TBMM B:3 3.10. 2007 0:1 Yüksek dış ticaret açığı, cari işlemler

TBMM
B:3
3 . 1 0 . 2007
0:1
Yüksek dış ticaret açığı, cari işlemler açığının, yani, döviz açığının yüksek olmasına yol açıyor.
En büyük dış ticaret açığı, Hırvatistan, Almanya, Sırbistan'la yapılan ticaretten kaynaklanıyor. Her yer
bu ülkelerin mallarıyla dolu, Türkiye'nin payı ise küçük. 2000'de yüzde 42 olan dış borçların millî ge­
lire oranı geçen yıl yüzde 30'a kadar gerilemiş, 2005 yılı enflasyonu yüzde 2,9'a düşmüştür. İşsizlik
oranı son derece yüksek, özellikle de Boşnak bölgesinde. Resmî rakamlara göre, ülke genelinde 644
bin çalışana karşılık 506 bin işsiz bulunuyor. Ortalama ticaret 350 bin dolar dolayında.
2000 yılından önce belirsizlik, istikrarsızlık ve mevzuat yetersizliği sebebiyle yabancı yatırım
oldukça düşük seviyede gerçekleşmiş. Son dört yılda özelleştirmenin de etkisiyle yabancı yatırım­
larda artış gözleniyor. 1994'ten bu yana 2,5 milyar dolara yakın yabancı sermaye girişi sağlanmış.
Ekonomi ve Dış Ticaret Bakanlığının verilerine göre yabancı yatırımların yarıdan fazlası ima­
lat sanayisine gelirken ondan sonraki en fazla yatırım çeken sektör bankacılık, ticaret ve hizmet
sektörü. Yüzde 33'lük payla yabancı sermaye yatırımlarında başı Slovenya çekiyor, ardından Avus­
turya yüzde 18 ve Hırvatistan yüzde 12'yle geliyor; Sırbistan'ın payı yüzde 5, Türkiye'nin payı ise
yüzde 3'tür.
Bosna'da 285 kayıtlı Türk şirketi görünmekle birlikte bunların 50 kadarının faal olduğu belirti­
liyor. Ülkede kâğıt, bisküvi, maya imalatı yapanların yanında ticaretle iştigal eden az sayıda Türk şir­
ketleri de bulunuyor. Diğer Balkan ülkeleri ile kıyaslandığında Bosna'daki Türkiye kökenli
yatırımların az oluşu dikkati çekiyor. Türk şirketleri de özelleştirmede ve büyük projelerde pek gö­
rünmüyor. Bu alanda Sloven ve Hırvat şirketleri öne çıkıyor. Özel sektöre açılan kuruluşlar arasın­
da büyük Türk şirketlerinin ilgisini çekecek tesisler bulunduğunu belirten Türk iş adamı Nabi Çimen,
enerji ve ulaşımdan ormancılığa kadar sayısız yatırım imkânı olduğunu söylüyor. Bosna'da yatırım
planları yapan Çimen, Türk iş adamlarının, yaşanan ekonomik savaşta da Bosna halkının yanında ol­
duğunu gösteriyor. Bu da güzel, örnek bir çalışmadır.
Geniş yatırım ortaklarına gelince değerli arkadaşlar, ciddi anlamda dış ticaret açığı veren ülke­
nin iç pazarından ziyade, ihracatı da tetikleyecek yatırımlara ihtiyacı bulunuyor. Türkiye, eski Yugos­
lavya Cumhuriyetleri dışında Bosna - Hersek ile serbest ticaret anlaşması imzalayan tek ülke. Buna
rağmen, ekonomik ve ticaret ilişkileri umulanın gerisinde. Serbest ticaret anlaşması imzalayan diğer
ülkelerse Hırvatistan, Sırbistan, Slovenya ve Makedonya. Bulgaristan, Romanya ve Arnavutluk'la ti­
caret anlaşması imzalamış, fakat henüz tam işlerlik kazanmamıştır. Bunun yanında ABD ve Kanada
da, Bosna - Hersek'ten ülkelerine gümrüksüz ve kotasız ihracat imkânı tanımaktadır.
Değerli arkadaşlar, ulaşım ve enerji en önemli yatırım alanları olarak görülüyor. Avrupa'yı Adriyatik'e bağlayan en kısa hat Bosna üzerinden geçiyor. Ülke, zengin akarsu kaynaklarıyla hidroe­
lektrik enerji potansiyeli en yüksek Avrupa ülkelerinden. Coğrafi yapısı ve yıl boyunca bol bol yağış
alması, çok sayıda baraj ve santral yapımını mümkün kılıyor.
Bunun dışında kimyasal ürünler, ilaç sanayisi için de önemli imkânlar mevcut. Geniş ormanlar,
ahşap ve ağaç ürünleri sanayisi için bulunmaz bir fırsat. İlaveten madencilik, gıda işleme, inşaat ve
turizm sektöründe de pek çok şey yapmak mümkün.
Bosna'nın Adriyatik Denizi'ne açılan 21 kilometrelik kıyı şeridi var, fakat bir limanı bulunmu­
yor. Bu şerit Hırvatistan'ı da ikiye bölüyor. Hırvatlar bu kesimi devre dışı bırakmak için, bu küçük
kıyı şeridini çevreleyen yarım ada ile ana karayı birbirine bağlayacak asma köprü projesi hazırla­
mış. Bosna'nın dünyaya açılmasını perdeleyecek bu projeye Boşnaklar şiddetle karşı çıkmaktadırlar.
Ama, gördüğümüz kadarıyla, Hırvatlar projenin hafriyat çalışmalarına başlamış bile.
1984 Kış Olimpiyatlarına ev sahipliği yapan ülkenin doğal güzelliği ve kış sporlarına uygun ik-
-281-