MESLEKSEL KANSERLER
advertisement
2015 MESLEKSEL KANSERLER Ülkemizde ve Dünyada Durum Doç. Dr. Engin TUTKUN Temel Tanım Kanser, hem dünyamızda, hem ülkemizde nedeni belirlenebilen ölümler arasında 2. sırada bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bildirimlerine göre 2012’de 8.2 milyon kanser nedenli ölüm, 14.1 milyon yeni kanser olgusu ve hali hazırda 32.6 milyon da kanser hastası bulunmaktadır 1 . Tüm yaşlarda standardize kanser insidans hızı, erkeklerde kadınlardan % 25 daha fazla olmak üzere, erkeklerde 205 / 100.000 ve kadınlarda 165 / 100.000’dir. Dünyada en sık görülen kanser türleri aşağıdaki tabloda verilmektedir (Tablo 1) 2 . Tablo 1. Dünyada En Sık Görülen Kanser Türleri Yine DSÖ bildirimlerine göre kanserden ölümler açısından sıralama ise akciğer (1.59 milyon), karaciğer (745.000), mide (723.000), kolorektal (694.000), meme (521.000) ve ösofagus kanseri (400.000) şeklindedir. Mesleksel Kanserler Gelişmiş ülkelerde; genel popülasyonda, tüm kanserlere bağlı ölümler arasında, işyerindeki maruziyetlere bağlı oluşan kanser nedenli ölüm oranı tahmini % 4-20 arasında değişmektedir . Akciğer kanseri, mezotelyoma ve mesane kanseri en sık rastlanan mesleksel kanserlerdir 3. Mesleksel kanserler, çalışan popülasyonda belli bir grupta yoğunlaşırlar ki, bu insanlar için belli bir kanser çeşidinin gelişme riski genel popülasyonun çok üzerindedir. Tablo 2. Belli Kanser Türlerinin Yoğunlaştığı Mesleksel Maruziyetler 3 KANSER Topluma Atfedilen Risk (%) Akciğer 6.3 – 13 4 / 24 5 Karsinojenik Mesleksel Maruziyet Örnekleri Asbest, silika, nikel, iç ortam radonu; arsenik, berilyum, kadmiyum, aluminyum ve krom üretimi, uranyum madenciliği, bakır ayrıştırma, demir-çelik döküm, asfalt döküm işleri, boyacılar Mesane 7 – 19 4 / 10.3 5 2-naftilamin, benzidin, 4-aminobifenil, lastik tamiri, kablo tamir ve yapımı, silindir yapımı; auramin, p-kloro-o-toluidin, kromat pigmenti ve boya üretimi Mezotelyoma 85 – 90 4 / 71.3 5 Asbest Lösemi 0.8 – 2.8 4 / 10.9 5 İyonize radyasyon, benzen, etilen oksit, plastik ve kauçuk endüstrisi, ayakkabı yapım ve tamiri Larinks 1.5 – 20 4 Sülfirik asit, asbest, mineral yağlar Cilt 1.5 – 6 4 Yoğun solar radyasyon, kömür katranı, kaya petrolü, arsenik, mineral yağlar, polisikli aromatik hidrokarbonlar, balıkçılar Sinonazal 33 – 46 4 Sert odun tozu, nikel bileşikleri, hekzaval krom, ayakkabı yapım ve tamiri, kuvvetli asit prosesle Nazofaringeal isopropanol üretimi, mobilyacılık, döşemecilik, formaldehit Böbrek 0.0 – 2.3 4 Kömür üretimi Karaciğer 0.4 – 1.1 (Sadece vinil Vinil klorid, sağlık çalışanları klorid) 4 IARC (International Agency for Research on Cancer) Sınıflaması Dünya Sağlık Örgütü’ne bağlı bir kuruluş olup; kanser nedenlerini, kanserojen mekanizmaları inceler ve insana kanserojen etkili olan maddelerin sınıflamasını yapar. 1971’den bu yana; epidemiyolojik ve deneysel verilere dayanarak inşaların maruz kaldığı kimyasalların, endüstriyel işlemlerin, kompleks karışımların, fiziksel ve biyolojik ajanların insanda oluşturduğu karsinojenik riski değerlendirerek, elde ettiği sonuçları monograflar halinde yayınlayarak kanserle mücadeleye katkıda bulunmaktadır. Bu değerlendirme ve sınıflamaları yaparken kullandığı sistematik aşağıda özetlenmiştir: Tablo 3. Karsinojenisite kanıtının sınıflandırılması Kanıtın Kategorisi İnsanlarda Hayvanlarda Karsinojenisite için yeterli Yapılan çalışmalarda etken, maruziyet ve Yapılan deneylerde ajan ya da karışım kanıt kanser oluşumu arasındaki ilişki net olarak ve kanser oluşumu ilişkisi noktasında belirlenmiştir. neden-sonuç ilişkisi belirlenmiştir. Karsinojenisite için sınırlı Yapılan çalışmalarda etken, maruziyet ve Deneylerde elde edilen veri neden- kanıt kanser oluşumu arasında pozitif ilişki sonuç ilişkisini telkin etmekle birlikte; belirlenmiştir; ancak şans, bias ve kafa karıştırıcı faktörler net olarak ekarte edilememiştir. (a) Veri tek bir deneyle sınırlıdır. (b) Çalışmanın tasarımı, yürütümü ve yorumu konusunda soru işaretleri bulunmaktadır. (c) Ajan ya da karışım sadece benign neoplazmların insidansını artırmaktadır. Karsinojenisite için yetersiz Yapılan çalışmalar; etken, maruziyet ve kanser Yapılan çalışma; Etken-maruziyet ve kanıt oluşumu noktasında yeterli güvenilirlik, kanser oluşumu ilişkisinin varlığını ya tutarlılık ve istatistiksel ilişkiye sahip değildir. da yokluğunu kanıtlayacak nitelik ve nicelikte değildir. Karsinojenisitenin olmadığını Yapılan çalışmalarda, yeterli sayıya rağmen En az 2 tür üzerinde yapılan deneysel destekleyen kanıt etken, maruziyet ve kanser oluşumu noktasında çalışmaya rağmen etken-maruziyet ve yeterli pozitif ilişki saptanamamıştır. kanser oluşumunu destekleyecek veri oluşmamıştır. Karsinojenitenin değerlendirilmesinden sonra aşağıdaki sistematik dahilinde sınıflandırma yapılmaktadır; Tablo 4. Karsinojenisite sınıflamasına bağlı “karsinojenik sınıf” tanımlaması 6 Grup Grubun Tanımı 1 Ajan, karışım ya da maruziyet Epidemiyolojik Kanıt Diğer Kanıtlar Yeterli Var Var Kısmen yeterli Yeterli Kuvvetle pozitif Sınırlı Yeterli Olası pozitif Yetersiz ya da yok Yeterli Kuvvetle pozitif Sınırlı Kısmen yeterli Var Yetersiz ya da yok Yeterli Olası pozitif Yetersiz ya da yok Sınırlı Kuvvetle pozitif Yetersiz ya da yok Sınırlı Olası pozitif Karsinojenisitenin olmadığını Karsinojenisitenin Var telkin ediyor olmadığını telkin ediyor Yetersiz ya da yok Karsinojenisitenin insana karsinojenik 2A Deneysel Kanıt Ajan, karışım ya da maruziyet kuvvetle olası karsinojenik 2B Ajan, karışım ya da maruziyet olası karsinojenik 3 Ajan, karışım ya da maruziyet insana karsinojenik olarak Başka yerde sınıflandırı-lamayan sınıflanamaz. 4 Ajan, karışım ya da maruziyet olasılıkla karsinojenik değil. Kuvvetle pozitif olmadığını telkin ediyor Tablo 5. IARC Sınıflamasına Göre Grup 1 Sınıfında Tanımlanan Mesleksel Maruziyetler, Meslek ve Sanayi Kolları 7 Ajan ya da Meslek Kolu Hedef Organ En Çok Kullanıldığı Meslek Kolları Kuvvetli inorganik asit Larinks Kimya sanayi 4-aminobifenil Mesane Kauçuk sanayi Arsenik ve inorganik arsenik Akciğer, cilt, mesane Cam, metal, madencilik, dumanı bileşikleri Asbest (tüm çeşitleri) pestisitler Mezotelyum, akciğer, İzolasyon, yapı işleri, Benzen larinks, overler madencilik Lösemi Kimyasal üretiminde hammadde ya da ara madde, tüm sanayi kollarında endüstriyel çözücü Benzidin Mesane Boya sanayide pigment Berilyum ve berilyum Akciğer Uzay sanayi ve metal bileşikleri endüstrisi Akciğer Kimya sanayi 1,3-butadien Lösemi ve/veya lenfoma Plastik ve kauçuk sanayi Kadmiyum ve kadmiyum Akciğer Pigment ve pil üretimi Krom (VI) bileşikleri Akciğer Metal kaplama, pigmentler Kömür katranı Akciğer, cilt Asfalt işçileri, inşaat, Bis(klorometil)eter, Klorometil metil eter bileşikleri elektrod yapımı Dizel araç egzos gazı Akciğer Taşımacılık, madencilik Etilen oksit --- Sterilizasyon ajanı Formaldehit Nazofarinks, lösemi Plastik, tekstil sektörü İyonize radyasyon Tiroid, lösemi, tükrük bezi, Radyasyon çalışanları, akciğer, kemik, ösofagus, nükleer sanayi, yeraltı mide, kolon, rektum, deri, madenciliği mem, böbrek, mesane, beyin Deri tozu Nazal kavite Ayakkabı yapım ve tamiri 2-naftilamin Mesane Pigment Nikel bileşikleri Nazal kavite, akciğer Metal bileşikleri Kaya petrolü Cilt Akaryakıt Silika Akciğer İnşaat, madencilik Solar radyasyon Cilt Açık havada çalışma 2,3,7,8-tetraklorodibenzo- --- Kimya sanayi Mesane Pigment para-dioksin (TCDD) o-toluidin Trikloroetilen Böbrek Endüstriyel çözücüler, kuru temizleme Vinil klorid Karaciğer Aluminyum üretimi Akciğer, mesane Auramin üretimi Mesane Kömür katranı distilasyonu Cilt Kömür üretimi Akciğer Hematit madenciliği Akciğer Demir-çelik üretimi Akciğer Kuvvetli asit kullanarak Nazal kavite Plastik sektörü izopropil alkol üretimi Mesane, akciğer, Boyacı mezotelyum Kauçuk üretimi Mide, akciğer, mesane, lösemi Sonuç olarak mesleksel kanserler tüm dünyada önemli bir sorun olarak kabul edilmekte ve işyerlerinde karsinojenik maruziyetlerle mücadele noktasında büyük çabalar harcanmaktadır. Maalesef ülkemizde, “resmi olarak kabul edilmiş” meslek kanser tanısı konmamıştır. Bu durum; hem “neden”, hem de “sonuç” olma noktasında önemli bir sorun olarak karşımızda durmaktadır. REFERANSLAR: 1. Globan 2012; Estimated Cancer Incidence, Mortality and Prevalance Worldwide in 2012; International Agency for Research on Cancer (websource: http://globocan.iarc.fr/Pages/fact_sheets_cancer.aspx) 2. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu 2013-2018 Kanser Kontrol Planı, 2013 / Ankara 3. Ivanov, I.D, Straif, K. (2006). Prevention of Occupational Cancers. The Global Occupational Health Network. GOHNET Newsletter. World Health Organisation, Issue: 11. 4. Steenland, K., Burnett, C., Lalich, N., Ward, E., Hurrell, J (2003). Dying for work: The magnitude US mortality from selected causes of death associated with occupation. Am J Ind Med; 43(5): 461-82. 5. Nurminen, M., Karjalainen, A. (2001). Epidemiologic estimate of the proportion of fatalities related to occupational factors in Finland. Scand J Work Environ Health; 27(3): 161213. 6. Siemiatcki, J., Richardson, L., Bofetta, P. Occupation. In: Schottenfeld, D., Fraumeni, Jr.J.F., editors. (2006) Cancer Epidemiology and prevention. 3rd ed. Oxford: Oxford University Press; 322-54. 7. Anttila S., Boffetta P. Eds. Occupational Cancers. Springer-Verlag London, 2014.
