lay lar ı Yı llığı Bilim ve Teknik T UG TÜBİTAK ULUSAL GÖZLEMEVİ 2015 O k Gö 2015 Takvimi Ocak Pzt. Şubat Sa. Çrş. Prş. Cu. Cts. Pz. 29 30 31 1 2 3 4 8 9 10 11 5 6 7 Pzt. Mart Sa. Cts. Pz. 26 27 28 29 30 31 1 7 8 2 3 Çrş. 4 Prş. 5 Cu. 6 12 13 14 15 16 17 18 9 10 11 12 13 14 15 19 20 21 22 23 24 25 16 17 18 19 20 21 22 26 27 28 29 30 31 23 24 25 26 27 28 1 Nisan Pzt. Çrş. Prş. Cu. Cts. Pz. 30 31 1 2 3 4 5 8 9 10 11 12 7 Pzt. Sa. Cts. Pz. 23 24 25 26 27 28 1 7 8 2 3 Çrş. 4 Prş. 5 Cu. 6 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23/30 24/31 25 26 27 28 29 Haziran Mayıs Sa. 6 1 Pzt. Sa. Prş. Cu. Cts. Pz. Pzt. Sa. Çrş. Prş. Cu. Cts. Pz. 27 28 29 30 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 8 9 10 11 12 13 14 4 5 Çrş. 6 7 13 14 15 16 17 18 19 11 12 13 14 15 16 17 15 16 17 18 19 20 21 20 21 22 23 24 25 26 18 19 20 21 22 23 24 22 23 24 25 26 27 28 25 26 27 28 29 30 31 29 30 Ağustos Eylül 27 28 29 30 1 2 3 Temmuz Pzt. Sa. Çrş. Prş. Cu. Cts. Pz. 29 30 1 2 3 4 5 8 9 10 11 12 6 7 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 2 Ekim Pzt. Sa. Sa. Prş. Cu. Cts. Pz. 28 29 30 1 2 3 4 8 9 10 11 6 7 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 3 4 5 Cts. Pz. Pzt. Sa. Çrş. Prş. Cu. Cts. Pz. 27 28 29 30 31 1 2 31 1 2 3 4 5 6 8 9 7 8 9 10 11 12 13 4 5 Prş. 2 Cu. 3 Çrş. 6 7 10 11 12 13 14 15 16 14 15 16 17 18 19 20 17 18 19 20 21 22 23 21 22 23 24 25 26 27 24/31 25 26 27 28 29 30 Pzt. 28 29 30 1 2 3 4 Aralık Kasım Çrş. 5 Pzt. 1 Cts. Pz. Pzt. Sa. Çrş. Prş. Cu. Cts. Pz. 26 27 28 29 30 31 1 30 1 2 3 4 5 6 7 8 7 8 9 10 11 12 13 2 Sa. 3 Çrş. 4 Prş. 5 Cu. 6 9 10 11 12 13 14 15 14 15 16 17 18 19 20 16 17 18 19 20 21 22 21 22 23 24 25 26 27 23/30 24 25 26 27 28 29 28 29 30 31 1 2 3 2015’in Önemli Gök Olayları Bu yıl iki Güneş tutulması, iki de Ay tutulması olacak. Güneş tutulmaları ülkemizden gözlenemeyecek. 28 Eylül 2015’teki Ay tutulması son evresi dışında ülkemizden izlenebilecek. 20 Mart 2015 Tam Güneş Tutulması: Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Asya’nın batısı ve Atlantik Okyanusu’nun kuzeyinden gözlenebilecek. 04 Nisan 2015 Tam Ay Tutulması: Asya, Avustralya, Kuzey ve Güney Amerika, Antarktika, Hint Okyanusu ve Pasifik Okyanusu’ndan gözlenebilecek. 13 Eylül 2015 Parçalı Güneş Tutulması: Güney Afrika, Antarktika ve Hint Okyanusu’nun güneybatısından izlenebilecek. 28 Eylül 2015 Tam Ay Tutulması: Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa, Afrika, Antarktika, Pasifik Okyanusu’nun doğusu, Atlantik Okyanusu ve Hint Okyanusu’nun batısından görülebilecek. Tutulmanın Türkiye saati ile (yaz saati uygulaması dahil) başlangıcı 03:10, tutulma ortası 05:47 ve tutulma bitişi 08:24. Bu tutulma Ay’ın yaklaşık sabah 06:30’daki batışına kadar ülkemizden izlenebilir. Göktaşı Yağmurları Tarih Sayı/saat Quadrantid (Dörtlük) 3-4 Ocak 20 Lyrid (Lir) 22-23 Nisan 20 Eta Aquarid (Eta Kova) 4-5 Mayıs 60 Delta Aquarid (Delta Kova) 27-28 Temmuz 20 Perseid (Perse) 12-13 Ağustos 90 Orionid (Avcı) 20-21 Ekim 20 Leonid (Aslan) 17-18 Kasım 15 Geminid (İkizler) 13-14 Aralık 120 Ocak 2015 Gezegenler Mars: Kızıl gezegenin parlaklığı ay boyunca fazla değişmeyecek. Mars, günbatımından sonra yaklaşık 2 saat süreyle batı ufkunda gözlenebilir. Teleskoplu gözlemciler Mars’ı 19 Ocak akşamı Neptün’le çok yakın bir konumda görebilir. Jüpiter: Ayın ilk günlerinde günbatımından yaklaşık 2 saat sonra doğu ufkundan yükselecek olan gezegen tüm gece gökyüzünde. Ay sonuna kadar giderek erken saatlerde doğacak olan Jüpiter tüm gece gözlenebilecek. Satürn: Ayın başlarında sabaha karşı doğudan yükselecek olan halkalı gezegen giderek daha erken saatlerde doğmaya başlayacak. Terazi Takımyıldızı’nda ay boyunca gün doğumuna kadar gözlenebilecek olan gezegenin halkalarının açısı da gözlem için uygun. Merkür: Gökyüzünde Güneş’ten fazla uzaklaşmadığından görebilmek için temiz bir ufuk ve dikkatli bir gözlem gerektiren bu gezegen ay sonuna doğru giderek azalan sürelerle akşamları Güneş battıktan hemen sonra batı ufkunda gözlenebilir. Merkür, 10 Ocak akşamı alacakaranlıkta gökyüzünde Venüs’le yakın konumda olacak. Gezegen 20 Ocak’tan sonra günbatımında fazla yükselemeyeceğinden gözlem için uygun konumda olmayacak. Venüs: Ay boyunca akşamları günbatımından sonra batı ufkunda giderek artan sürelerle gözlenebilir. Teleskoplu gözlemciler Venüs ve Neptün’ün yakınlaşmasını gözlemleyebilir. Mars Ay Fomalhaut Venüs Merkür 22 Ocak akşamı batı-güneybatı ufku 4 Gök Olayları Dolunay 5 Ocak Sondördün 13 Ocak Yeniay 20 Ocak İlkdördün 27 Ocak 01 Ocak Ay Dünya’ya en yakın konumunda (356.923 km) 04 Ocak Dünya Güneş’e en yakın konumunda (147 Milyon km) 08 Ocak Jüpiter ve Ay birbirine yakın görünümde 09 Ocak Ay Dünya’ya en uzak konumunda (405.341 km) 14 Ocak Merkür en büyük doğu uzanımında (19°) 16 Ocak Satürn ile Ay sabaha karşı birbirine yakın görünümde 21 Ocak Mars, Venüs ve Merkür batı ufkunda birbirlerine yakın görünümde 21 Ocak Ay Dünya’ya en yakın konumunda (359.761 km) 22 Ocak Mars, Venüs, Merkür ve Ay batı ufkunda yakın görünümde 23 Ocak Mars ve Ay batıda yakın görünümde 29 Ocak Ay ve Aldebaran birbirine çok yakın görünümde 1 Ocak 22:00 15 Ocak 21:00 31 Ocak 20:00 Jüpiter Şubat 2015 Merkür: Geçtiğimiz ay akşamları gözlenebilen gezegen bu ay sabahları gözlenebilecek. Ayın ilk haftasından sonra gündoğumundan önce doğu ufkunda gözlenebilecek olan gezegen ay sonuna kadar gökyüzünde olacak. Ancak ufuktan fazla yükselmeyeceği için yüksekçe bir gözlem yerinden temiz bir gökyüzünde gözlem yapmak gerekiyor. Venüs: Teleskoplu gözlemciler ayın ilk günü gezegenin hemen yanında Neptün’ü de gözleyebilir. Günler ilerledikçe gözlem süresi giderek artan gezegen 21 ve 22 Şubat’ta gökyüzünde Mars’la birbirine değiyormuş gibi görünecek. Ayın sonuna doğru bu sefer gökyüzünde Uranüs’e yaklaşmaya başlayan Venüs yine çok parlak. Mars: Günbatımından sonra yaklaşık iki saat süreyle batıda gözlenebilecek olan gezegenin parlaklığı pek değişmiyor. 21 ve 22 Şubat’ta Venüs’le yakın konuma gelecek. Gezegenler Jüpiter: Ayın başında günbatımından yaklaşık bir saat sonra doğudan yükselecek olan gezegen giderek erken doğmaya başlayarak gecenin tamamında gözlenebilen tek gezegen olacak. Bu ay parlaklığı iyice artmış olan gezegen ay sonuna doğru Güneş battığında doğuda yükselmiş olacak. Satürn: Akrep Takımyıldızı’nda bulunan ve geceyarısından 2,5 saat sonra doğudan yükselecek olan gezegen hava aydınlanana kadar görülebilecek. Günler ilerledikçe daha erken doğmaya başlayacak olan Satürn ay sonuna doğru geceyarısından bir saat sonra gözlem için uygun durumda olacak. Ay Mars Venüs Ay Merkür 17 Şubat sabahı dündoğumundan önce doğu ufku 6 21 Şubat akşamı günbatımından sonra batı ufku Gök Olayları Dolunay 4 Şubat Sondördün 12 Şubat Yeniay 19 Şubat İlkdördün 25 Şubat 04 Şubat Ay ve Jüpiter yakın görünümde 06 Şubat Ay Dünya’ya en uzak konumunda (406.102 km) 13 Şubat Satürn ve Ay geceyarısından sonra birbirlerine çok yakın görünümde 17 Şubat Ay ve Merkür gündoğumundan hemen önce doğuda yakın görünümde 19 Şubat Ay Dünya’ya en yakın konumunda (357.090 km) 21 Şubat Venüs ve Mars günbatımında batıda çok yakın görünümde 24 Şubat Merkür en büyük batı uzanımında (27°) 25 Şubat Ay ve Aldebaran birbirine çok yakın görünümde 1 Şubat 22:00 15 Şubat 21:00 28 Şubat 20:00 Jüpiter Mart 2015 Gezegenler Merkür: Ayın ortalarına kadar sabahları gündoğumuna yakın saatlerde doğu ufkunda gözlenebilir. Parlaklığı geçen aya göre biraz daha artmış olan Merkür’ü görebilmek için ufku açık, temiz bir havada gözlem yapmak gerekiyor. Ayın ikinci yarısında gezegen Güneş’e yakın olacak ve ufuktan fazla yükselmeyecek. Venüs: Parlaklığıyla akşam gökyüzünü süslüyor. Ay boyunca gözlem için çok uygun konumda olacak ve Güneş battıktan 3 saat sonrasına kadar batı ufku üzerinde kalacak. Ayın başında Mars’ın yakınında olacak. Ancak günler ilerledikçe aralarındaki uzaklık artacak. 22 Mart’ta hilal evresindeki Ay’la yakın görünecek. Mars: Ayın başında batıda Venüs’le yakın konumda bulunacak gezegen ayın son haftasına kadar yaklaşık iki saat gökyüzünde kalacak. Gökyüzünde Güneş’e doğru ilerlediği için son hafta gözlem süresi bir saate kadar azalacak. Jüpiter: Gecenin büyük bölümünde gözlenebilen tek gezegen. Jüpiter, Güneş battığında doğudan yükselmiş oluyor. 2 ve 3 Mart gecelerinde Ay’la yakın görünecek olan gezegen Dünya’ya yaklaştığı için görece parlak ve teleskoplu gözlemciler için uygun. Jüpiter, ayın son haftasından itibaren gündoğumundan yaklaşık 2 saat önce batacak. Satürn: Artık geceyarısından itibaren gökyüzünde ve gündoğumuna kadar gözlem için uygun konumda. Parlaklığını günden güne yavaş yavaş arttıracak olan gezegenin halkalarının konumu da teleskopla gözlem için uygun. Jüpiter Venüs Ay Ay Mars 22 Mart akşamı günbatımından sonra güneydoğu ufku 8 Regulus ASLAN TAKIMYILDIZI 30 Mart gecesi Ay ve Jüpiter Gök Olayları Dolunay 5 Mart Sondördün 13 Mart Yeniay 20 Mart İlkdördün 27 Mart 03 Mart Jüpiter ve Ay birbirine yakın görünümde 05 Mart Ay Dünya’ya en uzak konumunda (406.336 km) 12 Mart Satürn ve Ay geceyarısından sonra birbirine yakın görünümde 19 Mart Ay Dünya’ya en yakın konumunda (357.732 km) 20 Mart İlkbahar Ilımı (gece ve gündüz süreleri eşit) 21 Mart Venüs, Mars ve Ay günbatımında batı ufkunda birbirine yakın görünümde 25 Mart Aldebaran ve Ay birbirine yakın görünümde 30 Mart Jüpiter ve Ay birbirine yakın görünümde 1 Mart 22:00 15 Mart 21:00 31 Mart 20:00 Jüpiter Nisan 2015 Gezegenler Merkür: Güneş’e yakın görünümde olacağından gezegen bu ay gözlenemeyecek. Venüs: Geçen ay olduğu gibi bu ay da akşamları batı ufkunun en parlak gezegeni Venüs. Günbatımının ardından 3 saat kadar gökyüzünde kalacak olan gezegen gözlem için çok uygun konumda. Teleskoplu gözlemciler günler ilerledikçe, Ay’da olduğu gibi, yüzeyinin aydınlık bölümünün hafifçe değişmesini izleyebilir. Mars: Ayın ilk haftası çok kısa sürelerle günbatımının ardından batı ufku üzerinde görülebilir. Ancak temiz bir gökyüzünde gözlem yapılması gerekiyor. Günler ilerledikçe gezegen Güneş’e yakın görünümde olacağından gözlenemeyecek. Jüpiter: Günbatımında iyice yükselmiş olan gezegen geceyarısından 3 saat sonrasına kadar Yengeç Takımyıldızı’nda gözlenebilir. Gezegenin parlaklığında geçtiğimiz aya göre hafif bir azalma olsa da gezegen hâlâ yeterince parlak. Satürn: Geceyarısından önce doğmaya başlayan gezegen gündoğumuna kadar gökyüzünde. Akrep Takımyıldızı’nda bulunan Satürn’ün parlaklığı Jüpiter’inkine göre daha az olacak. Ayın 8’i ve 9’u geceleri Ay’la yakın konumda bulunacak. Kapella Betelgöz Venüs Akyıldız Aldebaran Ay ORİON TAKIMYILDIZI Ülker Rigel 21 Nisan akşamı günbatımından sonra batı ufku 10 Gök Olayları Dolunay 4 Nisan Sondördün 12 Nisan Yeniay 18 Nisan İlkdördün 25 Nisan 01 Nisan Ay Dünya’ya en uzak konumunda (405.955 km) 08 Nisan Satürn ve Ay geceyarısından sonra birbirine yakın görünümde 17 Nisan Ay Dünya’ya en yakın konumunda (361.172 km) 21 Nisan Aldebaran ve Ay batıda birbirine çok yakın görünümde 21 Nisan Venüs ve Ay batıda birbirine yakın görünümde 26 Nisan Jüpiter ve Ay birbirine yakın görünümde 29 Nisan Ay Dünya’ya en uzak konumunda (404.987 km) 1 Nisan 23:00 15 Nisan 22:00 30 Nisan 21:00 Venüs Jüpiter Mayıs 2015 Gezegenler Merkür: Gökyüzünde Güneş’ten uzaklaşmaya başlayan gezegen bu ayın ortalarına kadar gözlem için uygun konumda olacak ve akşamları günbatımından sonra batı ufku üzerinde gözlenebilecek. Ayın ikinci yarısı gökyüzünde yine Güneş’le yakınlaşmaya başlayacağından gözlenemeyecek. Venüs: Gözlem için bu ay da uygun konumda olan gezegen günler ilerledikçe Boğa Takımyıldızı’ndan İkizler Takımyıldızı’na geçecek ve günbatımından 2,5 saat sonrasına kadar batıda parlak bir şekilde gözlenebilecek. Mars: Bu ay süresince gökyüzünde giderek Güneş’e yaklaşacak ve bu ay boyunca gözlenemeyecek. Polluks Jüpiter: Gözlem süresi kısalmaya başlayan gezegen günbatımında gökyüzünün batı bölgesine gelmiş oluyor ve gözlem için uygun konumda bulunuyor. Jüpiter, Ay sonuna doğru geceyarısından kısa bir süre sonra batmış olacak. Hâlâ çok parlak olan gezegen ayın 24’ünde Ay’la yakın görünümde olacak. Satürn: Yavaş yavaş gecenin hâkim gezegeni olmaya başlayan gezegen ayın ilk haftasının ardından Güneş battıktan sonra doğudan yükselmeye başlıyor ve tüm gece gökyüzünde yer alıyor. Satürn, ay sonunda neredeyse dolunay evresindeki Ay’la yakın görünümde olacak. Kastor Venüs Prokyon Ay 21 Mayıs akşamı günbatımından sonra batı ufku 12 Kapella Gök Olayları Dolunay 5 Mayıs Sondördün 11 Mayıs Yeniay 18 Mayıs İlkdördün 25 Mayıs 05 Mayıs Satürn ve Ay birbirine çok yakın görünümde 07 Mayıs Merkür en büyük doğu uzanımında (21°) 17 Mayıs Ay Dünya’ya en yakın konumunda (366.026 km) 19 Mayıs Merkür ve Ay batı ufkunda birbirine yakın görünümde 21 Mayıs Venüs ve Ay batıda birbirine yakın görünümde 24 Mayıs Jüpiter ve Ay birbirine yakın görünümde 26 Mayıs Ay Dünya’ya en uzak konumunda (404.245 km) 1 Mayıs 23:00 15 Mayıs 22:00 31 Mayıs 21:00 Venüs Jüpiter Satürn Haziran 2015 Gezegenler Satürn: Günbatımında doğudan yükselmiş olan gezegen gündoğumundan bir saat öncesine kadar gözlenebilecek. Ay sonuna doğru biraz daha erken batmaya başlayacak olan gezegenin 29 Haziran’da Ay’la yakın konumda olacak. Merkür: Güneş’e yakın görünümde bulunan gezegeni bu ay görmek mümkün olmayacak. Venüs: Akşamın en dikkat çekici gökcismi olan Venüs bu ay da gözlem için çok uygun konumda. Günbatımından 3 saat sonrasına kadar görülebiliyor. Venüs giderek Jüpiter’le yakınlaşacak ve ay sonunda âdeta birbirine değiyormuş gibi görünecekler. Mars: Bu ay boyunca Güneş’e yakın konumda olacağından gözlenemeyecek. Jüpiter: Parlaklığıyla dikkat çeken gezegen gökyüzünün batı bölgesinde yer alıyor ve geceyarısına kadar gözlenebiliyor. Ayın 20’sinde Venüs ve Ay’la yakın konumda olacak ve ay sonunda Venüs’le iyice yakınlaşmış olacak. Regulus Jüpiter Venüs Ay 20 Haziran akşamı günbatımından sonra güneybatı ufku 14 Polluks Kastor Gök Olayları Dolunay 2 Haziran Sondördün 9 Haziran Yeniay 16 Haziran İlkdördün 24 Haziran 01 Haziran Satürn ve Ay birbirine çok yakın görünümde 06 Haziran Venüs en büyük doğu uzanımında (45°) 10 Haziran Ay Dünya’ya en yakın konumunda (369.713 km) 20 Haziran Jüpiter, Venüs ve Ay batıda birbirine yakın görünümde 21 Haziran Yaz Gündönümü (en uzun gündüz, en kısa gece) 23 Haziran Ay Dünya’ya en uzak konumunda (404.135 km) 24 Haziran Merkür ve Aldebaran doğu ufkunda gündoğumunda birbirine çok yakın görünümde 24 Haziran Merkür en büyük batı uzanımında (22°) 29 Haziran Satürn ve Ay birbirine çok yakın görünümde 1 Haziran 23:00 15 Haziran 22:00 30 Haziran 21:00 Venüs Jüpiter Satürn Temmuz 2015 Merkür: Güneş’e yakın konumda bulunan gezegeni bu ay görmek mümkün olmayacak. Venüs: Ayın ilk haftası boyunca Jüpiter’e yakın konumda olacak ve akşamları batıda gözlenebilecek. Günler ilerledikçe gözlem süresi kısalmaya başlayacak olan Venüs ayın son haftası günbatımından ancak bir saat sonrasına kadar gözlenebilecek. 18 Temmuz akşamı Jüpiter ve ince bir hilal şeklindeki Ay’la yakın konumda olacak. Mars: Sabah gökyüzünde bulunan gezegen giderek Güneş’ten uzaklaşıyor. Ancak görülebilecek kadar yükselmesi için ayın son haftasını beklemek gerekiyor. Mars, bu sırada gündoğumundan önce gözlenebilir. Parlaklığı fazla olmadığından yüksek bir yerde ve temiz bir havada gözlem yapmak gerekiyor. Venüs Gezegenler Jüpiter: Gökyüzünde giderek Güneş’e yaklaşan gezegenin gözlem süresi giderek kısalıyor. Jüpiter, günbatımından sonra batıda yaklaşık iki saat kadar gözlenebilecek. Ancak bu süre ay sonunda bir saate düşecek. 1 Temmuz akşamı Venüs ile Jüpiter yakınlaşması görülmeye değer. Satürn: Günbatımında güneyde, alçak bir konumda bulunan gezegen geceyarısından yaklaşık bir saat sonra batıyor. 25 ve 26 Temmuz geceleri Ay’la yakın bir konumda bulunacak olan Satürn’ün ay sonuna doğru gözlem süresi biraz daha kısalacak ve geceyarısında batacak. Jüpiter Regulus Venüs Jüpiter Ay 1 Temmuz akşamı günbatımından sonra batı ufku 16 18 Temmuz akşamı günbatımından sonra batı ufku Gök Olayları Dolunay 2 Temmuz Sondördün 8 Temmuz Yeniay 16 Temmuz İlkdördün 24 Temmuz 01 Temmuz Venüs ve Jüpiter batıda birbirine çok yakın görünümde 05 Temmuz Ay Dünya’ya en yakın konumunda (367.092 km) 06 Temmuz Dünya Güneş’e en uzak konumunda (152 Milyon km) 10 Temmuz Venüs günbatımında batıda Jüpiter ve Regulus ile birlikte yakın görünümde 18 Temmuz Ay, Venüs ve Jüpiter Regulus ile birlikte batıda birbirine çok yakın görünümde 21 Temmuz Ay Dünya’ya en uzak konumunda (404.836 km) 26 Temmuz Satürn ve Ay birbirine yakın görünümde 1 Temmuz 23:00 15 Temmuz 22:00 31 Temmuz 21:00 Satürn Dolunay 31 Temmuz Ağustos 2015 Merkür: Akşam gökyüzünde, batı ufku üzerinde yer alan gezegenin gözlenebilmesi için ayın ortasına kadar beklemek gerekiyor. Ayın ikinci yarısı gökyüzünde giderek Güneş’ten uzaklaşacak olan gezegen yine de ufuktan fazla yükselemeyecek. Gezegeni görebilmek için yüksekçe bir gözlem yeri ve iyi atmosfer koşulları gerekecek. Böyle koşullara sahip gözlemciler 7 Ağustos akşamı batıda gezegenin Jüpiter ve Aslan Takımyıldızı’nın parlak üyesi Regulus’la yakınlaşmasını görmeyi deneyebilir. Venüs: Gezegen ayın ikinci yarısından itibaren sabah gökyüzünde olacak. Ayın sonlarına doğru gündoğumundan önce doğu ufku üzerinde gözlenebilecek. Gezegenler Mars: Gözlenebileceği süre yavaş yavaş uzayan gezegen sabaha karşı doğu ufkunda yer alıyor. Ayın son haftası Güneş doğmadan yaklaşık iki saat önce yükselecek olan Mars gündoğumuna kadar Venüs’le gökyüzünü paylaşacak. Jüpiter: Ayın ilk haftası çok kısa sürelerle günbatımında batıda görülebilecek gezegen günler ilerledikçe giderek Güneş’e yaklaşacak. 7 Ağustos akşamı günbatımında temiz bir ufuk ve yüksek bir gözlem yerinden gezegenin Merkür ve Regulus’la yakınlaşması izlenebilir. Satürn: Gezegen Güneş battığı zaman güney yönünde parlıyor. 22 Ağustos gecesi Ay’la yakın konumda olacak gezegenin gözlem süresi ayın son haftası üç saate kadar düşecek ve gezegen geceyarısından önce batmış olacak. Prokyon Akyıldız Mars Venüs 29 Ağustos sabahı gündoğumundan önce doğu ufku 18 Gök Olayları Sondördün 7 Ağustos Yeniay 14 Ağustos İlkdördün 22 Ağustos Dolunay 29 Ağustos 01 Ağustos Ay Dünya’ya en yakın konumunda (362.134 km) 09 Ağustos Ay ve Aldebaran geceyarısından sonra birbirlerine çok yakın konumda 13 Ağustos Mars ve Ay gündoğumunda doğuda birbirlerine yakın konumda 18 Ağustos Ay Dünya’ya en uzak konumunda (405.845 km) 22 Ağustos Satürn ile Ay geceyarısına kadar birbirlerine çok yakın konumda 29 Ağustos Venüs ve Mars gündoğumunda doğuda birbirlerine yakın konumda 30 Ağustos Ay Dünya’ya en yakın konumunda (358.289 km) 1 Ağustos 23:00 15 Ağustos 22:00 31 Ağustos 21:00 Satürn Eylül 2015 Gezegenler Merkür: Ufuktan fazla yükselemediğinden gezegeni akşamları batı ufkunda görmek için iyi atmosfer koşulları gerekiyor. Ayın ikinci yarısı yüksekliği iyice azalacak olan gezegeni gözlem koşulları uygun olsa da görmek zor olacak. Venüs: Sabah gökyüzüne geçen gezegen Güneş doğmadan önce doğu ufku üzerinde yer alıyor. Gezegen ayın sonlarında neredeyse üç saat gözlenebilecek ve ay boyunca Mars’la yakın görünecek. Mars: Gündoğumundan önce doğu ufku üzerinde yer alan Mars, ay boyunca yaklaşık iki saat süreyle gökyüzünde olacak. 25 Eylül’de Aslan Takımyıldızı’nın en parlak yıldızı Regulus’la çok yakın görünecek olan Mars ay sonuna doğru gökyüzünde Jüpiter’e yaklaşacak. Jüpiter: Ayın ilk haftasından sonra Mars ve Venüs’le sabah gökyüzünü paylaşmaya başlayacak olan gezegen gündoğumundan önce doğu ufkunda gözlenebilir. Günler ilerledikçe Güneş’le arasındaki açıklık artacak olan gezegenin gözlem süresi de 2 saate kadar uzayacak. Ay sonunda Jüpiter, Mars, Regulus ve Venüs doğu ufku üzerinde birbirlerine yakın olacak. Satürn: Günbatımında gökyüzünün batı bölgesine geçmiş olan gezegen geceyarısından iki saat öncesine kadar gökyüzünde. Akrep Takımyıldızı’ndaki Satürn’ün halkalarının konumu teleskopla gözlem için uygun açıda. Ay sonuna doğru gezegen Güneş battıktan ancak 2 saat sonrasına kadar gözlenebilecek. Mars Venüs Mars Ay Venüs Regulus Jüpiter 10 Eylül sabahı gündoğumundan önce doğu ufku 20 25 Eylül sabahı gündoğumundan önce doğu ufku Gök Olayları Sondördün 5 Eylül Yeniay 13 Eylül İlkdördün 21 Eylül Dolunay 28 Eylül 04 Eylül Merkür en büyük doğu uzanımında (27°) 05 Eylül Ay ve Aldebaran geceyarısından sonra birbirlerine çok yakın konumda 10 Eylül Venüs, Mars ve Ay gündoğumundan önce doğuda birbirlerine yakın konumda 14 Eylül Ay Dünya’ya en uzak konumunda (406.463 km) 19 Eylül Satürn ve Ay geceyarısına kadar birbirlerine yakın konumda 21 Eylül Venüs gündoğumundan önce doğuda Mars ve Jüpiter ile birlikte yakın görünümde 23 Eylül Sonbahar Ilımı (gece ve gündüz süreleri eşit) 24 Eylül Mars ve Regulus gündoğumundan önce doğuda birbirlerine çok yakın konumda 28 Eylül Ay Dünya’ya en yakın konumunda (356.879 km) 1 Eylül 23:00 15 Eylül 22:00 30 Eylül 21:00 Ekim 2015 Gezegenler Merkür: Bu ay sabah gökyüzüne geçen gezegen yavaş yavaş Güneş’ten uzaklaşıyor. İlk haftadan sonra sabahları Güneş doğmadan önce doğu ufkunda gözlem için uygun konuma gelecek ve bir saate varan sürelerle gözlenebilecek. Ayın ortasından sonra yine Güneş’e yakınlaşmaya başlayacak olan gezegenin parlaklığı artsa da görülmesi giderek zorlaşacak. Venüs: Ay boyunca sabah gökyüzünde bulunan gezegen geceyarısından üç saat sonra doğudan yükseliyor. 9 Ekim’de Regulus’la yakın görünecek gezegeni aynı bölgede Ay, Mars, Jüpiter ve Merkür takip edecek olacak. Mars: Ay boyunca sabaha karşı doğuda iki saate varan sürelerle gözlenebilecek olan gezegen çok parlak olmasa da gökyüzünde kolayca bulunabilir. 18 Ekim’de sabaha karşı Jüpiter’le birbirine değecek kadar yakın görünecekler ve bu ikiliye biraz uzaktan Venüs eşlik edecek. Ay sonundaysa gezegen Venüs’le çok yakın konumda olacak. Jüpiter: Gezegen gündoğumundan önce doğu ufkunda üç saat süreyle gökyüzünde. Jüpiter giderek Güneş’ten uzaklaşacak ve daha uzun sürelerle gökyüzünde olacak. Gezegen 26 Ekim’de Venüs’le çok yakın konumda olacak. Satürn: Günbatımında batı ufku üzerinde yer alan gezegen ayın ilk günleri üç saat kadar gökyüzünde. Satürn, 16 Ekim akşamı Ay’la yakın konumda olacak. Ayın son haftası gözlem süresi bir saate kadar azalacak olan gezegen yavaş yavaş akşam gökyüzünü terk ediyor. Regulus Venüs Regulus Mars Venüs Mars Jüpiter Ay Jüpiter Merkür 9 Ekim sabahı gündoğumundan önce güneydoğu ufku 22 18 Ekim sabahı gündoğumundan önce güneydoğu ufku Gök Olayları Sondördün 4 Ekim Yeniay 13 Ekim İlkdördün 20 Ekim Dolunay 27 Ekim 02 Ekim Ay ve Aldebaran birbirlerine yakın görünümde 10 Ekim Ay, Jüpiter, Mars ve Venüs gündoğumundan önce doğuda birbirlerine yakın görünümde 11 Ekim Ay ve Merkür gündoğumundan önce doğuda birbirlerine yakın görünümde 11 Ekim Ay Dünya’ya en uzak konumunda (406.389 km) 16 Ekim Merkür en büyük batı uzanımında (18°) 16 Ekim Ay ve Satürn birbirlerine çok yakın konumda 18 Ekim Mars ve Jüpiter gündoğumunda doğuda birbirine çok yakın konumda 26 Ekim Venüs en büyük batı uzanımında (46°) 26 Ekim Venüs, Jüpiter ve Mars gündoğumundan önce doğuda birbirlerine çok yakın görünümde 26 Ekim Ay Dünya’ya en yakın konumunda (358.463 km) 28 Ekim Merkür ve Spika gündoğumunda doğuda birbirlerine yakın görünümde 29 Ekim Ay ve Aldebaran birbirlerine çok yakın görünümde 29 Ekim Jüpiter, Venüs ve Mars gündoğumundan önce doğuda birbirlerine çok yakın görünümde 1 Ekim 23:00 15 Ekim 22:00 31 Ekim 20:00 Kasım 2015 Gezegenler Merkür: Ay boyunca Güneş’e yakın konumda olacağından gözlenmesi mümkün olmayacak. Ayın sonunda akşam gökyüzüne geçse de Güneş’ten yeterince uzak bir konuma gelemeyecek ve gözlenemeyecek. Venüs: Ayın ilk günü sabaha karşı doğuda Mars’la çok yakın görünecek olan Venüs yine ayın en parlak gezegeni. Üç saate varan sürelerle gündoğumundan önce doğuda gözlenebilecek gezegen ayın 7’sinde Ay ve Mars’la çok yakın görünecek. Ayın sonuna doğru Başak Takımyıldızı’nın en parlak üyesi Spika’yla yakın görünecek. Mars: Gözlem süresi giderek artan gezegen geceyarısından yaklaşık iki buçuk saat sonra doğudan yükseliyor ve gündoğumuna kadar gökyüzünde. Ayın ilk haftası Venüs’ün çok yakınında görünecek olan Mars’ı ayın sonlarına doğru Güneş doğana kadar dört saate varan sürelerle gözlemek mümkün olacak. Jüpiter: Ayın başında geceyarısından iki saat sonra doğacak olan gezegen Mars ve Venüs’le yakın görünecek. Günler ilerledikçe giderek daha erken doğmaya başlayacak olan Jüpiter gecenin ikinci yarısının hâkim gezegeni olacak. 6 Kasım gecesi Ay’la yakın konumda olacak. Satürn: Giderek Güneş’e yakınlaşan gezegen ancak ayın ilk haftası görülebilecek. Bu sırada Satürn günbatımının ardından çok kısa sürelerle batı ufkunda görülebilir. Gezegen ay sonunda sabah gökyüzüne geçecek. Jüpiter Mars Venüs Arkturus Spika 7 Kasım sabahı gündoğumundan önce doğu ufku 24 Ay Gök Olayları Sondördün 3 Kasım Yeniay 11 Kasım İlkdördün 19 Kasım Dolunay 25 Kasım 03 Kasım Mars ve Venüs gündoğumundan önce doğuda birbirlerine çok yakın konumda 07 Kasım Ay, Jüpiter, Mars ve Venüs sabaha karşı doğuda birbirlerine çok yakın görünümde 07 Kasım Ay Dünya’ya en uzak konumunda (405.722) 23 Kasım Ay Dünya’ya en yakın konumunda (362.818 km) 1 Kasım 22:00 15 Kasım 21:00 30 Kasım 20:00 Aralık 2015 Gezegenler Merkür: Akşam gökyüzüne geçmiş olan gezegen ancak ayın ikinci yarısından sonra gözlenebilecek kadar yükselecek. Gezegeni görmek için günbatımından hemen sonra batı ufku üzerine bakmak gerekiyor. Yine de ufuktan yüksekliği fazla olmayacağı için gözlenmesi için iyi gözlem koşulları şart. Venüs: Gezegen 7 Aralık’ta Ay ve Başak Takımyıldızı’nın en parlak üyesi Spika ile yakın görünecek. Ayın sonuna doğru gözlenebileceği süre iki buçuk saate kadar azalacak. Mars: Geceyarısından iki saat sonra doğacak olan gezegen gündoğumuna kadar gökyüzünde. 6 Aralık gecesi Ay’la, ayın son haftasındaysa Spika’yla yakın konumda olacak. Jüpiter: Gezegen artık geceyarısı civarında doğmaya başlayarak gecenin ikinci yarısında gökyüzünde olacak. 4 Aralık gecesi Ay’la yakın konumda olacak olan Jüpiter aynı zamanda Dünya’ya da yakın bir konumda olacağından teleskoplu gözlemciler için de cazip bir gökcismi olacak. Satürn: Ayın ikinci yarısından itibaren görülebilecek kadar yükselecek olan Satürn gündoğumundan önce doğu ufkunda gözlenebilir. Ay sonunda Venüs ile yakınlaşmaya başlayacak ve gözlem süresi bir buçuk saate kadar çıkacak. Jüpiter Arkturus Mars Ay Venüs 6 Aralık sabahı gündoğumundan önce güneydoğu ufku 26 Spika Gök Olayları Sondördün 3 Aralık Yeniay 11 Aralık İlkdördün 18 Aralık Dolunay 25 Aralık 03 Aralık Ay, Jüpiter, Mars ve Venüs gündoğumundan önce doğu ufkunda sıralanmış durumda 04 Aralık Ay ve Jüpiter geceyarısından sonra birbirlerine çok yakın konumda 05 Aralık Ay Dünya’ya en uzak konumunda (404.801 km) 06 Aralık Ay ve Mars geceyarısından sonra birbirlerine çok yakın konumda 07 Aralık Ay ve Venüs sabaha karşı doğuda birbirlerine yakın konumda 21 Aralık Ay Dünya’ya en yakın konumunda (368.423 km) 21 Aralık Mars ve Spika sabaha karşı doğuda birbirlerine yakın konumda 22 Aralık Kış Gündönümü (en kısa gündüz, en uzun gece) 23 Aralık Ay ve Aldebaran birbirlerine çok yakın konumda 29 Aralık Merkür en büyük doğu uzanımında (20°) 31 Aralık Ay ve Jüpiter geceyarısından itibaren birbirlerine yakın konumda 1 Aralık 22:00 15 Aralık 21:00 31 Aralık 20:00 İleri saat uygulamasının geçerli olduğu zamanlarda çizelgedeki saatlere bir saat eklemek gerekiyor. Çizelgenin kullanılmasına bir örnek olarak 14 Haziran’ı 15 Haziran’a bağlayan gecenin olaylarının bir bölümüne bakalım. Bunun için ilk olarak çizelgenin sol tarafında bulunan eğriden 14 Haziran’a karşılık gelen noktayı bulmalıyız. Buradan edindiğimiz ilk bilgi Güneş’in o akşam yaklaşık 20:30’da Bu çizelge 2015 yılı için çeşitli gökcisimlerinin doğma, meridyenden (gökyüzünde en yüksek noktasından) geçme ve batma zamanlarını, alacakaranlığın sonuyla başlangıcını ve Ay’ın evrelerini veriyor. Dikey eksen günleri, yatay eksen gece boyunca zamanı gösteriyor. 16 Mart 29 22 8 15 11 25 1 6 Tem Haziran 18 4 20 Mayıs 27 6 Nisan 13 23 30 9 06 05 Merkür doğuyor tıy or yo r tü r de en dy 31 M er i de m Sa t n ür m de ye n J i üp te s re ta An er id er rm a rb ite ye n r ıyo bat Jü p tıy or tıy or ye do ğ n ba üs Ven Ur an üs Sa do ğu id e N uy or 03 02 m e nd Ar de ye n er id 01 pt ün s ru ct u ba geceyarısı yo r do ğu 45 M ux l Po l 23 31 do ğ M 42 M tıy or uy or tıy or er id m ba Ur an üs 22 ür Merkyor doğu ba SABAH 04 16 2 23 9 2 26 19 Şubat 07 5 12 Ocak de m AKŞAM 20 M 25 5 28 7 Haziran 21 24 17 10 3 26 19 5 12 29 22 8 15 1 22 15 8 bat. Ur M31 a m n . m rd. rd . 18 1 u r oğ rkü er d e M pit Jü r yo e m 11 45 M 4 tü n Ne p ye n rid 19 14 de ıy or ba t 18 31 Mars batıyor 17 r kü r er o M atıy b 42 21 ye n er id Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Tem Neptün 00:30’da, Uranüs ise 2:00’da doğuyor. Saat 3:30 hizasında gördüğümüz simge Ay’ın doğuşunu işaret ediyor. Bu simgeden ayrıca Ay’ın ince bir hilal biçiminde olduğunu anlıyoruz. (saati çizelgede 19:30 olarak okuduk ancak ileri saat uygulaması nedeniyle bir saat ekledik) batacağı. Bunun ardından, ortalık henüz tam kararmadan 21:30 civarında Arkturus meridyene yani gökyüzünde güney yönündeki en yüksek noktasına ulaşıyor. Ondan bir saat sonraysa M31 doğuyor. 23:00’dan biraz sonra Satürn meridyene ulaşıyor. Jüpiter’se geceyarısından kısa bir süre önce batıyor. 07 06 05 04 02 de ye n 01 42 er id m M N Jü 45 ep pit m tü er e n r i d dy ba oğ en tı uy de or yor s nü ra 23 e m rid 31 er m i U 42 22 N e nd rn 21 at ü S at ıy erid or ye b eb m en D 20 Büyüyen Ay m ep Mer batı kür yor 19 (Ay’ın batış zamanları) do ğu M 18 Aralık 17 27 20 6 29 15 Kasım 22 1 8 18 25 Ekim 13 r kü er or M atıy b 4 11 27 13 Eylül 20 30 6 16 Ağustos 23 2 Küçülen Ay tü n 45 ye n er id 9 (Ay’ın doğuş zamanları) de do ğ M M yo r uy or 26 Yeni ay Dolunay e dy en d ye geceyarısı e nd M 12 Hazırlayan: Atakan Gürkan 28 21 03 U Ve nü s 19 M31: Andromeda Gökadası M42: Avcı Bulutsusu M45: Yedi Kızkardeşler oğuyor Mars d mmuz İlk dördün Son dördün s nü ra b or ıy at e m x Po llu ye n rid r yo 14 7 30 23 16 9 2 26 19 12 5 28 21 14 7 31 24 17 de . rd m 10 M do er ğu kü yo r r M ğu do r ta An es 31 tıy or ba 3 42 M b 27 r üp ba . m tıyo J 45 M 20 rd . 13 a oğ tıyo r . .d Ağustos mmuz Kasım Sa t Ekim Eylül Aralık TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) Antalya’nın güneybatısında yer alan Saklıkent’te, Toroslar’ın uzantısı olan Beydağları dizisinde, 2500 m yükseklikteki Bakırlıtepe zirvesinde kurulu. TUG’da Türkiye’nin en büyük ayna çaplı teleskobu, tecrübeli uzman kadrosu ve gelişmiş gözlem donanımları var. TUG, araştırma kurumlarında ve üniversitelerde gözlemsel astronomi ve astrofizik alanında çalışan araştırmacılara teleskop hizmeti sunuyor, bu alandaki araştırmaları destekleyip yönlendiriyor ve araştırma desteği sağlıyor. Ayrıca bilimin toplum ile buluşmasını sağlamak için gökbilim etkinlikleri düzenliyor, eğitim kurumları ile işbirliği içinde astronominin yaygınlaştırılması için çalışmalarını sürdürüyor. 30 Bakırlıtepe Yerleşkesi’nde farklı ayna çaplarında ve gözlemsel özelliklerde beş, Antalya Yerleşkesi’nde ise bir teleskop var. RTT150: 1,5 m ayna çaplı bu teleskop TÜBİTAK ile Kazan Devlet Üniversitesi ve Moskova Uzay Araştırmaları Enstitüsü (RUSYA) arasında 1995’te imzalanan ve gözlem zamanı paylaşımı esasına dayanan bir anlaşma ile kurulmuştur. RTT150 teleskobu ile gökadaların ve bulutsuların yüksek uzaysal ve zamansal ayırma gücünde görüntülenmesinin yanı sıra “TFOSC” ve “Coude” tayçekerleriyle de yıldızların kimyasal ve fiziksel özelliklerinin ortaya konduğu önemli çalışmalar yapılıyor. RTT150 Teleskop Binası T60: 2010 yılında bilimsel gözlem projelerine açılan 60 cm ayna çaplı robotik özellikte bir teleskoptur. Hızlı yönlenmesi ve gözlemleri kendi kendine yürütecek şekilde Linux işletim sisteminde programlanabilme özelliği olan bu teleskopta, gelişmiş bir CCD kamera ve çok renk filtreler var. Uzun dönemli değişen yıldızların ışık ölçümü projeleri bu robotik teleskopta yürütülüyor. T100: 1 m ayna çaplı tam otomatik ve uzaktan idare edilebilen T100 teleskobu 2010 yılında bilimsel gözlem projelerini yürütmeye başlamıştır. Büyük formatlı (4096 x 4096 piksel) gelişmiş bir CCD kamerası olan bu teleskobun geniş görüş alanı sayesinde, RTT150 Teleskobu 31 TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi T100 Teleskop Binası kalabalık yıldız alanlarında ışık ölçüm çalışmaları ve Dünya’ya yaklaşan göktaşlarının izlenmesi gibi güncel konularda araştırma projeleri yürütülüyor. ROTSEIII-d: Gama ışını patlaması gösteren gökcisimlerinin optik bölgede gözlenmesi amacıyla Michigan Üniversitesi’nin (ABD) 2003 yılında başlattığı proje çerçevesinde Dünya’da dört yerde (ABD, Türkiye, Afrika, Avustralya) kurulmuş olan robotik teleskoplardan biridir. 2003 yılında TÜBİTAK ile karşılıklı imzalanan bir sözleşme ile Bakırlıtepe’de çalışmaya başlamıştır. 45 cm ayna çaplı bu robotik teleskobun çok geniş bir görüş alanı ve çok hızlı yönlenme özelliği var. T60 teleskobu gibi Linux üzerinde T100 Teleskobu 32 RT40 Teleskop Binası (önde) ve merkez bina. Arkada RTT150, T60 ve ROTSEIII-d teleskop binaları. programlandıktan sonra kendi kendine gözlem yapabilme özelliği olan bu teleskop ile yapılan gözlemlerden şimdiye kadar çok sayıda gama ışın kaynağının optik takibi yapılmış, ayrıca çok sayıda değişen yıldız da keşfedilmiştir. RT40: Yazılımı tamamen TUG’da geliştirilen ve robotik olarak çalışması planlanan 40 cm ayna çaplı teleskobun test gözlemleri 2015 yılı ortalarına kadar devam ettikten sonra bilimsel gözlem projelerine açılacaktır. Bu teleskopta öncelikle asteroit gözlemleri ve uzun dönemli çift yıldız gözlemleri yapılacak, ayrıca ani ve beklenmedik gök olaylarının takip gözlemleri yapılacaktır. T60 Teleskobu 33 M. Raşid Tuğral TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi T100 Teleskop Binası BİTOM: Akdeniz Üniversitesi Yerleşkesi içindeki TUG Yönetim Binası yanında 2009 yılında kurulan Bilim ve Toplum Merkezi (BİTOM), 35 cm ayna çaplı otomatik teleskobu (T35) ve görsel sunum olanakları ile her salı ve perşembe akşamı gökyüzü meraklılarının ücretsiz olarak hizmetindedir. T35 teleskobu ile akşamları günbatımından sonra iki saat süreyle Ay, gezegenler, parlak bulutsular ve yıldızlar gözlenebiliyor, gündüz gelmek isteyen ziyaretçilere de Güneş gözlemleri yaptırılıyor, astronomi ve gök olayları hakkında uzmanlar tarafından bilgi veriliyor. 34 TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi hakkında daha ayrıntılı bilgilere aşağıdaki internet adresinden erişilebilir. http://tug.tubitak.gov.tr M. Raşid Tuğral Hazırlayanlar Alp Akoğlu (TÜBİTAK Popüler Bilim Dergileri) [email protected] Dr. Tuncay Özışık (TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi) [email protected] Grafik Tasarım - Uygulama Ödül Evren Töngür Kapak fotoğrafı M. Raşid Tuğral TÜBİTAK ULUSAL GÖZLEMEVİ www.tug.tubitak.gov.tr Tel: (242) 227 84 01 Faks: (242) 227 84 00 TÜBİTAK BİLİM VE TEKNİK DERGİSİ www.biltek.tubitak.gov.tr Tel: (312) 298 95 61 Faks: (312) 427 66 77 TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi Ocak 2015 sayısının ekidir.