KETOSTEROİD,5` NÜKLEOTİDAZ,KARACİĞER BİYOPSİSİ

ACTH Adreno Cortico Tropic
Hormon
Serum Adrenokortikotropik Hormon; Serum ACTH;
Adreno cortico tropik hormone; High-Sensitif ACTH;
ACTH ( Adreno kortiko tropik Hormon ) beyinden salgılanan ve
böbrek üstü bezlerinden hormon salgılatan maddedir. Serum ACTH
miktarı gün içinde değişir. Doğru değerlendirme için test
örneğinin sabah erken saatte ( tercihan saat 8 de ) alınması
gerekir. Serum ACTH laboratuvar testi yapılmadan önce kortizon
içeren ilaçların kesilmiş olması gerekir.
Serum ACTH testi neden yapılır?
Test beyin ve böbrek üstü bezler arasında ki bağlantıyı
incelemek amacıyla yapılır. Hormon problemlerinin tanısında
kullanılır. ACTH hormonunun ana görevi böbrek üstü bezlerinden
Kortizol hormonunu salgılatmak dır.
Adreno Cortico Tropic Hormon (ACTH) için normal
değerler:
Erişkin için : 9- 52 pg/mL dir.
ACTH miktarını yükselten sebepler:
Cushing (kuşing) sendromu,
Addison hastalığı ( böbrek üstü bezlerinin yetmezliği),
Doğumsal adrenal hiperplazi,
ACTH üreten tümörler,
Nelson sendromu.
ACTH miktarını düşüren sebepler:
Böbrek üstü bezi tümörlerine bağlı cushing sendromu,
Dışarıdan verilen kortizol e bağlı cushing sendromu,
Hipofiz yetmezliği,
Ayrıca hipopituitarizm ( hipofiz yetmezliği ) ve Multip
Endokrin Neoplazi hastalıklarının teşhisinde de Serum ACTH
seviyesine bakılır.
Referanslar:
1.Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S,
Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of
Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier;
2008:chap 14.
2.Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg
HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook
of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders
Elsevier; 2008:chap 8.
17- KETOSTEROİD
17-Ketosteroid;17-KS; Ketosteroid; 24 saatlik
idrarda
17-Keto
steroidler;
İdrarda
17
ketosteroidler; 17-KS urine; İdrarda Steroid;
İdrarda 17-ketosteroid miktarı
adrenokortikal (böbreküstü
bezleri) fonksiyonu ölçmek amacıyla kullanılır. 24 saatlik
idrarda bakılır.
17-Ketosteroid için normal değerler:
Erkek:
• 17-21 yaş: 9-22mg/24h idrar.
• >20 yaş: 8-20 mg/ 24h idrar .
Kadın:
• >16 yaş: 6-15 mg/24h idrar.
Çocuk:
•
•
•
•
•
<1 yaş: <1.0 mg/24 h idrar,
1-4 yaş: <2.0 mg/24h idrar,
5-8 yaş:<3.0 mg/24 h idrar,
9-12 yaş: 3-10 mg/ 24h idrar,
13-16 yaş: 5-12mg/24h idrar,
idrarda 17-ketosteroid miktarı ne için bakılır?
Test böbrek üstü bezlerinden salınan 17 keto steroidleri ölçer
ve böbrek üstü bezlerinin çalışması değerlendirilir. 17 keto
steroidler
birkaç
hormondan
oluşur:
bunlar
dehidroepiandrosteron (DHEA), androstenedion, ethiocholanolon
ve androsteron dur. Bu hormonlardan her hangi birtanesinin
fazlalığı idrarda 17-KS artışına yol açar.
Erkeklerde 17-Ketosteroid hormonların üçte ikisi böbrek üstü
bezlerinden, diğerleri testislerden salınır. Kadınlarda ise
17-ketosteroidlerin tamamı böbrek üstü bezlerinden salgılanır.
Bu nedenle her iki cinstede 17 – ketosteroid miktarı adrenal
androjen homonları yansıtır. Beraberinde kreatinin
miktarınında bilinmesi gereklidir. Test için idrarın borik
asit, asetik asit yada hidroklorik asit içeren bir kaba 24
saat boyunca toplanması gerekir.
24 saatlik idrarda 17-Ketosteroid
arttıran sebepler nelerdir?
miktarını
Cushing sendromu,
Adrenal hiperplazi, erken püberte,
Fizyolojik stress; cerrahi girişim, travma, yanık,
infeksiyon hastalığı vb. ,
ACTH yada gonadotropin stimulasyonu,
Adrenal tümör,
Over kanseri,
Testis kanseri,
Polikistik over vb. Over disfonksiyonları,
24 saatlik idrarda 17-Ketosteroidleri azaltan
sebepler nelerdir?
Addison hastalığı,
Kısırlaştırma ( erkeklerde ),
Hipofiz bezi yetmezliği (hipopituitarizm),
Hipotiroidi ( miksödem),
Nefroz,
ACTH yetmezliği,
İlaçlar:
Kortikosteroid,
Estrojen yada
Doğum kontrol hapı kullanmak,
Aşağıdaki
düşürür:
ilaçlar
17-ketosteroid
seviyesini
Doğum kontrol ilaçları,
Uzun süre kullanılan salisilat,
Estrojen,
Probenecid,
Promazin,
Reserpin,
Tiazid diüretikler.
İdrarda 17-Ketosteroid seviyesi hastalık olmadan
artar mı?
Aşağıdaki ilaçlar 17-Ketosteroid seviyesini yükseltir:
Antibiyotikler,
Kloranfenikol,
Klorpromazin,
Deksamatazon,
Meprobomat,
Fenotiazid,
Kinidin,
Secobarbital,
Sprinolakton.
Referanslar:
1- Nieman LK. Adrenal cortex. In: Goldman L, Ausiello D, eds.
Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;
2007:chap 245.
5’ NÜKLEOTİDAZ
5’-NT, 5NT, Nükleotidaz;
Karaciğerde üretilen bir proteindir. 5′ nükleotidaz( 5′-NT )
laboratuvar testi ile kandaki miktarı ölçülür. Karaciğer,
safra kesesi ve safra yollarını döşeyen hücrelerde bolca
bulunur. safra kesesi ve safra yolu hastalıklarında artar.
Bazı ilaçlar bu testin sonucunu bozar:
Asetaminofen ( parasetamol) ,
Halotan,
İzoniyazid,
Metildopa,
Nitrofurantoin sonucu etkiler.
5′ Nükleotidaz miktarı özellikle karaciğer ve safra yolları
hastalıklarında artar.
Normal değerler:
Erişkin:2-17
Unit/ltd ir.
5’-Nükleotidazı arttıran sebepler nelerdir ?
Safra taşı, Kolestaz ( safra akışının durması),
Karacieğr harabiyeti,
Hepatit,
Karaciğer iskemisi,
Karaciğer tümörü,
Karaciğere hasar veren ilaçlar.
Referanslar:
1. Sunderman FW. The clinical biochemistry of 5′-nucleotidase
[Review]. Ann Clin Lab Sci 1990;20:123-139.[Abstract]
2. http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003575.htm
3. Bodansky O, Schwartz MK. 5′-Nucleotidase [Review]. Adv Clin
Chem 1968;11:277-328.[Medline][Order article via Infotrieve]
4.
http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/5′-nucleotidas
e
5. Dixon TF, Purdom M. Serum 5′-nucleotidase. J Clin Pathol
1954;7:341-343.
6. Eshchar J, Rudzki C, Zimmerman HJ. Serum levels of 5′nucleotidase in disease. Am J Clin Pathol 1967;47:598-606.[Web
of Science][Medline][Order article via Infotrieve]
KARACİĞER BİYOPSİSİ
Karaciğer biyopsisi nedir?
Karaciğer biyopsisi karaciğerden küçük bir parçanın alınıp
mikroskopta incelenmesi ile hastalıkların karaciğere verdiği
zararın tespit edilmesidir. Karaciğer biyopsisi genellikle
ince bir iğne yardımıyla deriden girilerek yapılır ancak çok
nadir hallerde laparoskopi ile yada açık olarak da yapılması
gerekebilir.
Karaciğer nedir?
Karaciğer vücudun en büyük organıdır. Vücudun birçok
fonksiyonu karaciğer tarafından idare edilir.
• Kandan zehirli maddelerin, temizlenmesi,
• Mikroplara karşı savaşmak,
• Yenilen gıdaların sindirilmesi,
• Besin ve vitaminlerin saklanması,
• Enerji depolamak,
• Protein üretmek gibi temel görevler hep karaciğerin işidir.
Karaciğer Biyopsisi Ne zaman Yapılır?
Karaciğer biyopsisi kan testleri, ultrason, film ve diğer
teşhis araçları ile karaciğerdeki hastalık teşhis edilemeyince
yapılır. Genellikle kronik hepatit gibi karaciğere zarar veren
hastalıkların ne derece zarar verdiklerini tespit etmek ve
buna göre tedaviyi programlamak için yapılmaktadır.
Karaciğer Biyopsisi İçin Hazırlık Gerekir
mi?
Evet karaciğer biyopsisinden en az 1 hafta önce doktorunuzun
ilaçlarınızı kontrol etmesi ve birtakım ayarlamalar yapması
gerekir. Bazı ilaçların karaciğer biyopsisi öncesi ve biyopsi
sonrası bir süre kesilmesi gerekir. Özellikle kan
pıhtılaşmasını bozan ilaçlar, sedatif ilaçlar kesilir.
Karaciğer biyopsisi öncesi kısıtlanan veya kesilen ilaçlar
şunlardır:
• Aspirin, ibufen gibi ağrı kesiciler ve kan sulandırıcı
ilaçlar,
• Steroid ilaçlar,
• Heparin ve benzeri kan sulandırıcılar,
• Tansiyon ilaçları,
• Diyabet ilaçları,
• Anti depresan ilaçlar,
• Antibiyotikler,
• Astım ilaçları,
• Diyet takviyesi amacıyla kullanılan ilaçlar.
Karaciğer biyopsisi öncesi bu ilaçların doktor tarafından
dikkatle gözden geçirilip kesilmesi veya doz ayarlaması
yapılması gereklidir.
Prosedür sırasında hastanın nefesini tutması istenecektir bu
nedenle hastanın gelmeden önce nefes egzersizleri yapması ve
nefesini 30 – 40 saniye tutmaya çalışması istenir.
Biyopsi öncesinde sabah kan alınıp kanama ve pıhtılaşma
değerleri gözden geçirilir. Ağır karaciğer hastalığı olanlarda
kanama problemi biyopsi sonrası kanama riskini arttırır. Bu
durumda pıhtılaşma sağlayıcı ilaçlar yapılır.
Hastaların biyopsi öncesi ve sonrasında aç olmaları
gereklidir. Biyopsi öncesi 8 saat açlık gerekir. Hastalara
ağrı kesici ve anksiyete giderici sedatif ilaçlar verileceği
için 12 saat boyunca araba kullanmaları sakıncalıdır,
hastaların yalnız gelmemeleri ve dönüşlerini ayarlamaları
gerekir. Prosedür süresince damar yolu açık tutulur ve
gerekirse ilaçlar bu yoldan verilir.
Karaciğer Biyopsisi Nasıl Yapılır?
Karaciğer biyopsisi hastanede yada klinikte yapılabilir. İnce
bir iğne ile karaciğere girilerek küçük bir parça alınır. En
çok tercih edilen yöntem deriden girilerek iğne ile parçanın
alınmasıdır. Bu işlen 20 – 40 saniye kadar sürer. Bu işlen
sırasında hastanın nefesini tutması istenir.
Girişim
öncesinde
Ultrason veya Tomografi istenebilir.
• Hastaya sakinleştirici verilir,
• Hastaya pozisyon verilerek sol yanına yatırılır,
• Giriş yeri işaretlenir,
• Bölge iğne ile uyuşturulur,
• Biyopsi iğnesi ile karaciğere girilir ( bu sırada Ultrason
kullanılabilir),
• Parça alınarak çıkılır,
• Bölgeye 5-10 dakika kompres yapılarak basılır,
• Hastaya pozisyon verilerek istirahat yatağına alınır,
• Hasta en az 4 – 6 saat kum torbası ile bası altında yatakta
tutulur,
• Kontrol ultrasonu yapılarak kanama vb. komplikasyon varlığı
araştırılır,
• Her şey normal ise hasta ayağa kaldırılır ve taburcu edilir.
Anestezinin etkisi 12 saat kadar sürer, bu süre içinde hasta
bayılabilir, araba kullanmak, mutfak işleri gibi tehlikeli
işler ile uğraşmak, tek başına yürümeye kalkışmak
tehlikelidir. Biyopsi sonrası 2 gün istirahat etmek, spor
yapmamak, ağır kaldırmamak gerekir. Biyopsi yerinde bir
haftayı bulan hafif ağrı olabilir. Ağrı olursa parasetamol
içeren, kanama değerlerini bozmayan hafif ağrı kesiciler
kullanılabilir.
Biyopsi Sonucumu Ne Zaman Alırım?
Biyopsi materyali kısa sürede patoloji merkezine gönderilir,
burada yapılan boyama ve özel teknikler ile karaciğerdeki
harabiyet ve hastalığın durumu derecelendirilir. Biyopsi
sonucu genellikle bir hafta içinde alınır.
Karaciğer Biyopsisinin Tehlikesi Nedir?
Karaciğer biyopsisinden sonra en sık görülen komplikasyon
ağrıdır. Hastaların %20 sinde biyopsi sonrası ağrı şikayeti
olur ancak bunların neredeyse tamamı parasetamol ile geçer.
Biyopsi yerinde kanama nadir görülen bir komplikasyon dur
hastaların 500 de birinde görülür. iç organların zedelenmesi,
enfeksiyon, karın iç zarının iltihabı çok nadir görülen yan
etkileridir. Sol omuza vuran ağrı, karın ağrısı, yüksek ateş
yada aşırı halsizlik durumunda doktorunuzu arayınız.
Karaciğer Biyopsisini SGK Karşılıyormu?
Evet karaciğer biyopsi girişimi SUT tarafından ödenmektedir.
Kısaca Karaciğer Biyopsisi
• Karaciğer hastalığının teşhisi veya derecelendirilmesi için
iğne ile karaciğerden küçük parça alınmasıdır,
• Parça patolojide değerlendirilir, rapor bir haftada çıkar,
• En sık iğne ile ve hafif uyuşturularak yapılır,
• 20- 40 saniye süren bir işlemdir,
• SUT tarafından parası ödenir,
• Bir hafta önceden hazırlık gerekir bazı ilaçların kesilmesi
gerekir, doktorunuza tüm ilaçlarınızı söyleyin,
• Biyopsiden önce nefes tutma egzersizi yapın,
• Hastaya ağrı kesici verilecek hasta tek başına dönemez, 12
saat araba kullanamaz, tehlikeli iş yapamaz, düşebilir,
bayılabilir,
• Biyopsiden önce 8 saat aç olması gerekir,
• Biyopsiden sonra 4- 6 saat hastanede kalması gerekir,
• Bir iki gün ev istirahatı gereklidir,
• Biyopsi sonrası bir hafta ağır egzersiz, ağır kaldırma
yapmayacak,
• Biyopsi yerinde bir hafta hafif ağrı olabilir parasetamol
ile geçer,
• Şiddetli karın ağrısı, sol omuz ağrısı, ateş yada halsizlik
olursa doktora başvurulacak.
Geçmiş olsun.
KARACİĞER KANSERİ
(Malignant
Hepatoma;
Hepatocellular
Carcinoma; Primary Liver Cancer)
Karaciğer kanserlerinin en büyük sebeplerinden birisi kronik
hepatitlerdir. Tedavi edilmeyen Kronik Hepatit B ve Kronik
Hepatit C siroza ve karaciğer kanserine yol açabilir.
Karaciğer
Karaciğer sağ kaburga altında yer alan vücudumuzun en büyük
organıdır. Bağırsaklardan emilen tüm besinler karaciğerde
işlenerek kullanılırlar. Karaciğer bir filtre gibi kandaki tüm
zararlı maddeleri süzer ve atar. Karaciğer kanseri karaciğer
hücrelerinin kontrol dışı çoğalmalarıdır.
Kanser hücrelerin kontrol dışı çoğalmaları demektir. Kontrol
dışı çoğalan hücrelerin oluşturduğu kitleye tümör denir.
Kanserler kötü huylu tümörlerdir ve vücuda hızla yayılarak
diğer hücrelerinde çalışmasını bozarlar.
Karaciğer kanseri neden olur:
Karaciğer kanserleri birçok sebebe bağlı olabilir en sık
görülen sebeplerin başında kronik hepatitler yani kronik
hepatit B ve kronik hepatit C gelmektedir.
Karaciğer kanseri risk faktörleri şunlardır:
Erkek cins,
40 yaş üstü,
Kronik Hepatit B veya Kronik Hepatit C,
Siroz,
Aşırı alkol tüketimi,
Kötü beslenme,
Obezite,
Karaciğer Paraziter hastalıkları,
Hemakromatoz ( karaciğerde demir birikimi),
Metabolik hastalıklar ( Alfa 1 anti tripsin eksikliği ve
Tirozinemi ),
Bazı ilaç ve kimyasal maddeler
Aflatoksin: bakliyat ve baharatlarda üreyen bir
küf zehiridir,
Arsenik, Vinil klörür, Thoryum Klorür, Karbon
tetraklörür: Sanayi kimyasalları,
Hormonlar: Vücut geliştirme, Spor, Doping amacıyla
kullanılan anabolik steroid ve testosteron
türevleri
Kullanmak
karaciğer
kanser
riskini
arttıran
önemli
faktörlerdir.
Karaciğer kanseri belirtileri
Karaciğer kanserinin erken dönemlerinde pek şikayet olmaz,
ileri dönemlerde şikayetler ortaya çıkmaya başlar. En sık
görülen şikayetler:
İştah kaybı,
Kilo kaybı,
Ateş,
Halsizlik,
Çabuk yorulma,
Karın ağrısı,
Karında şişme,
Bulantı,
İdrarda koyulaşma,
Ciltte ve gözlerde sarılık,
Ciltte kaşıntı,
Sersemlik hali,
Uykuya meyil,
Bu şikayetler karaciğer kanseri dışında birçok sebebe de bağlı
olarak oluşabilir. Karaciğer kanserine özgü şikayetler
değildir.
Karaciğer kanseri teşhisi nasıl konur
Yukarıda yer alan şikayetler karaciğer kanseri araştırmasını
gerektirir. Laboratuar testleri teşhise yardımcı olur:
Kan
testleri:
Karaciğer
yarayan testlerdir.
SGOT, AST
SGPT , ALT
fonksiyonlarını
değerlendirmeye
GGT,
LDH,
ALP,
Bilirubin,
Albümin,
Total Protein,
PT,
Hepatit A, Hepatit B, Hepatit C testleri,
Tümör markerları,
ANA, ASMA,
Bakır, serüloplazmin
Karaciğer ultrasonu, Bilgisayarlı Tomografi, Manyetik Rezonans
görüntüleme, gerekirse anjiografi yapılarak karaciğer kanseri
teşhisi doğrulanmaya çalışılır. Kesin teşhis biyopsi ile
konulur. Karaciğerde görülen bir lezyon var ise iğne biyopsisi
ile alınan parçanın incelemesi kesin teşhis koydurur.
Karaciğer kanseri tedavisi
Karaciğer kanser teşhisi konduktan sonra evrelemesi
yapılmalıdır. Evreleme karaciğer kanserinin ne derece
yayıldığını gösterir. Karaciğer kanserinde kemoterapi,
radyoterapi ve cerrahi tedavi yöntemleri denenir.
Cerrahi: tümöral bölgenin etraf doku ile birlikte
çıkarılmasıdır. Çok nadir durumlarda böyle bir imkan
ortaya çıkar. Karaciğer kanserleri genellikle teşhis
edildikleri dönemde yaygın olurlar.
Kriyosurgery (kriyocerrahi): bir metal uç ile kanser
dokusunun olduğu bölgenin dondurularak tedavisidir.
Etanol ablasyon (alkol ablasyon ): kanser dokusunun
içine alkol enjekte
öldürülmesidir,
ederek
tümör
hücrelerinin
Radyoterapi: radyasyon ile kanser hücrelerinin
öldürülmesidir. Dışarıdan yada radyoaktif maddelerin
yerleştirilmesi ile içeriden yapılabilir,
Radyofrekans ablasyon: bir metal uç ile tümör
hücrelerinin yakılmasıdır,
Kemoterapi: ilaçlar ile tümör hücrelerinin öldürülmeye
çalışılmasıdır. İlaçlar hap, iğne yada o bölgeye
yerleştirilen bir kateterden verilebilir.
Biyolojik tedavi: vücut hücreleri tarafından yapılan ve
kansere karşı mücadeleyi arttıran maddelerdir. Biyolojik
cevap arttırıcılar (biological response modifier (BRM))
de denir.
Karaciğer kanserinden korunma
Karaciğer kanserinden korunmak için hepatit aşılarınızı olun,
hepatitten korunun, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan
korunun, prezervatif kullanın, aşırı alkol kullanmayın,
kimyasal maddeler ile çalışırken gerekli önlemi alın.
Çocuklarınızı hepatite karşı aşılatın.
Referanslar:
1. American Cancer Society http://www.cancer.org/
2. A m e r i c a n
Liver
Foundation
http://www.liverfoundation.org/
3. BC Cancer Agency http://www.bccancer.bc.ca/
4. Canadian Cancer Society http://www.cancer.ca/
5. All about liver cancer. American Cancer Society website.
Available at: http://www.cancer.org/ . Accessed July 1,
2009.
6. Liver cancer. National Cancer Institute. National
Institutes of Health (NIH) website. Available at:
http://www.cancer.gov/ . Accessed July 1, 2009.
7. Salem, R, Lewandowski, RJ, Mulcahy, MF, et al.
Radioembolization for hepatocellular carcinoma using
Yttrium-90 microspheres: a comprehensive report of longterm outcomes. Gastroenterology. 2010;138:52.
8. SHARP: study of heart and renal protection. Clinical
Trials.gove
website.
Available
at:
http://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00125593 . Updated
2006. Accessed July 1, 2009.
9. 3/19/2010 DynaMed Systematic Literature Surveillance
DynaMed’s Systematic Literature Surveillance : Saunders
D, Seidel D, Allison M, Lyratzopoulos G. Systematic
review: the association between obesity and
hepatocellular carcinoma—epidemiologic evidence. Aliment
Pharmacol Ther. 2010 Feb 18.