içindekiler giriş 1 birinci bölüm avrupa birliği`nde vergilendirmenin

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
1
BİRİNCİ B Ö L Ü M
AVRUPA BİRLİĞİ'NDE VERGİLENDİRMENİN T E M E L
ÖZELLİKLERİ VE VERGİ UYUMLAŞTIRMASI
6
1. Avrupa Birliği
6
1.1. Gelişim Süreci
6
1.1.1. Avrupa'nın Bütünleşme Süreci
6
1.1.2. Kurucu Antlaşmalardan Avrupa Birliği Antlaşmasına
(Avrupa Birliği'nin Doğuşu: Maastricht Antlaşması)
8
1.1.3. Amsterdam'dan Nice'e
10
1.1.4. Nice'den Günümüze: (Genişleme)
11
1.2 Avrupa Birliği Hukukunun Kaynaklan ve Kurumsal Yapısı.... 11
1.2.1. Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları
12
1.2.1.1. Birincil Mevzuat
12
1.2.1.2. İkincil Mevzuat
12
1.2.1.3. Diğer Kaynaklar
12
1.2.2. Avrupa Birliği'nin Kurumları
13
1.2.2.1. Konsey (The Council of European Union)
1.2.2.1.1. Konseyde Karar Alınırken
Kullanılan Oylama Yöntemleri
i. Basit Çoğunlukla Oylama
Kuralı (Simple Majority)
13
14
14
ii. Nitelikli Çoğunlukla Oylama
Kuralı (Qualified Majority) .... 14
iii. Oybirliğiyle Oylama Kuralı
(Unanimity) (Veto Hakkı)
15
1.2.2.2.
Komisyon (The European Commission)
17
1.2.2.3.
Parlamento (The European Parliament)
18
1.2.2.4.
Ekonomik ve Sosyal Komite (The Economic
and Social Committee)
20
vii
1.2.2.5.
Avrupa Birliği Mahkemesi, İlk Derece
Mahkemesi ve Yargısal Paneller (Uzmanlaşmış
Yargı Daireleri) (The European Comminities
Court of Justice and The Court of First
Instance and Judicial Panels)
20
1.2.2.5.1. Avrupa Birliği Mahkemesi (The
European Comminities Court of
Justice)
20
1.2.2.5.2. İlk Derece Mahkemesi (The Court of
First Instance)
22
1.2.2.5.3. Yargısal Paneller (Judicial Panels)
(Uzmanlaşmış Yargı Daireleri)
22
Avrupa Birliği'nde Vergilemenin Temel Özellikleri ve Vergi
Uyumlaştırması
23
2.1. Avrupa Birliği'nde Vergilemenin Temel Özellikleri
23
2.1.1. Birliğin Vergilendirme Yetkisi
23
2.1.2. Birliğin Vergilendirme İlkeleri
25
2.1.2.1. G ü m r ü k Birliği'nin Sağlanmasına
Yönelik Vergi Düzenlemeleri
26
2.1.2.2. Ayrımcı Vergilendirme ve Vergi İadesi Yasağı... 26
2.1.2.3. Devlet Yardımlarının Yasaklanması
2.1.2.4. Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi
2.2. Vergi Uyumlaştırması ve Hukuki Çerçeve
2.2.1. Vergi Uyumlaştırma Kavramı ve Prosedürü
2.2.1.1. Vergi Uyumlaştırma
Kavramı
27
28
29
29
29
2.2.1.2. Vergi Uyumlaştırma
Prosedürü
2.2.2. Vergi Uyumlaştırmasının Gerekliliği
29
32
2.2.2.1. Zararlı Vergi Rekabetinden Kaçınma
32
2.2.2.2. Topluluğun Hedeflerine Ulaşma
32
2.2.3. Vergi Uyumlaştırmasının Hukuki Temelleri
33
2.2.3.1. Dolaylı Vergilerin Uyumlaştırılmasının Hukuki
Temelleri
33
2.2.3.2. Dolaysız Vergilerin Uyumlaştırılmasının Hukuki
Temelleri
34
2.2.4. Vergi Uyumlaştırmasında Karşılaşılan Sorunlar
36
2.2.4.1. Politik Engeller
37
2.2.4.2. Hukuki Engeller
37
2.2.4.3. Vergi Yapılarındaki Engeller
37
İKİNCİ BÖLÜM
AVRUPA BİRLİĞİ'NDE DOLAYSIZ V E F
UYUMLAŞTIRMA ÇALIŞMALARI
*">DE
1. Kurumlar Vergisi Alanında
38
38
1.1. Günümüze Kadar Kabul Edilen Kurumlar Vergisine
İlişkin Düzenlemeler
1.1.1. Şirket Kuruluşu, Sermaye Artırımı Üzerinden
Alınan Damga Vergisi ile İlgili 9 Nisan 1973
tarih ve 73/80 sayılı Direktif
42
43
1.1.1.1. Direktifin Çıkarılmasında Dikkate
Alınan Unsurlar
44
1.1.1.2. Damga Vergisine Tabi Olacak
İşlemler ve Uygulanma Koşulları
44
1.1.2. Karşılıklı İdari İşbirliği Direktifi (The Mutual
Assistance Directives)
45
1.1.2.1. Direktifin Çıkarılmasında Dikkate
Alman Unsurlar
46
1.1.2.2. Direktifin Kapsamına Giren
Vergiler ve Yetkili Makam
46
1.1.2.3. Direktifin Uygulanması
47
1.1.2.3.1. Talep Üzerine Bilgi
Değişimi
47
1.1.2.3.2. Otomatik Bilgi Değişimi.. 47
1.1.2.3.3. Kendiliğinden Yapılan
Bilgi Değişimi
47
1.1.2.3.4. İlgili Ülkenin Vergi
Personeli ile Ortak
Çalışma
48
ix
1.1.2.4. Bilgileri Ulaştırma Süresi ve Elde
Edilecek Bilgilerin Gizliliği
1.1.2.5. Bilgi Değişiminin Sınırları
1.2. Temmuz 1990 Paketi
48
50
51
1.2.1. Birleşme Direktifi (The Mergers Directive)
1.2.1.1. Kabul Edilme Süreci
51
52
1.2.1.2. Direktifin Kabul Edilmesinde
Dikkate Alınan Unsurlar
53
1.2.1.3. Yararlanma Koşulları
53
1.2.1.4. Direktifte Tanımlanan İşler
54
1.2.1.5. Direktifin Sağladığı Ortak Vergi
Sistemi
57
1.2.1.5.1. Şirketin Vergilendirilmesi
Açısından
57
1.2.1.5.2. Hissedarların
Vergilendirilmesi
Açısından
58
1.2.2. Ana Şirket - Bağlı Şirket Direktifi
(The Parent -Subsidiary Directive)
59
1.2.2.1. Kabul Edilme Süreci
60
1.2.2.2. Direktifin Kabul Edilmesinde
Dikkate Alınan Unsurlar
61
1.2.2.3. Direktifin Uygulama Alanı ve
Koşulları
61
1.2.2.4. Direktifin Sağladığı Olanaklar
62
1.2.3. Tahkim Sözleşmesi (Arbitration Convention)
65
1.2.3.1. Direktifin Kabul Edilmesinde
Dikkate Alınan Unsurlar
65
1.2.3.2. Kabul Edilme Süreci ve Yasal
Temeli
66
1.2.3.3. Tahkim Sözleşmesinin Uygulama
Alanı
67
1.2.3.4. Sözleşmenin Uygulanmasında
Temel İlkeler
67
1.2.3.5. Tahkim Sözleşmesinde İzlenecek
Aşamalar
68
1.2.3.5.1. Karşılıklı Yardım
Aşaması
68
1.2.3.5.2. Karşılıklı Anlaşma
Aşaması
69
1.2.3.5.3. Danışma Komisyonu
Aşaması
69
1.2.3.5.4. Yetkili Makamlarca
Karar Verme Aşaması
70
1.3. Faiz ve Royalty (Lisans Ücreti) (Gayri Maddi Hak
Bedeli Ödemeleri) Direktifi (The EU Interest and
Royalty Directive)
71
1.3.1. Kabul Edilme Süreci
72
1.3.2. Direktifin Kabul Edilmesinde Dikkate Alınan
Unsurlar
73
1.3.3. Faiz ve Royalty Terimi
73
1.3.4. Yararlanma Koşulları
73
1.3.5. Hile ya da Kötüye Kullanım Durumu
76
1.3.6. Direktifin Uygulamaya Girme Dönemi
77
1.4. Avrupa Şirketi (Societas Europaea) (SE)
79
1.4.1. Kuruluş Usul ve Esasları...
80
1.4.2. Tabi Olacağı Vergisel Kurallar
81
1.4.2.1. Avrupa Şirketi'nin Vergi İşlemleri
81
1.4.2.2. Ulusal Vergi Kurallarının Uygulanması
83
1.4.2.3. A T Antlaşması ve Dolaysız Vergi
Direktiflerinin Uygulanması
84
1.4.3. Avrupa Şirketi'nin Karşılaşacağı Spesifik Vergi
Problemleri (Sınır Ötesi Kâr ve Zararların
Dengelenmesi)
84
1.4.4. Avrupa Şirketi'nin Topluluk Amacına ve Vergi
Uyumlaştırmasına Katkısı
85
2. Gelir Vergisi Alanında
86
xi
2.1. Bireysel Tasarruflara Ödenen Faize ilişkin Direktif
(Taxation of Savings Income Directive)
86
2.1.1. Direktifin Çıkarılmasında Dikkate Alınan
Unsurlar
87
2.1.2. Direktifin Amaç ve Kapsamı
87
2.1.3. Direktifin Uygulanması
88
2.1.3.1. Otomatik Bilgi Değişim Sistemi
88
2.1.3.2. Stopaj Uygulaması
89
2.1.3.3. A B Üyesi Olmayan Ülkelerin
Direktif Karşısındaki Durumu
91
3. Dolaysız Vergilerin Uyumlaştırmasına Yönelik Teklif ve Öneriler... 93
3.1. Kurumlar Vergisi ile İlgili Direktif Teklif ve Önerileri
93
3.1.1. K â r Paylarının Vergilendirilmesi ve Ekonomik
Anlamda Çifte Vergilendirilme Sorununa Dair Teklif.. 94
3.1.2. Kurumlar Vergisi Matrahının Uyumlaştırılmasına
Dair Teklif ve Öneriler
95
3.1.2.1. İkamet Devletinde Vergilendirme (İDV)
(Home State Taxation) Önerisi
95
3.1.2.2. Ortak Birleştirilmiş (Konsolide) Kurumlar
Vergisi Matrahı (OBKVM) Önerisi
95
3.1.2.3. Avrupa Birliği Kurumlar Vergisi (European
Union Company Income Tax) Önerisi
96
3.1.2.4. Tek (Zorunlu) Uyumlaştırılmış Vergi Matrahı
(A Single Compulsory Harmonised Tax Base)
Önerisi
96
3.1.3. Diğer Bazı Konular
99
3.1.3.1. Şirketlerin Vergilendirilmesine İlişkin İyi
Uygulama İlkeleri (The Code of Conduct for
Business Taxations)
99
3.1.3.2. Hangi Tip Şirketlerin Kurumsal Vergisine
Tabi Olacağı
100
3.1.3.3. Vergi Borçlarının Uygulanması Üzerine
Direktif Tasarısı
101
3.1.3.4. Şirket Zararlarının İleriki Yıl Gelirlerinden
İndirilmesi
101
xii
3.2. Gelir Vergisi ile İlgili Direktif Taslak ve Tasarıları
102
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DOLAYSIZ VERGİLERİN UYUMLAŞTIRILMASINDA A V R U P A
BİRLİĞİ M A H K E M E S İ ' N İ N (ABM) ROLÜ
103
1. Çeşitli Vergi Yargı Sistemleri ve ABM'nin Konumu
103
1.1. Vergi Yargı Sistemleri
103
1.2. Vergi Yargısı Sistemleri İçinde ABM'nin Rolü
104
1.3. ABM'nin Konumu ile Ulusal Mahkemelerin Konumunun
Karşılaştırılması
105
2. ABM'nin Dolaysız Vergilerin Uyumlaştırılmasına Yönelik Kritik
Kararları
106
2.1. Uyuşmazlığın Mahkemeye Götürülme Şekli
106
2.2. Mahkeme'nin Değerlendirme Kriterleri
106
2.2.1. Ayrımcılık Kriteri Prensibi (The Principle of
Discriminations)
106
2.2.1.1. Ayrımcılık Prensibi Temelinde Uluslararası
Vergi Hukuku'na Karşı Topluluk Hukuku'nun
Üstünlüğü
107
2.2.1.2. İkamet Eden - Etmeyen Temelinde Açık ve
Gizli Ayrımcılık
108
2.2.1.2.1. Karşılaştırabilirlik Testi
2.2.1.2.2. Haklı
Neden
Cohesion)
Testi
2.3. Bireylerin Vergilendirilmesiyle İlgili Temel Davalar
2.3.1. Kişilerin Serbest Dolaşımına İlişkin
109
(Fiscal
110
111
113
2.3.1.1. Biehl Davası
113
2.3.1.2. Schumacker Davası
114
2.3.1.3. Gschwind Davası
116
2.3.1.4. Gilly Davası
117
2.3.1.5. Zurstrassen Davası
118
2.3.1.6. Wallentin Davası
118
2.3.2. Hizmetlerin Serbest Dolaşımına İlişkin
119
xiii
2.3.2.1. Bachmann Davası
1
2.3.2.2. Asscher Davası
1 2 1
2.3.2.3. Vestergaard Davası
1
2.3.3. Sermayenin Serbest Dolaşımına İlişkin
1
9
2
2
13
2
2.3.3.1. Verkooijen Davası
1
2
3
2.3.3.2. "D" Davası
1
2
4
2.3.3.3. Manninen Davası
l
z
o
2.3.3.4. Lenz Davası
1
2
8
1
2
9
l
i
y
2.3.4. İşyeri Kurulum Özgürlüğüne İlişkin
2.3.4.1. Wielockx Davası
2.4. Kuruluşların Vergilendirilmesiyle İlgili Temel Davalar
130
2.4.1. İşyeri Kuruluş Özgürlüğü
1
l
2.4.1.6. Eurovvings Davası
2.4.1.7. Marks & Spencer Davası
J
V
132
2.4.1.2. Baars Davası
2.4.1.4. Colmer Davası
2.4.1.5. X A B ve Y A B Davası
0
130
2.4.1.1. Avoir Fiscal Davası
2.4.1.3. Halliburton Davası
3
132
*
134
X J
1
3
5
135
1
3
7
138
2.4.2. Yerleşme Özgürlüğü
2.4.2.1. St Gobain Davası
1
3
8
2.4.2.2. A M I D Davası
1
4
0
2.4.2.3. Fütura Participation Davası
2.5. Dolaysız Vergilerin Uyumlaştırmasına İlişkin Avrupa
Birliği Mahkemesi Kararlarının Değerlendirilmesi
3. Avrupa Toplulukları Birliği Mahkemesi'nin Dolaysız Vergilerin
Uyumlaştırılması Üzerinde Etkisi
xiv
* *
4
141
1 4 4
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE DOLAYSIZ VERGİ SİSTEMİ'NİN A V R U P A BİRLİĞİ
DOLAYSIZ VERGİ SİSTEMİ KARŞISINDAKİ D U R U M U
147
1. Kısaca Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri
147
2. Türkiye'nin Vergi Uyumlaştırnıası İle İlişkisi
148
2.1. Türkiye-AB İlişkilerini Düzenleyen Temel Hukuki Metinlerde
Yer Alan Vergilendirme İle İlgili Düzenlemeler
149
2.1.1. Ankara Anlaşması Hükümleri
149
2.1.2. Katma Protokol Hükümleri
149
2.1.3. 6 Mart 1995 Tarihli Ortaklık Konseyi Kararı
Hükümleri
150
2.1.4. Katılım Ortaklığı Belgesi ve İlerleme Raporlarında
Vergilendirme İle İlgili Tespit ve Değerlendirmeler .... 151
2.1.4.1. Katılım Ortaklığı Belgesi Açısından
151
2.1.4.2. İlerleme Raporu Açısından
151
2.1.4.3. Müzakere Çerçeve Belgesi Açısından
152
2.2. Türkiye'nin Vergi Uyumlaştırma Zorunluluğu Var mıdır?... 153
2.2.1. 3 Ekim 2005 tarihi Öncesi Değerlendirme
153
2.2.2. Müzakerenin Başlaması Sonrası Değerlendirme
154
2.3. Avrupa Birliği'nin Vergilendirme Konusundaki Temel
İlkelerine Türkiye'nin Uyumu
2.3.1. Vergilendirme Yetkisi Açısından
2.3.2. Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları
Açısından
154
154
156
3. Türk Dolaysız Vergi Mevzuatının Avrupa Birliği Mevzuatına
Uyumu
157
3.1 Kurumlar Vergisi Alanında Çıkartılan Direktiflere Türk
Vergi Mevzuatının Uyumu
157
3.1.1. Şirket Kuruluşu, Sermaye Artırımı Üzerinden Alınan
Damga Vergisi ile ilgili Direktif Açısından
158
3.1.2. Karşılıklı İdari İşbirliği Direktifi Açısından
158
3.1.3. Birleşme Direktifi Açısından
160
XV
3.1.3.1. T ü r k Ticaret Kanununda (TTK) Birleşmeye
İlişkin Hükümlerin Direktif Açısından
Değerlendirilmesi
161
3.1.3.2. Şirket Birleşmelerinin Vergilendirilmesine Dair
Kurumlar Vergisi Mevzuatımızdaki Hükümlerin
Direktif Açısından Değerlendirilmesi
163
3.1.3.2.1. Birleşme
163
3.1.3.2.2. Devir, Bölünme ve Hisse Değişimi
164
3.1.4. Ana Şirket- Bağlı Şirket Direktifi Açısından
166
3.1.5. Tahkim Sözleşmesi Açısından
168
3.1.6. Faiz ve Royalty (Lisans Ücreti) (Gayrimaddî Hak
Bedeli Ödemeleri) Derektifı Açısından
169
3.1.6.1. Faiz Kazançlarına İlişkin
170
3.1.6.2. Gayrimaddi Hakların Elden Çıkarılmasından
Sağlanan Kazançlara İlişkin
170
3.1.7. Avrupa Şirketi Kuruluş Yasasına İlişkin T ü z ü k
Açısından
1 7 2
3.2. Gelir Vergisi Alanında Çıkartılan Direktifler Açısından
173
3.2.1. Bireysel Tasarruflara Ödenen Faizin
Vergilendirilmesine İlişkin Direktif Açısından
173
3.3. U y u m l a ş t ı n l m ı ş Düzenlemeler Dışında Genel Uygulamalar
Açısından
3.3.1. Kurumlar Vergisi K a p s a m ı n d a
176
3.3.2. Gelir Vergisi Kapsamında
179
3.4. ABM'nin
Dolaysız
Vergilere
İlişkin
Verdiği
Kararlar
Açısından
SONUÇ VE Ö N E R İ L E R
KAYNAKÇA
101
1 0 1
183
1 8 8
EKLER
EK-1 AVRUPA BİRLİĞİ'NİN GELİŞİMİNE DAİR ÖNEMLİ
TARİHLER
202
EK-2 TÜRKİYE'NİN AVRUPA BİRLİĞİ'NE KATILIMINA İLİŞKİN
ÖNEMLİ TARİHLER
_
205
xvi
EK-3 A V R U P A TOPLULUĞU ANTLAŞMASLN1N VERGİLERLE
İLGİLİ HÜKÜMLERİ
207
EK-4 D O L A Y S I Z VERGİLERE İLİŞKİN A V R U P A BİRLİĞİ
DİREKTİFLERİ
210
EK-5
A V R U P A BİRLİĞİ MAHKEMESÎ'NİN D O L A Y S I Z
VERGİLERE İLİŞKİN T E M E L D A V A L A R I
EK-6 A V R U P A BİRLİĞİ'NDE K A R A R A L M A PROSEDÜRÜ
211
233