içindekiler - TC Anayasa Mahkemesi

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ...................................................................................................................................... 1
Genel Olarak........................................................................................................................1
Sağlık Nedir? ..................................................................................................................... 2
Sağlık Hakkı ...................................................................................................................... 5
Sosyal Haklar Hak mıdır?...................................................................................................7
Pozitif Hakların Negatif Hakların Gerçekleşme Aracı Olması ....................................... 11
Sağlık Hakkı Bir Hak mıdır? ............................................................................................15
Sağlık Hakkı ve Kapsamı .................................................................................................17
Sağlık Hakkı Alanında Kaynaklar Nasıl Dağıtılacaktır? .................................................21
Sağlık Hakkının Öznesi Kimdir? ..................................................................................... 28
Sağlık Hakkının Yükümlüleri .......................................................................................... 31
1- Üçüncü Kişilerin Yükümlülükleri ......................................................................... 32
a- Katlanma Borcu.................................................................................................33
b- Olumlu Edim Borcu ......................................................................................... 33
c- Sağlık Hizmetine Katılanların Yükümlülükleri: Biyo etik-Tıp
Etiği ................................................................................................................ 33
aa- Etik teoriler: .............................................................................................. 34
bb- Etik hukuk ilişkisi: ....................................................................................36
cc- Etik ilkeler- Özerklik: ............................................................................... 37
2- Devletin Yükümlülükleri ....................................................................................... 47
a- Yasama Organının Sosyal Hakları Gerçekleştirme Yükümlülüğü ..................48
b- Yasamanın Yükümlülüğünü Yerine Getirmemesi- Sessiz kalması
ve eksik düzenlemesi ....................................................................................... 49
c- Devletin Yükümlülüklerini Yerine Getirmesinin Sınırı................................... 50
3- Sağlık Hakkının Yüksek Mahkeme Kararları Aracılığıyla
Somutlaştırılması .................................................................................................. 60
a- Güney Afrika Örneği ........................................................................................60
aa- Soobramoney Davası................................................................................. 61
bb- Minister of Health v. Treatment Action Campaign (TAC)
Kararı .........................................................................................................63
b- Hindistan Örneği .............................................................................................. 67
c- Kanada Örneği ..................................................................................................69
Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakkı
I. BÖLÜM
SAĞLIK HAKKININ ULUSAL PLANDA KORUNMASI
A- TÜRK ANAYASALARINDA SOSYAL DEVLET ..................................................73
1- Sosyal Devlet ve Türk Anayasalarında Düzenlenmesi ......................................... 73
2- 1982 Anayasasında Sosyal Hakların Hukuki Rejimi ............................................81
a- Yasallık İlkesi....................................................................................................83
b- 1982 Anayasasına Göre Devletin Sosyal ve Ekonomik
Ödevlerinin Sınırı- Mali Kaynaklarının Yeterliliği .........................................85
aa- Yasama organının ekonomik ve sosyal haklar alanındaki
ödevlerini yerine getirmede geniş bir takdir yetkisinin
bulunduğu ..................................................................................................86
bb- Devletin belli bir ekonomik ve sosyal haklar alanındaki
ödevini yerine getirirken eşitlik ilkesini ihlal etmemesi ve
adil, makul, ölçülü biçimde yükümlülüklerini yerine
getirmesi .................................................................................................... 87
cc- Anayasa Mahkemesi kararlarında mali kaynakların
yeterliliğine ilişkin testler ..........................................................................90
B- 1982 ANAYASASINA GÖRE SAĞLIK HAKKI .................................................. 103
1- Sağlık Hakkı ve Diğer Haklarla İlişkisi .............................................................. 103
a- Yaşama Hakkı Sağlık Hakkı İlişkisi- Anayasa Mahkemesinin
Tam Gün Kararı ............................................................................................ 105
b- Sağlık Hakkı Konut Hakkı İlişkisi ................................................................ 106
2- 1982 Anayasası Madde 17 .................................................................................. 107
a-Tıbbi Zorunluluk ............................................................................................. 1 10
b- Kanunda Yazılı Haller.................................................................................... 114
e- Yaşama Hakkı ve Vücut Bütünlüğüne İlişkin Anayasa
Mahkemesi Kararları ..................................................................................... 117
aa- Kolluğun silah kullanmasına ilişkin kararlar ......................................... 117
bb- Töre kararları .......................................................................................... 119
cc- İdam Cezasına İlişkin Kararlar................................................................ 120
dd- Cezanın Hafifliği Yaşam Hakkına Aykırı mıdır? .................................. 122
ee- İşkence Kararı ......................................................................................... 124
3- 1982 Anayasası ve Özel Hayatın Gizliliği Hakkı (Madde 20) ........................... 125
C- 1982 ANAYASASI SAĞLIK HİZMETLERİ ve ÇEVRENİN
KORUNMASI (MADDE 56)................................................................................... 134
1- Hakkın Hukuki Niteliği ve Rejimi....................................................................... 136
a- Hakkın Öznesi ve Yükümlüleri ..................................................................... 140
b- Yasallık İlkesi ................................................................................................ 144
içindekiler
vii
c- Hakkın yükümlülerine ilişkin Anayasa Mahkemesi Kararlan ...................... 151
aa- T ütün Kanunu ........................................................................................ 151
bb- Hemşirelik Kanunu .................................................................................152
cc- Konut Hakkı Bağlamında Devletin Yükümlülükleri.............................. 153
dd- Bireyin yükümlülükleri bağlamında Zorunlu Hizmet
Kararları .................................................................................................. 153
2- Anayasanın 56. Maddesinin Kapsamı.................................................................. 156
a- Çevre Hakkı ve Anayasa Mahkemesinin Çevre Hakkına İlişkin
Kararları..........................................................................................................156
aa-Çevre Hakkı ............................................................................................. 156
bb- Anayasa Mahkemesinin Çevre Hakkına İlişkin Kararları......................157
b- Herkesin Hayatını Beden ve Ruh Sağlığı İçinde Sürdürmesini
Sağlama Hakkı .............................................................................................. 164
ba- Sağlık Hizmetinin Ücretlendirilmesi ve Katkı Payına İlişkin
Anayasa Mahkemesi Kararları................................................................ 170
bb- Sağlık Yardımlarının Süre ile Sınırlanması ve Anayasa
Mahkemesi Kararları............................................................................... 176
e- Sağlık Kuruluşlarını Tek Elden Planlayıp Hizmet Vermeye
İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları .......................................................... 179
d- Genel Sağlık Sigortası ve Sosyal Güvenlik Konusunda Anayasa
Mahkemesi Kararlan...................................................................................... 182
II. BÖLÜM
ULUSLARARASI HUKUKTA SAĞLIK HAKKI
A- AGİT SİSTEMİNDE KORUMA..............................................................................190
B- BİRLEŞMİŞ MİLLETLER.......................................................................................192
C- AVRUPA KONSEYİ ............................................................................................... 197
l- İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi........................................................................ 199
a- Sağlık ve yaşam hakkı ....................................................................................201
aa- Ötenazi..................................................................................................... 207
bb- Ceninin yaşama hakkı var mı? Kürtaj Bir Hak mı? ...............................208
b- Sağlık Hakkı ve İşkence ve Kötü Muamele Yasağı ...................................... 212
c- Sağlık ve Bireyin Özgürlük ve Güvenlik Hakkı.............................................225
d- Sağlık ve Özel Hayat Hakkı........................................................................... 232
e- Sağlık ve Enformasyon Hakkı........................................................................ 237
f- Sağlık ve Bireyin Fiziksel ve Ruhsal Bütünlüğü ve Aydınlanmış
Onaın ..............................................................................................................239
viii
Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakla
g- Çevre Hakkı ve Sağlık.................................................................................... 247
h- Mümkün Olan En Yüksek Sağlık Standardı Hakkı .......................................253
ı- Sağlık Hakkı ve Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik Hakkı .................................... 257
2- Avrupa Sosyal Şartı ............................................................................................. 258
3- Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve
İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi-İnsan Hakları ve
Biyotıp Sözleşmesi-Oviedo Sözleşmesi .............................................................262
D- AVRUPA BİRLİĞİ............................................................................................. 266
1- Lizbon Sözleşmesi Öncesinde Sağlık Hakkı........................................................266
2- Lizbon m. 168 Sağlık Hakkı Bakımından Neler Getiriyor?................................ 273
3- AB Temel Haklar Şartı Sağlık Hakkı Bakımından Ne Tür
Hükümler İçermektedir? .....................................................................................276
4- Sağlık Hakkı Konusunda Avrupa Topluluğu / Birliği Adalet
Divanı Kararları...................................................................................................279
5- Sınır Ötesi Sağlık Direktifi...................................................................................287
6- Türkiye AB Yıllık Uyum Raporlarında Sağlık.................................................... 290
SONUÇ YERİNE.......................................................................................................... 299
KAYNAKLAR............................................................................................................... 303