Kaynak 2: Fenike siyasi tarihi için açıklamalı kronoloji MÖ 3000

ETKİNLİK 2: FENİKE TARİHİNİ ve KÜLTÜRÜNÜ İNCELEMEK
Kaynak 1: Fenike ve Fenikeliler
Fenike, bugünkü Lübnan ile Suriye ve İsrail’e bitişik
toprakların bir bölümünü kapsayan eski tarihsel bölge için
kullanılan bir addır. Bu bölge içinde yer alan başlıca
kentlerin eski ve farklı dillerdeki isimlendirilişi şöyledir:
Gebal - Byblos (Yunanca), el Cubeyl (bugün); Sidon Sayda (bugün); Tsor - Tyros (Yunanca), Tyre, Sur (bugün);
Beerot - Berytos (Yunanca), Beyrut (bugün).
Fenikelilerin kendi dillerinde kendilerine ne isim verdiği
bilinmemekle birlikte, Kenaani yani Kenanlılar dedikleri
sanılmaktadır. İbranice’de Kenaani’nin ikinci anlamı
tüccardır ve bu kelime Fenikelileri çok iyi tanımlar.
Kenanlıların yaşadığı bölge, eski dönemde Kenan Ülkesi
olarak bilinirdi.
Kaynak 2: Fenike siyasi tarihi için açıklamalı
kronoloji
MÖ 3000
Fenikelilerin bölgeye tahmini geliş
tarihi… Nereden geldikleri net olarak
belli olmamakla birlikte bazı kaynaklar
Basra Körfezi’nden geldiklerini yazar.
MÖ 2613-2494 Gebal’deki bulgular, bu tarihler
arasında Mısır’la ticari ve dinsel ilişkiler
kurulduğunu göstermektedir.
MÖ 16. yy
Mısır ileFenike arasında yoğun ticari
ilişkiler var ve Mısır, Fenike’nin büyük
bir bölümünde siyasi egemenlik kurar.
MÖ 14. yy
Siyasi karışıklıklar sonucu Fenike, Mısır
egemenliğinden çıkar.
MÖ 9. yy
Asur kralları Fenike’yi bir kaç kez
vergiye bağlar, zaman zaman ülkenin
tümünde veya bazı yerlerinde
egemenlik kurarlar.
MÖ 538
Fenike, Pers egemenliği altına girer.
MÖ 332
Tyros, şiddetli saldırı ve kuşatmanın
ardından Büyük İskender’in eline
geçer. Tüm bölgede İskender
İmparatorluğu’nun egemenliği başlar.
MÖ 64
Roma’nın Suriye eyaletine bağlanır,
ama Aradus, Sidon ve Tsor özerk
bölgeler olarak kalır.
Kaynak 3: Fenike haritası
Kaynak 4:Fenike Alfabesi
AQAaLFABELERaaAlfabeler
Kuzey Sami alfabesinden türeyen yazı sistemidir. Fenikeli tüccarlar
ve Fenike kolonileri aracılığıyla tüm Akdeniz’e yayılmıştır. Yunan
alfabesinin, dolayısıyla Batı alfabelerinin Fenike alfabesinden
doğduğu sanılmaktadır. Daha MÖ 15. yüzyılda bile bu alfabe
Gebal’de kullanılıyordu. Fenike alfabesi ileondan türeyen Pön ve
Yeni Pön alfabeleri Kuzey Sami alfabesinden sadece dışsal özellikleri
bakımından farklılaşmıştır. Harflerin biçimleri Fenike’de kullanılan
alfabede çok az, Pön ve Yeni Pön alfabelerinde bir haylideğişmiştir.
Biçim dışında yalnızca sessizlerin gösterildiği, sağdan sola doğru
yazılan 22 harfli bir Sami alfabesi olma özelliğini korumuştur.
Harflerin ses değerleri de Kuzey Sami alfabesiyle aynıdır. Gerçekte
sesli harflere de yer verdiği için Yunan alfabesi ilk ve tam bir alfabe
olarak kabul edilir.
Kaynak 5: Fenike alfabesi ve diğer alfabeler
Kaynak 7: Fenike ticaret yolları ve koloni merkezleri
Kaynak 6: Deniz ticareti ve kolonicilik
Çağdaşları tarafından deniz ticaretindeki ünleri ve
kolonileriyle tanınan, usta denizci ve gemi yapımcısı
Fenikeliler, Yafa, Dor, Akka ve Ugarit gibi birçok
koloni merkezi yoluyla MÖ 2000’lere değin özellikle
Doğu Akdeniz kıyıları boyunca koloniler kurarak
yayıldılar. Girit ve Miken deniz gücünün yok olması da
yayılmalarını kolaylaştırmıştı.
Kuzey Afrika (örn. Kartaca), Kıbrıs ve Anadolu’da çok
daha eskiden koloniler kurdukları bilinmektedir.
Kurdukları kolonileri basamak olarak kullanıp
İspanya’ya kadar giden Fenikeliler,dönemin en ünlü
denizcileriydi. Başlıca ihraç ürünleri sedir ve çam
kerestesi, ince keten, erguvan-mor tonlarının tek
kaynağı olan Sur firfiriyle boyanmış kumaşlar, Sidon
nakış işleri, şarap, metal eşya, cam, sırlı seramik, tuz
ve kurutulmuş balıktı.
8. yüzyılda Yunanlıların deniz seferlerine başlamasına
kadar Akdeniz’de rakipsiz kaldılar.
Kaynak8: Fenike Dili
Kaynak 9: Fenike sanatı
Sami dillerinin kuzey orta öbeğine bağlı bir dildir. Fenike
kentleriile kolonilerinde konuşulmaktaydı. İbraniceye ve
Moab diline yakındır. Kartaca kentinde Fenike dilinin
gelişmesiyle oluşan Pön dili, zamanla Kartaca
İmparatorluğu’nun dili haline gelmiştir. Gelişimi boyunca
Berberilerin konuştuğu dilden etkilenen Pön dili, MS 6.
yüzyıla kadar Kuzey Afrika köylülerince kullanılmaya
devam etmiştir.
Komşu devletlerin sanatsal etkilerinin iç içe geçtiği Fenike
eserlerinden az sayıda heykel kalmış olmasına karşılık, çok
sayıda kabartma heykel kalmıştır. Fildişi ve ahşap oymacılığı çok
gelişmişti, özellikle metal işlemede, kuyumculukta ustaydılar.
Cam üfleme büyük bir olasılıkla Fenike kıyılarında geliştirilmiş
bir sanattı (yaklaşık MÖ 1. yüzyılda).
Kaynak10: Fenike dini
Fenike dini doğadaki güçlerden ve olaylardan esinlenmişti.
Tanrılarını birçoğu yöreseldi ve günümüzde yalnızca yerel
adlarıyla bilinir. En büyük tanrı, tanrıların babası El’di. Onun karısı
olan Aşera, deniz tanrıçasıydı ve tanrıların anası olarak kabul
edilirdi. Bu ailenin en önemli diğer üyesi Tanrıça Astarte’ydi.
A. ÇÖZÜMLEME ve ARAŞTIRMA SORULARI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Fenike kent adlarınınfarklı dillerde birçok karşılığı olmasının nedenleri neler olabilir? (Kaynak 1)
Kaynak 1’de yer alan adlar, Kaynak 2’de nasıl kullanılmış, hangi dillerdeki adlartercih edilmiş?
Saptayarak yazınız (“y” harfi “i” okunur).
Kronolojide (Kaynak 3) yer alan kısa bilgiler Fenike siyasi tarihine dair sizde nasıl düşünceler uyandırdı?
Bir paragraflık kısa bir düşünce yazısı yazınız.
MÖ 332 yılında gerçekleşen olayı araştırınız. Büyük İskender burayı nasıl fethetmiş? (Kaynak 3)
Yazı yazmak için kullanılan sistemlerden biri ve en sonuncusu alfabe sistemidir. Alfabe derken ne
kastediliyor? Daha farklı ne tür yazı sistemleri olabilir? Araştırın, düşünün ve yazın.
Sur firfiri nedir? Bununla yapılmış boyanın rengi nasıl bir şey olabilir? Araştırın. (Kaynak 6)
Tüm kaynakları dikkate alarak şu soruyu yanıtlamaya çalışın: Fenikelileri diğer bildiğiniz uygarlıklardan
ayıran belli başlı özellikler nedir? Maddeler halinde yazın.
B. İLİŞKİLENDİRME ÇALIŞMASI
Aşağıdaki iki sütunda yer alan bilgiler, birbiriyle ilişkilidir. Birinci sütundaki bilgilerin yanındaki harfleri,
ikinci sütundaki bilgilerden hangisiyle ilişki içinde görüyorsanız; onun yanındaki boş sütuna ilgili harfi
yazınız.
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
Kenaani
Kuzey Sami alfabesi
Baş Tanrı
Cam üfleme sanatı
Deniz ticareti
Kartaca
Fenike dili
Sidon
Tyre
MÖ 332
Pön
Nakış işleri
Sur
Büyük İskender
Fenike alfabesi
Fenike kıyıları
Fenikeli
Kolonicilik
El
Sami dilleri
C. KRONOLOJİ ÇALIŞMASI
Aşağıdaki olayları kronolojik sıraya diziniz (önce olandan sona doğru). Bunun için isimlerin yanındaki
kutucuklara sıra numarasını gösteren sayıyı yazmanız yeterlidir. İlk önce olan olaya “1” yazarak başlayın.
Tyros İskender tarafından kuşatıldı ve ele geçirildi.
Cam üfleme sanatı gelişmeye başladı.
Fenike’de Mısır egemenliği başladı.
Fenikeliler, Fenike diye anılan bölgeye geldiler (tahminen).
Fenike’de Pers egemenliği başladı.
Fenike Roma eyaleti oldu.
Pön dili Kuzey Afrika köylülerince kullanılmaya devam etti.
Fenike alfabesinin ilk örnekleri Gebal’de görülmeye başladı.
D. BOŞLUK DOLDURMA ÇALIŞMASI
Aşağıdaki boşluklara uygun sözcük veya sözcükleri yazınız.
1.
…………. ………., Sami dillerinin kuzey orta öbeğine bağlı bir dildir.
2.
Fenike dini ……………..güçlerinden ve olaylarından esinlenmiştir.
3.
Fenikelilerdeniz ticaretini en çok ……….. ………………..’de yaparlardı.
4.
Fenikeliler kurdukları kolonileri basamak olarak kullanıp ………………..’ya kadar gittiler.
5.
MÖ ….. yüzyılda Fenike bölgesi Mısır egemenliğinden çıktı.
6.
Sidon’un bugünkü ismi ……………….’dır.
7.
Fenikelilerin uygarlığa en büyük katkısının, ………….alfabesini bulmaları olduğu genel kabul
görmektedir.
8.
İbranice, Fenike diliyle ………………….bir dildir.
9.
Fenike alfabesi ile kendinden önceki ……………………..ve ……………………alfabesi arasında büyük
benzerlikler vardır.