ÇEVRE VE İNSAN

ÇEVRE VE İNSAN
Yard. Doç. Dr. Nalan Akış
‘’ITAI- ITAI BYO’’
www.physiology.be/.../Sandy
Thijssen.asp
ITAI- ITAI
• Şiddetli eklem ağrısı,
kemiklerde kırık,
böbrek yetmezliği
• 1912 Jintsu nehri ‘İtai
İtai’
• 1950’lere kadar
bölgesel hastalık ??
• 1955 ‘bulaşıcı
hastalık’???
• 1956 kötü beslenme
???
• SINIRLI BÖLGEDE
www.tusak.saglik.gov.tr/pdf/kitaplar/css23.pdf
ITAI- ITAI
• 1961 konsey
• 1963 Sağlık
Bakanlığı- Eğitim
Bakanlığı araştırma
• 1968 ‘kronik
kadmiyum
zehirlenmesi’
• Kaynak:Kamioka
Maden İşletmeciliği
Ltd ‘in atıkları
• Nehirden sulanan
pirinç tarlaları
ITAI- ITAI
• 1968 mahkeme
• 1971 şirket suçlu
• Sağlık tazminatı,
tarımsal tazminat,
nehrin kirliliğinin
önlenmesi için
tazminat
AMAÇ
– Bu dersin sonunda 1. sınıf öğrencileri
çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişki
konusunda bilgi sahibi olacaklardır.
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Bu dersin sonunda öğrenciler;
1.
2.
3.
4.
5.
Çevreyi tanımlayabilecek,
İnsan sağlığına etki eden çevresel etmenleri
sayabilecek,
Çevre hastalık ilişkisini tanımlayabilecek
Çevre sağlığı hizmetleri ve bu hizmetlerde sağlık
personelinin rolünü söyleyebilecek
Küresel çevre sağlığı sorunlarını
sayabileceklerdir.
ÇEVRE
• Kişi üzerindeki dış
etkilerin bütünü
HASTALIK NEDENLERİ
1.
BÜNYESEL NEDENLER
(Metabolik, genetik, hormonal..)
2. ÇEVRESEL NEDENLER
ÇEVRESEL NEDENLER
• FİZİKSEL NEDENLER (sıcaklık, ışın, sular, atıklar,
gürültü, konut sağlığı)
• KİMYASAL NEDENLER (toksik maddeler)
• BİYOLOJİK NEDENLER (mikroorganizmalar,
asalaklar)
• TEMEL MADDE EKSİKLİKLERİ (vitaminler,
aminoasitler, yağ asitleri)
• PSİKOLOJİK ETKENLER (stres)
• SOSYAL, KÜLTÜREL, EKONOMİK NEDENLER
(TB)
ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ
• İnsan dış çevrenin
etkilerine genetik
yapısı ile cevap verir.
• İshalli hastalıklar
• Solunum sistemi
hastalıkları
(sigara, hava kirliliği)
• Kanserler (genetik
yapı+ çevre)
• Tüm kanserlerin %5’i
çevresel kimyasallar
bağlı.
ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ
• Hastalıklar için zemin hazırlayabilir
(hava kirliliği- astım)
• Doğrudan hastalık nedeni olabilir (asbestmezotelyoma)
• Bazı hastalıkların yayılmasını kolaylaştırır
(kış- solunum sistemi hastalıkları)
• Hastalıkların seyrini ve sonucunu etkiler
(hava kirliliği-astım,KVH)
SUYLA BAĞLANTILI
HASTALIKLAR
• Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar
• Su yetersizliği veya su bulunmayışından
kaynaklanan hastalıklar
• Gelişimi suyla ilgili etkenlerin oluşturduğu
hastalıklar
• Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan
hastalıklar
http://www.who.int/water_sanitation_health/en/
Kirli sulardan kaynaklanan
hastalıklar
• Tifo, kolera, viral hepatit, basilli dizanteri,
amipli dizanteri
Su yetersizliği veya su bulunmayışından
kaynaklanan hastalıklar
• Trahom, basilli
dizanteri, amipli
dizanteri, scabies,
impetigo,
konjunktivit
Gelişimi suyla ilgili etkenlerin
oluşturduğu hastalıklar
• Şiztozomiazis
• Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan
hastalıklar: Sıtma
Dünyadan bazı sayılar...
• 2,2 milyon kişi diyareye bağlı hastalıklar
nedeniyle ölüyor
• % 88’i temiz su olmamasına bağlı
http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/diarrhoea/en
/
• 500 milyon kişi trahom
riski altında
• 6 milyon kişide trahom
nedeniyle görme
bozukluğu var
• Temiz su sağlama ve
hijyen kurallarına uyma
ile %27 azaltılabilir
http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/trach
oma/en/
www.saglik.im/trahom/
• 133 milyon kişide intestinal parazit var
(ascarıs, kancalı kurt)
• Her yıl 1.5 milyon kişide hepatit A
görülüyor
http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/ascariasis/en/
http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/hepatitis/en/
• Bangladeş’te 35-77
milyon kişi arsenikli
su içmek zorunda
• 1.5 milyon kişide
arseniğe bağlı deri
lezyonları var
http://www.who.int/water_sanitation_health/diseases/arseni
cosis/en/
• Çin’de 26 milyon
kişi floru yüksek su
içiyor; 1.5 milyon
kişide florozise
bağlı iskelet
bozuklukları var
http://2.bp.blogspot.com/_oIowsJflyGQ/S7QY35CAqUI/AA
AAAAAABOs/TBZY0_LLTEQ/s1600/florosis-3.jpg
http://www.who.int/water_sanitation_health/diseas
es/fluorosis/en/
ÇEVRE SAĞLIĞI
• Çevre koşullarının korunması, insan ve
toplum sağlığına zarar vermeyecek duruma
getirilmesi çabalarının tümü
ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI
•
•
•
•
•
•
•
İçme ve kullanma suyu
Hava kirliliği
Atıklar
Gürültü
Radyasyon
Aydınlatma
Havalandırma
ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI
•
•
•
•
•
•
•
Vektör ve kemirici kontrolü
Besin sağlığı
Konut
Mezarlıklar
Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek kuruluşlar
Çalışma koşulları
Kazalar ve önlenmesi
ÇEVRE SAĞLIĞI EKİP
HİZMETİ SUNULMASINI
GEREKTİRİR
ÇEVRE VE HEKİM
• Çevre anamnezi almalı
• Mesleksel ve çevresel tehlikeleri
bilmeli
• Danışmanlık yapabilmeli
ÇEVRE ANAMNEZİ
•
•
•
•
•
•
Kişinin yaşadığı toplum
Ev
Hobiler
Meslek
Kişisel alışkanlıklar
Beslenme anamnezi
Asbestli Toprak Kanser Yapıyor, Köylüler
Tedbir Alınmasını İstiyor
• Konya’nın Yassıkaya
köyünde nedeni
bilinen ölümlerin
yüzde 23.5’i,
Eskihisar köyünde
ise yüzde 66.7’si
kanserden…
http://www.kenthaber.com/icanadolu/konya/halkapinar/Haber/Genel/Normal/asbestli-toprak-iki-koyu-tehditediyor-/a9dd4539-c416-4d48-ad8d-beef12761ecf
ASBEST
• Mineral
• Yalıtım maddesi,
dayanıklı
• Ak toprak, Çorak
toprak, Gök toprak,
Çelpek, Höllük veya
Ceren toprağı
ASBEST
• Kesin kanserojen
• Uluslararası Kanser
Araştırmaları Ajansı
(IARC) (Internatıonal
Agency For Research
On Cancer)
• Pulmoner fibrozis
(asbestozis)
• Mezotelyoma
(plevra-periton)
• Akciğer ca
http://www.iarc.fr/en/education-training/index.php
Çevre anamnezi
• Çevresel hastalığın
tanı ve tedavisi
• Çevresel tehlikelerin
belirlenmesi,
hastalıkların önlenmesi
• Danışmanlık (korunma)
• Etkilenim- hastalık
arasında yeni ilişkiler…
http://www.nationalgeographic.com.tr/ngm/0409/images/konu1_b.jp
g
ÇEVRE KİRLİLİĞİ
• Dünyanın herhangi bir katmanında belli bir
maddenin (kirleticinin) birikerek, doğal
yoğunluğundan daha üst düzeye çıkması
KÜRESEL ÇEVRE SAĞLIĞI
SORUNLARI
•
•
•
•
•
Asit yağmurları
Sera etkisi
Ozon tabakasının delinmesi
Ötrifikasyon
Erozyon
ASİT YAĞMURLARI
• SO2, HF (hafnium), HNO3 (nitrik asit)
• H2SO4, H2SO3 (sülfüroz asit)
SERA ETKİSİ
• SERA GAZLARI (GREEN HAUSE GASSES
(GHGS)
• CO2, azot oksit (N2O), metan (CH4),
hidroflorokarbon (HFC),
perflorokarbon (PFC),
Kükürthegzaflorid (SF6)
• DÜNYA ISINIYOR
OZON TABAKASI DELİNDİ
•
•
•
•
Klorofloro karbonlar
Gen mutasyonu
Deri kanserinde artış
İmmun sistem depresyonu
ÖTRİFİKASYON
• Yerüstü sularının azot ve fosfordan
zenginleşmesi
EROZYON
• Toprakların üst tabakasının özellikle
yağmur suları ile derelere, oradan da
denizlere akması