kişiler arası iletişimin sınıflandırılması
advertisement
ETKİLİ İLETİŞİM 1 İLETİŞİM ( KOMÜNİKASYON, HABERLEŞME, BİLDİRİŞ) İletişim, hangi yolla olursa olsun insanların duygu ve düşüncelerini birbirleri ile paylaşmasıdır. İletişim, katılanların bilgi sembol üreterek birbirlerine ilettikleri ve bu iletileri anlamaya, yorumlamaya çalıştıkları bir süreçtir. Bilgi üretme, aktarma ve anlamlandırma sürecidir. İletişim bir kişiden(kaynak) diğer kişi veya kişilere(alıcı) bilgi aktarım sürecidir. İnsanların davranışı, konuşması, susması oturuş biçimi, kendini ifade etmesi yani çevresine mesaj iletmesi bir iletişimdir. 2 İletişimde asıl amaç; anlaşılabilir mesajlarla, alıcıların tutum ve davranışlarında değişiklik yapmaktır. İletişim; Toplumun temelini oluşturan bir sistem, Bir kurum yönetiminin düzenli çalışmasını sağlayan bir araç, Kişisel davranışları etkileyen bir teknik, Sosyal ilişkiler bakımından zorunlu bir bilim, Sosyal uyum için gerekli bir sanattır. 3 NİÇİN İLETİŞİM KURARIZ? Var olmak Haberleşmek Paylaşmak Etkilemek ve yönlendirmek Eğlenmek ve mutlu olmak 4 İLETİŞİM SÖZ KONUSU OLUNCA AŞAĞIDAKİ SORULARI KENDİMİZE SORMALIYIZ Neden iletişim kurmaya ihtiyacım var? 2. Kiminle /kimlerle iletişim içinde olmalıyım? 3. Hangi tür iletişim biçimini kullanmam daha uygun olur? 4. İletişime geçmemi engelleyen faktörler nelerdir? 5. İletişim kurma becerimi nasıl geliştirebilirim? 1. 5 İletişimin temel birimleri 1-KAYNAK= İletişimi başlatan 2-MESAJ = İletilecek bilgiler 3-KANAL = İletim yolu 4-HEDEF = İletilecek kişi 5-GERİ BİLDİRİM= Hedefin cevabı (YANSIMA-FEEDBACK) 6 ÖRNEK SORU İletişim sürecinin öğelerinden biride Kanal’dır. Bir iletişimde kanal olabilecek unsur aşağıdakilerden hangisidir? A) Sınıfta bulunan öğrenciler B) Konu sonunda yapılan yazılı yoklamalar C) Öğretmenin kullandığı araç gereç D) Dersi anlatan öğretmen E) Öğretmenin anlattığı konu ÖRNEK SORU Sınıfta ders anlatan bir öğretmen iletişimin hangi öğesini oluşturmaktadır? A) Dönüt B) Kaynak C) Kanal D) Mesaj E) Alıcı ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi iletişimin 5 temel amaçlarından bir tanesi değildir? a) Paylaşmak b) Mutlu olmak c) Varolmak d) Arkadaş edinmek e) Etkilemek ve yönlendirmek 7 İLETİŞİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Bilinçli yada bilinçsiz olarak gerçekleşebilir. Kullanılan sembollere, alıcı ve kaynak farklı anlamlar verebilir. Sözcüklerle ve beden diliyle gerçekleşir. Sözel olmayan iletişim duyu organlarıyla algılanabilir. Geri bildirime gereksinim duyan çift yönlü eylemdir. Meydana geldiği ortamdan etkilenir. 8 İLETİŞİMİN TEMEL FONKSİYONLARI ENFORMASYON : Kişisel, çevresel, yerel, ulusal ve uluslar arası koşulları anlamak, bilinçli tepkiler göstermek ve doğru sonuçlara ulaşmak için gerekli olan haber, veri, bilgi, mesaj, fikir ve yorumların toplanması, depolanması, işlenmesi ve yayılmasıdır. SOSYALİZASYON : Kişilerin, içinde yaşadıkları toplumun etkin üyeleri olarak, faaliyet göstermelerini sağlayarak, toplumsal bağlılığı ve bilinci besleyecek genel bilgi birikimini oluşturmak ve böylelikle, toplumsal yaşama aktif bir şekilde katılmalarına izin 9 vermek. MOTİVASYON : Her toplumun ve her topluluğun yakın ve uzak hedeflerini oluşturmak, kişisel tercihlerin teşviki, kişisel ve toplumsal etkinlikleri geliştirmek, herkesçe kabul gören hedeflere ulaşmaya yardımcı olmak. TARTIŞMA : Karşılıklı fikir birliğini ve alışverişini kolaylaştırmak ve kamuoyunu ilgilendiren konularda farklı görüşleri netleştirmek için gerekli ortamı oluşturmak. 10 EĞLENCE : Kişisel ve toplu olarak eğlenme amacıyla işaret, ses, sembol ve görüntü aracılığıyla aktivitelerin yaygınlaşmasını sağlamak. ENTEGRASYON : Tüm insanların, grupların ve ulusların birbirlerini tanıma ve anlamalarını sağlamak, kendileri dışındakilerin yaşam koşullarını, görüşlerini ve isteklerini değerlendirebilmek için ihtiyaç duydukları farklı mesajlara ulaşmaları sağlamak. 11 EĞİTİM : Yaşamın tüm aşamalarında kişilik oluşumu, kişisel yetenek ve kapasitenin gelişimi için bilgi aktarmak. KÜLTÜREL GELİŞME : Geçmişin mirası korumak amacıyla kültürel ve sanatsal ürünlerin yayınlanması, bireyin ufkunun genişletilmesi, hayal gücünün geliştirilmesi yoluyla kültürel gelişimin sağlanması 12 İLETİŞİM TÜRLERİ KİŞİ İÇİ İLETİŞİM Bireyin kendi kendisi ile kurduğu iletişimdir. Bir insanın düşünmesini, duygulanmasını, kişisel ihtiyaçlarının farkına varmasını iç gözlem yapmasını rüya görerek kendi içinden mesaj almasını yada kendine sorular sorarak bunlara cevaplar üretmesini, kişi içi iletişime örnek verebiliriz. Bireyin kendisi ile iletişim kurması,duygularını, düşüncelerini gözden geçirmesidir. Aslında tüm iletişimler burada başlar. Kişi içi iletişimi olumsuz yönde etkileyen unsurlar İki Halin Çatışması ve Bilişsel Çelişkidir 13 KİŞİLER ARASI İLETİŞİM Genel bir tanımlamayla kaynağını ve hedefini insanların oluşturduğu iletişime kişiler arası iletişim denir. Karşılıklı iletişimde bulunan kişiler bilgi sembol üreterek bunları birbirlerine aktararak ve yorumlayarak iletişimi sürdürürler İletişimin kişiler arası iletişim sayılabilmesi için 3 şart aranır. 1-Yüz yüze olması 2-Katılımcılar arasında bir mesaj alışverişinin olması 3-Söz Konusu iletişimin sözlü veya sözsüz nitelikte olmasıdır. Yazışmalar kişiler arası iletişim sayılamaz. 14 KİŞİLER ARASI İLETİŞİMİN SINIFLANDIRILMASI Kişiler Arası iletişim Sözlü İletişim Dil Dil ötesi Sözsüz İletişim Yüz ve Beden Bedens el temas Mekan kullanı mı Araçlar 15 ÖRGÜT İÇİ İLETİŞİM Örgütü belirli bir amacın gerçekleşmesi için kişilerin faaliyetlerinin bir bölümünün iş bölümü içerisinde koordine edildiği ve çevresiyle etkileşim içerisinde bulunduğu yapı olarak tanımlamak mümkündür. Örgütsel iletişim örgütün hedeflerine ulaşmak için gereken üretim ve yönetim süreci içinde, planlama, eşgüdümü sağlama, denetim, karar alma gibi belli kurallar içinde gerçekleşen, örgüt içinde ve örgüt dışında sürdürülen bilgi alışverişidir. Örgüt üyelerinin bir takım işlere kendi rolleri içinde algılayıp algılamamaları ya da sahip oldukları rolleri kendilerine uygun bulup bulmadıkları da yine örgüt içi iletişimlerinde belirleyici olabilir. ÖRGÜT İÇİ İLETİŞİMİNİN FONKSİYONLARI Bilgi sağlama işlevi İkna etme ve etkileme işlevi Emredici ve öğretici iletişim Birleştirme işlevi 16 KİTLE İLETİŞİM Bir takım bilgilerin, sembollerin, bir takım hedefler tarafından üretilmesi geniş insan topluluklarına iletilmesi ve bu insanlar tarafından yorumlanması sürecine kitle iletişim adı verilir. Kitle iletişim sürecinde kaynak, iletiyi aktarmak için belirli formlarda biçimlendirilen tek bir kişi değil, biçimsel bir örgüt ya da profesyonel iletişimcilerdir. Kaynak ile hedef kitle (alıcı) arasındaki ilişki çoğunlukla tek yönlüdür. Yansıma gecikmeli ve nadiren olur. Kitle iletişiminde kaynak ile hedef arasındaki kanallara ise kitle iletişim araçları denir. Uzmanlaşma ve kurumsallaşmanın söz konusu olduğu bu iletişim türü de gönderici mesajını mekanik araçlar yardımıyla kısa zamanda hızlı ve sürekli bir biçimde alıcıya iletmektedir. Bu araçlar arasında gazete, kitap, radyo, televizyon, çeşitli dergiler, kısaca görselişitsel ürünler ile basılı yayınlar sayılabilir. Bu araçlar herhangi bir konudaki bilgiyi kısa zamanda geniş kitlelere yayabilmekte ve bu yüzden günlük hayatımızda çok etkili olmaktadır 17 ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi iletişim türlerine girmez? A) Kişi-içi iletişim B) Toplumsal iletişim C) Kişilerarası iletişim D) Örgüt-içi iletişim E) Kitle iletişimi ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi kişi içi çatışmaya örnek gösterilebilir? a) Kişinin karşısındakini yanlış anlaması b) Bireyin aynı statüde çalışan başka bir kişi ile fikir çatışması yaşaması c) Bireyin aynı anda farklı şeylere ihtiyaç duyması d) Kişinin karşısındaki konuşmacının fikirlerini benimsememesi e) Kişinin sürekli olarak kendini motive etmesi ÖRNEK SORU Kaynağını ve hedefini insanların oluşturduğu iletişime …...…………denir. A) Kişi içi iletişim B) Kişiler arası iletişim C) Örgüt içi iletişim D) Kitle iletişimi E) Çatışmalı iletişim 18 ÖRNEK SORU Bir insanın düşünmesi, duygulanması, ihtiyaçlarının farkına varması nasıl bir iletişim tekniğidir? A) Kişiler arası iletişim B) Kişi içi iletişim C) Örgüt-içi iletişim D) Kitle iletişimi E) Grup iletişimi ÖRNEK SORU İnsanların bilgi-sembol üreterek birbirlerine ilettikleri ve bu iletileri anlamaya, yorumlamaya çalıştıkları sürece ne ad verilir? A) İletişim B) Kaynak C) Sözsüz İletişim D) Sözlü İletişim E) Kodlama ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi örgüt içi iletişim türüne bir örnektir? A) Kişinin gördüğü bir rüya sonucu bir kuruma bağışta bulunması B) Gazetedeki bir haber üzerine bir kişinin tavuk eti yememesi C) Akşam yemeğinde ailenin kendi arasında yaptığı konuşmalar D) Bir okuldaki müdürün, memurdan resmi yazılara cevap vermesini istemesi E) Uzun bir süre sonra karşılaşan iki asker arkadaşın aralarında yaptığı özlem dolu konuşmalar 19 ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi kitle iletişimin özelliklerinden biridir? a) Yüz yüze iletişimdir b) Çift yönlü olma zorunluluğu vardır c) Tek yönlü iletim olarak kalabilir. d) Ulaşılabilecek insan sayısı sınırlıdır. e) Karşılıklı iletişim ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi iletişimin özelliklerinden değildir? a) İletişim karşılıklı bilgi ve duygu alış verişidir b) İletişimin olabilmesi için iletişime katılan insanların olması gerekir c) Verilen mesajlar sözlü yada sözsüz nitelikte olmalıdır d) İletişimde en önemli mesajlar kişilerin söylediği kelimelerdedir e) İletişim tek yönlü değil çift yönlü olmalıdır 20 İLETİŞİMİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER KORKU (FOBİ) Sosyal Fobi (SF), utanç verici bir duruma düşmekten, onaylanmayacak bir davranışta bulunmaktan, alay edilmekten, rezil olmaktan, eleştirilmekten, reddedilmekten, beğenilmemekten, olumsuz olarak değerlendirilmekten duyulan korku NEDENLERİ BELİRTİLERİ 1-Fizyolojik Belirtiler (Bedeninizde ortaya çıkan değişiklikler) 2-Zihinsel Belirtiler(Sosyal ortamlarda nasıl olmanız gerektiği ve kendiniz ile ilgili düşünceleriniz) 3-Davranışsal Belirtiler (Kaçınma yöntemleriniz) TEDAVİSİ 21 ÖNKABUL Yerleşmiş fikir ve inançlardır. Bireyin sahip olduğu genellikle olumsuz düşüncelerdir. Bazıları; Şimdiye kadar hep başarısız oldu Başkaları yapsın Yine mi problem Yapılması mümkün değil Ben bu işi yapamam Bu çocukça bir şey DUYARSIZLIK Çoğu zaman başkalarının duygu ve düşüncelerini dikkate almayı bir fazlalık olarak görmekteyiz. Özellikle hayatımızın akışı bazı zamanlar yoğun bir tempo içerisinde koşturmak durumunda kalmamız nedeniyle sadece kendi işimize odaklaşmış olabiliriz. 22 LAKAP TAKMAK İsim takmak kişilerin benlik imajları üzerinde olumsuz etki yapar. Kişiye takılan özellikle kötü anlam ifade eden isimler, lakaplar kişilerin kendilerini bulundukları ortamdan soyutlamalarına sebep olabilir. ALINGANLIK Alıngan kişi sürekli olarak, iletişim kurduğu kişi tarafından kendisine yönelik bir olumsuzluk arar ve bulduğunu düşünür. Böylece kendisi ve diğer insanlarla iletişim ağının arasına duvar örer, bunun sonucu olarak ta sağlıklı iletişim kuramaz. 23 BENCİLLİK(BEN MERKAZCİLİK) Her konuda kendini öne çıkarma, sürekli kendinden bahsetme, hep kendisi hakkında konuşma ve öteki insanlardan daha önemli ve değerli olduğunu ön plana çıkarma haline ben merkezcilik denir. Ben merkezci biriyle iletişim sürecinde birey çok kısa bir süre sonra kendini önemsiz, değersiz ve varlığının dikkate alınmadığını hissetmeye başlayacaktır. Sağlıklı bir iletişimde her iki tarafında eşit ve dengeli bir biçimde yer almaları gerekmektedir. KARARSIZLIK Kişiler, karşılarındaki insana kendilerini ifade edebilmek için öncelikle kendilerinden emin olmalıdırlar. Kendisinden emin olmayan kişi düşüncelerini ifade etmekte zorlanır ve anlatmak istediklerini de anlatamaz. Buda doğal olarak sağlıklı iletişimi engeller. 24 ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi iletişime engel faktörlerdendir? A) Güvensizlik B) Yabancılaşma C) İlgisizlik D) Duyarsızlık E) Hepsi ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi iletişimin önündeki engellerden biri değildir? A) Korkular B) Ön kabuller C) Duyarsızlık D) Empati E) Kararsızlık ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi kişilerin korku sebeplerinden biri değildir? a) Kişi-içi iletişim b) Başarısızlık İnancı c) Asosyal Bir iş Ortamı d) Sürekli Stres ve Hastalıklar e) Baskı Dolu Çocukluk 25 İLETİŞİMİN TEMEL BECERİLERİ DİNLEME Dinleme iletişimin en temel alanlarından biridir. Empatik iletişimin gerçekleşmesinde dinleme en önemli unsurdur. Karşımızdaki kişiyi işitmek yeterli olmaz. Onun söylediklerini anlamak,düşünmek,etkin bir dinleyici olmak gerekir. Hiç kuşkusuz dinleme edimini sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmek kolay değildir. Günlük hayatımızın koşuşturması ve yorgunluğu içinde sürekli bir şeyleri dinlemek zorunda kalırız. Gerçek dinleme söylenenleri dikkatimizi tam vermemiz ve onları anlamamız anlamına gelir. Dinleyerek yakın çevremizdeki arkadaşlarımızı,aile üyelerini anlamamızı,neler hissettiklerini öğrenmemizi,onları ve ilişkilerimizi daha iyi değerlendirmemizi sağlayacaktır. Dinleyerek evimizde, mutlu ya da mutsuz insanların varlığını,işte daha iyi çalışmamızı sağlayabiliriz. 26 DİNLEME TÜRLERİ 1-GÖRÜNÜŞTE DİNLEME : Bu dinleme türü aslında dinlememek sadece dinliyormuş gibi yapmaktır.Sınıfta veya diğer etkinliklerde insanların gözlerini size çivilediklerini,arada sırada gözlerini hayret ifadesi vererek açtıkları yada başlarını salladıklarını görürsünüz;çok büyük bir dikkatle sizi dinliyor gibidirler ancak zihnen çok uzakta olan bu insanlara hitap ederseniz uykudan uyanır gibi sıçrarlar. 2-SEÇEREK DİNLEME : Bu dinleme türü bir anlamda algıda seçicilikle ilgilidir.Bir annenin bir oda dolusu çocuğun sesi varken, kendi çocuğunun ağlayışını ayırt etmesi yada karnı aç olan kişilerin sadece yemek reklamlarını fark etmesi gibi dinleyicinin sadece kendisi ile ilgili olan kısmı duyması diğer anlatılanlara kulaklarını kapatması anlamındadır. 27 3-SAPLANTILI DİNLEME :Bu tür dinleyiciler siz ne derseniz deyin kendi duymak istediğini duyar,bu tür dinleyicilerle belli bir noktaya yada ortak paydaya gelmek çok zordur. 4-SAVUNUCU DİNLEME :Bu tür dinleyiciler sürekli savunma durumundadırlar.Yapılan her tür konuşmayı kendilerine yönelik bir saldırı gibi algılarlar ve sürekli kendileri ile ilgili aslında öyle olmadıklarını,öyle düşünmediklerini ispatlamak gibi bir uğraşı içindedirler.konuşmaları genellikle kendilerine dönüktür. 28 5-TUZAK KURUCU DİNLEME :Bu dinleyiciler sinsice bir çaba içindedirler.Daha önceden yapılmış planları vardır,konuşmacıyı usta sorularla tuzağa çekerler.Argoda kullanılan “punduna getirip mosmor etmek” şeklindeki deyimi bu dinleme türüne karşılık gelir.Bu dinleyiciler genellikle ellerinde bir kağıt kalemle dinlerler ve konuşmacının ,konuşmasında yakaladıkları açıkları not ederler,konuşma sonunda ilk söz alan ve bu açıkları sıralayanlar genellikle onlardır. 6-YÜZEYSEL DİNLEME: Yüzeysel dinleyici konuşmanın ayrıntılarına dikkat etmez,genel konu ve içerik hakkında bilgi sahibi olmak onun için yeterlidir.Söylenen sözün görünürdeki yüzeysel anlamın arkasında yatan derin anlamını kaçırır. 29 7-EDİLGİN DİNLEME :Dinleyici söylenen her şeyi dinler ama tamamen pasiftir,konuşmaya herhangi bir katkı sunmaz,eleştiri getirmez,sadece dinler.Konuşmacıda dinlenmiyormuş izlenimi yaratır. 8-ETKİN DİNLEME :Etkin dinleme görünen mesajın arkasındaki gerçek mesajın ortaya çıkmasını sağlar.Yansıtmalı dinleme yada açılımlı dinleme diye de adlandırılır.etkin dinleme de konuşmacı kendisinin ve söylediklerinin önemsendiğini hisseder,böylece kendini daha iyi ifade eder,aldığı geri iletiler olaya daha objektif bakmasını sağlar,sevgi ve saygı ortamı oluşturur, kabul edilmek 30 konuşmacıda özgüven oluşturur. DİNLEMENİN KURALLARI Mutlaka yüzünüzü konuşan kişiye çevirin Konuşmayı kesin,hiç kimse konuşarak dinleyemez.. Konuşmacıya kolaylık sağlayın,onun rahatlamasını sağlayın. Konuşmacıyı dinleme isteğinde olduğunu gösterin,işinizi bırakın saatinize bakmayın,göz teması kurun. Dikkatleri dağıtan şeyleri ortadan kaldırın. Konuşmacıyı empatik dinleyin,kendinizi onun yerine koyun. Sabırlı olun, başka kimseyle iletişim kurmayın. Kendinizi rahat ve hafif tutun. Eleştiriyi sonraya bırakın,soru sorun,konuşmacının mesajını başka sözcüklerle acın. Konuşmacının sözünü bitirmesini bekleyin 31 ÖRNEK SORU Dinlerken söylenenler içinde bize yönelik bir eleştiri ya da saldırı olup olmadığını araştırmak, hangi dinleme şeklidir? A) Nezaketten dinleme B) Savunmada dinleme C) Yaltaklanmacı dinleme D) Denetçi Dinleme E) Seçerek dinleme ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi yanlış dinleme biçimlerinden birisi değildir? A) Görünüşte dinleme B) Saplantılı dinleme C) Seçerek dinleme D) Savunucu dinleme E) Kritik dinleme 32 ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi dinlemeyi engelleyen tutum ve davranışlardandır? A) Kendi söyleyeceklerimize hazırlanmak B) Karşımızdaki konuşurken hayal kurmak C) İşimize gelmediğinde konuyu değiştirmek D) Söylenenleri filtreden geçirmek E) Hepsi ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi etkili dinleme becerisi geliştirmenin yollarından biri değildir? A) Soru sorma B) Hemen sonuç çıkarma C) Göz teması kurma D) Dinlediğinizi belli etme E) Not alma ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi etkin dinlemenin boyutlarından biri değildir? a) Önyargılı olmak b) Konuşmacıya bakmak c) Sözünü bölmemek d) Empatik dinleme yapmak e) Hiçbiri 33 KENDİMİZİ TANIMA Kendini tanıma, kişinin kendisi hakkındaki bazı bilgilerin farkında olması demektir. Kendini tanıma becerisi gelişmemiş olanlar, başkalarının onlar için hazırladığı dünyayı yaşayarak, “kendisi” olma şanslarını kaybederler. Bir insanın hedeflerini belirleyebilmesi, sağlıklı seçimler yapabilmesi, olaylar karşısında nasıl tepkiler vermesi gerektiğini bilmesi, kısaca “kendisi” olması; büyük oranda kişinin kendini tanımasıyla mümkündür. Bunu sağlamak için; kendi iç dünyanızın farkında olmanız, duygu ve düşüncelerinizi ayırt edebiliyor olmanız, bütün bunları da hem kendinizin hem de başkalarının davranışlarını anlama amacıyla kullanmanız çok önemli. Çok önemli olan bir başka nokta da; geleceğinizle ilgili doğru bir rota belirleyebilmeniz için kendinizi tanımanız gerekiyor. Kendini tanıma, öncelikle insanın iç dünyasıyla, başka bir deyişle kendisiyle iletişime geçmesidir. Bu süreç insanın yaşadığı duyguları, aklından geçen düşünceleri, canlı ve cansız her türlü varlığa gösterdiği tutum ve davranışlarını yargılamadan gözlemesini ve çözümlemesini gerektirmektedir. İnsanın kendini iyi tanıması, olumlu ve olumsuz ya da iyi ve kötü yönlerini bilmesi, günlük yaşam içinde neyi yapıp yapamayacağını, yaşadıkları karşısında neler hissedeceğini, neler düşüneceğini ve neler yapacağını öngörebilmesi, içindeki istek ve gereksinimlerini görebilmesi ile yakından ilişkilidir. SOKRATES; "KENDİSİNİ TANIMAYAN İNSAN HİÇBİR ŞEY BİLMİYORDUR" 34 KENDİMİZİ TANIMAK İÇİN; Kişiliğimiz Zaaflarımız Güçlü Yönlerimiz Tepkilerimiz Niyetimiz Empati yeteneğimiz Beklentilerimiz Duygularımızı ifade biçimimiz Kendimizle iletişimimiz V.b. özelliklerimizi bilmemiz gerekir. BAŞKALARINI BİLEN KİMSE BİLGİLİ, KENDİNİ BİLEN KİMSE AKILLIDIR.(LAO-TSZE) 35 KENDİMİZİ DOĞRU İFADE EDEBİLME (KONUŞMA) Uyuduğumuz zamanın dışında kalan süreç içinde konuşmanın,yaşamımızda önemli bir yeri işgal ettiğini görüyoruz. Konuşma insanlar için günlük gereksinimdir.Konuşmanın etkili olmasında birçok faktör vardır.Bunlar;ses tonu,sözcüklerin seçimi,vurgu,içerik ,simgesel dil ve mizahın kullanımı,hız telaffuz,ses perdesi,hedefe yönelik konuşma,üsluptarz,anlamlılık,zihinsel etkinlik ve kalıplardır.bunların birkaçına sırayla bakalım. İnsanda dilince değişir kader, Ya yurda baş olur,ya başı gider. Kutadgu Bilig 36 1- SES TONU: Konuşmanın temelinde doğal olarak ses bulunur. Çünkü vericiden alıcıya mesajı ulaştıracak olan sestir.Konuşmada sesin yüksek veya alçak oluşu,tonlama,vurgulama,akıcılık,işitilebilirlik,tınla ma,gibi farklılıklar mesajın anlaşılmasında olumlu veya olumsuz rol oynar. Ses tonu konuşmanın içeriğine de işaret eder,kızgınlık,sevinç gibi duyguları dinleyene aktarır. İletişim alanında çalışan uzmanlar,sesin yüksek ve alçak tonlarda beraber kullanılmasıyla daha etkili olacağının altını çizerler.Çünkü monoton bir ses makine gibidir,yaşamı aksettirecek duyguları içermez.Cümlelerin sonuna doğru yapılan vurgular bu konuda daha çok yardımcı olur. Konuşma sırasında,solunum sistemi gerektiği gibi kullanılmalıdır.Bunun için doğru soluk almasını öğrenmek gerekir. 37 2-SÖZCÜKLERİN SEÇİMİ: Sözcükler,insanın içinde doğduğu kültürün (aile kültürü,sokak kültürü vb.)sahip olduğu dilin tekrar tekrar duyulmasıyla öğrenilir.iki insanın iletişim kurmaları için aynı sözcük kalıplarına sahip olmaları gerekir. Bu da aynı dili konuşmayan kişilerin iletişim kurmalarını engeller ve ortak olan beden dili kalıplarına başvurmalarına neden olur. Etkili sözlü iletişimde kullanılan sözcüklerin anlamlarının açık olmasına dikkat edilmelidir. Konuşmalarda teknik sözcükler veya jargon kullanılması farklı mesleklerden veya alanlardan olan kişilerin konuyu anlamamalarına sebep olabilir. Türkiye’de sık rastlanılan durumlardan biri batı kaynaklı sözcükleri Türkçeye uyarlayarak kullanmaktır. Bu tür sözcüklerle oluşturulan tümceler özellikle bu yabancı dili kullanmayan kişilerin verilen mesajı anlamalarında zorluk yaşamalarına neden olabilir. 38 3- VURGU: Konuşurken veya sesli okurken bazı sözcüklerin veya sözcüklerdeki bazı hecelerin daha baskılı ve şiddetli olmasına vurgu denir. Örneğin,yer adlarında vurgu genellikle ilk hecelerde bulunur. Vurgu sayesinde mesaj belirginleşir. 4-KONUŞMANIN İÇERİĞİ: Etkili sözel iletişim için,daima açık sözcükler kullanılmalıdır.Fazla teknik veya farklı cümleler kullanılmamalıdır.Dinleyicinin yaş,eğitim,kültür seviyesine mutlaka dikkat edilmeli ve uygun konuşma içeriği hazırlanmalıdır. Eğer dinleyiciler konuya yabancı iseler,örnek olay ve detaylar verilerek anlamaları sağlanabilir. 39 5-SİMGESEL DİLİN KULLANILMASI: Mecaz,teşbih(benzetme),abartma,alay ve buna benzer simgeler konuşmaya renk katar ve anlamı kuvvetlendirir.Mecaz,bir sözcüğü gerçek anlamı dışında kullanmaktır.Kültürle yakından ilişkilidir.Örneğin,Türk kültüründe kızılan bir insana “domuz” demek bir başka kültürde aynı değerlendirmeyi vurgulamaz. 6-KONUŞMADA MİZAHIN KULLANILMASI: Konuşmadaki espriler dinleyenlerin dikkatlerini toplayabilir ve konuşmaya renk katar. Ama zorla yapılmış,dinleyenlere uymayan veya onların anlamadığı bir mizah konuşmanın tüm etkisini yok edebilir. Bu nedenle mizah kullanılacağı zaman dinleyicilerin durumu,konuşmanın içeriği dikkate alınmalıdır. 40 7-KONUŞMA HIZI: Konuşmada farklı hız kullanılarak dinleyenlerin dikkatlerini sürdürmeleri sağlanabilir. Etkili bir konuşmada,konuşma hızının dakikada 140-150 kelimeyi geçmemesi gerekir. Bundan daha hızlı konuşmada,insanlar söyleneni anlamak yerine konuşmacının ne kadar hızlı konuştuğuna yoğunlaşırlar.Ancak etkili bir konuşma biçiminde ana mesajın verilmesine doğru,hız biraz artırılır.Ana mesaj verilir verilmez,hız kesilerek birkaç saniye bu mesajın sindirilmesine izin verilir.Konuşmada,çok hızlı konuşmak kadar,çok yavaş konuşmak da etkililiği azaltacaktır. Ayrıca ”eeeee ” gibi sesler çıkararak veya hiç ses çıkarmadan donup kalmak gibi aralıkları doldurmayı sağlayan duraksamanın da olması dinleyiciyi sıkacaktır. 41 ETKİN BİR KONUŞMA İÇİN Dinleyiciyi tanımak ve ona göre konuşmak. Plan yapmak Mesajın açık, net ve anlaşılır olması gerekir. Türkçeyi doğru kullanmak. Karşıdakiyle alay etmemek. Argo konuşmamak, abartmamak. Yalan söylememek Abartılı olmamak kaydı ile jest ve mimik kullanmak Tatlı dil yılanı bile deliğinde çıkarır. 42 ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi iletişimin temel becerilerinden değildir? a) Karşımızdakini dinlemek b) Kendini açmak c) Kendini dinlemek d) Kendini doğru ifade etmek e) Kendini tanımak 43 İLETİŞİMİN PÜF NOKTALARI A) BEDEN DİLİ Bazen bir hareket bin söze bedeldir. Bir kişiyle iletişim kurduğumuzda söylediklerimiz ne kadar önemli ise hareketlerimizle o kişide bıraktığımız intiba da o kadar önemlidir. El kol hareketleri mimikler dokunma vücut pozisyonu... İş yaşamında başarılı olmak isteyen kişi iletişim kurduğu kişilerin sadece söylediklerini değil yüzü eli kolu ve bedeniyle yaptıklarını da duymalıdır. Yapılan araştırmalara göre iletişimde kelimelerin etkisi % 7-10, ses tonu ve konuşma şeklinin etkisi % 30 – 40, beden dilinin etkisi % 55 – 60’dır. Neden vücut dili? 1.Başkaları üzerinde olumlu bir etki yaratarak amacımıza ulaşmak 2.Karşımızdakileri daha iyi anlayarak etkili bir iletişim kurmak. 3. Kendi beden hareketlerimizi denetleyerek sosyal ortamlara daha çabuk uyum sağlamak 4.Başkalarının gerçekte ne söylemek istediğini anlamak. 44 1- GÖZ TEMASI Göz teması iki kişinin aynı anda birbirlerinin gözlerinin içine bakmasıdır. Bir tür sözel olmayan iletişim biçimidir ve sosyal davranış üzerinde büyük etkisi olduğu düşünülmektedir. Göz temasının sıklığı ve anlamı kültürler arasında farklılık göstermektedir. Bir kişiyle konuşurken dikkat edilecek en önemli noktalardan biri, nereye baktığınızdır. Doğrudan konuştuğunuz kişiye bakmak, karşınızdaki kişiye samimiyetinizi iletmenize yardımcı olur ve mesajınızın etkisini artırır. Yere bakarak veya gözlerinizi kaçırarak konuşmanız, karşınızdaki kişinin üstünlüğünü kabullenme olarak yorumlanacaktır. Konuşurken göz temasından kaçınılması, boş boş ve sabit bir noktaya bakma, ellerle ağzın örtülmeye çalışılması kişinin büyük ihtimalle yalan söylediğinin göstergesidir. Doğrudan göz ilişkisi kurmak ve sürdürmek konusunda aşırılığa kaçmamak gerekir. Sürekli olarak bir insanın gözlerinin içine bakmak hem o kimsede rahatsızlık doğurur, hem de gereksizdir. 45 2- MİMİK (YÜZ HAREKETLERİ) Bir duygu veya düşüncenin kaş, göz, ağız, yüz hareketleriyle anlatılması. "Yüzü ekşidi, kaşları çatıldı, dudaklarını büzdü, gözleri hayretle açıldı!" gibi ifadeler bize o kişinin duygu durumu hakkında bilgi verir,mesaj iletir. Nerede ise bütün duygu durumlarını sadece yüz mimikleri ile ifade etmek mümkündür? Yüz kaslarının anlatım amaçlı kullanımı mimikleri oluşturur. 46 3- BAŞ HAREKETLERİ Başın öne eğik oluşu dış dünya ile ilgilenmeme ve içe dönme durumunu, başın belli bir kişiye yönelik olması onunla ilgilendiğimizi gösterir. Baş örneğin yukarıya doğru biraz fazla kalkıksa bir duruma karşı çıkış,meydan okuma veya üstünlük duygusuna sahip olma gibi yorumlanabilir. En yaygın olarak kullanılan iki tanesi onay için baş sallama ve reddetmek için başı yana sallamadır. Onay için başı sallama hareketi çoğu kültürde 'Evet' veya onay anlamına gelen olumlu bir harekettir. Diğeri de genellikle 'Hayır' anlamına gelen kafayı yana sallama hareketidir 47 4- JESTLER ( BEDEN HAREKETLERİ) Bir jestten söz edebilmemiz için yapılan hareketin görülmesi ve yaşadığımız duygu ve düşünceyle ilgili bir bilginin karşımızdaki kişiye iletilmesi lazımdır. Her bir jest düşünce ve duygu ürünü olduğu için aslında için de doğal olarak bu özelikleri barındırır. Yüz kaslarının anlatım amaçlı kullanılması mimikleri; baş, el, kol, ayak, bacak,ve bedenin kullanımı da jestleri oluşturur. Esas jest ve mimikler düşünce ve duygularımızı destekleyen, onları somutlaştıran hareketlerimizdir. Örneğin, Sohbet esnasında göz kırpma, baş salama, Kolları açma gibi işaret ve hareketlerle iletmek istediğimiz ve programladığımız bir mesajı içeren bir jesttir… Öte yandan kendiliğinden gelen ve hiç beklemediğimiz bir anda bizi yakalayan esneme hapşırma gibi durumlarda bile 48 jestler söz konusudur… 5- BEDEN DURUŞU A)OTURMA Bazı insanlar arkalarına yaslanır oturdukları alanın bütününü kaplarlar ve durumdan memnun oldukları ve bulundukları yerden uzun süre kalkmayacakları izlenimini verirler. Buna karşılık bazı kimseler ise bulundukları sandalye veya koltuğun ucuna ilişirler bütün ağırlıklarını bacaklarına verirler ve adeta diken üzerinde otururlar. Koltuğun ucuna oturmak kalkıp gitmeye hazır olmak ya da misafire veya önem verilen birine hizmete hazır olmak gibi insanın yerinde durmaya istekli olmadığını gösterir. Böyle bir hareket isteği iç gerginliğin bir yansımasıdır. Kadınların koltuğun biraz ucuna oturmalarındaki inceliğe dikkat etmek gerekir. Sandalyelerin bir ucuna adeta bir başkasına yer bırakacakmışçasına oturanlar haklarından vazgeçmeye ve geri çekilmeye hazır insanlardır. Bu kimseler varlık sebeplerini başkalarına hizmet etmekte görürler kendilerine dönük eleştirileri çok fazladır ve çeşitli sebeplerle sık sık suçluluk duygusu yaşarlar.Buldukları koltuğa kendilerini bütünüyle bırakanların belki o an için çok yorgun olduklarını düşünmek mümkün olabilir. Ancak bu kimseler büyük çoğunlukla iç dünyalarında rotalarını bulamamış bu sebeple hareket etmekten kaçınan ve hareket etmeyi yük gibi gören kimselerdir. Oturulacak boş yer olduğu halde bir koltuğun koluna oturanlar 49 kendilerine fazlasıyla güven duyan kimselerdir. B)ELLERİN TUTUŞU İşaret parmağını kaldırıp konuşanlar, gizli bir şekilde karşısındakini tehdit eder. Elleri kenetli olanlar ise, genel bir olumsuzluk ya da hayal kırıklığı yaşadıkları mesajını verirler. * Ellerini önde birleştirerek el pençe divan duran kişiler, karşısındakine ne isterseniz yaparım demek isterken, ellerin arkada birleşmesi ise kendine olan özgüveni, meydan okumayı anlatıyor. * İnsanlarda elin çeneyi okşaması bir kimsenin karar verme sürecinde olduğunu gösterirken, dinleyen kişinin eli yanaktayken, başparmağı çene altındaysa karşısındakine eleştirel, hatta rekabetçi yaklaşımını sergiliyor. * Diğer parmakların ağzı örtmesi ise, iki şeyin ipucu olarak nitelendirilirken, 'Benim söyleyeceklerim var' veya 'Sana inanmıyorum' olarak değerlendiriliyor. * Vücut dilinde kişiler kendilerini güvende hissetmek için genelde masa, kürsü gibi bir yerin arkasında olmak istiyor. Eğer bu yoksa savunma güdülerini bacak bacak üzerine atarak ya da kolları kavuşturarak gösteriyorlar. * Özellikle yabancı ortamlarda bulunanlar, kollarını kavuşturarak savunmaya geçiyor, bu sırada başparmaklarını dışarıda bırakanlar ise, 'Savunmadayım ama rekabete hazırım' mesajı veriyor. 50 BACAK MESAJLARI * Bacak bacak üstüne atmak ise, savunmanın diğer bir şekli. Daha çok kadınların tercih ettiği bu oturuş, içine kapanıklık ve savunmaya geçme duygusunun göstergesi kabul ediliyor. Kişi kabuğuna çekiliyor ve fikrini açıklamaya karar verdiğinde bacak bacak üzerine atmaktan vazgeçiyor. * Bacağını dizden büküp diğerinin üzerine koyarak oturuş ise meydan okuma, hırs ve rekabetin işareti olurken, ayakları çapraz durumda olan kişilerin sakladıkları itirafları veya verebilecekleri tavizler bulunuyor. * Yalan söyleyen kişiler ise, yüzüne dokunup, gözlerini kaçırıyor, erkeklerin büyük çoğunluğu yalan söylerken yakasıyla oynuyor ve gömleğini gevşetiyor. 51 C)AYAKTA OLMA Vücudun genel duruşu da, o anki ruhsal durumumuz hakkında ipuçları vermektedir. Örneğin kamburun çıkarılmadığı, dik ve dengeli bir duruş; kişinin özgüvenli, fiziksel ve ruhsal anlamda sağlıklı ve dinç olduğu etkisini bırakır. ( - Sağlıklıyım. Güçlü biriyim. İşine yarayabilirim. Ne dersin? ) Omuzların düşük olduğu, vücut ağırlığının önde toplandığı, başın öne düştüğü duruş karamsarlık ve çekingenliği temsil etmektedir. Bu konumdayken elleri dibine kadar ceplere sokmak ise bedenle temas haline geçip iç gerginliği azaltmak içindir. ( - Hiçbir şeyi doğru düzgün yapamıyorum. Şu anda ıssız bir adada tek başıma olmayı ne çok isterdim!) Göğüs gerilerek, ayaklar açılarak vücut alanının arttırıldığı, başın yan arkada, başparmak dışarıda olmak üzere ellerin ceplerde tutulduğu konumda; kişi kendine olan aşırı güvenini yansıtmaktadır ve bu pek hoş karşılanmaz. (- Aranızdaki en iyisi benim. Ben her işi hallederim… Müthişim…) 52 6- YAKINLIK 1 -Mahrem Bölge (15 ila 45 cm. arasında) Kişiler bu bölgeyi kendi mallarıymışçasına koruduklarından tüm bölgeler arasında en önemlisi budur. Sadece o kişiye duygusal olarak yakın olan kişilerin bu bölgeye girmesine izin verilir. Burada bir de sadece fiziksel temas sırasında girilebilen ve vücuttan uzaklığı 15 cm olan bir alt-bölge vardır. Bu da yakın mahrem bölgedir. 2 -Kişisel Bölge ( 46 cm ila 1.22 rn. arasında) Bu da kokteyllerde ofis partilerinde sosyal etkinliklerde ve arkadaş toplantılarında başkalarıyla aramızdaki mesafedir. 3 -Sosyal Bölge (1.22 ila 3.6 metre arasında) Yabancılar örneğin evimizde tamirat yapan tesisatçı veya doğramacı postacı bakkal işyerindeki yeni eleman ve çok iyi tanımadığımız kimselerle aramızdaki mesafe budur. 4 -Ortak Bölge (3.6 metrenin üzerinde ) Kalabalık bir gruba hitap ettiğimizde durmayı tercih ettiğimiz rahat mesafe budur. 53 7- YÖNELİŞ Daima konuştuğunuz ve sizinle konuşan insana dönük olun. İkiden fazla insanla bir gurup oluşturuyorsanız, sizin için önemli olanların dışındakilere merkezinizi kapatmayın. Mümkün olduğu kadar çok kişiye merkezinizi açık tutun. 8- BEDENSEL TEMAS Bütün araştırmalar bedensel temasın canlıların hayatında önemli bir rolü olduğunu ortaya koymaktadır. Türkler, duygularını aktarmak için temas öğesinden Batı toplumlarına kıyasla daha fazla yararlanan milletlerdendir. Birini öpme, kollarını ya da sırtını tutma bizdeki insan ilişkilerinde sık ve bol olarak kullanılır. Aile bireyleri arasındaki ilişkilerde sarılma, öpme, kucaklama ve okşamanın yaşanması, ilişkileri geliştirir. Temas öğesinin varlığı büyüklere de, çocuklara da güven verir. İnsanları tedirgin etmeden, mümkün olan her durumda bedensel teması kullanın. Özellikle sizlerden gençlere, aynı cinsiyetten olanlara, sizlerden daha alt statüde olanlarla bedensel teması kurmak için her fırsatı değerlendirin 54 9- DIŞ GÖRÜNÜŞ Giysiler, kişiler arası iletişimde özellikle mesajların algılanması ve hedeflerin ikna edilmesi ve hedef kitle üzerinde olumlu bir imaj yaratılmasında önem taşımaktadır. Ortama göre seçilmiş güzel ve intizamlı kıyafet kaynağın kendisine duyduğu güvenin ve hedef kitleyi oluşturan bireylere karşı duyduğu saygının göstergesidir. Giyim kuşam ve fiziksel görünüm İnsanların bireylerle ne tür iletişimleri kuracaklarını belirleyen faktörlerden biriside fiziksel görünümlerdir. Tanıdığımız bir insanla kuracağımız iletişimi, o gün üzerinde giymiş olduğu elbise bizi fazla etkilemez. Fakat ilk defa karşılaştığımız insanla konuşmaya başlamadan önce, kıyafetini, boyunu, kilosunu algılayabiliriz. Karşımızdaki insanın fiziksel görünümü, en azından iletişime nasıl başlayacağımızı belirlemede etkili olur. iLK iNTiBA İnsanlar yeni karşılaştıkları birisinin dış görünüşüne kısa bir süre baktıktan sonra zihnimizde bir kalıba yerleştirerek ona, `efendi, bey, beyefendi, dayı, amca, hemşerim, bacı, bayan, hanımefendi` demeye karar veririz. Fiziksel görünüm, konuşmayı başlatan kişi için ipucu olmanın yanı sıra, kendisine hitap edilen kişi içinde önemlidir. İnsanlar kendilerini nasıl tanımlıyorsa, başkalarının da kendilerine öyle hitap etmesini isterler. Giyim, kuşama dikkat! Kişiler arası iletişimde giyimin önemi büyüktür. Yerine, zamanına uymayan giyim çok değerli nice sözün üstünkörü dinlenmesine ve yanlı olarak algılanmasına neden olur. Örneğin; bir topluluğun önünde konuşma yapmaya hazırlanan genç günlük yaşamında giydiği kot ve tişörtle konuşmasını yapmak istendiğinde insanlar daha onun konuşmasını nasıl olduğunu düşünmeden bu daha çocuk diyebilir. Eğer resmi 55 giyinseydi daha çok dikkate alınırdı. “Kendinize gösterdiğiniz özen kendinize verdiğiniz değerin ifadesidir.” “Çevrenizden göreceğiniz saygı ve sevgi kendinize gösterdiğiniz özen kadardır.” “Güzel bir dış görünüş sessiz bir tavsiye mektubudur.” “İnsanları insan yapan kıyafetleridir. Çıplak insanların toplumda yeri yoktur 56 GÜVENLİ DAVRANAN KİŞİNİN BEDEN DİLİNİN İFADESİ AŞAĞIDA VERİLMİŞTİR: Bedeni diktir fakat rahat bir duruş sergiler. Omuzlar diktir fakat az hareketlidir. Oturuşta bacaklar bitişiktir. Eller açık ve az hareketlidir. Başla tasdik gerektiğinde yapar. Düşünceli bir duruşu vardır. Bakışları karşısındakini önemser niteliktedir. Ses akıcıdır,rahattır,alçalmalar ve yükselmeler yoktur. Komik olaylarda yerinde güler. 57 PASİF DAVRANIŞ BİÇİMİ: Pasif davranışın verdiği mesaj aşağılık duygusudur.Güvenli olmayanlar başkalarının istek,ihtiyaç ve doğrularının kendininkinden daha önemli olduğu görüşünü benimser. Hem pasif hem de dolaylı davranır. Başkalarının istek ve duygularını ön plana alır. Vücudu yığılmış gibi durur. Yüz hatları uzamış gibi ve çene sarkıktır. Bacaklar rastgele bırakılmıştır. Eller devamlı hareketlidir. Omuzlar çekmiş gibidir. Ses tonunda huzursuzluk vardır. Sinirli bir gülüş sergiler. Genelde vurguyu cümlenin sonuna koyar. Soru sorar gibi konuşular. Alt dudağını ısırırlar. 58 SALDIRGAN BİÇİMİ: DAVRANIŞ Saldırgan davranış oldukça karmaşık bir tablo gösterir.Bu kişiler aktif veya pasif yolla saldırgan olabilirler.Bu davranışın üstünlük duygusu veya saygın olmayan bir ifadesi vardır. Beden duruşu dik ve gergindir. Omuzlar arkaya çekik ve hareketlidir. Dudaklar gergindir. Oturuş,gergin,öne doğru eşik ve hareketlidir. Başla tasdik etme keskin ve hızlı olur. Kaşlar çatıktır. Bakışlar öfkeyi ifade eder. Yüz aşırı kızarır. Ses tonu emir verir gibidir. 59 İLETİŞİMİN PÜF NOKTALARI B) YARI DİLSEL İFADELER Konuşmanın şeklini, tonunu, alçaklığı ve yüksekliğini ifade eder. İnsanlar gerçek niyetlerini konuşma şekilleri ile de belli ederler. Bağırmak, titremek, kekelemek gibi Sesin yüksekliği sevinç korku ve öfkenin Sesin alçalması üzüntü yorgunluk ve hayal kırıklığının ifadesidir. 60 C) SORU SORMA VE CEVAP VERME Sorular ne kadar önemli hayatımızda. Sorduğumuz kadar, bize sorulan da. İş görüşmelerinde sorulur, sınavlarda sorulur, sohbetlerde sorulur, sorulur da sorulur. Soruyu doğru anlamakta önemli sanırım. Cevaplar bazen içinde saklı oluyor soruların.. İnsanları sorularından tanımak aslında o kadar kolay ki. Sorunun asıl amacı gerçeği öğrenmektir. Gerçeği öğrenirken, yargı, inançsızlık, öfke, aşağılama da sorunun içine gizlenebilir. Soruyu soran bu yüzden, cevabı verenden daha çok belli eder kendini... Biz nasıl sorular soruyoruz acaba gün içinde? Doğru yanıtlara giden yol, soru sormanın inceliklerini bilmekten geçer. Kime, neyi, ne zaman, nerede, niçin ve nasıl sorduğumuz, yanıtların kalitesini belirleyecektir. Sormayan gelişemez, gerçekleri öğrenemez, ezber bozamaz, fark yaratamaz, daha iyiye ulaşamaz. Felsefenin, bilimin, teknolojinin; icatların ve keşiflerin; tüm medeniyetlerin, nihayetinde gazeteciliğin temelinde soru sormak vardır. 61 D) ELEŞTİRİ “Eleştiri belki güzel bir şey değildir ama gereklidir.Ağrı ile aynı işi görür,zira ağrı da vücutta bir arıza olduğunu haber verir.” Birey değil davranış eleştirilmelidir Eleştirilen davranışı eleştiren kişinin kendisinin yapmamış olması Eleştirileri hakaret unsurları içermemelidir. Kesinlikle genellemelerden sakınılmalıdır Eleştirilerin yapılacağı yer ve mekan iyi seçilmelidir. Eleştiri yapılacak kişinin içinde bulunduğu duygusal zaman ayarlanmalıdır 62 ÖRNEK SORU 1. Kişi değil davranışı eleştirilmelidir 2. Uyarı gecikmeden verilmelidir 3. Başkalarının yanında eleştiri yapılmamalıdır 4. Eleştiri yapılırken kişinin daha önce yaptığı hataları da anlatılmalıdır Eleştiri yapılırken yukarıdakilerden hangilerine özen gösterilmelidir? A) 1-2-4 B) 2-3-4 C) 1-3-4 D) 1-2-3 E) Hepsi 63 E) HAYIR DİYEBİLMEK Hepimiz biliriz ki onaylanmak ve beğenilmek insanların en önemli ihtiyaçlarından biridir. Zaman zaman sırf bu ihtiyacını karşılayabilmek için insanlar, kendi isteklerini bir kenara atarak diğer insanların istek ve beklentilerini karşılamak adına onlara EVET; kendi istek ve beklentilerini ise erteleyerek HAYIR derler…Fakat burada diğer insanlara söylediğimiz hayır ve evetlerin dengesini çok iyi kurabilmek önemlidir…Çünkü ruh sağlığı tanımlamalarına baktığımızda tanımlardan biri de : kendinin ve toplumun beklentilerine dengeli uyum göstermektir.Yani ne biri ne de diğeri çok ağır basmayacak şekilde uygun dengeyi kurabilmek ruh sağlığının kısa fakat belirgin tanımlamalarından biri olarak kabul edilmektedir… HER ŞEYİ KABUL EDEREK SEVİLİP BENİMSENECEĞİNİZİ DÜŞÜNÜYORSANIZ, YANILIYORSUNUZ!... 64 Hayır demenin daha doğrusu karşımızdakini incitmeden hayır diyebilmenin bir yöntemi olabilir mi? Genelde önerilen yöntem; 1-Sizden istenenin kendi cümlelerinizle tekrar ifade edilmesi, 2-Ardından, neden kabul etmediğinizle birlikte gerekçenizin belirtilmesi, 3-Hayır cevabınızın sizden bir şeyler isteyen tarafından kabul edilebilmesini kolaylaştıracak ifadeler kullanılmasıdır. 4-Acele etmeyip sabırlı olunuz, 5-Çok fazla özür dilemeyiniz, 6-Baskı altında eğilmemeye çaba gösterin, 7- Karşınızdaki ile aynı tarafta olduğunuzu göstermeye onun da bunu anlamasına çaba gösterin. HAYIR DİYEBİLMEK, HAYATIMIZIN KONTROLÜNÜN BİZİM ELİMİZDE OLMASI DEMEKTİR…. 65 ÖRNEK SORU “ Ne söylediğimizden daha önemlisi, nasıl söylediğimizdir” cümlesi iletişimde hangi kavramın önemini vurgulamaktadır? A) Empati B) Enformasyon C) Beden dili D) Yaşantı E) Öğrenme ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi beden dilinin içerisinde yer almaz? a) Yüz ifadesi b) Baş hareketleri c) Jestler d) Ses tonu e) Beden duruşu ÖRNEK SORU Bir kimsenin gönderdiği mesajı doğru algılamak için aşağıdakilerden hangisi gereklidir? a) Önyargılardan uzak, etkin bir dinleme b) Konuyla ilgili önceden bilgi sahibi olma c) Mesajı gönderen kişiyi önceden tanıma d) Kaynak ve alıcının ortak deneyimlere sahip olması e) Kaynak ve alıcının aynı mekânda bulunması 66 EMPATİ KENDİMİZİ KARŞIMIZDAKİNİN YERİNE KOYABİLME SANATI Empati tanımı üç temel öğeden oluşmaktadır. 1) Empati kuracak kişi kendisini karşısındakinin yerine koymalı, olaylara onun bakış açısıyla bakmalıdır. 2) Empati kurmuş sayılmamız için, karşımızdaki kişinin duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamamız gereklidir. 3) Empati tanımındaki son öğe ise,empati kuran kişinin zihninde oluşan empatik anlayışın, karşıdaki kişiye iletilmesi davranışıdır. İLETİŞİMİN EN ÖNEMLİ BOYUTU İNSANLARI ANLAMANIN EN DOĞRU YOLU 67 EMPATİNİN SEMPATİDEN FARKLILIĞI Bir insana sempati duymak demek, o insanın sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak demektir. Karşımızdaki kişiye sempati duyuyorsak, onunla birlikte acı çekeriz yada seviniriz. Empati kurduğumuzda ise karşımızdakinin duygu ve düşüncelerini anlamak esastır. Kendimizi sempati kurduğumuz kişinin yerine koymamız ve onu anlamamız şart değildir; sempatide "yandaş" olmak esastır. Empati kurduğumuzda ise karşımızdaki kişiyle aynı duyguları ve görüşleri paylaşmamız gerekmez; sadece onun duygularını ve düşüncelerini anlamaya çalışırız. Bir insanı anlamak başka şeydir, ona hakvermek başka şey. Empatide anlamak, sempati de ise anlamış olalım ya da olmayalım, karşımızdakine hak vermek sözkonusudur. Empati Kurma ve Yardım Etme Davranışı 68 ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi, empatik iletişim kurmanın unsurlarından değildir? A)Karşıdaki kişiyi yerine göre eleştirme ve yargılama B) Kendisini karşıdakinin yerine koyma C) Karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini doğru algılama D) Olaylara karşıdakinin bakış açısıyla bakma E) Karşıdaki kişinin anlaşıldığını karşı tarafa iletme ÖRNEK SORU “Bir insanı yargılamadan önce, gün doğumundan batımına değin onun ayakkabılarıyla dolaşın” atasözü hangi süreci ifade etmektedir? a) İleti b) Sempati c) Motivasyon d) Empati e)Yardımseverlik 69 İYİ BİR EMPATİ İÇİN: 1-Ne olursa olsun karşıdakine saygı duyun 2-Yargılamayın 3-Onu anlamaya çalışın 4-Dünyaya onun gözüyle bakın 70 STRES Stres’in Tanımı Stres’in Nedenleri Sevilen birinin kaybı Önemli bir başarı Yaşanılan şehri değiştirmek Sosyal hayatta değişiklik Anne ve babanın boşanması Uyku düzeninin değişmesi Evlenme Sevgili veya eş den ayrılma İşini kaybetme Yeni işe başlama Sorumluluk isteyen bir konuma gelme Maddî problemler Karşı cinsle yeni başlayan romantik ilişki Yeme alışkanlıklarında değişiklikler Aileden birinin sağlık sorunu yaşaması Hastalık ya da yaralanma 71 STRES’İN BELİRTİLERİ Duygusal Düşünsel; Kaygı, Gerginlik, Huzursuzluk, Korku, Utanma Kendini eleştirme, konsantrasyon ve karar verme zorluğu, unutkanlık ve başarısızlık ile ilgili düşünceler. Davranışsal; Kekeleme ya da benzeri konuşma güçlükleri, ağlama, sinirlilik, dişleri sıkma, iştah artması ya da azalması. Fiziksel; Kaslarda gerginlik, ellerin terlemesi, baş ağrısı, sırt ya da boyun problemleri, sık hastalanma, yorgunluk hissi, hızlı nefes alma, çarpıntı, titreme 72 STRESLE BAŞA ÇIKMA Düşünce tarzınızı değiştirin Derin bîr nefes alın Zamanınızı iyi kullanın Sosyal ortamlarda bulunmalısınız İyi vakit geçirmeyi bilmelisiniz Konuşmalısınız Gergin hissettiğinizde bir dakika durmalısınız Fiziksel rahatlığınıza özen göstermelisiniz Hareket etmelisiniz Sağlığınıza dikkat etmelisiniz Gülmelisiniz Sınırlarınızı bilmelisiniz Gerçekçi hedefler belirlemelisiniz Hep haklı olamazsınız Gereksiz rekabetten kaçınmalısınız Ağlamaktan çekinmemelisiniz Etrafınızdaki güzel şeyleri görmelisiniz 73 ÖRNEK SORU Günlük yaşamda karşılaşılan engeller ve zorlamalar karşısında duyulan ruhsal gerginlik, huzursuzluk hali aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır? A) Stres B) Motivasyon C) Empati D) İletişim E) Gürültü ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi stresin olumsuz etkilerinden değildir? A) Beden sağlığı üzerinde önemli zararlı etkileri vardır B) İş performansını düşürür C) Bazı durumlarda kendimizi iyi hissetmemizi sağlar D) Kısır döngü yaratır E) Sorunlarla başa çıkmamızı zorlaştırır ÖRNEK SORU Aşağıdakilerden hangisi uzun süreli stresin kişide oluşturduğu psikolojik sorunlardan biridir? A) İştahsızlık B) Yüksek tansiyon C) Madde kullanımı D) Uykusuzluk 74 E) Depresyon MOTİVASYON MOTİVASYON NEDİR? 1- Bir işi yapmak için içimizde duyduğumuz güçlü istek motivasyondur.Motivasyon ne kadar güçlüyse bir işi yapma gücümüz o kadar artar. 2-Hedefe yönelmiş davranış bir şey yapma isteğidir. 3-Bireyin , eylemin yönünü, gücünü ve öncelik sırasını belirleyen iç ve dış bir uyarıcının etkisiyle harekete geçmesi. Motivasyon insan ilişkilerine yön veren en önemli olgulardan biridir. MOTİVASYONU ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER a.Yetenek b.İşe bakış açısı c.Bireyin yapmak istedikleri ve yapması gerekenler d.İşin kendisi e.işin sunacağı ilerleme sorumluluk ve tatmin edebilme ölçütü. f.Bireyin zekası becerileri ve bilgi düzeyi 75 MOTİVASYON VE İŞ YAŞAMINA ETKİLERİ motivasyon araçları çalışanların motivasyonunu sistemli olması dolayısıyla performans düzeyinin yüksek olması açısından önemlidir. Bir işletmede sistemli motivasyon araçları kullanmanın faydaları şunlardır. Çalışanların işletmeye ve iletme kültürüne bağlılıkları artar. İşletmede verimliliğin artmasında etkilidir. Motivasyonu yüksek olan çalışanın morali de yüksek olur. Çalışanların iş tatmini yüksek olur. Çalışanların işten kaytarma olayı azalır. İşletmenin maliyetinde azalma olur. İşletme ve çalışanlar için çalışma hayatının kalitesini yükseltir. İşletmenin ürün yada hizmetlerinin 76 kalitesinin yükselmesinde etkilidir. TAKIM ÇALIŞMASI Takım: İki yada daha fazla kişinin bir amaç etrafında ortak çaba göstermesidir. Etkili bir Takım İçin Takım elemanları arasında etkili iletişimin olması Takımın ortak hedeflerinin olması ve herkes tarafından paylaşılması gerekir. Hedefler ve takımlar oluşturulurken herkesin görüşünün alınması Takımda paylaşılan ve benimsenen liderliğin olması Liderin takım yönlendirebilmesi ve geliştirebilmesi Takım elemanlarının “Biz” düşüncesine sahip olması 77 MOTİVASYONUNUZU NASIL ARTTIRIRSINIZ? Bazen motivasyonunuzun düştüğünü, hiçbir şey yapmak istemediğinizi fark edersiniz. Bazen hedefleriniz olmadığını ya da hedeflerinizin, kendinizi değil, başkalarını mutlu etmek için olduğunu düşünürsünüz. Motivasyonunuzu arttırmak için; Kişisel hedeflerinizi bir kâğıda yazın. Çalışma isteğinizin az olduğunu hissettiğinizde bu hedeflerinizi okuyun. Başarıya odaklanın ve başarısızlık üzerinde düşünmeyin. Mükemmeliyetçi olmayın. Kendinize güvenin. Sabırlı olun. Değişim için kendinize zaman ayırın. Hedeflerinize ulaşmak için gösterdiğiniz çabaları ödüllendirin. 78 ÖRNEK SORU Avrupa kupa maçlarında üstün başarılar gösteren bir takım, antrenman maçlarında zayıf takımlara bile yenilebilmektedir. Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A) Farklı güdülenme düzeyleriyle B) Güdülenmenin toplumsal kökenli olmasıyla C) Kişilerin her zaman başarılı olmasıyla D) Başarısızlığın olağan sayılmasıyla E) Başarılı olmanın çok çalışmaya dayanmasıyla ÖRNEK SORU Başarılı öğrencilere takdir ve teşekkür verilmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A) Öğrencileri mutlu etme B) Yasal bir zorunluluğa uyma C) Öğrencileri motive etme D) Öğrencilerin başarılarını ölçme 79 ÖRNEK SORU Motivasyonla ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur? a) Motivasyon geçicidir b) Motivasyon hareketi devam ettiricidir c) Herkes aynı araçla motive edilebilir d) Motivasyon iş başarısı için önemli değildir e) Motivasyon hedefe ulaşmayı olumsuz etkiler ÖRNEK SORU Bir işi yapmak için içimizde duyduğumuz güçlü isteğe………. denir? A) Empati B) Motivasyon 80 C) Rekabet D) Terfi E) İletişim PROBLEM ÇÖZME Problem; gerginlik, dengesizlik, uyumsuzluk, belirsizlik durumudur. Problem; bireyin istenilen bir hedefe ulaşmak için topladığı mevcut güçlerin karşısına çıkan engellerdir. Problem; bir ortamdan ya da bir durumdan daha çok tercih edilen bir başka ortama veya duruma geçiş esnasında önümüze çıkan engeller, zorluklardır. Problem; sizin önünüze atılmış, sizi engelleyen bir durumdur. Her tür problemin üç temel özelliği 1. Bireyin belirlediği bir amacı vardır. 2. Bireyin amaca giden yolunda bir engeli vardır. 3. Birey amacına ulaşmak istediğinde içsel bir gerginlik duyar. 81 Problem çözmenin aşamaları 1-Problemin tam olarak tanımlanması 2-Yardıma ihtiyacın olup olmadığının belirlenmesi 3-Tüm çözüm yollarının belirlenmesi 4-Çözüm yollarının muhtemel sonuçlarının düşünülmesi 5-Kararın verilmesi 6-Kararın uygulanması Veya 1-Tanıma 2- Üretme 3- Kuluçka 4Değerlendirme Problem çözmenin önündeki engeller 1-Algısal etkenler 2-Duygusal etkenler 3-Geçmiş deneyimlerin etkisi (İşleve Takılma- Zihinsel Kurgu) 4-Kültürel etkenler 82 BEYİN FIRTINASI Problemin çözümü ile ilgili bir grup insandan kısa bir süre içinde çok sayıda düşünce elde etmektir. Fikirlerin, problemlerin, algıların, soruların veya sonuçların bir listesini hazırlamak amacıyla bir ekibin yaratıcı düşüncesini ortaya çıkartmak ve tam katılımı sağlamak için kullanılan tekniktir. Basamakları: 1-Problemin belirlenmesi ve tartışılması 2-Problemin değişik açılardan yeniden tanımlanması 3-Problemin kaç şekilde çözüleceğinin sorulması 4-Isınma turu 5-Beyin fırtınası 6-En akla gelmeyecek yol 7-Değerlendirme Beyin Fırtınasının Yararları Nelerdir? 1-Grubun bütün olarak bilgilerini ve deneyimlerini ortaya koymasına yardımcı olur. 2-Yaratıcılığı destekler. 3-Grubun bütününün katılımını sağlar. 83
