaklarına boşaltılan fosforlu ve azotlu artıklar, suda alg patlamasına sebep olur. Bir süre sonra bu algler ölmeye ve su kaynağının dibinde birikmeye başlar. Biriken alg cesetleri, O2 tüketen çürükçül bakteriler tarafından ayrıştırılır ve suyun Oksijeni tükenir. Diğer su canlıları ise, oksijen kıtlığından ölürler. Fosil Yakıtların aşırı tüketimi ve Dünya yüzeyindeki Bitki örtüsü tahribi KÜRESEL ISINMAYA SEBEP OLUR.
