müşavir - DergiPark

DofuftUl Gbtlmfbe BO'YOK iSLAM TABiıd. e.I. ilmi müşavir
ve redaktör ; Prof.Dr. Hakkı Dursun Yıldız. çaı Yayınlan. İstanbul
1986.621 s.
Son yıfuırda Türldye'de ıslam tarth1 sahasında. kısa olsun. geniş
olsun. ilk defa olarak veya mükerreren bllçok eserlerin neşredJIdJglı1l
görmekteyiz (bu eserlerden bazılan şunlardır; 1- C. Brockelmann.
Isltim'Matet1eri ve Devletleri Tari1ı1 I. çev.Neşet çagatay. Ankara 1954.
2.baskı, Ankara 1964: 2-ısman Hamı DanJ.şmend. 1zahlı lsltim Tariht
Kronolojisi i. ıstanbul 1960; 3- J.Wellhausen. tslt'im'uı En Eski
Tarihine Giriş. çev. Fikret Işıltan. ıstanbul 1960; 4-S.F.Mahmud.
IsUim Tarthi. çev.A.Kevenoglu-Ayhan Sümer. İstanbul 1962. 2.baskı.
ıstanbul 1973; 5- J.WeUhausen. Arap Devleti ve SulCUtu. çev.F1kret
lşı1tan. Ankara 1963; 6-Zuhurt Danışman• .Büyük ıslWn Tclrou. 3 c .•
ıstanbul 1967; 'l-Bahrtye Oçok. lsldmdan Dönenler ve Yalancı
Peygamberler (HIeri 7-,1 ı. yıllar), Ankara. 1967. 2;baskı. ıstanbul
1982; 8- Bahriye Üçok. ısUim Taı1)ıi, EmevUer-Abbusller. Ankara
1968. 2.baskı. Ankara 1983; 9- T.W.Anıold. lntişar-ı ıslôm Tarihi,
1ürkçesi; Hasan Gündüzler, Ankara 1971; ıo· Hüseyin G.Yurdaydın.
ıslam Tarihi Derslen, Ankara 1971. 2.baskı. Ankara 1982; 11- Neşet
çagatay. 100. Soruda Islam Tarthi, Istanbul 1972; 12- Şehbender­
zAde Filibeli Ahmed Hilmi ve Ziya Nur. lsltim ~-Hz.Peygamber'den
zamanumza Kadar. ıstanbul 1974. 2.baskı. ıstanbul 1982: 13Namık KemaL._ BUyük lsllim TarihL dllJınize uygulayan: ıhsan Ilgar.
ıstanbul 1975; 14- Abdurrahim zapsu. BUyük lsuım Tarth1. ıstanbul
1976; 15- Hakkı Dursun Yıldız. IslWniyet ve Türkler. İstanbul 1976;
16- Mevlan~ Şibli. Asr-ı Saadet UsUlm TarihiJ.e.I-V tre.Ömer Rıza
Dogrul. İstanbul 1977-78; 17- Bemard Lewis. Tarihte Araplar.
çev.HakkıDursun Yıldız. İstanbul 1979; 18- Muhammed Hamidullah.
lsldm Peygarn.berl, e. I-II. çev.Salig Tug. İstanbul 1980: 19- Philip
K.Hittl. Siyasi ve Küıtürel tslıim Tarth1. e.I-IV, çev.Salih Tug. İstanbul
1980·81; '20- Ahmed Cevdet Paşa. Kı.sus-ı Enbiyd ve Teucirth·i Huleftl.,
e. I-II. İstanbul 1981; 21- M.Asım Kö-ksal. ısıdm Tarihi-
402
Hz.Muhaİruned (A.S.) ve Isll1mJyet c. I-xiI. Istanbul 1981; 22- Robert
Mantran, Isltimrn Y~ıllŞ Thiihi (VI1~XI. YüZyıllar). çev.lsmet Kayaogıu•
.Ankara 1981; 23- Hayati Ülkü. Islam Tarihi. B.baskı. İstanbul 1982:
24- Mustafa Fayda, Isliimiyetin Güney Arabistan'a YaydışıAnkara
1982; 25- Mahmud Es'ad. Is1ii.m Tarihi. TliJilH Din-i Islam. sad.
Ahmed Lütfi Kazancı-OsıIıanKai.anCl. İstanbul 1983; 26- Nuri Ünlü.
Anahatlanyla IsUim Tarihi. Başlarıgı.cından 19U!e. Istanbul 1984;
27- Yılmaz Boyunaga. Teblf!)lnden GünümüZe Kadar IslAm Tarihi.
İstanbul 1985; 28- Isllim. Tarihi. Siret-ilbn-l Hfşam Tercemes(, c.I-IV.
tre. Hasan Ege. İstanbul 1985: 29- Hasan tbrah·fm Hasan. BiyasiDtni.-Kü!türehSosyal Islam :Carihi. c.I-'VI. tre. ısmail' YIg1t-SadFettln
Gümüş. İstanbul 1985-86; 30- Isllim Tarth1. c.I-IV. İstanbul 1985-86;
31- Ibiıü'l-Esir, Isıam Tarihi c.I-XII. çev. Ahmet ~ı~kça v.b ..
redaktör: Doç.Dr. Mertol TUIum. tstanbul 1985-87; 32- W.
Moiı.tgomery Watt. Hz. Muhanlmed Mekke'de. çev. ~I Ayas-~
Yüksel. ,Ankara 1986: 33- Zekeriya Kitapçı. Yeni isUim Tarihi ve
Türkistan., Istanbul 1986: 34- Hüseytn Mgm. Isıdm Tartht. c.l'-IV.
İstanbul 1986-87; 35- Zekeriya Kitapçı. Türkistanda IsUimiyet ve
Türkler, "Konya 1988: 36- P.M.Holt v.b., IsMm Tarihi. Kültür ve,
Medeniyeti. çev.Hamdl Aktaş v.b., I-IV. İst~nbul 1988-1989). Bu tür
eserlerin son zamanlarda çogalinası Türk okuyucusunun IslAm
tarth~ duydugu aIakayı göstennektedtr.
Çeşitli
ünlversiteler1m1ze mensup ilim adamlan tarafından
hazırlanan, i. cıldin! (2-14. cUtler de neşred1lmlş bulunmaktadır:
İstanbul 1986-89) tamttıgınıız bu eser. 'takdim" yazısında: (s.8) Ifade
edildtgi üzere. 14 cm olarak pia~anmış olup, şu g~nel şa~lon
içerisine yerleşmiştir: 1- Hz. Muhammed (S.A.V.) Devri, 2- Hule!d-i
Reişidin ve Emeviler Devri. 3·-,AbbasUer. 4- Endülüs Emevüer'l, 5Abbasüer Devrindeki lsllim Devletleri, 6- lIk Müslüman Türk
Devletlert. 7~ Selçuklular. 8- Anadolu mrk Devletlert. 9- Asya'daki
mrk-lsU1m . Devletlen.. 10- Osmanltlar I, 11- Osman1tlar II. 12Osmanlılar m. 13- çagdaş IsliIm Devletleri, 14- IsUlm Me4eniyeti
Müesseseleri.
Eserde yer alan ana başlıklar şöyledir:
TakdJm (s:n. önsöz (s. ll). İçındekıler (s.15). Tarih Notlan (s;21).
:şİRİNC! BÖLÜM: İsLAM ÖNCESI ARAP HAYATI, 1- Genel
Degerlendirme (s. 103). 2-Bölge ve Insan Unsuru (s. 105),3- Araplann
Isıa.m Öİıcesl Siyasi TarihI (s. 1 ll). 4- Araplarda Iktisadi Hayat ve
403
.'
J
Kureyş'tn ncaıi Faaliyetleri (s. 140), 5- Islam'dan Önce Sosyal Hayat
(s.160); İKıNCİ BÖLÜM : HZ. MUHAMMED (S.A.v.)'IN
PEYGAMBERLİCı,-1- Peygamberliginden Once Hz.Muhammed (s. 187),
2- Siyer (s. 195), 3- Kur'an ve Hz.Muhammed'ln Peygamberl1gl (s.2oo),
4- Mucize (s.225), 5- IsrA ve Mlrac (s.235l: ÜÇÜNCÜ BÖı,.ÜM :
ISlAM MEDINE'DE, 1-: Islam'm Medlne'ye Girişi ve Bunu Hazırlayan
Sebepler (s.247), 2- Hicret (s.251), 3- HZ.Muhammed'ln Medlne'deki
Sosyal Hayatı (s~259), 4- Davetçi Olarak Resfılullah (S.AV.) (s.288), 5Hz.Muhamnıed'1nMe Hayatı (s.312), 6- Hz.Muhanmıed'1nAshabına
Karşı Davranışlan (s.347), 7- Hz.Muhammed'tn Dini, Ahlaki ve Sosyal
AlandakiÖgretıın ve Egit:tın1 (s.353l, 8- Hz.Muhammed (SAV.) ve
Münafıldar (s.401), 9- Hz.Muhammed ve Hristiyanlar (s.408), 10Müslümanlar ve Yahudtler (s.413l; DÖRDÜNCÜ BÖLüM: İSlAM
VE SAVAŞ (s.425), 1- Yapılan Savaşlarla Ekonomik Durumun
MünasebeU (s.439), 2- Gazveler ve Seriyyeler (s.444); BEŞINCI
BÖLÜM: DAVETIN TAMAMlANMASı (s.537), 1- Veda Haccı (s.538),
2- Hz.Peygamber'1n Hastalıgı :ve Vefatı (5.545), 3- Hz.Peygamber'1n
Şahsiyet! (5.551), 4- Islami Davet ve Fikri Temelleri (s.554), Indeks
(5.575), Bibltyografya (s.603), Kronoloji (s.619).
"çag Yayınlan" imzası LLe çıkan "Takdim " yazısında (s. ıo) şöyle
denmektedir: "çag Yayınları DOIllŞtan GÜDümüze BÜYÖK İSLAM
TARİHİ'nIn bu lık clldlni size ulaştırmaktanve ilim aıem1nln tetkikine .
sunmaktan mutludur. Her turlü ilmi degerlendirmeden
faydalanılacagmıve bunun esere blr katkı olarak kabul edtlecegtni
belirtmek isteriz." Bu sam1milfadelerden cesaret alarak, kitapta yer
alan, gôreblldig1m1z bazı baskı yanlışlanna ve diger hatAlara Işaret
edecegiz:
Dozl (s.II), Dozy; Hüseyin Yalçın (s.ıı), Hüseyin Ccihid (Yalçın);
C.Brockelınann (s.12). C.Brockelmann: Tarihu1-tslluni ue'l-HadltmtfllsUlm.iyye (s.13), et-Tdrihu'l-tsl.dmi ve'l-Haddratü'ı-tsldmtyye;
Sahadakl (s. 18), Alandaki; sölerını (s.43), sözlerini; ... limen ZemmltTarih (5.47 dipnot) .... ltmen Zemme't-Tarth; Talha. ( s.51,133,I68,204,
205.206,250,260,261,372,387.395,426,461,463.473.478,510,511,522,
531.549,598Indeks),Talha;... Siydslyyt (s. 69) , ... Siydsiyye; .. .ResdUu'lArab...(s.69), ...ResaUi'I-Arab... , .. .fi Usürt. ..(s.69) • .. .ft'l-Usı1ri...: İbn
Cureyh (8.70,587 Indeks), İbn Cureyc; İbn Havkel (s.70,587 hıdeks,
611 Bib1.), İbn Havkal; el-Kelbi (s.71, 173,588 Indeks), İbnü'l-Kelbi;
Ikdu'l-Ferid (s.71.119 dipnot, 161 dipnot. 477 dipnot, 569 dipnot),
404
el-Ikdu'l-Ferid.: Ahkdmu's-Sultaniyye (s.71.614 Bibl.). el-Ahkdmu'sSultdntyye: ... ve'n-NthiJl (s.71.611 BlbL.. 616 BlbL.)• ... ve'n-Nthal;
... ve'l-HaddraU'l-Arabtyye: (s. 72,613 Bibl.).... ve'l- Haddra tü'lArabtyye: Hasan İbrahim (s.72), Hasan İbrahim Hasan: Tarihu'sSiyasi. ..• (s.72), et-Tdrihu's-Stydsı...: ... Tarihu'ı·lsldmi.. . (s. 72) •
...Tdrthi'l-lsldmi... ; The Breachtng...(s.72) , The Preachtng... :
Margol1oth (s.72.590 Indeks), Margol1outh: "Rhuda Baksh (s.72,595
İnd~ks).KhudaBaklısh: Tu1eyhA... (s.74,566,598 İndeks). Tuleyha...:
Müseyleme... (s.74,391,517,545,593 Indeks). Müseyltme... ; eş-Şeytana
(s.8l),es-Saydene (es-8aydeleJ: el-Muntazar (s.85),el-Muntazam;
Goettlng (s.89,584 İndeks), Göttlngen: Slane (s.89,596 İndeks). de
Slane: ...Tangnverdi (s.90,581 Indeks), .. .ıbn Tagnötrdi; Lucknovv
(s.92), Lucknow; Vaftydtü'l-AsUif ve Tahtyatü'l-Ahldf (s.94),
Vefiyyetü'l-Esldf ve· Ta htyy e tü'l-A hldf: ...Ehle'l-Zaman (s.96),
... Ehl(z·~ üçüncü Ahmed (s.96). I1I.Ahıned: Zucknow (s.97,601
İndeks), Lucknow: .. .ılmü'd-Din el-Bulukk1ni (s..97,597 İndeks),
...Alemü'd-Din el-Bulkini; Intikal (s.97). inUhal; KAhtaniler
(s. 107,114,588 İndeks), KahtAniler; İnuu'l-Kays (s. 113.587 İndeks),
Imnı'u'l-Kays; Seylü'l-Arim (s.116,124.596 İndeks), Seylü'I-Arim;
... U'd-Duveli'l-Arabtyyi (s. 1 17 dıpnot, 613 Bibl.)• ... U'd~Duvelt'l­
Arabiyye: el-Haydtü'l-Arablyyat mtne'ş-Şrri'l-CahUiyye(s. 118 dipnot,
609 BibL.).el-Haydtü'l-Arabtyye !11tne'ş-Şt'rt'l-Cdhtli; Brokelmann
(s.119 dipnot, 123 dipnot), Broekelmamı: BaImira (s. 122,578 Indeks),
Palmtra: Cadü'I-Mevla (s.124 dipnot. 125 dipnot. 161 dipnot, 605
BibL.), Cade'l-Mevla: Haverenk (s. 126.585 Indeks). Havanıak; Rauzıi'ı~
Unüf (s.138 dipnot. 615 BibL.), er-Ravzu'l-Unuf: D u b ai
(s.141,142,581 İndeks), Deba: Habaşe (s.142.584 İndeks), HubAşe;
... ed-Dassüki (s. 145 dipnot, 155, 156 dipnot. 606 BibL.)
ed-Desüki;
... lnde·l-Arabs (s.145 dipnot. 156 dipnot. 606 BibL.) Inde·l-Arab;
Saluklar (s. 146-151.596 Indeks). Su 'lüklar: Ebü '1-Tamhan
... (s.147,581 İndeks), Ebu't-Tamahan... ; Şunefra (s. 147,597 Indeks);
Şenfera : ... ' es-Sllke (s.147.597 İndeks), ... Süleke ; Hatem
... (s.149,151,152,154,155.167,168,409,41O,411.585 İndeks), Hatlm... ;
İbnu's-sekit (s. 151,587 İndeks), İbnu's-S1kkı"'t: Hutay'a (s. 152. 153,586
İndeks), Hutay'e: Harem b. SinAn el-Murrin'in (s.153.585 Indeks),
Herim b.Sinan eleMum'nin; ... el-Cu'di (s. 153,593 Indeks), ...el-Ca'di;
el-Mukanna... (s.154.592 Indeks). el-Mukanna·... : Zu'I-lsba'I-Advaıu
(s.154,601 Indeks), zu1·lsba' el-Advclni; Humak (s.157,586 İndeks),
Havamak; Micerine (s.I64,224,591 İndeks), Mecemıe: Muhelnel
...(s.167,592 İndeks), Muhelhil... ; Haza[e (s. 169), Hazfe; ...Ma'dikerb
405
(s. 169.577. ındeks), ...Ma'dikerib; Wllliams...(s.170. 600 İndeks).
Wtlliam...; .. .IslamtyYf (s. 175 dtpnot)... .Isla1mlyye: Kays b. Mus4tde...
(s.176.5881ndeks). Kuss b.ScUde...; Nehm (s. 180.593 ındeks).Niihm;
Ezd es-Surat (s. 180. 583 ındeks), Ezdii's-8erAt; Suba1e (s. 180.596
Indeks). Tebale; ...Hacer (s. 180.587 Indeks)•...Hucr; .Amr b. GiilsüıD
(s 182.577 hıdeks). Anır b. Kiilstim; Miihelhel (s. 182.593 ındeks).
Mfıhelhll; Etbeu't-TAbtin (s. 197.583 . ındeks). EtbAu't-TAbttn;
Utban... (s.256. 261.599 Indeks). ıtbAn... : Kaş'am (s.26 1.588 Indeks).
Has'am; Hufeyya (s.266,586 ındeks). HafyA: Ensetu'l-Huere.. .(s.266
dipnot, 614 BtbL), ... Ensetı~l-Hucre... : Usayd (s.298.533.599 ındeks),
Useyd... : Selam b. Mtşkan(s.321.596ındeks), SellAm b. M1şkem:
Gamüs (s.321.583 ındeks). Gumüd: Hclk1ıı) b. Huzam (s.345,584·
ındeks), Hakim b. HızAm: ... el-Dusna (8.351,601 ındeks)
edDesinne: ...el-Kettabi (s.372 dipnot, 612 BtbL.) ....el-Kettani: es~
Samme (s.375.471,585 İndeks); ·. .. es-Sımme: ...Usayblya (s.4oo.611
BtbL.), ... Usaybta: CeIas... (s.402,5130 ındeks), Ciilas... : '... Cuhaş
(s.417.577 İndeks)... ,CahhAş: Se1am b. Ebl1-Hakik (s.418.596 Indeks),
Seııa.m b. Ebi'l-Hukayk; Donaldeş-Dona1desh (s.439,606 BtbL),
Donaıdson: el-Kilahi (s.440.586 İndeks)•... el-KiIAbi; ...Kamtye
(s.463,464.473,575 İndeks), ... Kanıle: Ma'btd... (s.469,470.590 İndeks).
. Ma'bed... ; ...MuU (s.495.599 İndeks), ...Muayt; ...HaIif (s.501. 581
İndeks),
Halife: ...el-Kuttabi (s.501 dipnot) ....el-Kettani: Baltaa
(s.501), Ebi BeItea: MudlUika (s.519). Muallaka; Habab (s.5~).
Hub~b... : el-Ecret (s.560.584 indekS)
el-Erett: Baksh Phuda (s.604
BtbLJ, Bakhsh Khuda: Geschicthte (s.605 BtbL.), Geschichte... : De
Goeje. M.G. (s.606 BibL). De Goeje, M.J.: Nücürnu'z-zahtre (s.607
Btbl.) , en-NücÜffiu'z-Wıire; The Arap Conquets... (s.608 BtbL). The
Arab Conquest... : ...Essaye ... (s.608 BibL.). ...Essays ... ;
... Unknow (s,609 BtbL) ... Unknown... ; Hemedani (s.610 Blb1.).
Hemdam; HeydL.. (s.611 BtbL).... HedyL.: Letpztng (s.612 B1bl.),
Letpzig: Margoltout (s.613 Btb1.). Margoliouth: ... ve'l-Lüga (~.614
Btb1.).
ve'l-Lugdt: .. .fi FUncmu'l-Edeb (s.615 BtbL). .. .fi F'ünün(lEdeb:
Backround.;. (s.615 BtbL.) . ...13ackground... ; IsUJ.m
Medeniyeti -Tarilıi (s.617 Btb1.) • ... Background. ..: Islam Medeniyetf
TarJhi (s.61 7 B1bL). Yedenlyyet-f tsllmttyye TOJiht olacaktır.
Dıger taraftan bazı' sayfalarda btrtakım eserlerin sayfa
numaralan (meselA bk. s.450 dipnot, 451 dipnot) vertlmemiş: yine
''Btbllyografya" kısmında da bazı eserlerin basım yer ve yıllan (mesela.
bIt. s.603.604 v:b.) gösterilmemlştlr. Ayrıca eser. "Btbl1yografya"
406
bakımından
da. önemli
sayılabilecek
eksiklikler arzetmektedir.
Bunlardan birkaçına işaret edeUm: Muhammed b. Habib. KiUlbu'lMuhabbar, nşr. ı.UChtensUldter. Haydarabad ed-Dekken 1361/1942;
aynı mlf., Kttiibu'l-Munemmakfi Ahbciri Kureyş, nşr. Hfırşid Ahmed
Fartk, Haydarabad ed-Dekken 1384/1964; M.Şemseddin (Günaltay),
Islam Tarihi. Istanbul 1339-1341: aynı mlf.• Islam'da Tarih ve
Müverrihler. Istanbul 1339- 1342: L.Caetan1. Isiam Tl1rih1, c.l-X. tre.
Hüseyin cahid (Yalçın); İstanbul 1924-1927; İsmaıı Hi1m1 DanJşmend.
Izahlı Islam Tari.hi. Kronolojisi i. İstanbul 1960; M.Asun Köksal.
Isliim Tariht-Hz.Muhammed (AS.) ve Isltimtyet. c.I-XII, İstanbul 1981,
v.s. Kanaat1m1zce, açıkladıguruz bu noktalar rnühJm noksanlık1ardır.
Fevkalade baskısı ve cildi tie dikkati çeken-ve gerçekten büyük
bir boşlugu dolduracak olan Doguştan GünÜ1nı1ze BÜYÜK IsLAM
TAR1H1 'ni neşretmekle büyük bir hızmet Lfa eden çag Yayınlarını ve
aynca bu hac1mU eseri hazırlayan ll1m. adarnlanmızı tebrik etmek
Isteriz.
407