maddenin gaz hâli
advertisement
Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji MADDENİN HALLERİ • Genel olarak madde ya katı ya sıvı ya da gaz hâlinde bulunur. • İstenildiğinde ortam şartları elverişli hâle getirilerek bir hâlden diğerine dönüştürülebilir. • Maddenin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâli vardır. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji MADDENİN KATI HÂLİ • Belirli bir şekle ve hacime sahiptir. • Katı maddeyi oluşturan atom ve moleküller birbirine çok yakındır. • Aralarındaki boşluklar çok azdır. Atom ve moleküller arasında bir düzenlilik vardır. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji MADDENİN SIVI HÂLİ • Belirli bir şekile sahip değildir. • Sıvılar akışkan olduklarından bulundukları kabın şeklini alır. • Sıvı hâlde atom veya moleküller katılardan daha düzensiz olup tanecikler arası boşluklar katılardan daha fazladır. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji MADDENİN GAZ HÂLİ • • • • • • Atom veya molekülleri arasında boşlukların çok olduğu durumdur. Gaz tanecikleri düzensiz olarak hareket ederler. Bu hareketleri sırasında gaz molekülleri birbiri ile homojen olarak karışabilirler. Bunların yayılmaları hissedilebilir veya gözle takip edilebilir. Bir odaya damlatılan bir kolonyanın kokusu kısa sürede hissedilirken, bir sigara dumanının yayılması da gözle takip edilebilir. Gazların belirli bir şekil ve hacimleri yoktur. Konuldukları kabı dolduracak şekilde genleşerek kabın şeklini ve hacmini alırlar. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji Süblimleşme • Katı haldeki bir maddenin gaz fazına geçme olayı süblimleşme olarak adlandırılır. • Naftalin ve iyot süblimleşen maddelere örnek verilebilir. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji MADDENİN ORTAK VE AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ – Maddenin Ortak Özellikleri – Kütle – Hacim – Eylemsizlik Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji HACİM • Bir cismin uzayda kapladığı yere o cismin hacmi denir. • Sıvılar ve gazlar doldurdukları kabın hacmini alırlar. • Katıların belirli hacimleri vardır. • Düzgün geometrik şekile sahip katılar için hacim : Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji KÜTLE • Kütle , bir cismin içerdiği madde miktarının ölçüsüdür. • Sıcaklık ve bulunulan yere göre değişmez. • Eşit kollu terazi ile ölçülür. • Birimi g-kütle veya kg-kütle dir. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji AĞIRLIK Bir gezegenin cisimlere uyguladığı kuvvete ağırlık denir. Çekim kuvvetinin olmadığı yerde ağırlık yoktur. G ile gösterilir. Dünyada 60 N ağırlığındaki bir adam Ayda, yerçekimi ivmesi 6 kat daha küçük olduğu için,10 N ağırlığındadır. • Birimi Newton dur. • • • • • • • Özhan ÇALIŞ G=m. g Ağırlık= Kütle X Yerçekimi ivmesi Bilgi İletişim ve Teknoloji MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ – Öz kütle – Erime ve kaynama noktası – Çözünürlük – Sıcaklıkla genleşme – Esneklik – İletkenlik Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji ÖZ KÜTLE • Maddelerin 1 cm3 ünün gram cinsinden ağırlığına öz kütle denir. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji YALNIZ ÖZ KÜTLESİ BİLİNEN BİR MADDENİN HANGİ MADDE OLDUĞU ANLAŞILABİLİR Mİ? • Nikelin öz kütlesi 8,9 g/cm3’tür. Acaba öz kütlesi 8,9 g/cm3 olan bir madde nikel midir? Öz kütle demir 7,86 g/cm3 ve gümüş 10,5 g/cm3 ’tür. • Belli bir oran da demir ve gümüşten karıştırarak öz kütlesi 8,9 g/cm3 olan alaşım hazırlanabilir. • Bu durumda öz kütleleri 8,9 g/cm3 olan madde nikel de olabilir, demir – gümüş alaşımı da olabilir. • Demek ki, öz kütle yalnız başına tam anlamıyla ayırt edici olma özelliği göstermeyebiliyor. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji ERİME VE KAYNAMA NOKTASI – Katı maddelerin ısıtıldığında sıvı hale geçtiği sıcaklık erime noktası, sıvı maddelerin gaz haline geçtiği sıcaklık kaynama noktasıdır. – Kaynama noktasında sıvının buhar basıncı açık hava basıncına eşittir. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji ERİME VE KAYNAMA NOKTASINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER • Basınç : saf su 1 atm basınç altında 100 °C’ de kaynamaktadır. • Ortamın basıncı düşerse kaynama noktası da düşer. • Safsızlık : içerisinde çözünmüş madde bulunduran çözeltiler saf maddeye göre daha yüksek sıcaklıkta kaynar. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji ÇÖZÜNÜRLÜK – Sabit bir sıcaklıkta 100 gram suda çözünebilen maksimum madde miktarına o maddenin o sıcaklığındaki çözünürlüğü denir. – Çözünürlük, çözücü ve çözünenin cinsine, basınç ve sıcaklığa bağlıdır. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji SICAKLIKLA GENLEŞME • Genleşme, ısıtılan cisimlerin boyunda, yüzeyinde veya hacmindeki değişmedir. • Genleşme katı ve sıvılar için ayıt edici bir özelliktir. • Sıcaklığın artmasıyla maddelerdeki hacimce genleşme miktarı sıvılarda katılardan fazla, gazlarda da sıvılardan fazladır. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji ESNEKLİK • Esneklik, yalnız katılar için ayırt edici bir özelliktir. • Sıvı ve gazların esneme özelliği yoktur. • Katı maddelerin biçim değiştirmeksizin etkisinde kalacağı en yüksek gerilme değeri esneklik sınırıdır. • Bu değer geçildiğinde katı maddede eski haline döndürülemeyecek değişiklikler gözlenir. • Esneklik sınırı aşıldığında binaların göçmesi gibi. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji İLETKENLİK • İletkenlik, üzerinden geçen elektrik akımına karşı maddelerin gösterdiği kolaylıktır. • Madde elektrik akımına karşı ne kadar az direnç gösterirse o kadar iyi iletkendir. Özhan ÇALIŞ Bilgi İletişim ve Teknoloji
