KİMYASAL, BİYOLOJİK, RADYOLOJİK ve NÜKLEER SİLAHLAR (KBRN) 22.03.2011 1 Türkiye, coğrafi konumundan dolayı Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer (KBRN) silahlarına maruz kalma olasılığı yüksek ülkelerdendir. KBRN silahlarına yönelik alınması gereken önlemler, yakın geçmişte birçok savaşta (İran-Irak, İsrail-Filistin, Halepçe vb) ve terör olaylarında (Japonya, USA, Rusya vb) kimyasal ve biyolojik silahların kullanılmış olması nedeni ile önem kazanmıştır. 22.03.2011 2 KBRN silahlarının kolay elde edilebilir ve saklanabilir olması, güçsüz devletlerin ve terörist grupların elinde kontrolsüz bir güç kaynağı olmasına neden olmuştur. Günümüzde kimyasal ve biyolojik silahların üretimi, nakli, stoklanması ve satışı uluslar arası sözleşmelerle kontrol altında tutulmaya çalışılmaktadır. 22.03.2011 3 Kimyasal silah kullanımı ile ilgili 1925 yılında Cenevre’de 108 ülkenin katıldığı silahsızlanma protokolü imzalanmıştır. Türkiye, Paris’te 1993 yılında imzalanan “Kimyasal Silahlar Sözleşmesi” ne 1997 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile katılmıştır. 22.03.2011 4 KBRN ajanları; fizyolojik etkileri nedeni ile canlı kitleleri çok kısa süre içerisinde öldürme, ağır yaralama ve yaşam kalitelerini bozma niteliği taşıyan maddelerdir. 22.03.2011 5 Bu ajanlara karşı sivil toplumun korunması (toplu korunma) konusunda çalışmalar yapılması gerekmektedir. 22.03.2011 6 KBRN ETKİ ve KULLANMA OLASILIĞI POTANSİYEL ETKİ Nuclear Weapon Biological Agents Chemical Weapons Industrial Chemicals Radioisotopes 22.03.2011 TEHDİT OLASILIĞI 7 DÜNYADA YAKIN TARİHTE ORTAYA ÇIKAN SALGIN HASTALIKLAR Latvia: Diphtheria (2000) Ukraine: Diphtheria (1992-96) U.S.-Mexico boarder: Dengue (1999) Turkey: Polio (1997) Romania: Measles (1998); West Nile Virus Nipah Monkeypox El Salvador: Dengue (2000) Nicaragua: Leptospirosis (1995); Dengue (1994) Costa Rica: Panama: HPS Measles (1999) (1999-2000) Ecuador: Plague (1998) Tadjikistan: Typhoid fever (1996) Albania: Polio (1997) Haiti and the Dominican Republic: Polio, measles (2000) Angola: Marbourg Angola: (2005) Polio (1999) Columbia: MDR TB (1997) 22.03.2011 Rep.of Georgia: Amebiasis (1998); diphtheria (1995) Namibia: Polio (1993) Bolivia: Measles (2000); Argentina: Botulism, MDR-TB (1997) India: Plague (1994) Japan: E.coli O157:H7 (1996) Palau, Micronesia, Hong Kong: Avian flu Guam: Measles (1994-95) (1997) Malaysia: Palau: Dengue Nipah (1999) (1998) Micronesia: Cholera (2000) Saudi Arabia, Yemen: RVF (2000) Sudan: Louseborne relapsing fever (1999) Kenya: Cholera, RVF (1997) Uganda: Ebola (2000); O’nyong-nyong fever Zambia: (1997) Measles (2000) South Africa: Epidemic dysentery (1996) DR of Congo: Polio (2000); Marburg (1999); Ebola (1995) Nauru: Typhoid fever (1999) SARS (2003) 8 ZEHİRLİ ENDÜSTRİYEL MADDELER (ZEM) ve KİMYASAL KAZALAR 22.03.2011 9 Sanayide de kullanım alanı bulunan, temas ettiğinde insan, hayvan ve bitkilerde geçici veya kalıcı bozukluklara ya da ölüme neden olabilen maddelere Zehirli Endüstriyel Maddeler (ZEM) denir. 22.03.2011 10 ZEHİRLİ ENDÜSTRİYEL MADDELER: 1. Zehirli Endüstriyel Biyolojikler (TIB) 2. Zehirli Endüstriyel Radyolojikler (TIR) 3. Zehirli Endüstriyel Kimyasallar (TIC) 22.03.2011 11 KİMYASALLARIN KULLANIM ALANLARI Tekstil ve Giyim % 6.3 Tarım % 6.4 Metal – maden, makine ve elektrik müh. %9 İnşaat % 5.4 Otomotiv % 5.3 Kağıt ve baskı ürünleri % 4.5 Nihai Tüketim %30.3 Hizmet ve idare sektörü 22.03.2011 %16.4 Diğer %16.4 12 DÜNYA KİMYASAL MADDE TÜKETİMİ Yıl 1950 1970 1985 2000 22.03.2011 Tüketim Miktarı 7 Milyon Ton 63 Milyon Ton 250 Milyon Ton 400 Milyon Ton 13 KİMYASAL MADDE KULLANIMI 80.000 Kimyasal; İlaç aktif maddesi 4 000 İlaç yardımcı maddesi 2 000 Kozmetik 3 000 Gıda katkı maddesi 2 600 Pestisit 1 500 Endüstriyel kimyasal 48 000 Bu sayıya her yıl 1.000 yeni kimyasal katılıyor. 22.03.2011 14 DÜNYADA TEHLİKELİ MADDE NAKLİ/GÜN 14% Gemi iç sular trafiği: 51 Mil. t 11% K.Yolu yük trafiği: 46 Mil. t Tren yolu trafiği: 38 Mil. t 51% 10% 14% Yakın yük trafiği: 200 Mil. t Gemi deniz trafiği: 50 Mil. t 22.03.2011 15 22.03.2011 16 KİMYASAL KAZALAR-Uluslararası • 1980-1985 arasında New York çevresindeki fabrikalarda; 22.03.2011 Kaza sayısı 7.000’dir. Ortalama 6 saatte bir kaza meydana gelmektedir, Toplam 135 ölüm, 1.500 yaralı vardır, Başlıca etkenler; % 9.6 Klorin gazı, amonyak, sülfürik asit, hidroklorik asit … 17 HİNDİSTAN /Bhopal 3 Aralık 1984 27 ton Metil İzo Siyanat (MIC) sızıntısı, İlk 2 günde 5 bin kişi ölmüş, Toplam 20 bin kişi ölmüş, Sakat Kalan: 150 bin 22.03.2011 18 KİMYASAL KAZALAR-Ulusal Kırıkkale MKE mühimmat deposu kazası, Tuzla tersaneleri yangını, İzmit Tüpraş yangını, Yalova Aksa Akrilik Kimya Sanayii kimyasal sızıntısı, Gaziantep-Nurdağı tanker patlaması, Pendik klor gazı patlaması… Gebze - kimyasal üreten fabrikada yangın ve patlama, 22.03.2011 19 BAZI ZEM’LERİN ETKİ SEVİYESİ YÜKSEK ORTA DÜŞÜK Amonyak Akrilonitril Arseniktriklorid Arsin Alilamin Etilenamin Karbondisülfid Karbonmonoksit Nitrikoksid Klor Etilendibiomid Hidrojeniyodid Formaldehid Sülfürtrioksid Kloroasetilklorit Etilenoksid Sülfürklorid --------- 22.03.2011 20 TEHLİKELİ MADDELER VE YÜKLER MÜDAHALE ALGORİTMASI Genel tedbirler: Özel tedbirler: Operasyon mahallini güvenlik altına alınız, Maddenin yayılma ihtimali var mı? Maddeyi tanımlayınız, Kanalizasyon ve su şebekesine karışma ihtimali var mı? Personelin güvenliğini sağlayınız, Tehlike altında olan popülasyon var mı? İnsanları ve hayvanları kurtarınız, Tehlike altında ki insanların güvenliğini sağlayınız, Söndürme müdahalesinin hazırlıklarını yapınız, Konunun uzmanıyla birlikte çalışınız. 50 m 25m 22.03.2011 21 22.03.2011KELES 2007/UMKE TATBİKATI BURSA 22 22/22 NELER YAPILMALIDIR? 22.03.2011 23 A. YASAL DÜZENLEMELER YAPILMALIDIR Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK); Nükleer ve Radyolojik Tehlike Durumu Ulusal Uygulama Yönetmeliği5.01.2000/23934. 22.03.2011 24 Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü; Kimyasal Silahların Geliştirilmesi, Üretimi, Stoklanması ve Kullanımının Yasaklanması Hakkında Kanun2005/4374 . 22.03.2011 25 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı; Kimyasal Silahların Geliştirilmesi, Üretimi, Stoklanması ve Kullanımının Yasaklanması Hakkında Kanunun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar İle Kanun Kapsamındaki Toksik Kimyasal Maddeler ve Prekürsörleri ile Farklı Kimyasal Maddelerin Bildirimlerinin Yapılması Hakkında Yönetmelik-19/12/2007/26735. 22.03.2011 26 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı; Kimyasal Silahların Geliştirilmesi, Üretimi, Stoklanması ve Kullanımının Yasaklanması Hakkında Kanun - 5564/26383. 22.03.2011 27 B. Risk Yönetimi; 1. Var Olan Risklerin Belirlenmesi ve Risk Analizi 2. Karar Destek Sistemlerinin Tesisi: a. Otomasyon b. Erken Uyarı ve Analiz Sistemi c. Veri Analizi ve Yorumlama d. İstatistik Çalışmaları ve Raporlama 22.03.2011 28 C. Personel Hazırlıkları; 1. Uzman personel eğitimi 2. Kurtarma ekipleri eğitimi 3. ODD/Kriz yöneticisi eğitimleri 4. Olay yeri yöneticisi eğitimleri 22.03.2011 29 D. Ulusal Referans Laboratuarın Tesis Edilmesi; 1. 2. 3. 4. Numune Alma Numune Nakli (uygun nakil aracı) Numune Kabulü ve Analizi Akredite Edilmiş Güvenli Laboratuarlar (P3, P4) 5. Mobil Laboratuar Tesisi 22.03.2011 30 E. Lojistik Hazırlıklar; 1.Lojistik Planlama 2.Kişisel Koruyucu Ekipman 3.Aşı, Serum, Antiviral ve Antidot İlaç Depolama 4.Arındırma Sistemleri Temini 5.Negatif Basınçlı Oda tesisi 6.Karantina Hazırlıkları 7.Toplu Korunma Sistemlerinin Tesis Edilmesi. 22.03.2011 31 F. Halkın Bilgilendirilmesi ve Korunması; 1.Eğitim 2.Basın-Yayın Bildirileri 3.El rehberleri 4.Broşürler 5.Afişler 6.Web ilanları 22.03.2011 32