İç kontrol - Sanayi Genel Müdürlüğü

3.1 İç Kontrol Nedir?
İç kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin
etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını,
muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, mali bilgi ve yönetim bilgisinin
zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan
organizasyon, yöntem, süreç ile iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütününü ifade
eder.
3.2 Neden İç Kontrol?
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile geleneksel kamu yönetimi anlayışımız
önemli ölçüde değişmiştir. Yeni kamu yönetimi anlayışı, katılımcı ve paylaşımcı bir anlayış ile
yerinden yönetimin benimsendiği sonuç odaklı, geleceğin planlandığı, planların izlendiği bir
dönem şeklinde tasarlanmıştır.
Geleceğe dönük olarak yürütülen plan ve projelerin istenilen niteliklerde sonuçlara ulaşıp
ulaşmadığı, idarenin faaliyetlerinin mevzuata uygun olarak yürütülüp yürütülmediği, yürütülen
faaliyetlerde hata, usulsüzlük, yolsuzluk olup olmadığı, idarenin kendisi için mevzuatla
belirlenen hedeflere doğru yol alıp almadığı, faaliyetler esnasında beklenen veya beklenmeyen
risklere karşı hazırlıklı olup olmadığı, belirlenmiş risklere karşı gerekli tedbirlerin (kontrol
noktaları) alınıp alınmadığı önem kazanmıştır. Tüm bu faaliyetler iç kontrol kavramı içinde yer
almaktadır.
Ayrıca, Türkiye’nin üyelik sürecinde müzakeresi açılan fasıllardan biri de 32’nci başlık altındaki
“Mali Kontrol Faslı” olup AB uyum sürecinin de bir parçasıdır.
3.3 İç Kontrol Yeni Bir Olgu Mudur?
Her ne kadar “İç kontrol” kavram olarak kamu yönetimi ve mevzuatı içinde yeni yeni geçmekte
ise de eski yönetim anlayışı irdelendiğinde ismi anılmaksızın iç kontrol faaliyetlerinin kamu
yönetimimizde aslında eskiden beri var olduğu görülmektedir. Kavram olarak karşımıza yeni
çıkmakla birlikte sistemin unsurlarının bazılarının aslında hayatımızda yer aldığı bir gerçektir.
Kurumların teşkilat şemalarının mevzuat ile belirlenmiş olması, kayıt ve dosyalama (arşiv)
çalışmaları, kalkınma programları, orta vadeli mali plan ve programlar, imza ve paraf sistemi
şeklinde hiyerarşik kontrollerin bulunması, yetki devri uygulamaları, görevler ayrılığı ilkesinin
benimsenmiş olması aslında iç kontrolün hayatımızda olduğunun birkaç örneğidir.
Buna göre iç kontrol, 5018 sayılı Kanun ve ikincil mevzuatı ile standartlara bağlanmıştır.
3.4 İç Kontrolün Bileşenleri Nelerdir?
İç kontrolün bileşenleri şunlardır:
 Kontrol ortamı: İdarenin yöneticileri ve çalışanlarının iç kontrole olumlu bir bakış
sağlaması, etik değerlere ve dürüst bir yönetim anlayışına sahip olması esastır.
Performans esaslı yönetim anlayışı çerçevesinde görev, yetki ve sorumlulukların




uzmanlığa önem verilerek bilgili ve yeterli kişilere verilmesi ve personelin
performansının değerlendirilmesi sağlanır. İdarenin organizasyon yapısı ile
personelin görev, yetki ve sorumlulukları açık bir şekilde belirlenir.
Risk değerlendirmesi: Mevcut koşullarda meydana gelen değişiklikler dikkate
alınarak gerçekleştirilen ve süreklilik arz eden bir faaliyettir. İdare, stratejik planında
ve performans programında belirlenen amaç ve hedeflerine ulaşmak için iç ve dış
nedenlerden kaynaklanan riskleri değerlendirir.
Kontrol faaliyetleri: Önleyici, tespit edici ve düzeltici her türlü kontrol faaliyeti
belirlenir ve uygulanır.
Bilgi ve iletişim: İdarenin ihtiyaç duyacağı her türlü bilgi uygun bir şekilde kaydedilir,
tasnif edilir ve ilgililerin iç kontrol ile diğer sorumluluklarını yerine getirebilecekleri
bir şekilde ve sürede iletilir.
Gözetim: İç kontrol sistemi ve faaliyetleri sürekli izlenir, gözden geçirilir ve
değerlendirilir.
3.5 Kamu İç Kontrol Standartları Nedir?
İç kontrolle ilgili düzenlemeler doğrultusunda, Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan
26/12/2007 tarihli ve 26738 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kamu İç Kontrol Standartları
Tebliği ile kamu idarelerinde iç kontrol sisteminin oluşturulması, uygulanması, izlenmesi ve
geliştirilmesi amacıyla (18) standart ve bu standartlar için gerekli (79) genel şart belirlenmiş
bulunmaktadır. Kamu İç Kontrol Standartları uluslararası standartlar ve iyi uygulama örnekleri
çerçevesinde, iç kontrolün; kontrol ortamı, risk değerlendirme, kontrol faaliyetleri, bilgi ve
iletişim ile izleme bileşenleri esas alınarak, tüm kamu idarelerinde uygulanabilir düzeyde
olmasını sağlamak üzere genel nitelikte belirlenmiştir. Tebliğ’de, kamu idarelerinin gerek
görmeleri halinde, “İdare Ayrıntılı İç Kontrol Standartları” da belirleyebilecekleri
öngörülmüştür.
3.6 İdarelerde İç Kontrol Çalışmaları Nasıl Yürütülür?
Maliye Bakanlığınca hazırlanan Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Rehberi’nde
iç kontrol sisteminin oluşturulması, uygulanması ve geliştirilmesi çalışmalarının üst yöneticinin
liderliği ve gözetiminde, Strateji Geliştirme Birimi’nin teknik desteği ve koordinatörlüğünde ve
harcama birimlerinin katılımıyla yürütülmesi gerektiği belirtilmektedir.
3.7 İç Kontrol Sisteminde Üst Yöneticinin Sorumluluğu Nedir?
İdarede yeterli ve etkili bir iç kontrol sisteminin kurulmasını sağlamak, işleyişi izlemek ve
gerekli tedbirleri alarak geliştirmek üst yöneticinin sorumluluğundadır. İç kontrol sisteminin
sahibi üst yöneticidir. Üst yönetici, genel olarak izleme görevini üstlenmekle birlikte kurumun
hedefleri doğrultusunda faaliyetlerini yürütmesinden ve iç kontrol sisteminin düzgün biçimde
işleyişinin sağlanmasından sorumludur.
Diğer yandan, yürütülen Kamu İç Kontrol Standartlarına uyum çalışmaları hakkında her yılın
Ocak ayında üst yönetici tarafından ilgili Bakana bilgi verilir.
Üst yönetici, mesleki değerlere ve dürüst yönetim anlayışına sahip olunmasından, malî yetki
ve sorumlulukların bilgili ve yeterli yöneticilerle personele verilmesinden, belirlenmiş
standartlara uyulmasının sağlanmasından, mevzuata aykırı faaliyetlerin önlenmesinden,
kapsamlı bir yönetim anlayışıyla uygun bir çalışma ortamının ve saydamlığın sağlanmasından
görev ve yetkileri çerçevesinde sorumludur.
Üst yönetici, her yıliş ve işlemlerinin amaçlara, iyi malî yönetim ilkelerine, kontrol
düzenlemelerine ve mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirildiğini içeren iç kontrol güvence
beyanını imzalar ve bu beyan idare faaliyet raporuna eklenir.
3.8 İç Kontrol Sisteminde Maliye Bakanlığının Sorumluluğu Nedir?
Mali yönetim ve iç kontrol süreçlerine ilişkin standart ve yöntemlerin belirlenmesi, bu
alanlarda kamu idarelerine rehberlik yapılması ve idareler arasındaki koordinasyonun
sağlanması, ilgili mevzuat hükümleri gereğince Maliye Bakanlığının sorumluluk alanları
arasında sayılmıştır.
Maliye Bakanlığı Mali Yönetim ve Kontrol Merkezi Uyumlaştırma Birimi, iç kontrol
standartlarını belirler, standartlara uyulup uyulmadığı ile ilgili çalışmaları izler, ulusal ve
uluslararası iyi uygulama örneklerini araştırır, iç kontrol alanında idareler arasında
koordinasyonu sağlar ve idarelere rehberlik hizmeti verir.
3.9 Strateji Geliştirme Başkanlığının İç Kontrol Çalışmalarındaki Rol ve Sorumlulukları
Nelerdir?
Strateji Geliştirme Başkanlığının iç kontrol konusundaki sorumluluk alanları, ilgili birincil ve
ikincil mevzuat düzenlemeleri çerçevesinde belirlenmiştir. İç kontrol sisteminin harcama
birimlerinde oluşturulması, uygulanması ve geliştirilmesi çalışmalarında koordinasyonu
sağlamak, eğitim ve rehberlik hizmeti sağlamaktan sorumludur.
Strateji Geliştirme Başkanlığı iç kontrol kapsamında Maliye Bakanlığı Mali Yönetim ve Kontrol
Merkezi Uyumlaştırma Birimince yayımlanan mevzuatı takip etmek, mevzuatın uygulanması
hususunda birimlere rehberlik yapmak, çalışma sonuçlarını üst yönetime raporlamak, iç
kontrol çalışmalarının sekretaryasını ve ön mali kontrol çalışmalarını yürütmekle yükümlüdür.
İç kontrol çalışmaları kapsamında Başkanlığımız koordinasyonunda hazırlanan Kamu İç Kontrol
Standartlarına Uyum Eylem Planı ile planlanan eylemlerin sonuçlarını izlemek, 6 ayda bir üst
yönetime raporlamak, standartlara yönelik Bakanlığımızca yapılması gereken mevzuat
çalışmalarına rehberlik etmek, İç Kontrol İzleme ve Yönlendirme Kurulu ile Kamu İç Kontrol
Standartlarına Uyum Eylem Planı Hazırlama ve Çalışma Grubu çalışmalarının koordinasyonunu
sağlamak ve sekretarya hizmetini yürütmekle görevlidir.
3.10 Harcama Yetkilisinin İç Kontrole Yönelik Sorumlulukları Nelerdir?
Harcama Yetkilileri;
 İdari ve mali karar ve işlemlere ilişkin olarak mesleki değerlere ve dürüst yönetim
anlayışına sahip olunmasından,




Mali yetki ve sorumlulukların bilgili ve yeterli yöneticilerle personele verilmesinden,
Önceden belirlenmiş standartlara uyulmasının sağlanmasından,
Mevzuata aykırı faaliyetlerin önlenmesinden,
Kapsamlı bir yönetim anlayışıyla uygun bir çalışma ortamının ve saydamlığın
sağlanmasından,
görev ve yetkileri çerçevesinde sorumludurlar.
3.11 “Harcama Yetkilisinin İç Kontrol Güvence Beyanı” Nedir?
Harcama biriminde iş ve işlemlerinin amaçlara, iyi mali yönetim ilkelerine, kontrol
düzenlemelerine ve mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirildiğini içeren ve harcama yetkilisi
tarafından imzalanan ve birim faaliyet raporuna eklenen belgedir.
3.12 İzleme ve Yönlendirme Kurulunun Görevleri Nelerdir?
Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Rehberinde bir üst yönetici yardımcısı veya
harcama yetkilisinin başkanlığında, harcama yetkilileri veya görevlendirecekleri
yardımcılarından oluşan “İç Kontrol İzleme ve Yönlendirme Kurulu” oluşturulması gerektiği
belirtilmektedir.
Bakanlık Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı, İç Kontrol İzleme ve Yönlendirme
Kurulu tarafından görüşülür. Kurul, Eylem Planı Taslağında mevcut bir eylemin çıkarılması veya
yeniden değerlendirilerek geliştirilmesi veya Taslakta bulunmayan bir eylemin eklenmesi
gerektiği sonucuna varırsa, bu değişikliği yapabileceği gibi, gerekçesi ile birlikte Taslağı, Kamu
İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Hazırlama ve Çalışma Grubuna gönderebilecektir.
Ayrıca İç Kontrol İzleme ve Yönlendirme Kurulu, uygun bulduğu “Kamu İç Kontrol
Standartlarına Uyum Eylem Planı Taslağını” onaylanmak üzere üst yöneticiye sunar.
3.13 Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Hazırlama ve Çalışma Grubunun
Görevleri Nelerdir?
İç kontrol sisteminin uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi sorumluluğu birim
yöneticilerinde olmakla birlikte, birim yöneticisinin görevlendireceği kişilerden oluşan İç
Kontrol Hazırlama ve Çalışma Grubu, Eylem Planında yer alan eylem/faaliyetleri yerine
getirmek, birimlerindeki iç kontrol ile ilgili iş ve işlemlerin koordinasyonunu yapmak, Strateji
Geliştirme Başkanlığı ile iletişimi sağlamak ve eylemlerin gerçekleşme sonuçlarını Strateji
Geliştirme Başkanlığına, üst yöneticiye raporlanmasını sağlayacak formatta ve zamanda
raporlamakla sorumludur.
3.14 İç Kontrol Sisteminde Sayıştay’ın Rolü Nedir?
6085 sayılı Sayıştay Kanunu hükümlerine göre kamu idarelerinde iç kontrol sistemlerinin
işleyişini değerlendirir. Dış denetim organı olarak yapacağı düzenlilik denetimlerinde kamu
idaresinin iç kontrol sisteminin düzgün biçimde işleyip işlemediğini değerlendirir. Bu
kapsamda, üst yönetici ve harcama yetkilileri tarafından imzalanan iç kontrol güvence
beyanlarını ve iç denetim raporlarını da dikkate alır.
3.15 İç Denetim Nedir?
İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların
ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve
rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık
faaliyetidir.
İç kontrol sisteminin tasarım ve işleyişini sürekli olarak incelemek, güçlü ve zayıf yönlerinin
belirlenmesini sağlamak ve geliştirilmesi için değerlendirme ve tavsiyeler sunmak suretiyle iç
kontrol sisteminin geliştirilmesine katkıda bulunur.