Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 2005-2006

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007: 6 (5)
Araştırma/Research Article
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 2005-2006 Öğretim Dönemi Son Sınıf
Öğrencilerinde Çevresel Risk Algılama Düzeyi
Nazım Ercüment Beyhun1*, Songül A. Vaizoğlu2, Alper Mete2, Seda Okur2, Melek Ongun2, Salih
Orçan2, Çağatay Güler2
1
Atatürk Üniv. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD, Erzurum, 2Hacettepe Üniv. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD, Ankara
* Nazım Ercüment Beyhun, Atatürk Üniv. Tıp Fak. Dekanlık Binası 1.Kat Halk Sağlığı AD, 25240 Erzurum. [email protected]
TU
UT
Kor Hek 2007; 6 (5): 345-350
Özet: Araştırmanın amacı, 2005- 2006 öğretim dönemi Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi son sınıf öğrencilerinin
çevresel risk algılama düzeylerini ve etkileyen bazı faktörleri saptamaktır. Araştırmanın evrenini, Hacettepe
Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 2005- 2006 öğretim döneminde öğrenimlerini sürdüren son sınıf öğrencileri
oluşturmuştur. Veri toplama, gözlem altında yapılandırılmış anket formunun (Çevre Bilinci Anket Formu)
doldurulması yoluyla gerçekleştirilmiştir. Çevre Bilinci Anket Formu, 47 sorudan oluşan ve cevaplayanların ilgili
riskleri bir risk olarak ne düzeyde algıladığını ölçerken likert tipi derecelendirme içeren yapılandırılmış bir anket
formudur. Araştırma kesitsel tipte bir araştırmadır. Araştırmaya katılan son sınıf öğrencilerinin %55,9’u erkektir ve
yaş ortancası 23’tür. Öğrenciler tarafından ileri veya çok ileri düzeyde risk faktörü olarak algılanan ilk üç çevresel
faktör sırasıyla stres (%79,8), ozon tabakasının delinmesi (%76,9) ve motorlu araç kazalarıdır (%70,2). Öğrenciler
tarafından düşük düzeyde risk faktörü olarak algılanan veya risk faktörü olarak algılanmayan ilk üç çevresel faktör
sırasıyla şişe suları (%57,6), aynı bölgede zaman içinde meydana gelen iklim değişiklikleri (%42,9) ve barınacak ev
bulamama (%39,9) olarak belirlenmiştir. Çevresel riskler konusunda en çok başvurulan bilgi kaynakları hekimler ve
bilimsel kitap-dergilerdir. Çevresel risk olarak kabul edilen birçok konunun öğrenciler tarafından bir risk olarak
algılanmadığı belirlenmiştir. Farklı birçok faktörün etkileyebileceği çevresel risk algısının gelişmesi ve ileride
toplumda önemli bir danışma ve bilgi kaynağı olacak doktorların eğitiminde çevresel risklere ve olası sonuçlarına
yönelik programların düzeyinin arttırılması yararlı olacaktır.
Anahtar kelimeler: Çevresel risk algılama, son sınıf tıp öğrencisi, bilgi kaynağı ve güvenilirliği
Environmental Risk Perception of Last Grade Students in Hacettepe University Medical Faculty Within
2005-2006 Education Period
Abstract: The aim of the study was to determine the the level of environmental risk perception and its some
determinants of last grade students in Hacettepe University Medical Faculty within 2005-2006 education period.
The universe of this cross-sectional study were last grade students of Hacettepe University Medical Faculty within
2005-2006 education period. The data was collected with a structured questionnaire (Environment Awareness
Questionnairre) via face to face interview. Environment Awareness Questionnairre is a structured Lickert scale
including 47 questions which measures the perception levels of environmental risks. The 55.9% of the last grade
students who participated to the study were male and the median age was 23. The first three prior environmental
risk factors which were perceived as high/very high risks were stres (79.8%), damage of ozone layer (76.9%) and
motor vehicle accidents (70.2%). The first three prior environmental risk factors which were perceived as low/very
low risks were bottled water (57.6%), climatic change (42.9%) and lack of house to live in (39.9%). The main
source of information about environmental risks for students were physicians and scientific journals and books.It
was determined that most of environmental risk factor were not perceived as risk factors by students. The evolution
of environmental risk perception and the increase of educations about environmental risks towards doctors who are
the important sources of knowledge and counselling for the public will be beneficial.
Key words: Environmental risk perception, last grade medical students, information source and reliability
GİRİŞ
Organizmanın dışında yer alan herşeye çevre denir.
Kişi üzerindeki dış etkenlerin bütünüdür. Çevrenin
insan sağlığı üzerinde doğrudan veya dolaylı bir çok
etkisi olabilmektedir (1). Dünyanın çevre sorunları
nüfusun hızlı artışına paralel olarak ülkemiz dahil
tüm ülkelerde giderek önem kazanmaktadır (2).
www.korhek.org
Çevre sorunlarının doğal yaşamı ve insan sağlığını
tehdit edici noktaya gelmesi, sorunun yaşamsal
önemini de ortaya koymuşta ve bu nedenle çevre
sorunlarından kaçınmak için tüm yeryüzünde geçerli
olacak düzenlemelere gidilmesi gerekmektedir. Bu
çevre sorunlarından başlıcaları; su kirliliği, hava
kirliliği, toprak kirliliği, endüstriyel ve nükleer
atıklar, besin kirliliği, çöpler, gürültü kirliliği,
345
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007: 6 (5)
radyoaktif kirlenme, iklim değişiklikleri, ozon
tabakasının incelmesi, doğal afetler, küresel ısınma,
bulaşıcı hastalıklar, kimyasal madde kirliliğidir.
Çevre kirliliğinin yaratacağı sorunlar her bireyin
geleceğini yakından ilgilendirmekte ve çevre sağlığı
hizmetlerine tüm toplumun katılımı sorunların
çözümünde önem arzetmektedir. Bu yüzden bireylere
toplum yaşamında kazandırılması gereken temel
anlayışlardan biri, çevre sorunlarının boyutu ve
önlenmesidir. Bunun için de geleceğin hekimleri olan
öğrencilerin çevre sorunlarına neden olabilecek risk
faktörleri konusunda bilgili olmaları gerekmektedir.
Araştırmanın amacı 2005-2006 öğretim dönemi, Tıp
Fakültesi son sınıf öğrencilerinin çevresel risk
algılama düzeylerini saptamak ve çevresel risk
algılama düzeyinin bazı sosyodemografik özelliklerle
ilişkisini belirlemektir.
GEREÇ VE YÖNTEM
Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde
yapılmıştır ve kesitsel tipte epidemiyolojik bir
araştırmadır. Araştırmada 153 Türkçe, 109 İngilizce
grubu öğrencisi olmak üzere toplam 262 öğrenciye
ulaşılması planlanmış ancak 238 (%90) öğrenciye
ulaşılmıştır. Araştırma, 2005 yılı Temmuz ayında
gerçekleştirilmiştir. Ulaşılan öğrencilerin tamamı
araştırmaya katılmayı kabul etmiştir.
Araştırmada veriler HÜTF Halk Sağlığı Kırsal
Hekimlik stajında çalışan son sınıf öğrencileri
tarafından hazırlanan anket formu aracılığı ile
toplanmıştır.
Anket
formu,
katılımcıların
sosyodemografik özellikleri ile ilgili 7 ve çevresel
risk algılama düzeyleri ile ilgili 49 sorudan olmak
üzere toplam 56 sorudan oluşmaktadır. Çevresel risk
algılama düzeyleri hiç/düşük/orta/ileri/çok ileri olmak
üzere 5’li Likert skalasıyla değerlendirilmiştir.
Araştırmada, düşük olarak belirtilen risk algılama
düzeyi hiç ve düşük tanımlamaları birleştirilerek, ileri
olarak belirtilen düzey ise ileri ve çok ileri
tanımlamaları birleştirilerek elde edilmiştir. Anket
formunda öğrencilerin çevresel riskler konusunda
başvurdukları bilgi kaynakları ve bu kaynaklara
duydukları güven düzeyi de sorulmuş ve yine 5’li
Likert skalasıyla değerlendirilmiştir. Anket formu,
gözlem
altında
katılımcılar
tarafından
doldurulmuştur. Araştırma için gerekli izin HÜTF
dekanlığından alınmıştır. Anket uygulaması sırasında
katılımcılardan sözlü bilgilendirilmiş olurları
alınmıştır. Araştırmanın istatistikleri, hazır istatistik
paket programı kullanılarak yapılmış ve gruplar arası
karşılaştırmalar Pearson Kikare yöntemi kullanılarak
346
gerçekleştirilmiştir. P değerinin 0,05’in altında olması
istatistiksel anlamlılık olarak değerlendirilmiştir.
BULGULAR
Araştırma grubunun bazı özellikleri: Katılanların
133’ü (%55,9) erkek, 105’i (%44,1) kadındır. Yaş
ortalaması
23,3±1,0
(ortanca=23)
olarak
belirlenmiştir. Araştırmaya katılanların %66’sı
(n=157) dengeli beslenmediğini, %85,3’ü (n=203)
düzenli egzersiz yapmadığını, %66,4’ü (n=158)
sigara içmediğini, % 28,2’si (n=67) sigara içtiğini
belirtmiştir. Sigara içenlerin %51,6’sı (n=35) beş
yıldan az süredir içtiğini, %67,7’si (n=45) ise günde
10 ve daha fazla sigara içtiğini belirtmiştir.
Annelerinin % 34,0’ü (n=81), babalarının % 65,1’i
(n=155) üniversite mezunudur.
Tablo 1. Araştırmaya katılan öğrencilerin bazı
özelliklerin dağılımı, 2005
Özellikler
n
%
Grup (n=238)
Türkçe
151
63,4
İngilizce
87
36,6
Cinsiyet (n=238)
Erkek
133
55,9
Kadın
105
44,1
Yaş (n=238)
≤24
207
87,0
>24
31
13,0
Ortalama: 23,3 ±1,0,en küçük-büyük: 21-28, ortanca: 23
Annenin öğrenim düzeyi (n=238)
Ortaokul ve altı
82
36,6
Lise ve üstü
151
63,4
Babanın öğrenim düzeyi (n=238)
Ortaokul ve altı
46
19,4
Lise ve üstü
192
80,6
Dengeli Beslenme (n=238)
Evet
81
34,0
Hayır
157
66,0
Düzenli Egzersiz (n=238)
Evet
35
14,7
Hayır
203
85,3
Sigara İçme (n=238)
Düzenli içiyor
67
28,2
İçmiş bırakmış
13
5,4
İçmiyor
158
66,4
Sigara İçme Süresi (n=67)
<5 yıl
35
51,6
≥5 yıl
32
48,4
Günde içilen sigara adeti (n=67)
<10
22
32,3
≥10
45
67,7
www.korhek.org
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007: 6 (5)
Tablo 2. HÜTF son sınıf öğrencilerinin belirtilen bazı çevresel faktörlerle ilgili risk algılama
(Temmuz 2005).
Düşük
Orta
Riskler
n
%
n
%
Stres
15
6,3
33
13,9
Ozon delik
20
8,4
35
14,7
Trafik kaza
19
8,0
52
21,8
Fabr hava kir
25
10,5
56
23,5
Artan suç
38
16,0
44
18,5
Kim kirlilik
27
11,4
55
23,1
Pasif içicilik
30
12,6
52
21,8
Nükleer atık
51
21,4
33
13,9
Egzos gaz
19
8,0
66
27,7
Küresel ısı
31
13,0
54
22,7
Sigara
54
22,7
33
13,9
Lağım su at.
39
16,4
49
20,6
Depremler
33
13,8
56
23,5
Su kaynak kir
34
14,3
56
23,5
Sedanter
35
14,7
58
24,4
HIV
62
26,0
32
13,4
Tarım ilaç
56
23,6
39
16,4
Besin ilaç
53
19,3
43
18,1
Gıda katkı
23
9,6
78
32,8
Toprak kirl.
37
15,6
68
28,6
Gen. Besin
43
18,1
63
26,5
Besin zehir
31
13,0
78
32,8
Kötü beslen
26
10,9
84
35,3
Besin rad.
45
18,9
65
27,3
Uyuşturucu
92
38,7
20
8,4
Lağım su kul
43
18,1
69
29,0
Baz istasyonu
56
23,5
60
25,2
Ev Bahçe Kim
52
21,9
68
28,6
Vektör hst
54
22,7
69
29,0
Alkol
79
33,2
46
19,3
İçme su mik.
45
16,9
80
33,7
Barınaksızlık
95
40,0
33
13,9
Yüksek ses
40
16,8
90
37,8
Pestisit
46
19,4
85
35,7
Gecekondu
80
33,6
51
21,4
18 yaş gebe
80
33,6
54
22,7
Sobalar
83
34,9
64
26,9
Oda havası
58
24,3
91
38,2
İçme su kim.
67
28,1
84
35,3
Pil ve akü
82
34,5
74
31,1
Yük gerilim
81
34,0
75
31,5
Aynı odada 3
91
38,3
66
27,2
Bronzlaşmak
75
35,7
82
34,5
Cep telefonu
83
34,8
96
40,3
İklim
102
42,8
83
34,9
Şişe suları
137
57,6
59
24,8
Öğrencilerin çevresel riskleri algılama düzeyleri
Tablo 2’de verilmiştir. Araştırmada öğrenciler
tarafından ileri veya çok ileri düzeyde risk faktörü
olarak algılanan çevresel faktörler sırasıyla stres
(n=190, %79,8), ozon tabakasının delinmesi (n=183,
%76,9), motorlu araç kazaları (n=167, %70,2),
fabrikalardan kaynaklanan hava kirliliği (n=157,
%66,0), pasif içicilik (n=156, %65,5) gelmektedir.
www.korhek.org
düzeylerinin dağılımı
İleri
n
190
183
167
157
156
156
156
154
153
153
151
150
149
148
145
144
143
142
137
133
132
129
128
128
126
126
132
118
115
113
113
110
108
107
107
104
91
89
87
82
83
81
71
59
53
42
%
79,9
76,9
70,2
65,9
65,6
65,6
65,5
64,7
64,3
64,3
63,4
63,0
62,6
62,2
61,0
60,5
60,1
59,7
57,4
55,9
55,4
54,2
53,8
53,8
52,9
52,9
51,2
49,5
48,3
47,5
47,4
46,3
45,4
45,0
44,9
43,7
38,7
37,4
36,6
34,4
34,4
34,0
29,8
24,8
22,2
17,6
Öğrencilerin hiç risk olarak görmedikleri veya düşük
düzeyde risk olarak gördükleri çevresel riskler
sırasıyla şişe suları (n=137, %57,6), iklim değişimi
(n=102, %42,8) ve barınaksızlık (n=95, %40,0)
gelmektedir.Çevresel risk faktörlerinden cep telefonu,
odun kömür sobası, böcek ve tarım ilaçlarının havaya
ve suya karışması ile böceklere karşı kimyasal madde
kullanımı erkekler tarafından daha ileri düzeyde risk
347
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007: 6 (5)
olarak algılanmıştır. Baz istasyonu, besinlerin
radyasyona maruz kalması, iklim değişiklikleri,
yüksek gerilim hatlarının yakınında yaşamak,
besinlerdeki böcek ve yabani ot öldürücü ilaç
kalıntıları, nükleer atıklar, lağım sularının arıtıldıktan
sonra deniz ve nehirlere atılması, ozon tabakasının
delinmesi, hava su ve besinlerdeki kimyasal kirlilik,
depremler, küresel ısınma, pasif içicilik ise kadınlar
tarafından daha ileri düzeyde risk olarak algılanmıştır
(Tüm özellikler için p<0,05). Sigara içmeyenlerin
%63,3’ü, içenlerin %64,2’si sigara içmeyi ileri
düzeyde risk faktörü olarak belirtmiştir (p>0,05).
Sigara içmeyenlerin %71,5’i, içenlerin ise %53,7’si
pasif içiciliği ileri düzeyde risk faktörü olarak
belirtmiştir (p<0,05). Çevresel riskler konusunda
öğrencilerin başvurdukları bilgi kaynakları ve bu
kaynaklara güven düzeyi Grafik-1 ve 2’de verilmiştir.
Öğrencilerin ileri ve çok ileri düzeyde bilgiyi
aldıkları kaynaklara bakıldığında, %58,8 ile tıp
doktorları ve %39,1 ile bilimsel kitap ve dergiler
gelmektedir. Hiç bilgi almadıkları kaynakların
başında ise %15,5 ile televizyon gelmektedir.
Öğrencilerin sırasıyla %80,3 ve 77,3’ü televizyon ve
gazetelere hiç güvenmemekte veya düşük düzeyde
güvenmektedir
TARTIŞMA
Günümüzde pek çok hastalığın çevresel
etkilenimler sonucunda ortaya çıkması nedeniyle,
hekimler gelecekte çevresel nedenli hastalıklarla daha
sık karşılaşacaklardır. Bu nedenle geleceğin hekimleri
olan son sınıf öğrencilerinin çevresel risk algılama
düzeylerinin belirlenmesi önem taşımaktadır.
Çevresel risklerin bir çoğu aynı zamanda insanlar
tarafından oluşturulduğu için bu konudaki insani
algılamaları da önemlidir. Konunun bir diğer önemli
yanı ise bu sorunlara çözüm getirecek olanların da
yine insanlar olmasıdır (3). Bu bağlamda araştırmanın
hedef grubu olarak kısa bir sure sonra hekimlik
mesleğini kazanacak olan öğrenciler seçilmiştir.
Araştırmada öğrenciler tarafından ileri veya çok
ileri düzeyde risk faktörü olarak algılanan çevresel
faktörler sırasıyla stres (%79,8), ozon tabakasının
delinmesi (%76,9), motorlu araç kazaları (%70,2),
fabrikalardan kaynaklanan hava kirliliği (%66,0),
348
pasif içicilik (%65,5), şehirlerde sık olarak suç
işlenen bölgelerin bulunması (%65,5), nükleer atıklar
(%64,7), küresel ısınma (%64,8), araba egzoslarından
kaynaklanan hava kirliliği (%64,3), sigara (%63,4) ve
sedanter yaşamdır (%60,9). Bu sıralamaları bazı
nedenler belirlemiş olabilir. Bu konuda yapılmış
uluslararası çalışmalar çok az sayıdadır ve bu nedenle
karşılaştırma yapmak zorlaşmaktadır. Ancak yine de
stresin birinci sırada yer almasının nedeni
araştırmanın evreni olan son sınıf öğrencilerinin
çalışma koşullarının ağırlığı olabilir. Ozon
tabakasının ikinci sırada yer almasının nedeni güncel
bir konu olması, bunun yanında motorlu araç
kazalarının üçüncü sırada yer almasının nedeni ise
ülkemizde trafik kazalarının çok sık görülmesi
olabilir. Ankette bulunan su kirliliği ve toprak
kirliliğiyle ilgili faktörlerin ilk sıralarda yer
almaması, bu konulardaki bilgi eksikliğinden veya tıp
eğitimi içerisinde bu konuların göreceli olarak zayıf
kalmasından kaynaklanıyor olabilir. Beyrut’ta yapılan
bir çevresel risk algılaması çalışmasında içme
suyunun kalitesi ve ev içinde sigara içen birey varlığı
en önemli risk faktörü olarak belirlenmiştir ancak bu
çalışmadaki grubun araştırmamızın evreninden çok
farklı olduğu unutulmamalıdır (4). Düşük düzeyde
risk olarak algılanan faktörlere baktığımızda ise şişe
suları, iklim ve barınaksızlık başta gelmektedir. Şişe
sularının düşük düzeyde risk olarak algılanmasının
nedeni içme suyu olarak kullanılan şehir şebeke
sularına göre daha temiz olduğunun düşünülmesinden
kaynaklanıyor olabilir. İklim değişikliklerinin düşük
düzeyde risk olarak algılanmasının nedeni bu
durumun çevreye verdiği zarar hakkındaki bilgi
eksikliği olabilir. Ozon tabakasının incelmesini ileri
düzeyde risk olarak algılayan öğrencilerin iklimi
düşük risk olarak algılaması yukarıdaki önermeye
destek olarak görülebilir. Konu hakkındaki bilgi
düzeyinin
düşüklüğünün
yanında
edinilmiş,
sistematik olmayan, bilimsel özellik taşımayan ve
kulaktan dolma bilgiler de öğrencilerin çevresel risk
algılarını etkiliyor olabilir. Öğrenciler anketteki
soruları kendi yaşam şekilleri ve yakın çevrelerini
dikkate alarak cevapladığı öngörüldüğünde barınacak
ev bulamama riskinin ve odun-kömür sobalarının
düşük düzeyde algılanmış olması öğrencilerin
sosyoekonomik özelliklerinin bir yansıması olabilir.
www.korhek.org
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007: 6 (5)
televizyon
gazete magazin dergi
tıp doktoru
internet
bilimsel kitap ve dergi
0%
20%
40%
hiç
60%
düşük
orta
80%
ileri
100%
çok ileri
Grafik 1: Öğrencilerin çevresel riskler konusunda bilgi aldıkları kaynaklar.
televizyon
gazete magazin dergi
tıp doktoru
internet
bilimsel kitap ve dergi
0%
20%
hiç
40%
düşük
60%
orta
80%
ileri
100%
çok ileri
Grafik 2: Öğrencilerin çevresel riskler konusunda bilgi aldıkları kaynaklara güven düzeyi.
Çevresel risk algılamasının bireysel düzeyden
başlanıp toplumsal düzeyde de incelenmesi
gerekmektedir.
Değişik
gruplar
arası
risk
algılamadaki farklılıklar ve bu farklılıkların nedensel
açılımları konuya yön verecektir. Bu yaklaşım bazı
çalışmalarda da benimsenmiş ancak nedensel ilişkiler
konusunda uluslararası literatür de dahil olmak üzere
henüz yeterince yol alınamamıştır (5-8). Bu
bağlamda, araştırmamız ülkemizde yapılacak
araştırmalara da kaynak olabilir. Yukarıdaki örnekten
de algılanacağı üzere kişilerin sosyo ekonomik ve
kültürel düzeyleri, kronik bir hastalıklarının olup
olmaması gibi özellikler de çevresel risk algılamasını
www.korhek.org
etkileyebilir. Beyrut’ta yapılan çalışmada da benzer
etkilenimler bulunmuştur. Örneğin solunum yolu
hastalığı olan bireylerin hava kirliliğini bir risk olarak
algılama düzeyleri daha yüksek bulunmuştur (4).
Sağlığa olumsuz yönde etki eden alışkanlıkların
çevresel risk algılama düzeyiyle ilişkilendirilmesi
konuya açılımlar sağlayabilir. Araştırmamızda, alkol
kullanmanın
düşük
düzeyde
risk
olarak
algılanmasının nedeni olarak öğrencilerin alkolün
sağlığa zararlarını bilmekle birlikte, henüz alkolün
sağlık üzerine uzun dönemde olan olumsuz etkileriyle
karşılaşmamış olmaları öngörülebilir. Sigara içen
öğrencilerin pasif sigara içimini içmeyenlere göre
349
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007: 6 (5)
daha düşük düzeyde bir risk olarak algılamaları
önemli bir bulgudur. Sigara içimi çevresel risk
algılamasında
önemli
bir
faktör
olarak
düşünülmektedir (4).
Bu araştırmanın kesitsel bir araştırma olması
nedensel ilişkilerin aranmasını zorlaştırmaktadır ve
çevresel risk algılamasının nedenlerine yönelik
niteliksel araştırmaların yapılması konuya olumlu
katkılar
sağlayacaktır.
Bu
araştırmada
yuvanlandırılmış vaka-kontrol denenmemiştir ancak
bu bağlamda farklı düzeyde risk algılamaları bulunan
gruplar
arasında
karşılaştırmaya
dayalı
epidemiyolojik çalışmaların yapılması konunun
nedensel ilişkilerle desteklenmesine yardımcı olabilir.
Çevresel risk algılamanın bireylerin farklı
özelliklerine gore incelenmesinin yanında toplumsal
farklılıkların incelenmesi de önemlidir. Toplumsal
risk algılama, yukarıda değinildiği gibi konunun diğer
bir boyutudur. Toplumlar ve kültürler arası çevresel
risk algılaması farklılıklarının incelenmesinde bazı
psikometrik ölçüm araçlarının kullanılması da
önerilmektedir (9-12). Karşılaştırmalara olanak
vermek açısından standart anketlerin kullanılması
oldukça önemlidir. Bu araştırmamızda kullandığımız
ve 5’li likert ölçeği ile değerlendirdiğimiz risk
algılama düzeyi, diğer araştırmalara da kaynak
olabilecek niteliktedir.
KAYNAKLAR
1. Güler Ç. Çevre sağlığı, Halk Sağlığı (Ed.
M.Bertan)'nda, Güneş Kitabevi, s.227, 1997
2. Bertollini R, Dora C, Krzyzanowski M. Önsöz.
Çevre ve Sağlık (Ed.Y.Ceyhan)'da, Erciyes
Üniversitesi Yayınları, s.3, 1999.
350
3. Bergen Decision Lab. http: //www.bergen-decision
lab.org/index.html?environmentalriskperception.ht
m. (Ulaşım tarihi: 21.02.2007)
4. El-Zein A, Nasrallah R, Nuwayhid I, Kai L,
Makhoul J. Risk Anal 2006; 26 (2): 423-35.
5. McBeth M. Rural development and environmental
preservation=Are
search
for
community
consensus. Economic Development Review,
1992; 92, 41-45.
6. Etzioni A. Positive aspects of community and the
dangers of fragmentation. Development and
Change, 1996; 27, 301-314.
7. Kapoor L. Towards participatory environmental
management?
Journal
of
Environmental
Management, 2001; 63, 269-279.
8. Marjolein B, Rijkens-Klomp N. A look in the mirror:
Reflection
on
participation
in
integrated
assessment from a methodological perspective.
Global Environmental Change, 2002; 12, 167-184.
9. Schmidt FN, Gifford R. Adispositional approach to
hazard perception=Preliminary development of the
environmental appraisal inventory. Journal of
Environmental Psychology, 1989; 9 (1), 57-67.
10. Fridgen C. Human disposition towards hazards:
Testing the environmental appraisal inventory.
Journal of Environmental Psychology, 1994; 14,
101-111.
11. Walsh-Dneshmandi
A,
MacLachlan
M.
Environmental risk to the self: Factor analysis and
development of subscales for the environmental
appraisal inventory (EAI) with an Irish sample.
Journal of Environmental Psychology, 2000; 20,
141-149.
12. Lai CLJ, Brennan B, Chan HM,Tao J. Disposition
toward environmental hazards in Hong Kong
Chinese: Validation of a Chinese version of the
environmental appraisal inventory. Journal of
Environmental Psychology, 2003; 23 (4), 369-384.
www.korhek.org