DİL BİLGİSİ

DİL BİLGİSİ
( Özel Sorular )
Barış KÖSE/Türkçe-Edebiyat Öğretmeni
1. Yağmura hasret toprak gibi
Ben de sana hasretim bil ki
Leyla’sı için çöle düşmüş Mecnun misali
Seviyorum, âşığım deli gibi
(Barış KÖSE)
Yukarıdaki dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A)
B)
C)
D)
E)
Ünsüz yumuşaması(ünsüz değişimi)
Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcük
Ünlü daralması
Ünlü kalınlaşması(ünlü değişimi)
Ünsüz yumuşaması kuralına aykırılık
2. I. Benim saçlarım daha uzun.
II. Çocuğun dizi kanıyor.
III. O, çok sevdiğim öğretmenim.
IV. Ağaçlar rüzgârda çok sallanıyorlar.
V.Sen yoksun diye, gelmedik.
Yukarıdaki cümlelerle ilgili aşağıda verilenlerden
hangisi doğrudur?
A)
B)
C)
D)
E)
sıfat tarafından nitelenmiştir?
A)
B)
C)
D)
E)
İnsan zihni dengesizliğe uzun süre dayanamaz.
Yaşlı bir marangozun emeklilik çağı gelmişti.
Renklerin ustası olarak anılan biriydi.
Yüksek uçurumun kenarında bir an duraksadı.
Mutfaktaki eski yemek masasını kullanmıyoruz.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kurallı birleşik fiille
kurulmuş, birleşik zamanlı(çekimli) bir fiil vardır?
A)
B)
C)
D)
E)
Konuyla ilgili geniş bir araştırma yapabilirim.
Siz onlara çok yardım etmişmişsiniz.
Yağmur yağsa sen gelemezdin.
Sabah erkenden yola çıkacaktık.
Şiirleri dergilerde yayımlanıyormuş.
I. cümlede birden fazla iyelik eki vardır.
II. cümlede hal ekine yer verilmiştir.
III. cümlede şahıs eki vardır.
IV. cümlede birden fazla çoğul eki yoktur.
V. cümlede bütün sözcükler basit yapılıdır.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek-fiil yoktur?
A)
B)
C)
D)
E)
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir isim tamlaması
Çocuk sokağa doğru koşuverdi.
Tatile gitme konusunda karamsardı.
Kendini alamıyormuş bu manzara karşısında.
Film güzelse elbette izleriz.
O da seninle geziye katılacakmış.
6. Aynı yerde bulunan bitki ve bir taş parçası, eşit miktarda
güneş enerjisi almalarına rağmen gün boyunca aynı
derecede ısınmazlar.
Yukarıda verilen cümlelerde aşağıdakilerden hangisi
yoktur?
A)
B)
C)
D)
E)
Sıfat tamlaması.
Birden fazla iyelik eki.
Üç fiilimsi türünün de örneği.
Belirtisiz isim tamlaması.
Edat(ilgeç)
7. Aşağıdaki cümlelerden hangisi fiil cümlesidir?
A)
B)
C)
D)
E)
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümlecik farklı bir
görevde kullanılmıştır?
O, çok içine kapanıktır.
En sevdiği şey gezmektir.
Bahçede birçok çam ağacı vardı.
Sınıfımı yüksek notla geçsem.
Bugün hava çok ama çok sıcak.
8. Hava çok yağmurlu olduğu için evden dışarı çıkamadım.
A)
B)
C)
D)
E)
Önyargıları parçalamak oldukça zordur.
Beğenmediklerini kırmızı kalemle işaretledi.
Yapıcı olmak güzel bir davranıştır.
Anlama becerisi herkeste farklılık gösterir.
Her insanın okuma hızını etkileyen faktörler farklıdır.
11. Sabaha karşı arabanın farları bir çocuğun gözleri gibi
çakmak çakmaktı.
Yukarıdaki cümlenin öge dizilişi aşağıdakilerin
hangisinde doğru verilmiştir?
Bu cümleyle ilgili aşağıdaki verilenlerden hangisi
doğrudur?
A)
B)
C)
D)
E)
A)
B)
C)
D)
E)
Özne-Zarf tümleci-Dolaylı tümleç-Zarf tümleci-Yüklem
Özne-Zarf tümleci-Dolaylı tümleç-Dolaylı tümleç-Yüklem
Zarf tümleci-Dolaylı tümleç-Dolaylı tümleç-Yüklem
Zarf tümleci-Dolaylı tümleç-Zarf tümleci-Yüklem
Özne-Zarf tümleci-Dolaylı tümleç-Zarf tümleci-Nesne-Yüklem
Basit – Kurallı – Fiil Cümlesi
Basit – Kurallı – İsim Cümlesi
Birleşik – Kurallı – İsim Cümlesi
Basit – Devrik – Fiil Cümlesi
Birleşik – Devrik – Fiil Cümlesi
9. I. Sinemaya gitmek istemiyor canım.
II. Babam akşam eve erken gel, dedi.
III. Sen mutsuzken ben eğlenemem.
IV. Sevgiyle dolacak bu kentin sokakları
V. Hakem düdüğünü çaldı, maç başladı.
12. Hayat boyunca sabırla ve inanarak kat edilen yollar en
sağlam ve en doğru noktalara ulaşacak; tıpkı bambu ağacı
gibi. Zor büyüyen ama büyüdü mü kolay kolay
devrilmeyecek bir ağaç gibi.
Yukarıdaki cümlelerle ilgili aşağıda verilenlerden
hangisi yanlıştır?
I. cümle girişik birleşik yapılıdır.
II. cümle iç içe birleşik yapılı cümledir.
III. cümle girişik birleşik yapılıdır.
IV. cümle basit yapılıdır.
V. cümle bağımsız sıralı cümledir.
Yukarıdaki cümlelerde kaç fiilimsi vardır?
A)6
CEVAP
A)
B)
C)
D)
E)
B)5
C)4
D)3
E)2
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
C
D
A
E
C
C
D
D
C
B
B
C
ÇÖZÜMLERİ:
1.
2.
3.
A). Ünsüz yumuşaması: âşığım sözcüğü(âşık-ım)
B). Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükler: hasret, misal, seviyorum
C). Ünlü daralması: YOK
D). Ünlü kalınlaşması: sana(sen)
E). Ünsüz yumuşaması kuralına aykırılık: hasretim(hasret-im)
Cevap: C
A). I. cümlede birden fazla iyelik eki yoktur. Çünkü sadece ‘saçlar-ım’
sözcüğündeki ‘-ım’ eki iyelik ekidir. Fakat ‘ben-im’ sözcüğündeki ‘-ım’ eki
ise tamlayan ekidir. (Not: Kişi zamirleri iyelik eklerini almaz.)
B). II. cümlede hal eki yoktur. Çünkü ‘diz-i’ sözcüğündeki ‘-i’ eki tamlayan
eki(iyelik eki)dir.
C). III. cümlede şahıs eki yoktur. Şahıs ekleri fiillere gelir. ‘öğretmen-im’
sözcüğündeki ‘-im’ ek-fiil ekidir.
D). IV. cümlede birden fazla çoğul eki yoktur. Çünkü ‘ağaç-lar’
sözcüğündeki ‘-lar’ eki çoğul ekiyken ‘sallanıyor-lar’ sözcüğündeki ‘-ler’
şahıs ekidir.
E). V. cümlede bütün sözcükler basit yapılı değildir. Çünkü ‘diye’
sözcüğündeki ‘-e’ zar-fiil eki olduğu için ‘diye’ sözcüğü türemiş yapılıdır.
Cevap: D
A). 'koş u ver-di’ sözcüğündeki ‘-di’ zaman ekidir.
B). ‘karamsar-idi’ sözcüğündeki ‘-di’ ek-fiil ekidir.
C). ‘al a-mı-yor-imiş’ sözcüğündeki ‘-miş’ ek-fiil ekidir
D). ‘güzel-ise’ sözcüğündeki ‘-se’ eki ek-fiil ekidir.
E). ‘katıl-acak-imiş’ sözcüğündeki ‘-miş’ eki ek-fiil ekidir.
Cevap: A
4.
Bir sıfatın isim tamlamasını niteleyebilmesi için sıfattan sonra gelen isim
tamlamasının türünün belirtisiz isim tamlaması olması gerekmektedir. Bu
yüzden ‘yemek masası’ tamlamasının başına gelen ‘eski’ sıfatı
tamlamanın tamamını nitelemektedir. ‘uçurumun kenarı’ tamlamasının
başına gelen ‘yüksek’ sıfatıysa sadece ‘uçurum’ sözcüğünü
nitelemektedir. Çünkü ‘uçurumun kenarı’ tamlamasının türü ‘belirtili isim
tamlaması’dır.
Cevap: E
5.
C seçeneğindeki ‘gel e-mez-idi-n’ sözcüğü yeterlilik bileşik fiilinin
olumsuzudur. (gel e bil-ir-idi-n)
gel e - mez - idi - n
fiil kökü
yeterlilik geniş zaman
bileşik
eki
fiili
ek-fiil
eki
şahıs
eki
Cevap: C
6.
A). Sıfat tamlaması: aynı yer, aynı derece, eşit miktar, bulunan bitki
parçası, bir taş parçası.
B). Birden fazla iyelik eki: taş parçası tamlamasındaki ‘-ı’ eki; güneş
enerjisi tamlamasındaki ‘-i’ eki iyelik ekidir. (Not: Tamlanan ekleri aynı
zamanda iyelik ekidir.)
C). Üç fiilimsi türünün örneği yoktur. ‘bulunan’ sözcüğündeki ‘-an’ eki
sıfat-fiil; ‘almalarına’ sözcüğündeki ‘-ma’ eki isim-fiil ekidir. Fakat
‘boyunca’ sözcüğündeki ‘-unca’ eki zarf-fiil eki değildir.(Not: ‘boy’
sözcüğü isimdir. Fiilimsiler fiil köklüdür, fiilden türer.)
D). Belirtisiz isim tamlaması: taş parçası, güneş enerjisi tamlamaları
belirtisiz isim tamlamasıdır.
E). Edat(ilgeç): ‘-a rağmen’ sözcüğü edattır.
Cevap: C
7.
D seçeneğindeki cümlenin yüklemi ‘geçsem’ sözcüğü olduğu için cümle fiil
cümlesi olur. Diğer seçeneklere baktığımızda A seçeneği ‘kapanık’
sözcüğü isim; B seçeneği ‘gezmek’ sözcüğü isim(Not: ‘gez-mek’
sözcüğündeki ‘-mek’ isim-fiil ekidir. Ve ‘geçmek’ sözcüğü türemiş yapılı bir
isim olmuştur.) C seçeneğindeki ‘var’ sözcüğü ‘yok’ sözcüğünün zıttı
olduğu için isim ve E seçeneğindeki ‘çok ama çok sıcak’ sözcük öbeği
komple isim öbeğidir.
Cevap: D
8.
Hava çok yağmurlu olduğu için evden
dışarı
çıkamadım.
Durum Zarfı
(niçin)
Dolaylı Yer-yön
Yüklem
Tümleç
Zarfı
(nerden) (nereye)
Not: ‘dışarı’ sözcüğü ‘dışarıya’ şeklinde olmuş olsaydı nereye sorusunun cevabı zarf
tümleci yerine ‘dolaylı tümleç’ olacaktı. Cevap: D
9.
A,B,D ve E seçeneğinde yer alan cümle türleri doğrudur. Fakat C
seçeneğinde yer alan III. cümle girişik birleşik yapılı cümle değil; basit
yapılı bir cümledir. Çünkü ‘-ken’ eki orada zarf-fiil eki değildir. Dolayısıyla
cümle yapı itibariyle basit yapılı bir cümle olur.(Not: Fiilimsiler fiil köklüdür,
isim köklü değildir.)
Cevap: C
10.
A seçeneğindeki ‘önyargıları parçalamak’ yan cümleciği, C
seçeneğindeki ‘yapıcı olmak’ yan cümleciği, D seçeneğindeki ‘anlama
becerisi’ yan cümleciği ve E seçeneğindeki ‘her insanın okuma hızını
etkileyen faktörler’ yan cümleciği ‘özne’ görevindedir. B seçeneğinde yer
alan ‘beğenmediklerini’ yan cümleciği ise ‘belirtili nesne’ görevindedir.
Cevap: B
11.
‘Akşama doğru arabaların farları bir çocuğun gözleri gibi çakmak çakmaktı.’
Cümlesinin yüklemi sonda olduğu için kurallı cümle; yüklemi isim soylu bir
sözcük olduğu için isim cümlesi; yapı itibariyle de basit yapılı bir
cümledir. A, C, D ve E seçenekleri doğru değildir. Doğru cevap C
seçeneğidir.
Cevap: B
12.
‘İnanarak, edilen, büyüyen, devrilmeyecek’ sözcükleri fiilimsidir. Fakat
‘boyunca(isim köklü) ve ulaşacak(yüklem)’ sözcükleri fiilimsi değildir.
Dolayısıyla toplam 4 fiilimsi vardır. Cevap: C