araştırma bülteni - Orman Genel Müdürlüğü

T.C
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
İÇ ANADOLU ORMANCILIK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ
ARAŞTIRMA BÜLTENİ
KUZEYDOĞU ANADOLU’NUN EKOSİSTEMLERİ
GİRİŞ
Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi olarak
tanımladığımız araştırma alanı, batıda Rize
Erzurum, güneyde Erzurum ve Aras
havzasının güney kesimlerini, kuzeyde
Karadeniz, doğuda Türkiye Sovyet Rusya
arasında kalan sahayı kapsamaktadır. Bu
saha genel olarak çok arızalı bir görünüm
arz etmektedir. Bölgenin kuzeyinde KDGB
yönünde uzanan ve akarsularla 500-1500 m
kadar
yarılmış
orojenik
kuşaklar,
güneydoğuda ise volkanik platolar, dağlar
ve bunların arasında uzanan tektonik
kökenli oluk ·ve havzalar yer almaktadır.
Bu
araştırma,
bölgede
ormancılık
faaliyetlerinin
rasyonel
olarak
yönlendirilmesi özellikle ağaçlandırmada
tür seçimi, orman bakım ve işletme
işlevlerine ışık tutmak ve dolayısıyla doğal
dengenin
mümkün
olduğu
ölçüler
içerisinde yeniden sağlanmasını temin
etmek gayesi ile hazırlanmıştır. Bölgede
ormancılık açısından iki önemli sorun
bulunmaktadır.
Bunlardan
birincisi
ağaçlandırma
yapılacak
alanların
belirlenmesi ve bu alanların halihazırdaki
ekolojik koşullarına göre yetişecek türlerin
tespit edilmesidir. İkincisi ise, mevcut bitki
örtüsünün özellikle ormanların evrimi,
ortama uygunluk gösterip göstermediğinin
saptanması, başka bir anlatımla optimum
koşullar altında olup olmadığının tespit
edilmesidir. Bu durum sarıçam ormanları
için büyük önem taşımaktadır. Nitekim,
sarıçam, bölgede Karadeniz kıyısından
başlamakta, iç kısımlarda alpin zona,
depresyon alanlarına antropojen step, çayır
alanların ve kuru orman ortamına kadar
sokulmaktadır. Bu kadar geniş bir yayılma
alanı olan sarıçamın optimum yetişme
alanlarının belirlenmesi ve relik olarak
bulunan sahaların tespit edilerek bu
alanların korunması gereklidir. Başka bir
anlatımla bölgedeki ormanlar yetişme
ortamları dikkate alınarak çok nemli
ılıman yayvan yapraklı, nemli soğuk iğne
yapraklı, kuru orman çalı; otsu
formasyonları da çayır, step gibi,
fizyonomik
görünümleri
ve
tür
kompozisyonları
dikkate
alınarak
sınıflandırılmıştır. Ayrıca, tahrip sonucu
orman örtüsünün kaldırılması ile doğal
dengesi tamamen bozulan alanlarda
antropojen, ana materyal ve morfolojinin
ortama tamamen hakim olduğu sahalarda
jeosistemler olarak ayırt edilmiştir veya bu
Sistemlere sokulmuştur.
YAPILAN ÇALIŞMALAR
Yetişme Ortamı ve/veya Ekosistemlerin
Saptanması:
Araştırma alanının ekolojik şartlarını
ortaya koymak için: Tüm sahanın 1/500
000
ölçekli
litoloji-jeoloji
haritası
yapılmıştır; Araştırma alanının genel
morfolojik özelliklerini belirten 1/500 000
ölçekli
jeomorfoloji
haritası
tertiplenmiştir;
Araştırma alanındaki
bütün
meteoroloji
istasyonlarının
verilerine göre, sahanın genel sıcaklık,
yağış, bulutluluk, nispi nem vb. gibi ana
iklim özellikleri aydınlatılmıştır; Araştırma
alanında 100’den fazla toprak profil çukuru
açılmış,
bu toprak profillerine dayalı
olarak, sahanın 1/500 000 ölçekli toprak
haritası çizilmiştir, topraklar zonal, azonal
ve
intrazonal
kategoriler
altında
sınıflandırılmıştır; 1/25 000 ölçekli
amenajman planlarından da istifade
edilerek sahanın bitki örtüsü vejetasyon
formasyonları halinde sınıflandırılmış ve
sahanın: 1/500 000 ölçekli vejetasyon
haritası yapılmıştır. Arazi çalışmaları
esnasında l000'den fazla otsu ve odunsu
bitki örnekleri toplanmış, bu bitkilerin
teşhislerine
göre
vejetasyon
formasyonlarının sınıflandırılmasına ışık
tutmuştur.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırma alanındaki Karadeniz sahil
kuşağında çok nemli ılıman iklim şartları,
güney ve güneydoğuya doğru yerini karasal
soğuk iklim şartlarına bırakmaktadır.
Sahanın kuzeyinde asit reaksiyonlu
kahverengi orman, kırmızımsı sarımsı
podsolümsü topraklar, 2000-2500 m
arasında
sarıçam
ormanları
altında
kahverengi orman toprakları, orman
sınırının üstünde yüksek dağ çayır
toprakları, Erzurum ve Aras havzalarında
kahve ve kestane renkli topraklar
bulunmaktadır. Erozyona uğrayan alanlarda
ise ana materyalin etkili olduğu intrazonal
topraklar hakimdir. Araştırma sahasının
kuzeyi AvrupaSibirya flora bölgesinin
kolşik, yüksek kesimleri AvrupaSibirya,
güneyi özellikle depresyon alanları İranTuran fitocoğrafya bölgesi dahilinde
bulunmaktadır. Nitekim, artan nüfusu
beslenmesi için daha fazla alan tarıma
açılmış, daha fazla hayvan beslenmesi de,
mer'a ve ormanları aşın şekilde zorlanmış
ve sonuçta orman ve otlak alanları önemli
miktarda daralmış ve dejenere olmuştur.
Doğal ortamın temsilcisi olan klimaks tür
ve toplulukların kısmen ve tamamen
ortadan kaldırılması ile ortamın genel
olarak kurakçıl, dikenli, acı tür ve
topluluklada
işgal
edilmesi,
doğal
potansiyelin düşmesine ve o sahadan
optimum
faydalanmanın
ortadan
kalkmasına neden olmaktadır. Bölgede
ormancılık açısından iki önemli sorun
bulunmaktadır.
Bunlardan
birincisi
ağaçlandırma
yapılacak
alanların
belirlenmesi ve bu alanların halihazırdaki
ekolojik koşullarına göre yetişecek türlerin
tespit edilmesidir. İkincisi ise, mevcut
bitki örtüsünün özellikle ormanların
evrimi ve bitki örtüsünün ortama uygun
durumunun saptanması, klimaksa ulaşacak
bitkilerin belirlenmesi, ortalama yoğunluk
gösterip göstermediğinin saptanmasıdır.
Araştırmanın
ana
amacı
ormanlık
faaliyetlerine yönelik olduğu için,
bölgenin ekolojik koşulları dikkate
alınarak bölgedeki bitki örtüsünün tür ve
topluluklarına göre, geniş anlamda
vejetasyon formasyonlarına göre, bölge
Orman ekosistemleri; çok nemli ılıman
yayvan yapraklı orman ekosistemi, soğuk
nemli iğne yapraklı orman ekosistemi,
nemli yarı nemli karasal soğuk iğne
yapraklı (sarıçam) orman ekosistemi ve
kuru orman çalı ekosistemi olmak üzere 4
gruba ayrılmıştır. Otsu vejetasyon
ekosistemleri de step ekosistemi, uzun
boylu çayır (step çayırları) ekosistemi,
alpin çayırlar ekosistemi ve dağ stepleri
ekosistemi
olmak
üzere
gruplara
ayrılmıştır. Ayrıca, tuzlu alkali jipsli
Oligo-Miyosen çökellerinin ve kuvvetli
alkalen reaksiyon gösteren ultrabazik yeşil
kayaların yüzeye çıktığı alanlar da ayrı bir
jeosisteme dahil edilmiştir.
Lider:
Doç. Dr. İbrahim ATALAY
Yürütücüler: Mehmet TETİK, Dr. Özer
YILMAZ
Yılı: 1985
Teknik Bülten No:141
İç Anadolu Ormancılık Araştırma
Enstitüsü Müdürlüğü.
Ceyhun Atuf KANSU Cad. No:142
Balgat/ANKARA.
Tel
: 0 312 213 17 34
Faks : 0 312 212 29 44
Web: www.oae. gov.tr/yayınlar