PowerPoint Sunusu - 53. Ulusal Psikiyatri Kongresi

Sporcularda Psikiyatrik
Bozukluklar
Rıdvan Üney
53. Ulusal Psikiyatri Kongresi
06.10.2017
Bursa
İlk spor
deneyimlerimiz
Arnold R. Beisser
∗
“Psikiyatrinin prensiplerinin ve uygulamalarının,
spor dünyasına uyarlanması”
http://www.karmaliz.com/2013/11/dunyadaki-en-populer-sporlar-listesi.html
•
Atıcılık ve Avcılık
Federasyonu
•
Atletizm Federasyonu
•
Badminton
Federasyonu
•
Beyzbol Softbol
Korumalı Futbol ve Ragbi
Federasyonu
•
Basketbol
Federasyonu
•
Bedensel Engelliler
Spor Federasyonu
•
Bilardo Federasyonu
•
Binicilik Federasyonu
•
Bisiklet Federasyonu
•
Boks Federasyonu
•
Bocce Bowling Dart
Federasyonu
•
Briç Federasyonu
•
Buz Pateni
Federasyonu
•
Buz Hokeyi
Federasyonu
•
Cimnastik
Federasyonu
•
Çim Hokeyi
Federasyonu
•
Dağcılık Federasyonu
Dans Sporları
Federasyonu
•
Dünya Mücadele
Sporları Federasyonu
∗
•
Golf Federasyonu
•
Görme Engelliler
Federasyonu
•
Güreş Federasyonu
•
Hava Sporları
Federasyonu
•
Herkes İçin Spor
Federasyonu
•
Halk Oyunları
Federasyonu
•
Halter Federasyonu
•
Hentbol
Federasyonu
•
İşitme Engelliler
Federasyonu
•
İzcilik Federasyonu
•
Judo ve Kuraş
Federasyonu
•
Kano Rafting
Federasyonu
•
Karate
Federasyonu
•
Kayak Federasyonu
•
Kickboks
Federasyonu :
•
Kızak Federasyonu
•
Kürek Federasyonu
•
Masa Tenisi
Federasyonu
•
Modern Pentatlon
Federasyonu
•
Motosiklet
Federasyonu
•
Muay Thai Federasyonu
•
Okul Sporları Federasyonu
•
Okçuluk Federasyonu
•
Oryantiring Federasyonu
•
Otomobil Sporları
Federasyonu
•
Özel Sporcular Spor
Federasyonu :
•
Satranç Federasyonu
•
Sualtı Sporları
Federasyonu
•
Sutopu Federasyonu
•
Taekwondo Federasyonu
•
Tenis Federasyonu
•
Triatlon Federasyonu
•
Üniversite Sporları
Federasyonu
•
Voleybol Federasyonu
•
Vucut Geliştirme Fitness v
e Bilek Güreşi Federasyonu
•
Wushu Federasyonu
•
Yelken Federasyonu
•
Yüzme Federasyonu
•
Zihinsel Engelliler Spor
Federasyonu
http://www.gsb.gov.tr/Federasyonlar
http://sgm.gsb.gov.tr/
Anksiyete Bozuklukları DSM V
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
Ayrılma kaygısı bozukluğu
Seçici konuşmazlık(mutizm)
Özgül fobi
Toplumsal kaygı bozukluğu(sosyal fobi)
Panik bozukluğu
Agarofobi
Yaygın kaygı(anksiyete) bozukluğu
Maddenin ilacın yol açtığı kaygı bozukluğu
Başka bir sağlık durumuna bağlı kaygı bozukluğu
Tanımlanmış diğer bir kaygı bozukluğu
Tanımlanmamış kaygı bozukluğu
Epidemiyoloji
Sınırlılıklar
1. Yaş grubu
Değişik amaçlar için yaş sınıflamaları (WHO)
KULLANIM AMACI YAŞ GRUPLARI
Demografik özelliklerin tanımlanması 0-14 yaş grubu : Bebekler ve çocuklar
15-49 yaş grubu : Gençler ve erişkinler
50- + yaş grubu : Yaşlılar
2. Yetersiz sayıda çalışma
Çalışılan grubun isteksizliği
Damgalanma korkusu
3. Sporun kendisinden kaynaklanan sorunlar
Bireysel spor, takım sporu
Spor dallarının çeşitliliği
Epidemiyoloji
1 yıllık Prevalans
Yaşam Boyu
Prevalans
Kadın/Erkek
YAB
%1.2-7.3
%3,8-5,1
2/1
PB
%2,1-2,3
%1.6-7.0
2/1
SAB
%1.32-7,9
% 2,7-13,3
3/2
Epidemiyoloji
∗ 2017 yılında 254 İzlandalı hentbolcu, anksiyete belirtileri% 56.4, tedavi gerektiren
düzeyde klinik YAB % 23,6
∗
Jörundsdóttir SM, at al. (2017) Prevalence of anxiety and depression symptoms among handball players in Iceland and their
attitude towards seeking psychological help, BSc SMJ Skemman
∗ 2016 yılında, 471 (289 E(yaş o: 24,81) , 182 K(yaş o: 20,95)) İsviçre 1. Ligi
futbolcularında yapılan çalışmada, YAB% 1,6
∗
Junge A, Feddermann-Demont N. BMJ Open Sport Exerc Med 2016;2:e000087
∗
Rice SM, at al., The Mental Health of Elite Athletes: A Narrative Systematic Review, Sports Med (2016) 46:1333–1353
∗
Gouttebarge V, at al., Symptoms of Common Mental Disorders in Professional Football (Soccer) Across Five European
Countries, J Sports Sci Med. 2015 Dec; 14(4): 811–818.
∗ 2016 yılında 60 çalışmanın dahil edildiği sistematik gözden geçirme çalışmasında
yüksek anksiyete skorları %8,6
∗ 2015 yılında, Avustralya, İrlanda, Hollanda, Yeni Zelanda ve İskoçya'dan gelen 3174
profesyonel futbolcu, 5 ayrı Avrupa ülkesinde profesyonel kariyerini sürdüren (İsveç,
Norveç, İspanya, Fransa, Finlandiya), %25,0-43,3 Klinik anskiyete
bozukluğu/Depresyon (İspanya-Norveç)
∗ 2015 yılında, Avusturalyalı 224 sporcu (118 E, 106 K), SAB (14.7%), YAB (7.1%), PB
(4.5%).
∗
Gulliver A, at al., The mental health of Australian elite athletes, Journal of Science and Medicine in Sport 18 (2015) 255–26
∗ 2067 Fransız sporcu , % 64.8 E %35.2 K, Tüm sporcuların %13 ü temsil edilmiş bir
çalışma, sporcu yaş aralığı 12-35 dir. YAB % 6,0, YAB en yüksek oranlar estetik spor
dallarında (% 6.8 E, % 10.3 K), en düşük prevalans yüksek riskli sporcularda (% 3.0
E, % 3.5 K) bulundu, 10 intihar girişimi olan sporcunun 7’si YAB
∗
Schaal K, et al. (2011) Psychological Balance in High Level Athletes: Gender-Based Differences and Sport- Specific Patterns.
PLoS ONE 6(5): e19007.
Etyoloji
∗ Benzer etyoloji
1. Aniden ortaya çıkan performansta düşme(boğulmak)
2. Uzun süre devam eden düşük performans (çökme)
3. Zamansız sakatlanma ya da sakatlanma sonrası düzelmede uzama
4. Koç/antrenörle veya takım arkadaşlarıyla kişisel sorunlar
5. Eğitim antrenman ikilemleri (kimle nasıl çalışsam, kariyerime nasıl devam etsem)
6. Medya, seyirci, aile, sponsor etkisi
7. Sahne Etkisi
8. Yedek kalma
∗
Begel D, Burton WR, (2000) Sport Psychiatry, Theory and Practise, WW Nrton Company, pg 83
Sporcularda Anksiyete Bozuklukları
∗
∗
∗
∗
∗
Kaygı Performans İlişkisi
Reddetme Tutumu
Sakatlanma ve Geri Dönüş
Tedavideki Güçlükler
Benzer klinik görünüm
∗
Begel D, Burton WR, (2000) Sport Psychiatry, Theory and Practise, WW Nrton Company, pg 139-140
Sporcularda Anksiyete Bozuklukları
∗ FOBİK ANKSİYETE
∗ Yarış esnasında yaralanma, performansta çökme
sonucu
∗ Sık
∗ Daha çok jimnastikçilerde olmak üzere tüm spor
dallarında görülür.
∗ Bir sonraki yarışmaya hazırlanırken veya yarışma
esnasında ortaya çıkar
∗
D R McDuff, 2012, Sport Psychiatry, Strategies for Life Balance and Peak Performance ,
American Psychiatric Publishing pg 171
Sporcularda Anksiyete Bozuklukları
∗
∗
∗
∗
∗
∗
PERFORMANS ANKSİYETESİ
Sahne korkusu
Tanımlanmış diğer bir kaygı bozukluğu
Yoğun anksiyete bulguları
Kaçınma davranışı
Konsantrasyon problemleri
∗
D R McDuff, 2012, Sport Psychiatry, Strategies for Life Balance and Peak Performance , American Psychiatric
Publishing pg 58
Ek Tanılar
∗ Madde Kullanım Bozuklukları en sık
∗ Yeme Bozuklukları
∗ Travma Sonrası Stres bozuklukları
∗
Begel D, Burton WR, (2000) Sport Psychiatry, Theory and Practise, WW Nrton Company, pg 139-140
Ayırıcı Tanı
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
MÜSABAKA ÖNCESİ DURUMLUK VE SÜREKLİ KAYGI
Durumluk kaygı, “çevre şartlarına bağlı bir stresten dolayı ortaya çıkan, çoğunlukla mantıki
sebeplere bağlı, başkalarınca da nedeni anlaşılabilen ve genellikle her bireyin yaşadığı geçici
duruma bağlı bir kaygı biçimi” olarak tanımlanır.
Durumluk kaygı, sporcuyu anlamaya çalışmada önemli bir kriter olarak düşünülebilmektedir.
Müsabaka öncesi sürekli kaygı; devam eden yarışmalarda, yarışmalar sonrasında ve
öncesinde sporcu açısından önemli bir kaygı türüdür.
Anksiyete belirtileri
Performans kaybı
Motivasyon kaybı
Beklenen hareketleri yapamamak
İkizler C (1994): Sporda Başarının Psikolojisi. 91-102. Alfa Yayıncılık, Genişletilmiş 2.Baskı, İstanbul.
Öner N, Le Compte A (1998): Süreksiz durumluk sürekli kaygı envanteri el kitabı. 59-71. Boğaziçi Üniversitesi
Yayınevi, İstanbul.
Ayırıcı Tanı
∗ Sürantrenman(Overtraining)(Burnout)
∗ Yetersiz yenilenmeyle ardı ardına aşırı yüklenmenin
∗ sonucudur. Organizmanın psikolojik ve fizyolojik
kapasitelerini aşırı yükleme ile oluşan bir süreç olarak
tanımlanır.
∗ Bu yorgunluk şekli birkaç haftadan birkaç aya kadar
süren çok uzun bir dönemi kapsamaktadır.
∗ Sürantrenman döneminde önemli değişimler oluşur ve
çoğunlukla en belirgin özelliği kas zayıflığıdır.
Ayırıcı Tanı
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
Sürantrenman Belirtileri:
Yorgunluk
Terleme
Vücutta kızarıklıklar
Zayıf koordinasyon
Belirsiz teknik ve çok sayıda teknik hata
Kısa süreli düşük konsantrasyon, sinirlilik, duygusal dengesizlik
Kas ve eklem ağrısı
Baş ve mide ağrısı
Kusma hissi
Moralsizlik
Antrenmanı bırakma isteği
Pasif dinlenme için ihtiyaç hissetme
Anksiyete
∗
D R McDuff, 2012, Sport Psychiatry, Strategies for Life Balance and Peak Performance , American Psychiatric
Publishing pg 58
Psikiyatrik Bozukluklar
Damgalanma
∗ Spor ve sporcuların hâlâ büyük oranda “maço” bir kültürü vardır; özellikle de duygusal zayıflıklar söz konusu
olduğunda. Sporcuların kazanmak için fiziksel olarak
güçlü, zihinsel olarak sağlam olmaları gerekir.
Oyuncular arasındaki yaygın inanışa göre, psikolojik
veya duygusal bir problemi kabul etmek yalnızca bireyin
özgüvenini zedelemekle kalmaz, aynı zamanda takım
arkadaşlarının ve antrenörlerinin gözündeki konumunu
da tehlikeye atar.
∗
Begel D, Burton WR, (2000) Sport Psychiatry, Theory and Practise, WW Nrton Company, pg 64
Yardım Arama Davranışı
∗ Damgalanma, antrenör ve sporcu arkadaşlarının
tepkileri, takımdan dışlanma korkusu, görüşmelere
gidememe, spor psikiyatristine ulaşmadaki güçlükler,
yardım alacağı kişi ile ilgili endişeler, medyanın
haberdar olması gibi endişeler sporcuların
psikolojik/psikiyatrik arama davranışını engellemektedir.
∗ Psikologdan yardım alma % 37.1
∗ Psikiyatristten yardım alma % 4,3
∗
Gulliver A, at al., The mental health of Australian elite athletes, Journal of Science and Medicine in
Sport 18 (2015) 255–26
∗ Psikolojik yardım alma % 5.7
∗
Jörundsdóttir SM, at al. (2017) Prevalence of anxiety and depression symptoms among handball
players in Iceland and their attitude towards seeking psychological help, BSc SMJ Skemman
Sporcuda Psikiyatrik Tedavi
Yöntemleri
∗
∗
∗
∗
∗
1. Bireysel psikoterapi
2. Çift psikoterapisi
3. Aile terapisi
4. Grup psikoterapisi
5. Farmakoterapi
∗ Clinical Sports Psychiatry, An İnternational Perspective pg 119
21
Psikoterapide Engeller
∗ “SONRADAN KAZANILMIŞ DURUMA BAĞLI NARSİSİZM” spor
psikiyatrisinin kavramlarındandır.
∗ Başkaları tarafından övülmeleri ve ilgi görmeleri, çok erken yaşta
büyük başarılar elde etmeleri , sahne ışığı altına/ilgi odağı olmaya
alışkın olmaları sonucu gelişen bir durum olarak nitelenebilir.
∗ Grandiyöz fanteziler geliştirebilirler, empati kabiliyetlerinde azalma
olabilir, önemsenmemeye çok öfkeli tepkiler verebilirler.
Duygularına ya da özdeğerine yönelik gerçek ya da hayali
tehditlerle karşılaştıklarında, intikam alma ve dürtüsel, aşırı ve
dengesiz agresif eylemlere sıklıkla başvurabilirler.
22
23
Yetki ve Kontrol Sorunları
∗ Sporcuların uzun çalışma saatleri ve sürekli seyahatleri
nedeniyle seansları programlama ile ilgili sorun yaşanabilir.
∗ Gizlilik özellikle yüksek statülü sporcular için çok önemlidir.
Çoğu sosyal baskıdan kaçmak için uzmanın evine gelmesini
isteyebilir. Koçlar, antrenörlerin katılımı, faydalı olduğu kadar
gizliliğe zarar verici olabilir. Bu sebeple, psikiyatrist sporcunun
özel ihtiyacı ile uygun tedaviyi sağlamanın gerekliliklerini,
hastanın tanısına, vakanın koşullarına ve sporun bağlamına
dayanarak dengelemelidir. “Gerekli sınırlar içinde esnek”
davranmalıdır.
24
Terapi Yöntemleri
1. Bilişsel Davranışçı Terapi
2. Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi
3. Pozitif Psikoterapi
4. Kabullenme ve Gerçekleştirme Terapisi
5. Zihinsel Antrenman Teknikleri
6. Psikanalitik yönelimli Psikoterapiler
7. Süresi Sınırlı Dinamik Psikoterapi
25
Terapi Yöntemleri
8. Nefes alıp-verme egzersizleri
9. Aşamalı Gevşeme (Progressive Relaxation):
10. Otojenik çalışmalar.
11. Transandantal Meditasyon
12. İlerleyici Kas Gevşemesi
13. Biofeedback
14. Psikotonik Antrenman
15. Desensibilizasyon (Duyarsızlaşma) Yöntemi
26
Farmakoterapi
∗ Üç önemli unsur:
∗ 1. Perfromans üzerine olumlu ya da olumsuz etkisi
olmaması
∗ 2. Güvenlikli olması
∗ 3. Doping etkisi olmaması
∗ Sporcularda ilaç kullanımında yeterli bilimsel çalışma
yok
∗ Sadece erkek sporcularla az sayıda çalışma var
∗ Kısa süreli çalışmalar
27
Farmakoterapi
∗ Gelecek çalışmalarda daha hassas performans
ölçümleri yapılmalı.
∗ Uzun süreli ilaç kullanımının sonuçları bilinmiyor.
∗ Random kontrollü çalışma az sayıda
∗ Farklı spor dallarında çalışma yapılmalı.
∗ WADA ve Ulusal antidoping ajanslarının rerhberleri,
ilaç listeleri kontrol edilmeli
28
Antidepresanlar
∗ Yapılan araştırmalarda SSRI (fluoksetin, paroksetin),
Bupropion, NRI (Reboksetin) ve Trisiklik
Antidepresanlarla (Desipramin, Amitriptilin) yapılmış.
∗ Fluoksetinle ilgili iki küçük araştırma var performansa
olumlu ya da olumsuz etkisi yok
∗ Paroksetinle ilgili 1 çalışma var performansa etkisi yok
ya da olumsuz etkisi var
∗ Clinical Sports Psychiatry, An İnternational Perspective
29
Antidepresanlar
∗ Bupropion 1 araştırma var, WADA izleme gözlem
listesinde, performansı artırabiliyor. Açık havada
sıcakta yapılan spor faaliyetinde ve kısa dönem
kullanımında (tek doz) performans artırabiliyor.
∗ Triskilik antidepresan kullanımında EKG ölçümleri
ve yapılabiliyorsa kan düzeyi kontrolü gerekir. Yan
etkileri oldukça fazla
∗ Clinical Sports Psychiatry, An İnternational Perspective
30
Anksiyolitikler ve Hipnotik Sedatifler
∗ Performans anksiyetesinde ß blokerler kullanılıyor (Ancak atıcılık,
okçuluk, dalış, dart, bilardo, golf, kayakla atlama) performansı
artırabiliyor ya da azaltabiliyor. Motor kontrolü artırdığı için çoğu spor
federasyonu tarafından yasaklanmış.
∗ Dayanıklılıklığa dayalı sporlarda perfromansı düşürüyor. Maraton
koşusu gibi)
∗ Buspirone Olumsuz etkisi?
∗ Benzodiyazepin kullanılacaksa kısa etkililer tercih edilmeli
∗ Melatonin, performansı azaltma ya da artırma yönünde etkisi yok
∗ Zolpidem ve Zopiklon kullanılabilir.
∗ Clonidin, growth hormon salgılanmasını artırıyor.
∗
Clinical Sports Psychiatry, An İnternational Perspective
31
DOPİNG
32
DOPİNG
33
DOPİNG
∗ Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (World Anti-Doping Agency)
(WADA), Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) liderliğinde
hükümetler, uluslararası federasyonlar, ulusal olimpiyat
komiteleri ve sporcuların desteği ile kurulmuş bağımsız bir
kurumdur. İsviçre'nin Lozan şehrinde, 1999 tarihinde
kurulmuştur. Aralarında uluslararası spor federasyonları,
ulusal dopingle mücadele kuruluşları, IOC, Uluslararası
Paralimpik Komitesi'nin de bulunduğu 600'den fazla kurumun
kullanmakta olduğu Uluslararası Dopingle Mücadele
Kurallarının hazırlanması ve düzenlenmesinden sorumludur.
34
DOPİNG
∗ Ajansın önemli aktiviteleri arasında bilimsel
araştırmalar, eğitim, dopingle mücadele
yöntemlerinin geliştirilmesi, tüm ülkelerde ve
sporlarda Dopingle Mücadele Kurallarına uyumun
takip edilmesi de vardır. Ayrıca senelik olarak
sporcuların kullanması veya uygulaması yasak
olan maddelerin ve yöntemlerin listesini
yayınlamaktadır.
35
DOPİNG
∗ DÜNYA DOPİNGLE MÜCADELE KURALLARI
∗ ULUSLARARASI STANDART
∗ YASAKLILAR LİSTESİ
∗ Ocak 2016
∗ UYARICILAR
36
DOPİNG
∗ TANIMLANMAMIŞ UYARICILAR:
 Adrafinil;
 Amfepramone;
 Amfetamine;
 Amfetaminil;
 Amiphenazole;
 Benfluorex;
 Benzylpiperazine;
 Bromantan;
 Clobenzorex;
 Cocaine;
 Cropropamide;
 Crotetamide;
 Fencamine;
 Fenetylline;
37
DOPİNG
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
∗
B: TANIMLANMIŞ UYARICILAR:
Benzfetamine;
Cathine
Cathinone ve analogları, örneğin:
mephedrone,
methedrone, ve αpyrrolidinovalerophenone;
Dimethylamphetamine;
Ephedrine
Epinephrine(adrenaline)
Etamivan;
Etilamfetamine;
Etilefrine;
Famprofazone;
Fenbutrazate;
Fencamfamin;
Heptaminol;
Hydroxyamfetamine
(parahydroxyamphetamine);
Isometheptene;
Levmetamfetamine;
38
NARKOTİKLER
1. Buprenorphine;
2. Dextromoramide;
3. Diamorphine (eroin);
4. Fentanyl ve türevleri;
5. Hydromorphone;
6. Methadone;
7. Morphine;
8. Oxycodone;
9. Oxymorphone;
10.Pentazocine;
11.Pethidine.
39
∗ Teşekkürler..
∗ ridvanuney.com