Antalya ili Serik ilçesinde ekonomik olarak yetiştirilen önemli tarım

Giriş: Antalya ili Serik ilçesinde ekonomik olarak yetiştirilen önemli tarım ürünlerini
turunçgil, nar ve
zeytin oluşturmaktadır. Dünyada bitki paraziti nematodların bu kültür bitkilerinde önemli
verim
kayıplarınana neden oldukları bildirilmektedir. Türkiye'de turunçgil bitkilerinde zararlı
nematod grupları
üzerinde önemli çalışmalar olmakla birlikte, zeytin ve nar kültürlerinde bitki paraziti
nematodlar üzerine
yürütülmüş bir çalışma bulunmamaktadır. Bitki paraziti nematodların belirlenmesi
zararlıya karşı
geliştirilecek mücadele stratejisinde ve yeni kurulacak bahçelerde anaç seçiminde çok
önemlidir. Bu
çalışmada Antalya-Serik ilçesinde turunçgil, nar ve zeytin kültürlerinde farklı besin
rejimlerine sahip
nematodlar ve önemli bitki paraziti nematod gruplarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Gereçler ve Yöntemler: Çalışmanın yapıldığı örnekleme beldeleri ve örnekleme sayıları
Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı Tarım İl Müdürlükleri tarafından il bazında hazırlanan master
planı kaynak
alınarak planlanmıştır. Serik ilçesi 3 alt bölgeye ayrılarak turunçgil, nar ve zeytin
kültürlerinin yoğun
yetiştirildiği 21 köy 68 bahçeden 2012 yetiştirme sezonunda periyodik olmayan
zamanlarda toprak ve
kök örnekleri alınmıştır. Toprak ve kök örneklemeleri bel küreği yardımıyla bir bahçenin
10 farklı
noktasından, 20-30 cm toprak derinliğinden yapılmıştır. Toprak ve kök örneklerinden
farklı besin
rejimine sahip nematodlar Geliştirilmiş Baermann huni yöntemi kullanılarak elde
edilmiştir. Toprak
örneklerinin analizinde 100 g toprak, bitki köklerinde ise 1 g yaş kök ağırlığı olarak
tartılan kılcal kökler
kullanılmıştır. Topraktan elde edilen nematodların ışık mikroskobunda cins düzeyinde
sayımları
yapılmıştır. Ayrıca nar ve zeytin köklerinde kök-ur nematodlarının neden oldukları ur
sayımları, turunçgil
köklerinde yarı endoparazit beslenen turunçgil nematodları asit fuksin çözeltisiyle
boyanarak binoküler
mikroskop altında sayılmıştır.
Bulgular: Serik ilçesinde turunçgil, zeytin ve nar bahçelerinden alınan örneklerden elde
edilen verilerde
toplam nematod yoğunluğu en çok turunçgil örneklerinde tespit edilmiştir. Turunçgil
bahçelerinden
alınan örneklerin %97’sini bitki paraziti nematodlar oluştururken, %3'ünü diğer besin
rejimine sahip
nematodlar oluşturmuştur. Zeytin ve narda bitki paraziti nematodu oranları sırasıyla %
19 ve %71 olarak
saptanmıştır. Çalışmanın yürütüldüğü 3 kültür bitkisinde avcı nematod faunası çok
düşük yoğunluklarda
bulunmuştur. Turunçgil bahçelerinde nematod faunasında en yüksek yoğunluğa
Tylenchulus
semipenetrans'ın sahip olduğu görülmüştür. Bölgesel olarak bakıldığında turunçgil
nematodunun
1.bölgede daha yoğun olduğu tespit edilmiştir. Zeytin bahçelerinde ise bitki paraziti
nematod
gruplarından Helicotylenchus spp.'nin yüksek yoğunlukta olduğu saptanmıştır. Zeytin
ağaçlarından alınan
kök örneklerinde Meloidogyne spp. de tespit edilmiştir. Nar bahçelerinde de bitki
paraziti nematod
gruplarından Helicotylenchus ve Meloidogyne türlerinin yüksek yoğunlukta bulunduğu
görülmüş,
Helicotylenchus spp.’nin 1.bölgede, Meloidogyne spp.’nin ise 2.bölge de daha yoğun
bulunduğu tespit
edilmiştir. Nar kök örneklerinin %90’ının kök-ur nematoduyla bulaşık olduğu
saptanmıştır.
Sonuç ve Tartışma: Turunçgil örneklerinde T. semipenetrans‘ın baskın tür olduğu
belirlenmiştir. Zeytin
kültürlerinden alınan örneklerde nematod faunasında daha fazla çeşitlilik bulunmuştur.
Bunun nedeninin
zeytin yetiştiriciliğinin çoğunlukla yoğun tarımsal uygulamaların yapılmadığı yamaç ve
dağlık bölgelerde
yapılmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Tylenchulus semipenetrans’ın 1 g
kökteki ekonomik zarar
seviyesi 400 dişi birey olarak bildirilmektedir. Turunçgil alanlarından yapılan
örneklemelerin hiçbirinde
T. semipenetrans ekonomik zarar seviyesinin üzerinde tespit edilmemiştir. Nar
bahçelerinde gelişme
geriliği problemi bölgedeki çiftçiler tarafından dile getirilmiş ve alınan toprak ve kök
örnekleri
neticesinde kök-ur nematodu (Meloidogyne spp.)'nun yaygın olduğu görülmüştür. Yeni
nar bahçelerinin
sera alanlarına kurulu olması kök-ur nematodlarının nar kültürlerine önemli zararlar
vermesine ve gelişme
geriliği belirtilerinin görümesinde neden olduğu düşünülmektedir. Özellikle nar
yetiştiriciliği yapılan
alanlarda daha kapsamlı çalışmaların yapılması gerekliliği bu çalışma ile ortaya
konulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Bitki paraziti nematodlar, Nar, Turunçgil, Zeytin