gelişim psikolojisi

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ
2018
Temel Kavramlar
1
PSİKOLOJİNİN AMACI

Davranışları anlamak, açıklamak, yordamak, kontrol altına almak
PSİKOLOJİNİN TARİHÇESİ

18. yüzyıla kadar felsefenin kapsamı içinde

Almanya'da 1879 yılında Wilhelm Wundt tarafından bilimsel anlayışa uygun
olarak gerçekleştirilen çalışmalarla birlikte felsefeden ayrılmıştır.
PSİKOLOJİ AKIMLARI
1.
Yapısalcılık
2.
Fonksiyonalizm
3.
Olgunlaşma Kuramı
4.
Davranışçılık
5.
Psikoanalitik (Psikodinamik)
6.
Bilişsel Yaklaşım
7.
İnsancıl (Hümanist)
8.
Nörobiyolojik
1.Yapısalcılık

TEMSİLCİSİ: WUNDT, TITCHENER

İnsan zihninin çeşitli bilinç öğelerinden ve duyumlardan oluştuğunu
varsayarlar.

Bu öğelerin ve duyumların incelenmesinde içebakış yöntemini (iç gözlem)
kullanmışlardır.

Yapısalcılık, bireyin kendi duygusal durumu ve zihinsel süreçlerini yine
kendisinin test edebileceğini vurgulayarak içsel duygular, seziş, düşünce
üzerinde odaklanmışlardır.
2.Fonksiyonalizm (İşlevselcilik)

TEMSİLCİSİ: JAMES, DEWEY

İşlevselciliğin ana düşüncesi organizmanın çevresine uyum
sağlamak için zihnin nasıl çalıştığıdır.

Onlara göre zihnin yapısından daha önemli olan şey işlevleridir.

Yani bireylerin gündelik yaşamda karşılaştığı problemlerin
çözümünde kullanılan algılama, düşünme, öğrenme gibi zihinsel
işlevlere vurgu yapmışlardır.
3.Olgunlaşma Kuramı

TEMSİLCİSİ: GESSEL

Gessel, gelişimin biyolojik bir süreç olduğunu, olgunlaşma tarafından
yönlendirildiğini açıklamıştır.

Gessel'e göre çevresel faktörlerin gelişimde önemli bir rolü yoktur.

Bireysel farklılıklar dahil olmak üzere, gelişimi belirleyen genlerdir.

Gelişim evrensel bir süreçtir ve tüm bireylerde olgunlaşma sonucu
ortaya çıkar.
4.Davranışçılık

TEMSİLCİSİ: WATSON

Davranışçı yaklaşıma göre, psikoloji gözlenebilir davranışların bilimidir
ve davranış içinde oluştuğu çevre koşullarıyla açıklanmalıdır.

Bu nedenle "çevreciler" olarak da bilinirler. Yapısalcılığı son derece
yetersiz gören bu görüş, sezgilerin, duyguların, düşüncelerin
gözlenemeyeceği düşüncesinden yola çıkarak içebakış yöntemini
reddetmiştir.

Davranışçılar, davranışın niçin olduğuna değil nasıl oluştuğuna önem
verirler.
5. Psikoanalitik (Psikodinamik)

TEMSİLCİSİ: Freud

Bu yaklaşım, davranışı cinsel güdüler ve toplumsal baskıların bilinç dışı
etkileri boyutunda incelemiştir.

Freud'a göre insanların cinsellik ve saldırganlık olmak üzere iki temel
güdüsü vardır.

Bu güdüler toplum tarafından kabul görmez ve bilinçdışına itilir. Ancak bu
itilme bir yok oluş değildir. Aksine davranışlarımıza buradan yön verir.
6. Bilişsel Yaklaşım(Gestalt)

TEMSİLCİLERİ: Gagne, Wertheimer, Koffka

1960'lı yıllarda ortaya çıkan geştalt (bütünselci) ekol, bilişsel yaklaşımın
öncülüğünü yapmıştır.

Bu yaklaşıma göre insan edilgen bir varlık değildir. Tam tersine çevresindeki
uyarıcıları seçer, algılar ve işler; böylelikle onları anlamlandırır.

Tüm bu süreç boyunca etken olan kendisidir.

Bilişselciler, davranışçıların tam tersine zihinsel süreçlerin incelenmesinin
gerekli olduğunu vurgulamışlardır.
7. İnsancıl (Hümanist) - Fenomenolojik
Yaklaşım

TEMSİLCİSİ: ROGERS, MASLOW

İnsanı davranışlarını denetleyebilen özgür bir varlık olarak ele alır.

Birey tüm potansiyellerini gerçekleştirip geliştirebilmek, yaşamını daha da
anlamlandırabilmek çabasındadır.

Her bireyin tek ve benzersiz olduğu inancı hakimdir.

İnsancıl kuramcılar, Freud'un düşüncesinin aksine, insanın doğuştan iyiye
dönük bir canlı olduğunu benimserler.
8. Nörobiyolojik Yaklaşım

TEMSİLCİSİ: HEBB

Bu yaklaşıma göre, çevresel değişiklikler vücuttaki nörokimyasal olayları etkileyerek
davranışta nörokimyasal değişiklikler ortaya çıkarabilir.
9-Ekolojik Sistemler Yaklaşımı

Urie Bronfenbrenner

Mikrosistem: Çocuğun en yakın ilişki içinde olduğu
çevresidir.

Mezosistem:Farklı mikrosistemlerin karşılıklı ilişkileri, mezosistem
olarak adlandırılan ikinci düzeyi oluşturur

Egzosistem: Çocuğun gelişimi üstünde etkisi olan, ancak
çocuğun içinde önemli rol oynamadığı bir sistemdir. İşyeri,
ebebeynlerin arkadaşları... gibi.

Makrosistem: Daha geniş kültürel, ideolojik çevrelerdir.
Örneğin çocukla ilgili alınan politikalar (eğitim, sağlık...) ,
kültürde çocuğa bakış açısı, toplumda hakim olan değerler,
ülkenin ekonomik durumu gibi.
KPSS 2017
Çocuğun gelişimini açıklarken;

sadece bireysel gelişime ve davranışa odaklanan kuramları eleştiren,

aile, okul, medya ve benzeri yapıların çocuk üzerindeki etkisine vurgu yapan,

birçok unsurun bütüncül olarak dikkate alınması gerektiğini vurgulayan
kuram aşağıdakilerden hangisidir?
A.
Psıkanalıtık
B.
Olgunlaşma
C.
Bilişsel gelişim
D.
Ekolojik sistemler
E.
Davranışçı
KPSS 2007
Bebeklerin kişilikleri doğduklarında şekillenmemiş bir kil kültesi gibidir.
Geçirdikleri yaşantılar, kişiliklerini bir heykeltıraşın kil kütlesini şekillendirmesine
benzer biçimde şekillendirir.
Yukarıdaki görüşü savunan yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?
A) Davranışçı
B) Psikoanalitik
C) Bilişsel
D) Ekolojik
E) Yapısalcı
FİZYOLOJİK
DENEYSEL
KARŞILAŞTIRMALI
GELİŞİM
EĞİTİM
SOSYAL
ÖĞRENME
PSİKOLOJİ
PSİKOMETRİK
KLİNİK
DANIŞMANLIK
ENDÜSTRİ
SİYASET
MÜHENDİSLİK
ADALET
UYGULAMALI
ÇEVRE
DİN
BETİMSEL
DENEYSEL
KORELASYONEL
GÖZLEM
BAĞIMLI
POZİTİF
TESTLER
BAĞIMSIZ
NEGATİF
ETNOGRAFİK
ÇALIŞMA
KONTROL
İLİŞKİSİZ
VAKA
İNCELEMESİ
GÖRÜŞME
ANKET
GELİŞİM PSİKOLOJİNE ÖZEL ARAŞTIRMA
YÖNTEMLERİ
KESİTSEL(ENLEMSEL)
DESEN:
BOYLAMSAL
DESEN:
SIRASAL DESEN:
1.KESİTSEL DESEN

Aynı zaman içerisinde farklı yaş gruplarından insanlarla çalışılır.

Örneğin: Sosyal beceriler açısından gelişimsel farklılığın nasıl ortaya
çıktığını belirlemeye çalışan bir araştırmada 6 farklı yaş grubundan
(2,3,4,5,6,7) çocuk sosyal becerilerini ölçen aynı ölçüm aracı ile aynı
zamanda değerlendirilir ve elde edilen ölçümler karşılaştırılır.

Avantajı: Ekonomik

Dezavantaj: Doğum yılı farklılıklarının etkilerini, farklı toplumsal koşulları
ele alamama
2.BOYLAMSAL DESEN

Aynı deneklerin yıllar boyunca tekrar tekrar incelenmesi esasına
dayanır.

Avantaj:Kuşak farkı etkisini ortadan kaldırır

Dezavantajları: Ekonomik değil, denek kaybı olur, tek bir doğum bölüğü
ele alınabilir.
3.SIRASAL DESEN

Boylamsal ve kesitsel desenlerin yolaçtığı sorunları ortadan
kaldırmak için her iki desenin bir arada bulunduğu desendir.
KPSS 2010 TEMMUZ
Bir araştırmacı çocukların yaşa bağlı konuşma gelişimi örüntüsünü incelemek ister. Bu amaçla iki, dört ve
altı yaşlarından ellişer çocuğu rastgele örnekleme yöntemiyle seçerek toplam 150 çocuktan tek seferde
veri toplar. Daha sonra verileri çözümleyerek farklı yaşlarda dil gelişimine ilişkin genelleyebilir sonuçlar
ortaya koyar.
Bu araştırmacının kullandığı araştırma yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Meta-analiz
B) Kesitsel
C) Örnek olay
D) Nitel
E) İzleme
GELİŞİM

Gelişim nedir?

Değişim nedir?

Her gelişim değişim midir?

Her değişim gelişim midir?
GELİŞİM NEDİR?

Büyüme olgunlaşma öğrenme sonucunda bireyde görülen
düzenli ve sürekli değişikliklere gelişim denir.
TEMEL KAVRAMLAR

Büyüme

Kritik dönem

Olgunlaşma

Yaş

Hazırbulunuşluk
Bölük (Cohort)(Kuşak)

Tarihsel Zaman


Yaşantı (Plomin’in Çalışması:Paylaşılmış
ve Paylaşılmamış Çevre)

Gelişim Dönemi

Gelişim Alanı

Gelişim Görevleri

Öğrenme
KPSS 2016
KPSS 2015
Fatma Hanım, çocukluk döneminde okula gidemediğinden okuma yazma bilmemektedir.
Yetişkinlik döneminde fırsat bulup okuma yazma kursuna gitmeye başlamıştır. Fatma Hanım tüm
çabasına rağmen öğrenmede zorluk yaşamaktadır.
Fatma Hanım'ın öğrenmede zorlanmasının nedeni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır?

A)
Olgunlaşma

B)
Tarihsel zaman

C)
Büyüme

D)
Kritik dönem

E)
Hazırbulunuşluk
Gelişimin İlkeleri

1-Gelişim süreklilik gösterir. (Life Span Development=Yaşam Boyu Gelişim

2-Gelişim dönemler halinde ele alınır.

3-Gelişim düzenli ve yordanabilir(öngörülebilen) bir sıra izler

4-Gelişimin hızı evrelere göre değişebilir, nöbetleşedir.

5-Gelişimde belli yönelimler vardır. Baştan ayağa(sefalokaudal), içten
dışa(Proksimodistal), merkezi bölgelerden uzaktaki organlar yönünde
ve genelden özele doğru gerçekleşir




6-Gelişimde bireysel ayrılıklar vardır
7-Gelişim alanları birbirleriyle ilişkilidir, gelişim bir bütündür.
8-Gelişimde kritik dönemler vardır.
9- Gelişim kalıtım ve çevrenin etkileşimi ile ortaya çıkar
GELİŞİMİN İKİ BİLEŞENİ

KALITIM; Anne ve Babadan getirilen kalıtımsal özellikler

ÇEVRE ; Döllenmeden itibaren insanın içinde yaşadığı ve etkilendiği tüm dış
uyarıcılar çevreyi meydana getirir.

Çevre;

Doğum öncesi,

Doğum esnası ve

Doğum sonrası tüm durumları kapsar.
GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-KALITIM

Gen

Resesif gen

DNA

Homozigot

Kromozom

Heterezigot

Otozom kromozom

Modifikasyon

Gonozom kromozom

Mutasyon

Genotip

Adaptasyon

Fenotip

Kromozomal anomalilikler

Dominant gen

Fiziki yapı, boy uzunluğu, yağ hücrelerinin dağılımı zekanın dağılımı
genotip tarafından

Çevre genotipi fenotipe çeviriyor
GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
2-ÇEVRE

Doğum öncesi

Doğum sırası

Doğum sonrası

SED

Kültür

Çocuk sırası

Tutumlar
İkiz araştırmalarına dikkat etmek lazım
ÇEVRE İLE İLGİLİ FAKTÖRLER

Doğum Öncesi Etkenler ; Bebeğin anne karnındaki gelişimi, annenin
hamilelikte yetersiz beslenmesi, psikolojik gerginlikler gelişimi olumsuz
etkileyen doğum öncesi etkenlerdir.(Teratojenler)

Doğum Esnasındaki Etkenler ; Doğumda yanlış yöntem kullanılması,
bebeğin travmaya maruz kalması doğum esnasında karşılaşılabilecek
çevreyle ilgili olumsuz etkenlerdir.

Doğum Sonrası Etkenler; Aile çevresi, beslenme, hastalıklar, kazalar,
sosyal çevre sayılabilir.
Gelişimde Kalıtım Mı Çevre Mi
Gelişimin bazı alanlarında kalıtım, bazı alanlarında çevre daha
etkilidir.
 Çocuğun genel fiziksel özelliklerinin (cinsiyet, göz rengi vb.)
belirlenmesinde kalıtım, dil gelişimi, kişilik özellikleri, yetiştirme tarzı
gibi konularda çevrenin etkisi daha fazladır.


SONUÇ OLARAK ; İnsan gelişiminde kalıtım ve çevre birlikte rol
oynar ve bunlardan herhangi biri ihmal edilemez.
GELİŞİM DÖNEMLERİ VE GELİŞİM GÖREVLERİ

İnsanın gelişimini daha iyi gözlemek ve anlamak için====== Gelişim
Dönemleri

Bireylerde belli dönemlerde bireylerin kazanması gereken beceriler
özellikler ve davranışlar =====Gelişim Görevleri

Robert Havighurst
Genel Olarak Gelişim Dönemleri
Doğum Öncesi Gelişim
Doğum
Doğum Sonrası Dönem
GELİŞİM DÖNEMLERİ VE ÖZELLİKLERİ
Doğum öncesi dönem:



Zigot1
Emriyo
Fetus
Doğum sonrası dönemler:
Bebeklik: 0-2 yaş
 İlk çocukluk: 2-6 yaş
 Son çocukluk: 6-11 yaş
 Ergenlik: 11/13-18/20 yaş
 Genç yetişkinlik:20-35 yaş
 Orta yetişkinlik:35-60 yaş
 İleri yetişkinlik (yaşlılık) 60-……

GELİŞİM GÖREVLERİ

Havighurst

Fiziksel olgunlaşma

Toplumsal beklentiler

Kişisel değer ve beklentiler
Bebeklik Dönemi

Doğum sonrası fiziksel çevreye uyum gösterebilme

Duyusal, motor ve algısal olgunlaşma

Bedenini diğer nesnelerden ayırt etme

Nesne devamlılığı

Bağlanma

Sosyal çevresindeki bireylerle ilişki kurabilme

Katı yiyecekleri çiğneyebilme

Konuşmayı öğrenme

Yürümeyi öğrenme

Tuvalet alışkanlığının başlaması
NOT:(Tuvaletini tutmaya ve bırakmaya
yarayan anüs bölgesindeki sfinkter kaslarının
olgunlaşmasıyla ilişkili olduğu için tuvalet
alışkanlığı bebeklik döneminin sonlarında
başlarsa da bazı çocuklarda ilk çocukluk
dönemine sarkar, o nedenle bu dönemde
başarılmış olması değil, başlamış olması
gereklidir)
İlk Çocukluk Dönemi

Çevresindeki bireylere ilişkin duygularını fark etme

Cinsiyet farklılıklarını öğrenme

Akranlarıyla ilişkinin başlaması

Özbakım becerilerini kazanma (kendi başına yeme, giyinme, saç tarama, diş
fırçalama vb.)

Kendi davranışları üzerinde kontrol kazanma

Tuvalet eğitimini tamamlamış olmak

Sosyal ve fiziksel gerçekliği tanılamak için nesneye ilişkin kavramlar oluşturma ve dili
öğrenme: Bu dönemde oluşturulan kavramlar daha çok nesne ağırlıklıdır,

Doğru ile yanlışı ayırma ve vicdan gelişimine başlama

Okuma-yazma ve temel okul becerilerine hazır hale gelme
Son çocukluk

Akranlarıyla geçinmeyi öğrenme

Gündelik oyunlar için gerekli fiziksel becerileri öğrenme, bedenini aktif olarak oyunda
kullanabilme

Uygun erkeksi veya kadınsı sosyal rolü öğrenme

Vicdan, ahlak ve değerler sistemi geliştirme

Gündelik yaşam için gerekli kavramları geliştirme (örn., komşuluk, arkadaşlık, kardeş
vb.)

Büyüyen bir organizma olarak kendine karşı olumlu bir tutum oluşturma

Sosyal grup ve kurumlara karşı olumlu tutum geliştirme

Okuma, yazma, hesaplama gibi temel becerileri kazanma (3R)

Kişisel bağımsızlığa ulaşma
Ergenlik

Toplumsal açıdan sorumlu davranışı isteme ve yerine getirme

Cinsel olgunluğa erişme

Evliliğe hazırlanma

Duygusal bağımsızlığını kazanma

Meslek tercihini belirleme

Bedenini kabul edip, doğru şekilde kullanabilme

Kendine ait ahlak, vicdan sistemi oluşturma

Erkeksi veya kadınsı sosyal role tam olarak erişme

Kimlik duygusu geliştirme
Genç Yetişkinlik

Eşiyle yaşamayı öğrenme

Evi idare edebilme

İşe yerleşme ve kariyerinde ilerleme

Çocuk yetiştirme

Mesleki doğrultuyu belirleme

Kendine uygun bir sosyal gruba ait olma

İçselleştirilmiş bir ahlak anlayışı geliştirme

Ebeveynlerden bağımsızlaşma

Toplumsal sorumluluklarını yerine getirme
Orta Yetişkinlik

Evlilik ilişkisini büyütme-geliştirme

Yeni kuşakların sorumlu kişiler olarak yetişmelerine katkıda bulunma

Mesleki veya sivil toplum etkinlikleri gibi yollarla gelecek kuşaklara
katkıda bulunma

Boş zaman etkinlikleri geliştirme

Yetişkin vatandaşlık ve toplumsal sorumluluğuna erişme

Orta yaşın fizyolojik değişikliklerini kabul etme
Yaşlılık

Yaş grubu ile açık bir yakınlık kurma (Yaşlıların sonraki nesillere uyum yapmaları zor
olduğundan kendi yaş gruplarıyla yakınlık kurmaları beklenir.)

Fiziksel özelliklerine göre yaşamını düzenleme

Toplumsal ve vatandaşlık görevlerini yerine getirme

Emekliliğin getirdiği azalan gelire uyum sağlama

Eş kaybına uyum sağlama

Entelektüel olarak derinleşme (yaşamı anlama)
VE KAÇINILMAZ SON ÖLÜM