ISI ALIŞVERİŞİ Deneyin Adı: Isımızı Paylaşalım Malzemeler: Sıcak su, kaşık Deneyin Amacı: Isının maddeler üzerindeki en belirgin etkisinin ısınma- soğuma olduğunu kavramak, ısı alışverişinin sıcak maddeden soğuk maddeye doğru olduğunu öğrenmek. Deneyin yapılışı: Sınıfa bardak içinde sıcak su ve bir adet metal çay kaşığı getirilir. İlk olarak sınıfta birkaç çocuğa bardağın ve kaşığın sıcaklığı hissettirilir. Çocuklar bardağın sıcak kaşığın soğuk olduğu bilgisini verdikten sonra kaşık sıcak suyun içine konulur. Ve bir süre bekletilir. Kısa bir süre ardından kaşık bardağın içinden çıkarılır ve yine sınıftan birkaç çocuğa kaşığı ellemesi söylenir. Çocuklar kaşığın sıcaklığı hakkında sınıfa izlenimlerini açıklar. Deneyin Sonucu: Bu deneyde bardak içindeki su sıcak madde, kaşık ise soğuk maddedir. Sıcak madde ile soğuk madde temas ettiğinde aralarında ısı alışverişi meydana gelir. Isı alışverişi sıcak maddeden soğuk maddeye doğrudur. Ve ısı alışverişi maddelerin sıcaklığı eşit olana kadar devam eder. Isı alışverişi sırasında sıcak olan madde ısı verdiğinden bir miktar soğurken soğuk olan madde ısı aldığından ısınır. Isı alışverişi sonucunda soğuk olan maddenin ne kadar ısındığı ya da sıcak olan maddenin ne kadar ısı verdiği maddelerin miktarına ve ısı alışverişi olayının süresine bağlıdır. Sıcak madde Soğuk madde Isı alışverişi SU DÖNGÜSÜ Deneyin Adı: Dönen Su Malzemeler: Geniş cam kase, çay bardağı, mum, streç film Deneyin Amacı: Suyun hal değiştirerek bir dolanım halinde olduğunu kavramak. Deneyin yapılışı: Geniş cam kasenin içine kaynar su konulur. Çay bardağı cam kasenin içine konulur. Fakat bardağın içine su girmemesine dikkat edilir. Cam kasenin ağzı streç film ile kaplanır. Cam kase yanan mumum üzerinde kısa bir süre bekletilir. Deneyin Sonucu: Zaten kaynama sıcaklığında olan su mumum verdiği ısı enerjisiyle buharlaşmaya başlar. Buharlaşan su soğuk yüzeye yani geçirilen streç filme çarpar. Buharın soğuk yüzeye çarpması ile yoğuşma olayı yaşanır. Bu arada deney sonucunda cam bardağın içinde su damlacıkları gözlenmiştir. Bunun açıklaması ise streç filmde yoğuşan su damlacıklarının ağırlaşarak bardağın içine düşmesidir. Yağmurun oluşum açıklaması da aynen bu şekildedir. Buharlaşan su bulutlarda yoğuşur ve uygun koşullar oluştuğunda tekrar yağmur olarak yeryüzüne düşer. Sonuç olarak deneyden çıkarılacak bilgi: Suyun bir halden başka bir hale geçerek yeryüzü ve hava küre arasında devamlı olarak dolanmasına SU DÖNGÜSÜ denir. Doğadaki su döngüsünün devamlı olarak gerçekleşmesi için buharlaşma olmalıdır. Yeryüzündeki tonlarca suyu buharlaştırmak için çok güçlü bir enerji kaynağına ihtiyaç vardır. Doğadaki bu enerjinin kaynağı Güneş’tir. MİKTARIN SICAKLIK DEĞİŞİMİNDE ETKİSİ Deneyin Adı: Hangi su daha sıcak? Malzemeler: iki bardak, su, mum Deneyin Amacı: Aynı süre ile ısı enerjisi alan maddelerin miktarı az olanın daha sıcak, miktarı çok olanın diğerine göre daha az sıcaklıkta olduğunu kavrar. Deneyin yapılışı: İki kulplu bardağa farklı miktarlarda su konulur. Birinci bardakta ikinci bardağa göre daha az miktarda su vardır. Ardından sular özdeş iki mumla ısıtılır. Isıtma ardından miktarları farklı olan suların sıcaklığına bakılır. Deneyin Sonucu: Deneyde aynı süre boyunca ısıtılan sulardan miktarı az olanın daha sıcak olduğu gözlenmiştir. Buradan da çıkarılacağı gibi özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıtılan sulardan miktarı daha fazla olan suda sıcaklık artışı daha az olur. Miktarı az olan suda meydana gelen sıcaklık artışı daha fazladır. 100 ml su 250 ml su Sular eşit süre boyunca ısıtılıyor. SÜRENİN SICAKLIK DEĞİŞİMİNDE ETKİSİ Deneyin Adı: Hangi para daha sıcak? Malzemeler: Sıcak su, madeni para Deneyin Amacı: Aynı maddenin az sürede ısı verilince az, çok sürede ısı verildiğininde çok ısındığını kavramak. Deneyin yapılışı: İki bardağa aynı sıcaklıkta ve aynı miktarda su konulur. Sıcaklıkları aynı olan iki madeni para ayrı ayrı bardakların içine atılır. Birinci bardaktaki madeni para 30 saniye bekletilir ve alınır. Ardından sıcaklığına bakılır. İkinci bardaktaki madeni para 1 dakika bekletilir ve alınır. Ardından sıcaklığına bakılır. İki paranın sıcaklıkları birbirleriyle karşılaştırılır. Deneyin Sonucu: Deneyde 1 dakika su içerisinde bekletilen paranın, 30 saniye su içerisinde bekletilen paraya göre daha sıcak olduğu gözlenmiştir. Buradan şu sonuç çıkarılmalıdır ki ısı alışverişi olayının süresi ne kadar çoksa maddelerin sıcaklıklarının değişimi de o kadar çok olacaktır. Uzun süre bekletilen para kısa süre bekletilen paraya göre daha sıcaktır çünkü bu bardakta daha uzun süre ısı alışverişi olayı yaşanmıştır. Para sıcak su içinde 30 saniye bekletiliyor. Para sıcak su içinde 1 dakika bekletiliyor. ISI ENERJİDİR, HAREKETE DÖNÜŞEBİLİR Deneyin Adı: Nasıl hareket ediyorum? Malzemeler: Mum, kağıt, ip Deneyin Amacı: Isının harekete dönüşebildiğini kavrayabilmek. Deneyin yapılışı: Küçük bir kağıt parçası ip ile bağlanır. Ve yanan mum üzerinde yanmayacak mesafeye dikkat edilerek tutulur. Ardından kağıttaki hareket gözlenilir. Deneyin Sonucu: Deneyde mumum üzerine tutulan kağıdın hareket ettiği gözlenmiştir. Mumun sağladığı ısı enerjisi kağıdın hareket etmesini sağlamıştır. Buradan çıkarılan sonuç ısı enerjisinin harekete dönüşebildiğidir. BUHARLAŞMA Deneyin Adı: Hangisi önce kurur? Malzemeler: iki tabak, iki bez Deneyin Amacı: Sıcaklık miktarının buharlaşma üzerinde etkisini kavrayabilmek. Deneyin yapılışı: Bezler bir miktar ıslatılır ve iki ayrı tabağa konulur. Birinci tabak kaloriferin üstüne ikinci tabak sınıfta öğretmen masasının üzerinde bekletilir. Yarım saat sonra bezlerin ne miktarda kuruduğu karşılaştırılır. Deneyin Sonucu: Deneyde kaloriferin üzerinde duran tabağın içinde olan bez , masada duran beze göre daha fazla miktarda kurumuştur. Bunun nedeni kalorifer üzerindeki bezin daha fazla sıcaklık almasıdır. Çünkü sıcak ortamda buharlaşma daha çoktur. Her sıcaklıkta buharlaşma gözlemlenir fakat sıcaklık ne kadar çok olursa buharlaşma miktarı o kadar fazla olacaktır. Kaloriferin üzerindeki bez daha önce kurur. Çünkü sıcaklık ne kadar artarsa buharlaşma o kadar artacaktır. YOĞUŞMA Deneyin Adı: Su buharı nasıl suya dönüştü? Malzemeler: Sıcak su, çay bardağı altlığı Deneyin Amacı: Gaz halinde maddenin yoğuşma sonucunda tekrar sıvı hale dönüştüğünü kavrayabilmek. Deneyin yapılışı: Sıcak su dolu bardağın üzeri çay tabağı altlığı ile kapatılır. Ardından bir süre beklenir. Çay tabağı kaldırılır ve deney sonucundaki farklılıklar gözlemlenir. Deneyin Sonucu: Deneyde sıcak su ile oluşan su buharı soğuk yüzeye yani çay tabağına çarparak gaz halden sıvı hale geçmiştir yani yoğuşmuştur. Sıcak suyun üzerine konulan çay tabağında su damlacıkları gözlenir. Bunun sebebi soğuk yüzeye çarpan gaz halindeki maddenin tekrar sıvı hale dönüşmesidir. Bu olaya yoğuşma denir.