M. Mecîisi B : 46 Üçüncü Plan döneminde ilk defa 1976

M. Mecîisi
B : 46
Üçüncü Plan döneminde ilk defa 1976 yılında ya­
pılmış olan program, dsş ticaret büyüklükleri bakımın­
dan gerçeğe yakın rakamları ifade etmiştir. İthalât ra­
kamı gerçeğe yakındır, ihracat rakamı gerçeğe yakın­
dır ve programlanan ihracat, programlanan ithalât
fevkalâde yakın nispetlerde sadece 1976 yılında ger­
çekleşmiştir. Aynı şekilde 1976 dış ticaret açığının da
programa fevkalâde yakın bir şekilde gerçekleştiğine
ve ilk defa 1976 yılında Üçüncü Plan Dönemi içinde
dış ticaret açığının mutlak değer olarak bir önceki yı­
la nazaran daha düşük bir oranda gerçekleştiğini ifade
edebiliriz^
Değerli arkadaşlarım; plan dönemi değerlendirme­
lerine son vermeden önce, kısaca istihdamdan da bah­
setmek isterim. İstihdam sadece ülkemizin değil, ge­
lişmiş ülkelerin, gelişmekte olan ülkelerin de fevka­
lâde önemli bir problemidir.
özellikle 1970 yıllarında, ileri derecede sanayileş­
miş ülkelerde de işsizliğin ve çalışan nüfus ile çalışma­
yan nüfusun, yani İşsizlik oranmın önemli nispette
artışlar gösterdiği müşahade edilmektedir.
Meselâ, Amerika Birleşik Devletlerinde
işsizlik
oram 1975 yılında % 8,5'dur ve 7 830 000 kişi işsiz­
dir. Batı Almanya'da 1975 yılında % 4,7'dir ve 1 mil­
yonun üzerindeki kişi işsizdir. Aynı ülkeler için 1976
yıh rakamlarına geçici olarak bakarsak,
1976 yılı
Ağustosu itibariyle Birleşik Amerika'da işsizlik oram
bir önceki yıla nazaran nispî bir iyileşme göstermekte,
.'% 7,9'a düşerek ve işsiz sayısında da 300; 000 kadar.
bir eksilme görülmektedir. 755 milyon kişi yine Birle­
şik Amerika'da 1976 yılı Ağustosun'da işsiz görülmek­
tedir, Almanya'da da bu nispet 1976 yılı Ağustosun'da
•% 4 l'e düşmüş görünmektedir. İngiltere'de % 5,6'
dır ve işsiz sayısı da i milyon 300 binin üzerindedir.
Ülkemizde, 1970 yılından beri işsiz sayısında önem­
li artışlar görülmektedir. 1970 yılında işsiz sayısı 1,5
milyon olarak tarım ve tarım dışı sektörlerde tespit
ediliyor. Bu, takriben çalışan nüfusa göre % 1045'luk
bir oranı temsil etmektedir. 1971 yılında bu oran
% 10,7'ye çıkıyor. İşsiz sayısı, î milyon 561 bine;
1972'de 1 milyon 600 bine çıkıyor; 1973'îe 1,5 milyon
seviyesine, yine nispî bir iyileşme görüyoruz. Ancak,
1974'te 1 milyon 862 bine bir fırlama oluyor. Bir ön­
ceki yılın % 10,66'hk işsizlik oranına karşdık, 1974'te
% 12,79'Iük bir işsizlik oranı görüyoruz, 1974 yılında
işsizlik oranında, bir yıl içinde % 2'Kk bir artış müşa­
hede ediliyor. 1975 yılında işsizlik oranımla bir iyileş­
me göremiyoruz. Fakat, 1974 yılının keskin ariışmı da
görmüyoruz. 1974 yılının % 12,79'una karşı, 1975'te
— 17
16 . 2 ş 1977
O : 1
işsizlik oram % 13'tür ve Türkiye'de işsiz sayısı 2 mil­
yona varmıştın 1976'da % 13'lük seviyenin muhafaza
edilmiş olduğu ve işsiz sayısının da bir önceki yılın
2 milyon 31 binine karşı, 2 milyon 79 bin olduğu 1976
yılında tahmin ediliyor.
1975 ve 1976 yılında para ve kredi gelişmelerine de
toplu bir bakış atfetmekte fayda görüyorum.
1976 yılında, para ve kredi müşirlerinde önemli
değişiklikler olmamıştır. Bir önceki yılın ve ondan
önceki yılın gelişme seyirlerine paralel gelişmeleri 1976
yılında da görmekteyiz. Ancak, 1970 -1974 yılları ara­
sında Türkiye, genellikle fevkalâde yüksek fiyat artış­
larına maruz kalmıştır. Bu büyük fiyat artışları, ya­
tırım maliyetlerinde de önemli yükselmelere sebebiyet
vermiştir. Yatırımlar, başlangıçtaki tahminler, başlan­
gıçtaki finansman tabloları ile de idame ve ikmal edil­
memişlerdir.
Bu itibarladır ki, 1975 yılı başında
Türkiye'de
önemli nispette yarım kalmış yatırım müşahade edil­
mekle, eksik kapasitede çalışan sanayi tesisi müşahede
edilmekte idi. 1975 yılı Nisanın'dan itibaren para ve
kredi politikalarının idaresinde dikkate alman birinci
faktör; eksik kalmış yatırımları ikmal edici tedbirleri
getirmek, noksan kapasitede çalışan sanayi tesislerinin
tam kapasitede çalışmasını sağlayıcı para ve kredi im­
kânlarını getirmek olmuştur. 1975 ve 1976 yılında bu
maksadı elde edebilmek için, bir seri kredi ve para
tedbiri alınmıştır ve bu sayededir ki, bankaların or­
ta vadeli finansman limitleri,, artmıştır, orta vadeli
krediye dönük kaynaklar için özel imkânlar ve kolay­
lıklar getirilmiştir, Merkez Bankasının bu konudaki
reeskont limitleri artırılmıştır,
Özellikle fiyat artışlarını da kontrol
edebilmek
için, ithalâtın zamanında yapılması ve elverişli bir stok
politikasının uygulanabilmesi için de, yeterince ve
Türkiye şartları elverdiği nispette uygun şartta kredi
sağ^anmas» imkânına da önem verilmiştir.
Para arzı, 1973 yılında bir önceki
% 3254'Kik bir artış göstermiştir. 1974
arzı artışı % 27,6'd?r. 1975 yılında elde
sonuç % 31,5'dir; 1976 yılında para arzı
cü Plan dönemi içinde en düşük rakamı
tedir % 20,1 olarak.
yıla nazaran
yılında para
edilmiş olan
artışı, Üçün­
ifade etmek­
Burada çok münakaşa ettiğimiz ve bütçe müzake­
releri sırasında zaman zaman münakaşa edeceğimiz
emisyon konusuna da değinmek istiyorum.,
özellikle 1975 ve 1976 yıllarında emisyonun önem­
li nispette arttığı, yatırımların veya kamu harcama­
larının Merkez Bankası parası ile veya Banknot Mat-