Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412 Gamze Ebru

Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412
Gamze Ebru ÇĠFTÇi 1
Ġlknur TÜFEKÇĠ2
ÇALIġANLARDA ÖFKE ĠFADE TARZININ ÖRGÜTSEL ĠLETĠġĠME
ETKĠSĠ: SUNGURLU BELEDĠYESĠ ÖRNEĞĠ3
Özet
İletişimin insan hayatındaki yeri tartışılmazdır. Yaşamamızın büyük bir
çoğunluğunun çalışma hayatında geçirildiği ve bu süre zarfında birçok insanla
iletişim halinde olduğumuzu bilmekteyiz. Örgüt içinde gerçekleşen iletişim,
örgütün amaçlarının benimsenmesinde ve örgütün başarıya ulaşmasındaki etkisi
oldukça önemlidir. Bu nedenle örgütte sağlıklı bir iletişimin kurulması ve örgüt
içinde iletişime engel olan faktörlerin iyi tespit edilmesi gerekir. Bu çalışmada
çalışanlardaki öfkenin ifade tarzının örgüt içi iletişimde ne yönde ve ne düzeyde bir
etkiye sahip olduğu tespit edilmeye çalışmıştır. Bu bağlamda Sungurlu Belediyesi
bünyesinde çalışan 90 kadrolu personel evren olarak seçilmiş ve tamamına anket
form uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 16.00 programında analiz edilerek
örgüt içi iletişim ile çalışanlardaki öfke ifade tarzı arasında bazı ilişkiler tespit
edilmiştir. Bulgulara göre öfke ifade tarzı boyutlarından öfke dışa ve öfke kontrol
boyutları ile yatay iletişim (örgüt içi iletişim boyutu) arasında pozitif yönde zayıf
düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Öfke, Öfke İfade Tarzı, Örgütsel İletişim.
ORGANIZATIONAL COMMUNICATION EFFECT OF ANGER
EXPRESSĠON STYLE IN EMPLOYEES: SUNGURLU MUNICIPALITY
EXAMPLE
Abstract
1
Yrd.Doç. Dr., Hitit Üniversitesi, Sungurlu MYO, Yönetim ve Organizasyon Bölümü,
[email protected]
2
Öğr. Gör., Hitit Üniversitesi, Sungurlu MYO, Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölümü,
[email protected]
3
Bu çalışma 2017 tarihli 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumunda sözlü bildiri olarak
sunulmuştur.
Gamze Ebru Çiftçi _ İlknur Tüfekçi
The place of communication in human life is indisputable. We know that a
great majority of our lives are spent in working life and we are in touch with a lot
of people during this time. The effect of communication taking place within the
organization on the adoption of organization's goals and its achievement is very
important. For this reason, it is necessary to establish a healthy communication and
to determine the factors that impede communication within the organization. In this
study, we have attempted to determine what kind and what level of influence the
expression of the anger in the employees has on the intra-organizational
communication. In this context, 90 staff members working in the Sungurlu
Municipality have been selected as population and a questionnaire form has been
applied to this entire population. The obtained data have been analyzed in the SPSS
16.00 program and some relations have been determined between the intraorganizational communication and the anger expression style in the
employees. According to findings, a weak relationship has been identified between
anger outward and anger control dimensions and horizontal communication (intraorganizational communication dimension) on the positive side in terms of anger
expression style dimensions.
Key Words: Anger, Anger Expression Style, Organizational Communication
GĠRĠġ
İnsanlar birlikte yaşama, topluluk oluşturma ihtiyacıyla devamlı birbirleri ile etkileşim
ve iletişim içerisinde olmuştur. Gerek tarihsel süreçte gerekse günümüzde iletişimin toplum
yaşamındaki önemi ve yeri tartışılmazdır. Aslında yaşamın kendisi insanların birbiri ile
kurdukları iletişim dâhilinde maddi ve manevi alışverişlerin yaşandığı bir süreçten ibarettir.
Elbette insanlar yaşamlarını devam ettirmek, en temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için bir
üretim ve çalışma faaliyeti yürütmek zorundalardır. Bu faaliyetlerinin tümünde de iletişimin
etkin rolü vardır. Bu sebeple iş yaşamı açısından iletişim daha çok üzerinde durulması gereken
önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Her işletme belli bir amaç gerçekleştirmek için örgütsel yapılarını oluşturur. Bu
örgütlerin mevcudiyetlerini devam ettirebilmelerinde örgüt içindeki her bireyin uyum içerisinde
faaliyet göstermesine oldukça mühimdir. Bu uyumun anahtarının ise etkili ve sağlıklı bir örgüt
içi iletişimden geçtiğini söylenebilir. Örgütlerin gerek bütünlüğü gerekse sürekliliği açısından
oldukça önemli olan örgüt içi iletişim, çalışanlar arasında koordinasyon sağlama görevini yerine
getirir (Ölçer ve Koçer, 2015:342). Bu koordinasyon sayesinde çalışanların bireysel katkılarının
bir amaç bütünlüğü birleşmesine olanak sağlayacaktır.
Ayrıca örgüt içi iletişim, bireylerarası düzenli ilişkilerin, karşılıklı diyalogların
gerçekleşmesini, anlayış, duygu ve düşüncelerin paylaşılmasının yanında örgüt içinde ortak
davranışlarının geliştirilerek bireylerarası güvenin oluşmasını sağlamaktadır (Efeoğlu ve Çetin,
2012:187). Oluşturulan bu güven örgüt içindeki gereksiz kontrol ve denetim mekanizmaların
azalarak daha hızlı ve pratik sonuçlar alınmasını sağlayacaktır. Yani örgüt içindeki işlevsellik
daha fazla artacaktır.
Her örgüt oluşumunun bir amacı vardır. Örgütte bu amaçlar tepe yönetimince belirlenir
ve orta yönetim aracılığıyla tüm astlarla paylaştırılır. Paylaşılan bu amaç örgüt faaliyetlerinin
yürütülmesinde ortak bir güdüleme aracı olmaktadır. İşte örgütlerde belirlenen bu amaçların tüm
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412
400
Çalışanlarda Öfke İfade Tarzının Örgütsel İletişime Etkisi: Sungurlu Belediyesi Örneği
çalışanlarca anlaşılıyor olması örgütte kurulan etkin iletişim kanallarıyla olmaktadır. Bu nedenle
bir işletmede örgüt içinde oluşturulmuş etkin bir iletişimin hayati önem taşıdığı söylemek
yerinde olacaktır. Bu nedenle örgütlerce yapılacak en önemli çalışmalardan biri örgüt içi
iletişime olumsuz etkisi olan bireysel ve yapısal unsurları iyi tespit etmek ve bu konuyla ilgili
gerekli önlemleri almaktır.
Bu önemden hareketle tasarlanan bu çalışma da çalışanlarda görülen öfke ifade tarzının
örgüt içi iletişimi etkileyip etkilemediği veya ne oranda etkilediği tespit edilmeye çalışılacaktır.
Literatürde öfke ifade tarzının örgüt içi iletişime etkisini konu alan çok fazla çalışmaya
rastlanılmamıştır. Bu nedenle çalışmanın özgün bir çalışma olarak değerlendirilebileceği ve
benzer çalışmalara temel atacağı düşünülmektedir.
1. ÖFKE ĠFADE TARZININ TANIMI VE KAPSAMI
Günlük hayatta çok sık kullandığımız ve ara sıra maruz kaldığımız “öfke” kavramı,
Türk Dil Kurumu’na göre, “engelleme, incinme veya gözdağı karşısında gösterilen saldırganlık
tepkisi, kızgınlık, hışım, hiddet, gazap” şeklinde tanımlandığı görülmektedir (tdk.gov.tr). Öfke,
aynı zamanda “doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere
verilen duygusal tepkidir” (Soykan, 2003:19). Spielberger (1988) öfkeyi, genellikle hafif
kızgınlıktan yoğun şiddete kadar değişen duygusal bir duygu hali olarak tanımlar (Azevedovd,
2010:231 ;Foley vd.,2002:365-366;Smith vd.,1998:2). Genel olarak ise öfkeyi en çok kötü
muamele gördüğümüzde, yaralandığımızda, istediğimiz şeyi elde edemediğimiz veya kişisel
hedeflerimize ulaşmamızı engelleyen sorunlarla karşı karşıya kaldığımızda hissederiz
(Hendricks vd., 2013: 2). Adana ve Aslantaş’a (2011:57-58) göre öfke psikoloji biliminde
olumsuz duygu ve davranışları ifade etmektedir ve öfke dozajına göre kontrol altına alınması
gereken bir duygudur. Öfke, planlanmamış bir tepki, içsel bir duygu iken (Eşiyok vd., 2007:2);
öfkenin ifadesi kişiden kişiye değiştiğini söyleyebiliriz. Çünkü öfke ifadesi öğrenilen bir
davranıştır. Bazı insanlar öfkeleriyle nasıl başa çıkacağını bildiği gibi bazı insanlar rahatsız
edici, hoş olmayan tavırlar sergileyebilmektedir (Hendricks vd., 2013: 2). Burada önemli olan
öfkenin davranışa ne şekilde yansıdığıdır. Yani öfkenin ifade şeklidir. Öfkenin ifade şekli
hedefe ve duruma göre değişkenlik göstermektedir. Kısa süreli orta şiddetli öfke insanlar için
fayda sağlarken uzun süreli yoğun şiddetli öfke insanlar için zarar verici olabilmektedir
(Yenilmez, 2011:15).
Yaşamımızda öfkeyi ifade etme şeklimizde bizim ve bulunduğumuz çevre için oldukça
önemlidir. Yazımda öfke ifade şeklinin üç şekilde sınıflandırıldığını görülmektedir (Starner ve
Patters, 2004:336;Fuqua vd.,1991:440;Brunellevd.,1999:284). Bu sınıflandırmalardan biri öfke
dışa vurumdur. Öfke dışa vurumu; öfke duygusunun sözel olarak veya davranışa dökülerek
dışarıya aktarılmasıdır ve öfkenin yol açtığı stresle başa çıkmada uyumsal bir tepkidir (Starner
ve Peters, 2004). Bu tarz tepki kontrolsüz olarak dışarıya yansımaktadır (Bedel,2011:77).
Örneğin kapıları çarpmak ve fiziksel saldırıları davranışlarında bulunabileceği gibi sözlü olarak
hakaret, tehdit, küfür gibi sözlü olarak da diğer insanları incitebilmektedir (Brunelle vd,
1999:285). Diğer bir sınıflandırma ise öfkenin içinde tutulmasıdır; bu tür bir davranışta kişi
öfkesiyle başa çıkma çabasında, öfkelerini baskı altına alırlar ve kendilerine doğru
yönlendirmeye çalışmaktadırlar (Starner ve Patters, 2004:336; Samrai, 2012; Brunelle vd.,
1999:285). Öfkelerini içlerinde tutma davranışları gösteren bireyler genelde bu duygularını dışa
vurmak yerine, somurtma, küsme gibi tepkiler gösterirler ve karşıdaki diğer bireyin onların
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:15, Ekim 2017, s. 399-412
401
Gamze Ebru Çiftçi _ İlknur Tüfekçi
düşüncelerini anlamalarını beklemektedirler (Özmen, 2006:176). En son sınıflandırma da öfke
kontrolüdür, öfke kontrolü öfkeyi doğru bir şekilde ifade etme becerisidir. Bu ifade tarzında kişi
kendine ve çevresine zarar vermeyecek saldırganlık ve şiddet uzak duygularını ifade
edebilmektedir (Kökdemir, 2004:7-8). Bu ifade tarzında kişi mantıklı bir yaklaşımla öfkesini
kontrol altında tutabilir ve sakinleşme yollarına başvurur, hoşgörülü ve anlayışlı olarak
duygularını ve davranışlarını kontrol etmeye çalışır. Böylece hem kendi için hem de karşıdaki
birey açısından olumlu bir davranış sergilemiş olur. Burada istenilen olay, bireyin yoğun öfke
durumunda öfkesini kontrol etmesi sonrasında sorunu açıkça konuşarak çözmeye çalışmasıdır
(Tambağ, 2004: 23).
Öfkenin ifade edilme tarzı ve kontrolü, kişinin yaşadığı kültürün özelliklerine, kişinin
beklentilerine, öğrenilmiş davranışlara, aile davranış biçimine, eğitim seviyesi, yaş ve cinsiyete
göre değişiklik göstermektedir (Esen ve Çelikkaleli, 2016:39). Nitekim bazı araştırmalarda, yaş,
cinsiyet ve eğitim gibi bazı demografik özelliklerin öfkenin ifade edilmesinde etkili rol olduğu
görülmüştür. Yaşla birlikte deneyimlerin artması öfkelenme sıklığını azaltırken, kadınların
erkeklere göre daha az öfkelenmesi yine eğitim seviyesi arttıkça öfke kontrolünün artması bu
etkilerin bir sonucudur( Yıldız,2008:17-18).
Öfke uzun süreli ve çok şiddetli yaşandığında yıkıcı olması kişiler arası çatışmalara ve
iş yaşamında uyumsuzluklara (Doğanvd.,2010:283), çevresiyle sağlıklı etkileşimlerde
bulunmasını ve sosyal yaşamında yakın dostluklar kurmasını engelleyebilmektedir (Özmen,
2004:5;Certel ve Bahadır, 2012:158). Bu nedenle her insanda azami süreçte olması beklenen
öfkenin şiddeti bireylerin yaşam kalitesini de etkileyeceği düşünülmektedir.
402
2. ÖRGÜT ĠÇĠ ĠLETĠġĠMĠN TANIMI VE KAPSAMI
Hayatımızda çok çeşitli iletişim kaynakları olmakla birlikte, iletişim aslında insanların
birbirini anlama çabasından doğmuştur. Birlikte yaşama duygusuna sahip olan ve sosyal bir
varlık olan insanlar iletişim sayesinde bu birlikteliği çağlar boyu sürdürebilmişlerdir. İletişimin
dili kültürden kültüre, insandan insana çeşitlilik gösterse de iletişimin gücü ve etkisi tüm
toplumlar tarafından bilinen önemli bir unsur olarak yerini almıştır.
İletişimin çok önemli olduğu bir alanda çalışma hayatıdır. İletişim, toplumsal bir
etkileşim olduğunu söylemek mümkün olduğu gibi örgütlerde iletişim olmadan hayatlarını
devam ettiremezler işte bu yüzden iletişim örgütün can damarıdır demek mümkündür
(Karcıoğlu vd, 2009:60). Örgüte, gruplar ve bireyler iletişim ile bağlanmakta; örgütsel yapı
iletişim aracılığıyla oluşmaktadır (Durğun, 2006:113). Bu yapının ömrü, başarısı elbette temelde
kurulmuş iyi bir iletişim ağına bağlıdır. Örgüt üyeleri ve yöneticileri örgütler hakkında faaliyet
bilgilerini iletişim sayesinde alırlar. Bireyler birbirlerine duygu, düşünce, ihtiyaç ve
beklentilerini aktaramadıkları takdirde örgüt içerisinde işbirliği sağlamakta güçleşecektir. Bu
yüzden örgütlerin hedeflerine ulaşmada iletişim çok önemlidir. (Arklan, 2007:59). Tüm
çalışanların ortak amaç altında eşgüdümlü bir şekilde çalışmaları için etkin bir iletişim
sisteminin varlığı esastır. Örgüt içi iletişim, örgüt içindeki bilgi ve haberlerin yayılmasını
sağlarken, kişiler ve süreçler arasında da köprü vazifesi görmektedir (Kocabaş, 2005:249).
Örgütsel iletişimin pek çok tanımı yapıldığını görmekteyiz. Örneğin; Bovee ve Thill
(2000) örgütsel iletişimi örgüt içinde bilgilerin ve fikirlerin alış verişi olarak tanımlarken,
Argenti (2003) ise örgütsel iletişimi özünde örgüt içindeki bütün çalışanlar için saygı ortamı
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412
Çalışanlarda Öfke İfade Tarzının Örgütsel İletişime Etkisi: Sungurlu Belediyesi Örneği
yaratmak olarak tanımlamıştır (Kalla, 2005:304). Örgütteki iletişim, bir yöneticiden diğerine,
bir çalışandan diğerine aktarılarak taşınmalıdır (Eroğluer, 2011:122). “Örgüt içi iletişim, örgüt
içinde gönderilen bir mesajın çalışanlar tarafından anlaşılması, yorumlanması ve çalışanları
harekete geçirmesini kapsayan bir süreci anlatmaktadır’’ (Tuncer ve Tuncer, 2015: 6489).
Örgüt içinde çalışanlar iletişimi birkaç şekilde yaşarlar. Mesajlar hiyerarşik basamaklar
arasında yukarıdan aşağı ya da aşağıdan yukarıya doğru olabileceği gibi aynı kademede
çalışanlar arasında da yatay olarak iletilebilir. Yukarıdan aşağı iletişimde kararlar, emirler ve
talimatlar üstlerden astlara doğru iletilirken, aşağıdan yukarı iletişimde bilgi ve sonuçlar
astlardan üstlere doğru iletilir. Yatay iletişimde ise farklı bölümler arasında bilgi paylaşımı ve
koordinasyon sağlanmasına yönelik olarak iletişim aynı kademede çalışanlar arasında
gerçekleşir (Efeoğlu ve Çetin, 2012:187).
3. YÖNTEM
3.1 AraĢtırmanın Amacı ve Önemi
Bu araştırmanın amacı; çalışanların öfke ifade tarzlarının örgüt içe iletişime etkisini,
yönünü ve düzeyini tespit etmektir. Böylece, çalışanlarda görülen öfkenin ve özellikle bu öfkeyi
nasıl ve ne şekilde ifade ettikleri ve bu ifade tarzının bir işletme için hayatı önem taşıyan
iletişimi ne ölçüde etkilediği saptanmış olacaktır.
Araştırma sonucunda çalışanların öfke ifade tarzı ve örgüt içi iletişimi etkileyen
davranış düzeylerini olumlu hale getirici uygulamaları ortaya koyarak çeşitli önerilerde
bulunulacaktır.
3.2 AraĢtırmanın Kapsamı (Evren ve Örneklem)
Araştırma evreni, Sungurlu Belediyesinde çalışan 90 kadrolu personelden oluşmaktadır.
Sungurlu Belediyesinde geçici taşeron dahil edildiğinde 243 çalışan olduğu bilgisi alınmış fakat
bu taşeron firmaların belli bir zaman aralıklarında geçici çalıştığı ve örgütsel bir birliktelik
oluşturmadığı düşüncesiyle evren olarak belediyede sürekli ve kadrolu çalışanlar kabul
edilmiştir. Araştırma evren sayısının düşük olması nedeniyle örneklem seçilmemiş evrenin
tamamına ulaşılmıştır.
3.3 Veri Toplama Araçları
Araştırmada veri toplama aracı olarak anket form uygulaması tercih edilmiştir.
Araştırmada uygulanan anketler üç bölümden oluşturulmuştur. Anketin ilk bölümü sosyodemografik özelliklerinden oluşan 6 maddelik soru, ikinci bölümde çalışanların öfke ifade
tarzını tespitine yönelik 24 maddelik “Öfke Tarz Ölçeği”, üçüncü bölüm ise örgüt içi iletişime
ölçmeye yönelik 15 maddelik “Örgüt İçi İletişim Ölçeği” kullanılmıştır.
Öfke İfade Tarzı Ölçeği; Araştırmada kullanılan öfke ifade tarzı ölçeği Spielberger
(1988) tarafından hazırlanan Türkçe’ye uyarlama çalışması Özer (1994) tarafından yapılan24
maddelik bir ölçektir. Özer (1994) tarafından ÖFKE-TARZ ölçeği doğrulayıcı faktör analizine
tabi tutulmuş ve orijinalinde de olduğu gibi, üç faktör tespit edilmiştir. Bu faktörler öfkenin
kontrolünü ölçen ÖFKE-KONTROL, öfkenin dışavurumunu ölçen ÖFKE-DIŞA ve öfkenin içte
tutulmasını ölçen ÖFKE-İÇTE alt ölçekleridir (Özer, 1994:26). Ölçek 4’lü Likert tipi
dereceleme yöntemi kullanılmıştır. Bu dereceleme, Her zaman (4), Çoğu Zaman (3), Bazen (2)
ve Hiçbir zaman (1)” şeklinde yapılmıştır. “Öfke Tarz Ölçeğinin uygulandığı çeşitli
örneklemlerde elde edilen alfa değerleri Öfke-Kontrol için .80 ile .86, Öfke-Dışa için .72 ile.
83, Öfke-İçte faktörü için .60 ile .73 arasında bulunmuştur” (Özer,1994:28).
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:15, Ekim 2017, s. 399-412
403
Gamze Ebru Çiftçi _ İlknur Tüfekçi
Bu araştırma için yapılan, doğrulayıcı faktör analizi sonucu öfke içe alt boyutunun
faktör yüklerinin en düşük ,514 ile en yüksek ,777 aralığında değerler aldığı tespit edilmiştir.
Öfke dışa boyutunun faktör yükleri ise en düşük ,480 ile en yüksek ,657 aralığında olduğu
gözlemlenmiştir. Öfke kontrol boyutunun faktör yükleri ise en düşük ,430 ile en yüksek ,699
aralığındadır. Ölçeğin alt boyutlarının güvenirlilik dereceleri ise sırası ile; ,722 ,742 ve
,682’dir. Kaiser Meyer Ölçek Güvenirliği (KMO: ,692; Ki-Kare: 753,872; Sd: 276; p:,000)
şeklindedir.
Örgüt İçi İletişim Ölçeği; Araştırmada kullanılan örgüt içi iletişim ölçeği, Postmes ve
arkadaşları tarafından (2001) tarafından oluşturulmuş, Melikoğlu (2009) tarafından yüksek
lisans çalışmasında Türkçe güvenirlilik ve geçerlilik çalışması yapılmış 15 soruluk bir ölçektir.
Ölçek dikey iletişim ve yatay iletişimi olmak üzere iki faktörlü bir ölçek olup, Melikoğlu’nun
(2009) çalışmasında dikey iletişim faktörünün iç tutarlılık katsayısı 0.94 olarak bulunurken,
yatay iletişim faktörü katsayısı ise 0.85 olarak bulunmuştur. Böylece ölçeğin Türkçe
uyarlamasının güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kullanılan bu ölçekte 6’lı Likert tipi
dereceleme kullanılmıştır. Bu dereceleme “Kesinlikle Katılmıyorum (1), Katılmıyorum (2), Pek
fazla katılmıyorum (3), Biraz katılmıyorum (4), Katılıyorum (5) ve Kesinlikle Katılıyorum (6)”
şeklinde yapılmıştır.
Bu araştırma için yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucu örgüt içi iletişim alt
boyutlarından dikey iletişim faktör yüklerinin en düşük ,441 ile en yüksek ,842 aralığında
değerler aldığı tespit edilmiştir. Yatay iletişim boyutunun faktör yükleri ise en düşük ,737 ile en
yüksek ,666 aralığında olduğu gözlemlenmiştir. Ölçeğin alt boyutlarının güvenirlilik dereceleri
ise sırası ile; ,850 ve ,683’dür. Kaiser Meyer Ölçek Güvenirliği (KMO: ,792; Ki-Kare: 479,516;
Sd:105; p:,000) şeklindedir.
Tablo 1. AraĢtırmada Kullanılan Ölçek Alt Boyutlarının Güvenirlik Analizleri
Ġfade
Sayısı (N
of Ġtems)
Cronbach's
Alpha
Katsayıları
(α)
Dikey İletişim (Örgüt İçi İletişim Boyutu)
13
,850
Yatay İletişim (Örgüt içi İletişim Boyutu)
3
,683
Öfke Kontrol (Öfke Tarzı Ölçeği)
8
,722
Öfke Dışta (Öfke Tarzı Ölçeği)
8
,742
Öfke İçte (Öfke Tarzı Ölçeği)
8
,682
Kullanılan Ölçekler (Scales)
3.4 AraĢtırmanın Hipotezleri
Araştırma değişkenleri ile ilgili alan yazında yapılan araştırmalar doğrultusunda test
edilecek hipotezler şunlardır:
H1: Öfke ifade tarzı ile örgüt içi dikey iletişim arasında anlamlı bir ilişki vardır.
H1a: Öfke kontrolü ile dikey iletişim arasında anlamlı bir ilişki vardır.
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412
404
Çalışanlarda Öfke İfade Tarzının Örgütsel İletişime Etkisi: Sungurlu Belediyesi Örneği
H1b: Öfke dışa ile dikey iletişim arasında anlamlı bir ilişki vardır.
H1c: Öfke içte ile dikey iletişim arasında anlamlı bir ilişki vardır.
H2: Öfke ifade tarzı ile örgüt içi yatay iletişim arasında anlamlı bir ilişki vardır.
H2a: Öfke kontrolü ile yatay iletişim arasında anlamlı bir ilişki vardır.
H2b: Öfke dışa ile yatay iletişim arasında anlamlı bir ilişki vardır.
H2c: Öfke içte ile yatay iletişim arasında anlamlı bir ilişki vardır.
3.5 AraĢtırma Modeli
ÖFKE ĠFADE TARZI
ÖRGÜT ĠÇĠ ĠLETĠġĠM
Öfke İçe
H1
Öfke Dışa
Öfke Kontrol
H2
Dikey İletişim
Yatay İletişim
4. BULGULAR
Anket yöntemi ile elde edilen verilerin analiz edilmesi sonucunda elde edilen bulgular
sınıflandırılarak aşağıdaki veriler elde edilmiştir.
4.1 Örneklem Profili
Araştırmanın bu bölümünü Sungurlu Belediyesinde çalışan personellere uygulanan 90
adet anketin değerlendirmesine yöneliktir. Araştırmaya katılan 90 çalışanın sosyo-demografik
özelliklerine (cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim durumu vs.) ilişkin, frekans ve yüzde
dağılımları Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2: Katılımcıların Sosyo-Demografik Özellikleriyle Ġlgili Tanımlayıcı Ġstatistikler
Katılımcı
Sayısı (N)
Yüzde
(%)
Cinsiyet
Erkek
Kadın
84
6
93,3
6,7
Toplam
90
100
Demografik
Özellikler
Katılımcı
Sayısı (N)
Yüzde
(%)
Medeni Durum
Evli
Bekar
77
13
85,6
14,4
Toplam
90
100
Demografik Özellikler
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:15, Ekim 2017, s. 399-412
405
Gamze Ebru Çiftçi _ İlknur Tüfekçi
YaĢ
20 yaş ve altı
21-25
26-30
31-35
36-40
41-45
46 ve üzeri
3
13
17
13
13
31
-
3
14,4
18,9
14,4
14,4
34,4
Eğitim Durumu
İlköğretim
Lise
Ön lisans
Lisans
Lisansüstü
40
30
18
2
-
44,4
33,4
20
2,2
-
Toplam
90
100
Toplam
90
100
9
29
23
5
24
10
32,2
25,6
5,5
26,7
Kurumdaki Pozisyon
Memur
İşçi
Yönetici
51
25
14
56,7
27,8
15,5
90
100
Toplam
90
100
Kurumda ÇalıĢma
Süresi
1 yıldan az
1-4 yıl
5-8 yıl
9-12 yıl
13 yıl ve üstü
Toplam
Tablo 2’de katılımcıların demografik özellikleri yer almaktadır. Tabloya göre katılımcıların
büyük çoğunluğu erkeklerden oluşmaktadır %93,3 (84 kişi). Katılımcıların %85,6 evli (77 kişi),
%44,4 (40 kişi) ilköğretim ve %33,4 (30 kişi) lise düzeyi eğitime sahiptir. Katılımcıların %18,9
(17 kişi) 26-30 yaş, % 34,4 (31 kişi) 41-45 yaş aralığındadır. Katılımcıların çoğunluğu memur
statüsünde (56,7) çalışmaktadır. Katılımcıların kurumda çalışma süresi ise %32,2 (29 kişi) 1-4
yıl, %26,7 (24 kişi) 13 yıl ve üstü çalışmaktadır.
Tablo 3:DeğiĢkenlere Ait Ortalama, Standart Sapma ve Korelasyon Katsayıları (N=90)
1
2
3
4
5
Ort.
S.S.
1.Öfke İçte (Öfke Tarz Boyutu)
1,9
,472
1
2.Öfke Dışa (Öfke Tarz Boyutu)
1,9
,548
,639
1
3.Öfke Kontrol (Öfke Tarz
Boyutu)
3,4
,528
000
-205
1
4.Dikey İletişim (Örgüt İçi
İletişim Boyutu)
4,4
,914
-130
-078
,049
1
5.Yatay İletişim (Örgüt İçi
İletişim Boyutu)
5,2
,747
,137
,237*
,210*
,281
*r (korelasyon katsayısı) p<0,01 düzeyinde anlamlı korelasyon
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412
1
406
Çalışanlarda Öfke İfade Tarzının Örgütsel İletişime Etkisi: Sungurlu Belediyesi Örneği
Tablo 3’de çalışanların öfke ifade tarzı boyutları (öfke içe, öfke dışa ve öfke kontrol) ile
örgüt içi iletişim boyutları (dikey iletişim ve yatay iletişim) arasındaki korelasyon ilişkisi ve her
bir boyuta ait ortalama ve standart sapmalar görülmektedir. Elde edilen bulgulara göre, öfke
ifade tarzı boyutlarından öfke dışa boyutu, öfke kontrolü ile örgüt içi iletişim boyutlarından
yatay iletişim boyutu arasında (0,00<r<0,26; p<0,01) pozitif yönde zayıf düzeyde bir ilişki
tespit edilmiştir. Bu sonuç, H2a, H2b hipotezini kısmen desteklemektedir. Sonuç olarak
çalışanlarda öfke dışa vurumu ve öfke kontrol davranışı arttıkça yatay iletişim düzeyinin de
artığını söylemek mümkündür.
Öfke ifade tarzı boyutları öfke içe, öfke dışa ve öfke kontrol boyutları ile örgüt içi iletişim
boyutu dikey iletişim boyutu arasında ise anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır. Böylece, H 1a ,H1b,
H1c,hipotezleri reddedilmiştir.
Regresyon analizi sonucunda R2 (belirlilik katsayısı) değeri elde edilir. Bu elde edilen
değer; bağımsız değişkenin bağımlı değişkendeki değişimin yüzde kaçını açıklandığını gösterir
(Kalaycı, 2014: 203).
Tablo 4:Yatay ĠletiĢim (Örgüt Ġçi ĠletiĢim Boyutu) Regresyon Analizi Sonuçları
Bağımsız DeğiĢken
Model 1
Öfke Kontrol (Öfke Tarzı
Ölçeği)
Öfke Dışa (Öfke Tarzı
Ölçeği)
Öfke İçte (Öfke Tarzı
Ölçeği)
β
T
p
R2
,008*
,128
,260
2,523
,013*
,365
2,792
,006*
-,166
-1,270
F
4,189
DüzeltilmiĢ
R2
,097
407
,208
Bağımlı Değişken: Yatay İletişim (Örgüt İçi İletişim Boyutu) Regresyon Analizi Sonuçları
p<0,005
Tablo 4’deki modelde bağımsız değişken olan öfke kontrol boyutunu (öfke ifade tarzı
ölçeği boyutu) bağımlı değişken olan yatay iletişim (örgüt içi iletişim boyutu) üzerindeki etkisi
açıklanmaktadır. Tabloda bağımsız değişken olan öfke ifade tarzı boyutlarının bağımlı değişken
olan
yatay
iletişim
boyutunun
%
09,7’ini
açıkladığı
görülmektedir
2
(F=4,189;DüzeltilmişR =,097;p<0,005). Öfke ifade tarzı boyutlarından öfke kontrol boyutunun
yatay iletişim boyutuna etkisi istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir (p<0,005).
Standardize edilmemiş regresyon denklemindeki katsayıya (β değeri) göre; öfke kontrolü
boyutundaki olumlu algılamalarındaki 1 birimlik artışın çalışanların yatay iletişim düzeyi
üzerinde 0,260 birimlik artış sağladığı görülmüştür (β =,260). Yine öfke ifade tarzı
boyutlarından öfke dışa boyutunun yatay iletişim boyutuna etkisi istatistiksel olarak anlamlı
olduğu görülmektedir (p<0,005). Standardize edilmemiş regresyon denklemindeki katsayıya
(βdeğeri) göre; öfke kontrolü boyutundaki olumlu algılamalarındaki 1 birimlik artışın
çalışanların yatay iletişim düzeyi üzerinde 0,365 birimlik artış sağladığı görülmüştür (β =,365).
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:15, Ekim 2017, s. 399-412
Gamze Ebru Çiftçi _ İlknur Tüfekçi
4.2 Katılımcıların Demografik Özelliklerine ĠliĢkin Bazı Farklılıklar
Çalışmanın bu kısmında öfke ifade tarzı ve örgütsel iletişim alt boyutları ve
katılımcıların demografik özellikleri arasında farklılık olup olmadığı analiz edilmiştir.
Yapılan analiz sonucunda çalışanların cinsiyet ve eğitim düzeylerine yönelik bazı farklılıklar
elde edilmiştir.
Tablo 5. Katılımcıların Eğitimi ile Öfke Ġfade Tarzı ve Örgütsel ĠletiĢim Boyutları Arasındaki
Farklılıklara ĠliĢkin ANOVA Analizi
Öfke DıĢa
Öfke Ġçte
Öfke Kontol
Dikey iletiĢim
Yatay iletiĢim
Sum
of
df
Squares
MeanSquare
F
Sig.
BetweenGroups
0,628
3
0,209
0,689
0,561
WithinGroups
26,159
86
0,304
BetweenGroups
0,913
3
0,304
1,381
0,254
WithinGroups
18,955
86
0,22
BetweenGroups
1,066
3
0,355
1,287
0,284
WithinGroups
23,747
86
0,276
BetweenGroups
1,739
3
0,58
0,686
0,563
WithinGroups
72,662
86
0,845
BetweenGroups
6,357
3
2,119
4,199
0,008*
WithinGroups
43,398
86
0,505
408
*=p<0,05 anlamlılık düzeyi.
Tablo 5’de katılımcıların eğitim düzeyi ile yatay iletişim arasında istatistiksel olarak
anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p=0,008). Anlamlı farklılık ilköğretim düzeyi eğitime sahip
katılımcıların yatay iletişim puanlarının yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. İlköğretim
düzeyindeki katılımcılarda çalışanlar arası yatay iletişimin daha fazla olduğunu söylemek
mümkündür.
Tablo 6. Katılımcıların Cinsiyeti ile Öfke Ġfade Tarzı ve Örgütsel ĠletiĢim Arasındaki
ĠliĢkiye Yönelik t-Testi Analizi
F
Sig.
T
Sig. (2-Tailed) MeanDifference
Öfke Ġçe
0,018
0,893
-0,602
0,549
-0,12054
Öfke DıĢa
2,421
0,123
0,268
0,789
0,0625
Öfke Kontrol
0,274
0,602
1,204
0,232
0,26786
Dikey ĠletiĢim
0,838
0,363
-0,266
0,791
-0,10317
Yatay ĠletiĢim
0,081
0,776
2,916
0,004*
0,88492
*=p<0,05 anlamlılık düzeyi.
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412
Çalışanlarda Öfke İfade Tarzının Örgütsel İletişime Etkisi: Sungurlu Belediyesi Örneği
Tablo 6’da çalışanların cinsiyeti ile örgütsel iletişim boyutlarından yatay iletişim
arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p=0,004). Bulgulara göre cinsiyeti erkek olan
katılımcıların çalışanlar arası yatay iletişimlerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
SONUÇ
Küreselleşme, çetin rekabet, hızlı teknolojik gelişmeler işletmeler için sürdürebilirliği
sağlamak açısından daha zorlayıcı şartların gündeme gelmesini sağlamıştır. Zorlayıcı şartlar
gerek üst yönetimin gerekse çalışanlar açısından iş stresi gibi olumsuz davranışların da ortaya
çıkmasına sebep olmuştur. Özellikle de çağın en büyük vebası haline gelen öfke durumu başa
çıkılması gereken olumsuz bir psikolojik bir olgu olarak gündeme gelmiştir. “Öfke ile kalkan
zararla oturur” deyişinde de anlaşılacağı üzere öfkenin insan hayatına verdiği zararlar özellikle
psikoanalizciler tarafından sıkça dile getirilen konular arasında olmuştur.
Bu çalışmada çalışanlarda görülmesi ihtimal olan öfkenin nasıl ifade edildiği ve bu ifade
tarzının çalışanların örgüt içi iletişimlerinde ne denli bir etkiye sahip olduğu tespit edilmeye
çalışılmıştır. Bu nedenle çalışmanın temel hipotezi öfke ifade tarzı ile örgüt içi iletişim arasında
bir ilişkinin var olduğuna yönelik kurulmuştur. Yapılan analizler ise aşağıdaki şekilde
sonuçlanmıştır.
Öfke ifade tarzının üç boyutu olan öfke dışa (öfkenin dışa vurumu), öfke içte (öfkenin
içine atılması), öfke kontrol (öfkenin kontrol altına alınması) ile örgüt içi iletişim boyutlarından
yatay iletişim ve dikey iletişim arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığına ilişkin yapılan
korelasyon analizi sonucunda; öfke ifade tarzı alt boyutu olan öfke kontrolü ve öfke dışa
boyutları ile örgüt içi iletişim alt boyutu olan yatay iletişim arasında düşük düzeyde kabul
edilebilir bir ilişkiye rastlanmıştır. Bu sonuca göre çalışanlardaki öfke kontrolünün ve öfke dışa
vurumunun artmasıyla yatay iletişimin artacağını söylemek mümkündür. Katılımcıların içindeki
öfke durumunu belli bir seviyede dışarıya aktararak kendini ifade etmesi veya kötü sonuçlar
doğuracak öfke patlamaları davranışı yerine öfkesini kontrol edebilmesi bu çalışma için
bireylerarası iletişim açısından olumlu bir sonuç verdiği görülmektedir. Böylece çalışmanın
başında kurulan H1a ,H1b, H1c, H2c hipotezleri reddedilmiştir. H2a, H2b,hipotezi ise kısmen
desteklenmiştir.
Elde edilen bu bulgular Sungurlu belediyesi ile kısıtlıdır. Çalışmanın farklı alanlarda,
geniş bir örneklemle farklı sonuçlar çıkma ihtimali göz önüne alınmalıdır. Yine çalışanlardaki
öfke ifade tarzlarının başka davranışsal sonuçlarla ilişkisi de başka bir çalışma konusu olarak ele
alınabileceği düşünülmektedir.
Çalışma sonucunda şu öneriler sunulabilir. Çalışanların kendilerini kolayca ifade
edebilecek çalışma ortamlarının yaratılması gerekir. Çalışanların yaşadığı olumsuz duyguların
ileride daha yıkıcı sonuçlar ortaya koymadan ifade edilmesi sağlanmalıdır. Olumsuz
davranışlarını veya öfkelerini kontrol edemeyen çalışanlara hizmet içi eğitim kapsamında öfke
kontrolü eğitimleri verilmeli ve bu davranışlar minimum düzeye getirilmeye çalışılmalıdır.
Çalışanlardaki öfke potansiyeli her daim dikkate alınmalı, gözlemlenmeli ve örgüt içinde
iletişime engel olan olumsuz davranışlar gerekli uyarılarla ortadan kaldırılmalıdır.
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:15, Ekim 2017, s. 399-412
409
Gamze Ebru Çiftçi _ İlknur Tüfekçi
KAYNAKLAR
Adana, F. ve Arslantaş, H. (2011). Ergenlikte öfke ve öfkenin yönetiminde okul hemşiresinin
rolü. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 12(1) , 57 – 62.
Arklan, B. (2007). Giyim Endüstrisinde Örgüt İçi İletişim ve Gerçekleşme Biçimleri.
Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Azevedo, F. B. vd. (2010). Application of the Spielberger'sstate-trait anger expression inventory
in clinical patients. Arquivos de Neuro-psiquiatria, 68(2), 231-234.
Bedel, A. (2011). Kişiler arası sorun çözme beceri eğitiminin ergenlerin sürekli öfke ve öfke
ifade tarzlarına etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk
Üniversitesi, Konya.
Brunelle, J. P.,Janelle, C. M. ve Tennant, L. K. (1999). Controlling competitive anger among
male soccer players. Journal of AppliedSportPsychology, 11(2), 283-297.
Certel, Z. ve Bahadır, Z. (2012). Takım sporu yapan sporcularda benlik saygısı ve sürekli öfke
ve öfke ifade tarz ilişkisinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor
Bilim Dergisi, 14(2), 157-164.
Doğan,H.,Üngüren, E. ve Algür, S. (2010). Öfke ve empati ilişkisine yönelik otel zincirinde bir
araştırma.Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3).
Durğun, S. (2006).Örgüt kültürü ve örgütsel iletişim. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, Cilt:II1, Sayı:II, 112-132.
Efeoğlu, İ. E. ve Çetin, S. (2012). Örgütsel iletişimin değerlendirilmesi: Belediyelere dair
uygulamalı bir çalışma, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 21, Sayı3, 185-204.
Eroğluer, K. (2011). Örgütsel iletişim ile iş tatmini unsurları arasındaki ilişkiler: Kuramsal bir
inceleme. Ege Akademik Bakış, 11(1), 121-136.
Esen, B. K. ve Çelikkaleli, Ö. (2016). Üniversite öğrencilerinin sosyal yetkinlik düzeyleri ile
sürekli öfke ve öfke ifade biçimlerinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve
Rehberlik Dergisi, 3(29).
Eşiyok, B., Yasak, Y., ve Korkusuz, İ. (2007). Trafikte öfke ifadesi: Sürücü öfke ifadesi
envanteri’nin geçerlik ve güvenilirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 18(3), 231-243.
Foley, P. F. vd. (2002).The utility of thestate-trait anger expression inventory with offenders
.International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 46(3), 364378.
Fuqua, D. R. vd. (1991). A structural analysis of thestate-trait anger expression inventory.
Educational and Psychological Measurement, 51(2), 439-446.
Hendricks, L. vd. (2013). The effects of anger on the brain and body. In National Forum
Journal of Counseling and Addiction, 2(1), 2-5.
Kalla, H. K. (2005). Integrated internal communications: A multidisciplinary perspective.
Corporate Communications: An International Journal, 10(4), 302-314.
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412
410
Çalışanlarda Öfke İfade Tarzının Örgütsel İletişime Etkisi: Sungurlu Belediyesi Örneği
Karcıoğlu, F.,Timiroğlu, K., ve Çınar, O. (2009). Örgütsel iletişim ve iş tatmini ilişkisi bir
uygulama. İstanbul Üniversitesi İşletme İktisadi Enstitüsü Dergisi-Yönetim, 67.
Kocabaş, F. (2005). Değişime uyum sürecinde iç ve dış örgütsel iletişim çabalarının
entegrasyonu gerekliliği. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 247-252.
Kökdemir, H. (2004). Öfke ve öfke kontrolü, Pivolka, 3(12), 7-10.
Kalaycı, Ş. (2017). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (8. Baskı).Ankara:
Dinamik Akademi.
Melikoğlu, M. (2009). The distinctive role of
prestige, communication and trust:
Organizational identification versus affective commitment. Yayınlanmamış yüksek
lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Ölçer, N. ve Koçer, S. (2015). Örgütsel iletişim: Kocaeli Üniversitesi akademik personeli
üzerine bir inceleme. Global Media Journal: Turkish Edition, 6(11).
Özer, A. K. (1994). Sürekli Öfke (SL-Öfke) ve Öfke İfade Tarzı (Öfke-Tarz) ölçekleri ön
çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 26-35.
Özmen, A. (2004). Seçim kuramına ve gerçeklik terapisine dayalı öfkeyle başa çıkma eğitim
programının ve etkileşim grubu uygulamasının üniversite öğrencilerinin öfkeyle başa
çıkma becerileri üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi,
Ankara.
Özmen, A.(2006). Öfkeyle başa çıkma eğitiminin ve etkileşim grubu uygulamasının içe yönelik
öfke üzerindeki etkisi. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 30(2), 175-185.
Postmes, T.,Tanis, M. ve De Wit, B. (2001).Communication and commitment in organizations:
A social identity approach. Group Processes & Inter group Relations, 4(3), 227-246.
Samrai, S. P. (2012). Relationships between attachment styles, self-silencing, anger expression,
and relationship satisfaction in women (Order No. 3493869). Available from ProQuest
Central; ProQuest Dissertations & Theses Global. (920319334).
Sipahi, B.,Yurtkoru, E. S., Çinko, M. (2010). Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi. İstanbul:
Beta Yayın.
Smith, D. C. vd. (1998). Development of the multi dimensional school anger inventory for
males. Psychology in the Schools, 35(1), 1-15.
Soykan, Ç. (2003). Öfke ve öfke yönetimi. Kriz Dergisi, 11(2), 19-27.
Spielberger, C. D. (1988). Manual for the state-trait anger expression scale (STAXI). Odessa,
FL: Psychological Assessment Resources.
Starner, T. M. ve Peters, R. M. (2004). Anger expressionand blood pressure in adolescents. The
Journal of School Nursing, 20(6), 335-342.
Tambağ, H. (2004). Aileleri ile birlikte ve yetiştirme yurtlarında yaşayan adölasanların öfke
ifade etme biçimleri.Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
TDK(2006).http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.59
1a06ca24bbd7.72911805 (Erişim tarihi:03.04.2017).
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:15, Ekim 2017, s. 399-412
411
Gamze Ebru Çiftçi _ İlknur Tüfekçi
Tuncer, A. I. ve Tuncer, M. U. (2015). Örgüt içi iletişimde iş tatmini etkileyen boyutların
analizi: Çok uluslu ve ulusal ölçekli örgütler üzerinden karşılaştırmalı bir
değerlendirme. Journal Of Yaşar University, 10(38), 6488-6498.
Yenilmez, Y. (2011). Konversiyon bozukluğunda mizaç ve karakter özelliklerinin dürtüsellik ve
öfke ifade biçimiyle ilişkisi. Tıpta Uzmanlık Tezi, Sağlık Bakanlığı, İstanbul.
Yıldız, M. (2008). Farklı liglerde yer alan futbolcuların kişilik tipleri ile sürekli öfke-öfke ifade
tarzlarının incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
412
SOBİDER
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 399-412