Reyting Metodolojisi

Reyting Metodolojisi
Fonmetre® Metodoloji Dokümanı
Temmuz, 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
İçerik
Giriş
Tarihçe
Kategori Bazında Gruplama
Yatırımcı İçin Anlamı
Nasıl Çalışır?
4
5
6
6
Teori
Beklenen Fayda Teorisi
Portföy Performans Ölçümü
Fayda Fonksiyonu ve Riskten Kaçınma
Artık Getiri
Fayda Ayarlı Getiri
Toplam Performans
7
9
9
11
13
13
Sıkça Sorulan Sorular
14
Özet
15
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Giriş
Bu doküman Fonmetre® reytinglerinin hesaplanmasında kullanılan yöntem
ve formülasyonları içermektedir. Fonmetre reytingleri Türkiye'deki yatırım ve
emeklilik fonlarına uygulanmaktadır.
Fonmetre reytinglerinin iki temel özelliği bulunmaktadır:


Her bir fon yalnızca ait olduğu fon kategorisindeki fonlar ile birlikte
değerlendirilir. Fonmetre fon kategorileri Türkiye Kurumsal Yatırımcılar
Derneği'nin (TKYD) yayınladığı fon kategorileridir.
Fon reytingleri fonların risk ayarlı getirilerine göre belirlenir.
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Giriş (devam)
Tarihçe
Fonmetre fon reytingleri, 2010-2012 yılları arasında GC Financial Research®
tarafından TÜBİTAK hibe desteği ile gerçekleştirilen bir proje ile hayata
geçirilmiştir. 2012 Mart ayında yayınlanmaya başlayan Fonmetre reytingleri,
ülkemizdeki bireysel fon yatırımcılarına ilk kez risk ayarlı getiri kavramını
sunmuştur. Fonmetre ile yatırımcılar, yatırım ve emeklilik fonlarının
performansını objektif olarak değerlendirme ve karşılaştırma olanağına sahip
olmuşlardır.
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Giriş (devam)
Kategori Bazında Gruplama
Fonmetre reyting sistemi, yatırımcıların benzer yatırım stratejisine sahip fonları
ayırt etmesini ve karşılaştırmasını sağlar. Türkiye Kurumsal Yatırımcılar
Derneği (TKYD)’nin açıklamış olduğu fon kategorileri, Fonmetre reytinglerinde
referans alınmaktadır. Böylece her bir fon, kendisine benzer fonlardan oluşan
belirli bir fon kategorisi içinde derecelendirilmiş olmaktadır.
Fonmetre reytingleri fonların son bir yıl, üç yıl ve beş yıl performanslarının ayrı
ayrı derecelendirilmesi ile elde edilir. Herhangi bir fonun Fonmetre reytingi
alabilmesi için en az bir yıllık geçmişi olması gerekmektedir.
Yatırım Fonu Kategorileri
Emeklilik Fonu Kategorileri
Emtia Fonları
Emtia Endeksli Fonlar
Esnek Fonlar
Fon Sepeti Fonları
Hisse Senedi Fonları
Endeksli Hisse Senedi Fonları
Dengeli Karma Fonlar
Hisse Karma Fonları
Para Piyasası Kısa Vadeli Bono Fonları
Para Piyasası Likit Fonlar
Tahvil/Bono Fonları
Tahvil Bono Endeksli Fonlar
Özel Sektör Tahvil Bono Fonları
Uzun Vadeli Tahvil Bono Fonları
Uluslararası Hisse Fonları
Uluslararası Karma Fonlar
Uluslararası Tahvil/Bono Fonları
Alternatif Katkı Emeklilik Fonları
Alternatif Standart Emeklilik Fonları
Altın Emeklilik Fonları
Esnek Emeklilik Fonları
Hisse Senedi Emeklilik Fonları
Emeklilik Katkı Fonları
Emeklilik Standart Fonları
Likit Emeklilik Fonları
Tahvil/Bono Emeklilik Fonları
Döviz Endeksli Tahvil/Bono E. Fonları
Yabancı Menkul Kıymet E. Fonları
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Giriş (devam)
Yatırımcı İçin Anlamı
Fonmetre reytingleri, fonların geçmiş performanslarının kantitatif yöntemlerle,
birden beşe kadar yıldızlar ile derecelendirilmesidir. Yatırımcılar Fonmetre
reytinglerini kullanarak, belirli bir fon kategorisinde en iyi fon yöneticilerini
ayırt etme şansına sahip olurlar.
Fonmetre reytingleri tek başına yatırımı kararı almak için kullanılmamalı, fon
yatırımı için başlangıç noktası olarak değerlendirilmelidir. Çünkü iyi bir fon
yatırımı doğru bir fon sepeti oluşturmakla mümkündür. Fonmetre reytingleri,
farklı fon gruplarından en iyi fonları seçerek bir fon sepeti oluşturmada ilk
adımdır. Reytingleri yüksek fonlar, yatırımcılar için daha detaylı analiz
yapmaya değer fonlardır.
Nasıl Çalışır?
Fonmetre reytingleri fonların risk ayarlı periyodik getirilerine göre belirlenir.
En düşük risk ayarlı getirilere sahip fonlar bir, en yükseğe sahip fonlar beş
yıldız ile derecelendirilir.
3 Yıldız
2 Yıldız
4 Yıldız
1 Yıldız
10%
5 Yıldız
20.0%
40%
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
20.0%
10%
Teori
Beklenen Fayda Teorisi
Fonmetre fon reytingleri fayda teorisine dayanmaktadır. Fayda teorisine göre,
belirli bir büyüklükteki zararın yarattığı kaygı, aynı büyüklükteki karın yarattığı
hazdan daha büyüktür. Bu nedenle yatırımcılar, beklenmedik zararlardan
kaçınmak için olası getirilerin bir kısmından vazgeçme eğilimindedir.
Fonmetre, riski repo getirisi altındaki performans olarak tanımlar. Fonların
repo’ya göre haftalık getirilerini kullanarak risk ayarlı fon getirilerini bulur ve
fonları derecelendirir.
Bir yatırımcı için fayda, yatırım yaptığı fon ve/veya fon yöneticisinden ne
kadar tatmin olduğunun göreceli bir ölçüsüdür. Fayda teorisi açısından
bakıldığında yatırımcıların fon yatırımlarından elde ettikleri getirilerin faydası
bir fayda fonksiyonu olan
ile ölçülebilir. Ancak farklı risk iştahlarına
sahip yatırımcılar için farklı fayda fonksiyonları olabilir. Başka bir ifadeyle,
yatırımcıların farklı risk tercihlerine sahip olmaları, yatırımlarından sağladıkları
getiri/kayıplar sonucunda hissetlikleri hazzı etkilemektedir. Örnek olarak bir
yatırımcının şu iki senaryodan birini seçmek durumunda olduğunu düşünelim:
1. Garantili Senaryo: Yatırımcı 50 TL alır.
2. Belirsiz Senaryo: Yazı-tura atılır. Yazı gelirse 100 TL, tura gelirse 0 TL
alır.
Bu iki senaryoda da beklenen kazanç 50 TL’dir. Ancak farklı risk iştahına sahip
yatırımcılar, farklı senaryoları tercih edebilir:
Riskten Kaçınan Yatırımcı: Bu yatırımcı belirli bir ölçüde risk alarak bir getiri
elde etmek yerine, daha az risk alarak daha düşük bir getiri beklentisini tercih
eder. Verilen örnekte bu yatırımcıya risksiz 50 TL’nin altında bir teklif yapılmış
olsa, yatırımcı 0 TL kazanma riskini almaktansa, 50 TL’nin altındaki bu teklifi
değerlendirir.
Risk-Nötr Yatırımcı: Bu yatırımcı için risksiz 50 TL almak (garantili senaryo) ile
belirsiz senaryo arasında bir fark yoktur.
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Teori (devam)
Risk Seven Yatırımcı: Bu yatırımcı ancak garantili kazanç 50 TL’nin üstünde
olduğunda garantili senaryoyu tercih eder. Aksi durumda belirsiz senaryoyu
tercih ederek 100 TL kazanma şansını dener.
Beklenen fayda hipotezine göre yatırımcılar beklenen faydayı maksimize
edecek şekilde hareket ederler. Yatırımcıların risk iştahı, fayda fonksiyonunun
eğriliği ile doğrudan ilişkilidir: risk-nötr yatırımcılar lineer, risk seven
yatırımcılar konveks ve riskten kaçınan yatırımcılar konkav fayda
fonksiyonlarına sahiptir. Fayda fonksiyonun eğriliğinin artması riskten
kaçınmanın artması anlamına gelmektedir. Riskten kaçınmanın fayda
fonksiyonun eğrili ile ifade edilmesinde iki temel yöntem bulunmaktadır:

Mutlak Riskten Kaçınma (Arrow-Pratt mutlak riskten kaçınma ölçümü)
(1)

Görece Riskten Kaçınma (Arrow-Pratt mutlak riskten kaçınma ölçümü)
(2)
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Teori (devam)
Portföy Performans Ölçümü
Beklenen fayda teorisi, yatırımcı tercihlerinin getiri dağılımları ile niceliksel
olarak ifade edilmesini sağlar. Beklenen faydanın maksimize edilmesi için
yatırımcılar, yüksek getiri ve düşük risk elde edecekleri portföy veya yatırım
araçlarını tercih etmek isterler. Ancak yüksek getiri ve düşük risk hedefleri
çelişir; risk seviyesi çok yükseldiğinde yatırımcı beklenen getirisini azaltarak
riski azaltır, ya da getiri seviyesi çok düştüğünde riski artırarak beklenen
getirisini artırır.
GC Financial Research, portföy performanslarının ölçümü için beklenen fayda
teorisini kullanmaktadır. Fonmetre reytingleri için kullanılan performans
ölçümünde risk, risksiz bir yatırım aracına yatırım yapmak yerine alınan risk
olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda risk ve getiri arasındaki ödünleşim,
portföy performansının risksiz getiriye göre ayarlanması ile elde edilmektedir.
(3)
: Fayda Ayarlı Getiri
: Artık Getiri
Fayda Fonksiyonu ve Riskten Kaçınma
Fonmetre reyting ölçümünde, yatırımcılar için risk ve getiri arasındaki
ödünleşim riskten kaçınma katsayısı (gamma) ve fayda fonksiyonu
ifade edilmektedir.
ile
(4)
(5)
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Teori (devam)
Eşitlik 2'teki Arrow-Pratt görece riskten kaçınma ölçümü, eşitlik 3 ile birlikte
çözüldüğünde
elde edilir. Bu sonuçla birlikte riskten kaçınma ile
ifade edilebilir.
: Risk seven yatırımcı.
, Risk-nötr yatırımcı. Bu yatırımcı için riskli ve risksiz yatırım aritmetik
getiri ortalamaları aynı olduğu sürece farksızdır.
, Risk-nötr yatırımcı. Bu yatırımcı için riskli ve risksiz yatırım geometrik
getiri ortalamaları aynı olduğu sürece farksızdır. Bu durumda fayda
fonksiyonu şu şekilde ifade edilebilir:
.
, Riskten kaçınan yatırımcı. Bu yatırımcı temel olarak belirsiz bir yüksek
getiri yerine, daha düşük fakat daha kesin düşük getiriyi tercih etme
eğilimindedir.
Figür.1'de riskten kaçınma parametresi (gamma) 2 ve 3 olarak alındığında
fayda fonksiyonlarının durumu gösterilmiştir. Gamma parametresindeki artış,
riskten kaçınmanın artmasına neden olmaktadır.
Fonmetre fon reytinglerinde riskten kaçınan yatırımcı esas alınmaktadır.
Riskten kaçınma katsayısı
olarak alınmaktadır.
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Fayda Değeri
Teori (devam)
1.5
Gamma = 2
Gamma = 3
1
0.5
0
-20%
-10%
0%
10%
20%
Artık Getiri
Figür.1: Riskten kaçınma parametresi (gamma) 2 ve 3 iken fayda fonksiyonu.
Artık Getiri
Daha önce de belirtildiği gibi Fonmetre reytinglerinde riskten kaçınma
parametresi gamma
olarak alınaktadır. Eşitlik 4'teki fayda fonksiyonu
formu kullanıldığında, yatırımcının faydası aşağıdaki gibi ifade edilebilir.
(6)
Burada,
:
:
:
:
:
Yatırımcının faydası,
Herhangi bir sayı,
Herhangi bir pozitif sayı,
Haftalık geometrik artık getiri (repo getirisine göre),
Riskten kaçınma parametresi, gamma
olarak kullanılmıştır.
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Teori (devam)
ve
için, fayda fonksiyonu aşağıdaki gibi ifade edilir.
(7)
Bir enstrümanının başka bir enstrümanına göre zaman aralığındaki
geometrik artık getirisi aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.
(8)
Burada,
:
:
enstrümanının t zaman aralığındaki getirisi,
enstrümanının (repo) t zaman aralığındaki getirisi
olarak kullanılmıştır.
adet hafta içeren bir zaman aralığında, fon veya portföyünün
yıllıklandırılmış artık getiri performansı ise aşağıdaki gibi ifade edilir.
(9)
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Teori (devam)
Fayda Ayarlı Getiri
Yukarıdaki eşitlikler kullanıldığında, adet hafta içeren bir zaman aralığında,
fon veya portföyünün yıllıklandırılmış fayda ayarlı getiri performansı aşağıdaki
gibi ifade edilir.
(10)
Toplam Performans
Fonmetre reytinglerinde bir fonun toplam performansı , son 1 yıl, 3 yıl ve 5
yıllık zaman aralıklarındaki fayda ayarlı getirilerin ağırlıklı ortalaması şeklinde
hesaplanmaktadır.
(11)
Eğer bir fonun geçmişi 1 yıl veya üzerinde, ancak 3 yılın altında ise ağırlıklar:
,
fonun geçmişi 3 yıl veya üzerinde, ancak 5 yılın altında ise:
,
fonun geçmişi 5 yıl veya üzerinde ise:
olarak alınır.
Burada
bir yıl içindeki hafta sayısıdır. Toplam performans ölçümünde 3 ve
5 yıllık dönemlerin ağırlığı daha yüksek olsa da, son 1 yıl performansı her üç
durumda da ortalamaya dahil olduğundan en yüksek ağırlık son 1 yıl
performansındadır.
Teori (devam)
Fonmetre reytingleri toplam fon performansları üzerinden hesaplanmaktadır.
Her bir fon kategorisi için hesaplanan fon toplam performansları ile fon
reytingleri, 1'den 5'e kadar yıldızlar ile ifade edilmektedir. Toplam adet
farklı fon içeren bir kategoride, en düşük toplam performansa sahip yüzde
10'luk kısım 1 yıldız, almaktadır. Takip eden yüzde 20'lik kısım 2 yıldız, sonraki
yüzde 40'lık kısım 3 yıldız, takip eden yüzde 20'lik kısım 4 yıldız ve en yüksek
toplam performans değerine sahip yüzde 10'luk kısım 5 yıldız almaktadır.
Böylece fonların reyting seviyeleri yaklaşık bir çan eğrisi oluşturmaktadır.
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Sıkça Sorulan Sorular

Fon reytingleri hangi sıklıkla değişiyor?
Fon reytingleri her ayın son iş günü güncellenmekte ve takip eden ayın ilk
günü Fonmetre.com sitesinde yayınlanmaktadır.

Fonun son 3 yıl veya 5 yıllık ömrü yoksa reyting nasıl veriliyor?
Bir fonun reyting alabilmesi için en az 1 yıllık ömrü olması gerekmektedir.
Son 3 yıl veya 5 yıllık geçmişi olmayan fonlardan sadece son 1 yıl
performansı kullanılmaktadır.

Bazı fonların neden reytingleri yok?
Bir fonun Fonmetre reytingi alabilmesi için aşağıdaki şartları sağlaması
gerekmektedir.
1. Fonun en az son 1 yıllık verisinin bulunması.
2. Fonun bulunduğu fon kategorisinde en az 10 farklı fonun bulunması.
3. Fonun aktif olması, yani kapatılmamış olması.
4. Fonun serbest veya anapara korumalı fon olmaması.

Fon kategorileri neye göre belirleniyor?
Fonmetre fon reytingleri, Türkiye Kurumsal Yatırımcılar Derneği'nin
(TKYD) yayınladığı fon gruplarını esas almaktadır.

A fonunun reytingi B fonunun reytinginden neden farklı?
Öncelikle bu iki fonun reytinglerinin karşılaştırılabilmesi için aynı fon
kategorisinde olduğundan emin olunmalıdır. Farklı fon kategorilerindeki
fonların reytingleri karşılaştırma anlamında kullanılmamalıdır. Her fon
kendi bulunduğu fon kategorisi içinde değerlendirilmektedir.

Fon yönetim ücretleri fon reytinglerini etkiliyor mu?
Fon getirileri, yönetim ücretleri ve diğer kesintileri de barından net fon
fiyatları ile hesaplanmaktadır. Dolayısıyla fonun toplam performansı ve
reytingi, doğrudan fon yönetim ücretinden etkilenmektedir.
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.
Özet
Fonmetre fon reytingleri yatırım ve emeklilik fonlarının kendi kategorilerinde
yer alan rakiplerine göre performanslarını ölçmektedir. Performans ölçümü
risk ayarlı getiriler ile yapılmaktadır. Reytingler hesaplanırken, fonların son 1
yıl, 3 yıl ve 5 yıllık periyotlardaki repo getirisine göre haftalık artık getirileri
kullanılmaktadır.
Fonmetre reyting metodolojisi, fayda teorisini esas almaktadır. Bu teoriye
göre yatırımcılar riskten kaçınma eğilimine sahip olduklarından, riskten
kaçınmak için olası getirilerin bir kısmından vazgeçebilirler.
Fonmetre Reyting Metodolojisi, Temmuz 2012
©2012 Milenyum Teknoloji Bilişim Ar-Ge San. Tic. Ltd. Şti.