hadi§/ §Üll1ll1 et

hadi§/ §Üll1ll1 et
ktülitürü araştırmaliarı
Ebru Nur COŞKUN
Hadis Bilim Uzmanı
ilineo bir gerçektir ki, geçmişte toplumda aksayan yönleri tamir için hep sünnete ve hadis bilginlerine müracaat edilmiştir. Hattabi (388/998) ile
başlayan el-Begavi (516/1122), Nevevi (676/1277)
ve Kasım.i (133211914) ile belirgin bir şekilde sürdürille gelmiş olan himmetleri sünnete yöneltme, toplumu sünnetle yenileme teşebbüsleri ve bu maksatla
yazılmış "rapor-eser" nitelikli çalışmalar, sünnettoplum ilişkisinin güncelliğinin ve Hadis tarihinde
bunun temel çalışma alanlarından biri olduğunun açık
delilleridir. 1 Bu eserlerde gerekçe, genellikle sünneti
ihmal eden eğilimler, taklidi tembellikler olmuştur.
Şimdilerde ise, durum tespiti niteliğinde sosyo-kültürel araştırmalara ihtiyaç bulunmaktadır. Ai:tık bilimsel u sullerle gerçekleştirilen gerçek durum ve
kültürel ihtiyaç tespitine dayalı araştırmalar merhalesine geçilmelidir. Sağlıklı ve nitelikli bilimsel bir
çalışma ortaya koyabilmek için yaşayan toplumun,
İslam'ın sosyalleşmesi demek olan Sünnet kültürü
açısından bilgi ve davramş olarak ne durumda olduğunun araştırılması önemli ve gereklidir.
B
Günümüzde Hadis alanında yapılacak çalışmaların
tümü değilse de önemli bir bölümü, öncelikle hadisin
topluma mal edilmesi ve sünnetin müslümanların
fert, aile ve toplum hayatını inşa etmesi konusunda
gözlemlenen eksiklik ve aksaklıklar üzerine eğilmeli, : tespit edilebilmesi için ümit verici ve hatta gerekli
sünnet-toplum ilişkisinin kurulmasına yönelik me- görüyoruz.
sailer olarak ortaya konulmalıdır. Bu, asla bir alan
Din, "kutsal şeylere ilişkin inançlar ve pratiklerden
genişletmesi değil, belki uzunca bu zamandan beri
oluşan birleşik bir sistem," 4 kutsalla birlikte ayn tuunutulmuş ya da unutturulmuş görev boyutlarının yetulan ve yasaklanan şeylerin yanı sıra inançlar ve praniden hatırlanınası anlamındadır. Bu sebeple şu tektiklerle de benimsenen ve bu öğelerle bütünlük
life aynen katılmaktayız: "Giiııiimiizdeki lıadis
kazanan bir olgu olarak açıklanmaktadır.
çalışmaları sadece hadislerin sılılıat meselesi ile uğ­
raşmaktaıı
Malinowski ve Radcliffe Brown, yaptıkları saha araş­
tırmalannda dinin, toplumlarda toplumsal tutunum
sağlamakta olduğunu ve bireysel edim ve davranışları
kontrol etmekte takip edilebilir bir işlev gördüğünü
İletişim ve baberleşme teknolojisinin baş döndürücü
belirleınişlerdir.
ziyade, hadisin toplum içindeki yeri ve
foııksiyomı, siillnet ile amel etmenin toplum hayatındaki ve sosyal ilişkilerdeki yeri gibi mevzulara da
· gereken yeri vermelidir. "2
gelişmesi
ve yaygınlaşması ülke insanına beyin ve D inin bu işlevsel tanımının yamsıra bizi daha ziyade
gönül olarak tam bir kargaşa yaşatmaktadır. Nitekim ilgilendiren-dinin Sünnet'le temsil edilen- toplumsal
mecbUri veya empoze kültür deği~meleri3 yaşanan sı­ boyudur. Çünkü bu çalışmanın konusu doğrudan din
kıntıları ve verilen kayıplan büyütmüştür. Bu yüzden
değil, din kavramının dışında, daha ziyade dinin biz, toplumun özellikle "iman ve kanaatlerinde, bilgi İslam Dini- düzenleyici fonksiyonalist yönünü oluş­
ve terbiye sisteminde" meydana gelen değişmelerin turan Sünnet- Sünnet kültürüdür.
izini takip etmeyi Hadis ilmi'nin tetkik alanına daha
"İnanç ve tutumların bususiyetlerini ve bunların insan
yakın bulmakta ve işin her şeydeİı. çok bu yönünü
· şahsiyetinde oynadığı rolü bilmek çok şey ifade"5 etönemli görmekteyiz
tiği gibi, müslüman toplumlarda da Sünnet ve SünÖte yandan tarihteki ibya hareketleri genellikle
net' e yönelik araştırmalar, bem toplum, bem birey
"bid'atleri terkedip sünnete dönme" çağrısı ve
bem de İslam dini adına varolan durumu tespitte ilk
temel fikriyle toplurnlara seslenmiştir. Mevcut durubasamağı göstermektedir.
mun bilimsel yollarla tespit edildikten sonra, kendi
kültürel değerlerimiz ve rengimizi koruyarak global- İslaınl yapılanma taribi süreci içinde takibe alındı­
ğında bu yapılanma içerisinde "Sünnetin, insan haleşen dünyada bir yer edinebilmenin yöntemlerini
yatını,
ferdi, ailevi, sosyal planda, doğumdan ölüm
keşfedip geliştirmek herhalde bu ~şin bilgi ve geleneve ölüm sonrasına, evde, çarşıda, mescitte, yolda,
ğine sahip bulunan hadis bilim dalı araştırmaları için
asla yabancı bir alan olarak değerlendirilemez.
kendisi ile, fizik çevre ile, bitki ve hayvanla, müslim
gayri müslim ile ilişkilerini düzenleyen kapsamlı, ruh
Buradan hareketle, söz konusu ettiğimiz sosyo-külve
beden, akıl-kalp, teorik-pratik, gayb-şabid arasın­
türel araştırmaların bir başka boyutu olarak, halkı­
daki dengeyi bulan, aşınlıklara mani olan dengeli, zor
mızın dilinde hadis diye dolaşan sözlerin tespitine
ile kolay arasındaki ifrat-tefrit denges~ sorumluluk
yönelmek uygun olur. Bilinen bir gerçektir ki,
badis/sünnet sadece geçmiş toplumu anlatan taribi bir ve yükümlülüklerini iptal etmeden kolayı tercih eden
belge değil, aksine özgün İslam toplum yapısını inşa nazik dengeleri koyan kolaylaştıncı, hanif ve müsamahakar -görmezden gelindi imajını uyandıracak biçetmiş dinamik bir değer olmanın deneyim ve imtiya6
zma sahiptir. İslam kültürünün özel terimi sayılabile­ bir noksam olmayan- bir boyutu vardır".
cek badis/sünneti bu gün de öne çıkarmak ve ondaki
yorumu günün toplum yapılanna bir şekilde uygulamak mümkündür.
Sünnet'in, kültür ve günlük hayat alanlarında hangi
noktada ve nasıl bir konumda varlığ:iru sürdürdüğünü
tespite yönelik araştırmalara, başta sosyoloji olmak
üzere diğer sosyal bilim dallarının da bigane kalamayacağı açıktır. Disiplinler arası yardımlaşmanın ürünü
olacak böylesi bir araştırma eğilim ve yaklaşımını,
kültür dünyaınııda geldiğimiz noktanın daha sağlıklı
100 ESKIYEN I SONBAHAR 2011
SAYI 23
İslam kültür muhitinin oluşumunda, değişiminde ve
gelişiminde
Sünnet bem dini bem de o toplumu sonraki nesillere taşıyıcı rol üstlenmektedir. Sonraki nesillerde bu vakıalar bu dini örf ve adetler, örneklerini
doğrudan Hz. Peygamber' den alan uygulamalar olma
boyutunu kaybederek aslı unutulsa bile geleneksel
versiyona dönüşmüş haliyle devam etmektedir. Bir
bakıma Sünnet, İslam dininin deneyselliğini, - hatta
deneysel olan ile deneyüstü alan 7 arasındaki · farkı~
belirleyen laboratuar gibidir.
Netice itibariyle Sünnet, İslil.m toplumunun oluşumu,
toplum düzeninin hazırlanması, İslami yapılanmadaki
teşnı/yasal değeri ve kültürel zemini teşkil etmekteki
etkisi, İs Him kültür hareketinin çevre kültürler]e bağ­
lantısı, çevre-mekan-zaman üçgenindeki varlığı ·ile
İslam'ın sosyal özünü oluşturur. Çünkü bir anlamda
"Sünnet, İslam kültürü" demektir. 8
Sünnet IGtap (Kur'an) ile birlikte müslüman toplumların denge ve istikrarının sağlanmasında mübim bir
unsur olarak yer almakta dini ve siyasi problemierin
çözümüne katkıda bulunmaktadır.
Sünnet'in günümüz şartlannın getirdiği değişimler
sonunda bütünleştirici özelliğini, toplumları yeniden
inşa eden otoritesini bugün ne ölçüde devam ettirdiği
haklı bir merak konusudur. Bu da ancak çeşitli araş­
tırmalarla tespit edilebilecek bir konudur.
bir fikir verebilmek için birkaç örnek aktarmak yararlı olacaktır.
''Komşusu Aç İken Tok Yatan Bizden
D eğildir"
Sözü Sizce Nedir?
F
Ayettir
Hadistir
Seçenek Atasözüdür
15
266
15
Özdeyiştir
Diğer
Toplam
"Komşusu Aç iken Tok Yatan
4.8
85.8
4.8
5
1.6
9
310
2.9
100.0
Bizden Değildir"
Sözü Sizce Nedir?
Atasözfid!lt
4.8%
İstanbul'da Hadis/Sünnet K ültürü Araştırmaları
(Eyüp İlçesi Örneği) adını taşıyan araştırmamızın öncelikli amacı, genelde İstanbul' da özelde ise araş­
tırma alanımız olan Eyüp İlçesi 'nde, hadis/sünnet'in,
insanım.JZlD hızla değişime ve dönüşüme uğrayan hayatına ne şeki lde ve ne ölçüde yansıdığını, hangi
değer ve ölçülerde devam edegeldiğini bilpnsel
metod ve tekniklerle -belli çerçevede de olsa- açığa
%
Öıdeyiııir
1.6%
Diğer
2.990
Ayeuir
Hadistir
85.8'l>
4.8%
çıkarmaktır.
Kuruluşundan bu yana dini atmosferi yoğun Eyüp İl­
Tablo 1: Ayet-Hadis Bilinci
çesi'nde de bu özellik halen devam etmekte midir?,
Bugün bu ilçede, dindarlık adına, hadis/sünnet kültürü adına bilgi ve davramş olarak neler koruna~ilmiş
ve neler kaybedilmiştir?
a. H adis Tanıma Durumu
Maneviyat yoğun bir semtte ve yörede doğmuş büyümüş olanlarla oraya dışandan göç edip gelmiş olanlarm bu yoğunlukta ne tür bir değişim gösterdikleri ve
kutsal değerleri algılama ve yaşamada nasıl davranış­
lar geliştirdikleri bu araştırmanın il:espite çalıştığı hedeflerin başında gelmektedir. Bu n.oktada ulusal çapta
bilimsel olarak ortaya konabilecek sonuçlara ulaşmak
araştırmamızın temel amacı olmuştur.
Şimdiye
kadar Hadis Anabilim Dalı 'nda denenmemiş
olan sosyolojinin metotlanndan yaradanmış sosyokültürel bir araştırma özelliğine sahip olan çalışma­
mızda, planlama ve düzenleme olarak bir çok noktada
"uyum" problemleriyle karşılaştığımızı itirafetmeliyiz.
Bir-İki Örnek
Yukanda işaret edildiği gibi tezde yer alan 90 sorudan
oluşan bilgi ve davranış değerlendirmeleri hakkında
Aslında "Yanıbaşında/d komşusu açken tok olarak
geeeleyen kişi (olgun) mü 'min değildü-''9 anlamındaki
hadisi, genelde söylenildiği şekliyle sorduk. Bu yaygın söz hakkında örneklemin kanaatini öğrenmek istedik.
Tablo 1 'de
görüldüğü
tanımdan örneğe
iniidiğinde "doğru" cevaplandırma oranında -az da olsabir düşme söz konusu olmuştur. 266 denek (% 85,8)
"hadistir'' doğru cevabını verirken, 15 denek (% 4,8)
"ayettir", yine 15 denek de(% 4,8) "atasözüdür" demiştir. 5 denek (% 1,6) "özdeyiştir'' cevabını vermiş
9 denek ise (% 2,9)
gibi,
"diğer" seçeneğini işaretlerneyi
tercib etmiştir.
Dillerde hadis diye dolaşan yaygın ve meşhur sözlerden sayılabilecek bir hadis hakkında geneli itibariyle
(%_ 85) oranında · "doğru" cevap alın.ıruş olması
ayet/hadis ayırdında olan bir örneklem grubuyla karşı
karşıya olduğumuz gerçeğinin delili olmaktadır.
SAYI 23 SONBAHAR 201 1 ESKiYENi 101
Din Konusunda Bir Probleminiz Olduğunda
Ne Yaparsınız?
F
Müftülüğe
gider soranrn
Camimizin imarnma soranın
Seçenek Din dersi öğretmenine soranın
T.V'lere telefon ederinn
Aile feıtlerine soranın
%
47
142
22
15.2
45.8
7.1
.3
ı
13.9
43
54
Diğer
Cevapsız
17.4
.3
100.0
ı
Toplam
310
Din Konusunda Bir Probleminiz Olduğunda
Ne Yaparsınız?
54 kişilik önemli bir denek grubu
(%17.4)"diğer" seçeneğini işaretiemek suretiyle
problemini daha başka yollarla halletmeye çalıştığını
açıklanuştır.
İşin özü ''bilene sormak" tır. 10 Din işi ciddi konudur,
Kişinin hem dünya hem de ahiret hayatını etkiler.
Bu
sebeple en yetkili kişi yada kurumlara başvurmak
sünnetteki uygulamanın ömeklendirdiği bir durumdur. Aslıab-ı kirarn meselelerini Hz. Peygambere arz
ederlerdi. Daha sonraki dönemlerde de "Peygamber
vfuisi"11 alimiere sorulmuştıır. Bu açıdan bakıldığında
örnekiem grubumuzun cevaplan -biraz pratikliğe kayılmış olmakla beraber- aynı istikamette seyredildiği
şeklinde değerlendirilebilir.
Cevapsız
.3%
MUftülilğe
gider soranın
15.2%
Diğer
Diıii Bilgilerinizi Nereden Aldınız?
* Hz. Peygamberin Sözlerine Ne Denir?
lh.l'<ygıımborio Söderin< N< D<clt?
Sünnet Ayel
17.4%
İlalıiyaı fakültesi
Aile fenlerine soranın
13.9%
TV'Iere telefon ederim
.3%
Din dersi öjlretmeoine
7.1%
imarnma soranın
45.8%
Tablo 2: Dini Problemleri Çözme Yöntemi
b. Çözüm Yolları
Ömeklem grubumuzcia bilgi ve davranış olarak
hadis/sünnet'in izlerini test etmeyi amaç edindiğimiz
bu araştırmada, karşılaşılan dini problemierin çözümü için tercih edilip başvurulan kişi veya kurumları ve yöntemi de bir ölçüde genel tavır olarak test
etmeyi düşündille Tablo 2 bu konudaki ömeklem
grubu tercihlerini yansıtmaktadır. Buna göre 142
denek (%45.8) din konusundaki problemlerini "camimizin imamına sorarım" diye cevaplanuştır. Bu
cevap bir yandan pratikliği, yani kolayca ve masrafsızca ulaşabilmeyi akla getirirken bir yandan da cami
görevlilerinin sorumluluğunun boyuthirını ve dolayı­
sıyla eğitim düzeylerinin yüksek olması gereğini ortaya koymaktadır. 47 denek (%15.2) "müftülüğe"
gidip sorduğunu, 43 denek (%13.9) '"aile fertlerine"
sorduğunu, 22 denek (%7.1)"din dersi öğretmenine"
sorduğunu bildirmiştir. 1 denek (%0.3) Tv'lere telefon ettiğini belirtmiş, 1 denek de (%0.3) soruyu ce102 ESKiYEN i SONBAHAR 2011
yapsız bırakmıştır.
SAYI 23
F
ı
Yüksek Islam Eııstitüsü
'h BJ%
F
4
İmam·H:ııip Lisesi
'h 10.0%
B
1
OnaöğretimdeDin Kü.lıüril F
Ahlak Bilgisi
'h 20.5% 2.6%
ı
F
9
Hem o~11lda. bem de
öul dini öğrenim
'h ı7.0% ı.9C:.
Dini
/0
ı
Kendi kendimi yetiştiıdim F
Bilgileriniz
'h JJ.6% 2J%
Neru!en
F
5
ı
Dini öğrenim gönlüm
Aldıruz?
'h ı6.1\lı 3.2%
F
Eş imden
'h
F
ı
ı
Arkadaş ve iş çevremden
% ı3J% 6.7%
ı
F
Basın·Yayın·Medya vs.
% 50.0%
F
3
Diğer
% JJ.5%
F
Cevapsız
%
F
43
6
Toplam
%13.9% ı.9%
Hııılis Diğer Ceı;ıpsıı
ll
Topbm
12
9ı.7%
ıiX!.O%
36
90.0%
29
74.4%
41
79.2%
73
8l.9%
40
ıiX!.O%
ı
39
2.6%
ıiX!.O%
ı
53
ı.9%
ıiX!.O%
ı
e6
ı.2%
ıiX!.O%
25
1ı
80.6%
ıiX!.O%
4
4
ıiX!.O%
ıiX!.O%
ıı
ı5
80.0%
ıiX!.O%
ı
50.0%
20
2
76.9% 7.7%
2
2
ıiX!.O%
ı
26
3.8%
ıiX!.O%
ı
ıiX!.O%
255
2
82J% .6%
ıiX!.O%
4
3ıo
ıJ%
ıiX!.O%
Başlangıçta kimlik bilgileri içinde yer alan
"Dini bilgilerinizi nereden aldınız?" sorusu ömeklem alanı­
mızcia aramaya çalıştığınuz dini inanç, tutum,
davramş ve pratiklerin bir bakıma hem kaynağına eğitim düzeyine- inebilmek için, hem de ömeklem
grubumuzun kutsal değerler ile ilişkisi ve bunların
birleştirici ve bütünleştirici yönünü rakamlar eşli­
ğinde görmek için yöneltilmişti.
İnsanoğlu tarih sahnesi içinde dönem dönem inkara
yönelse de inanan bir varlıktır. Ve bu inanç gerek yaş
dönümleriyle beraber gerekse eğitim düzeyi ve aralıklanyla bağlantılı olarak yeni özelliklere bürünerek
kendini gösterir. Kimi zaman bu inanç dini bilgi
edinme, din hakkında malumat isteğiyle tezalıür edebilir. Aslında bu istek, edinilen bilgi boyutuyla beraber
hissedilen fakat somut olarak ortaya konulamayan bir
inanma isteğidir.
Hatip Lisesi
Dini Bilgilerinizi Nereden Aldınız?
. 80
or-- - - -- - - - - - -- -- --,
bu konuda
yönelişlerinin oranına ışık tutmuştur.
doğru
bilgiye
Dini bilgilerini Orta öğrenimde, Din Kültürü ve
Ahlak Bilgisi Dersinde aldığını söyleyen 39 kişiden
29'u (%79.2) "hadis" seçeneğini tercih etmekle birlikte 8 kişi (%20.5) "sünnet" seçeneğini tercih etmiş,
ı kişi ise (%2.6) "ayet" diyerek yaniışı tercih etmiştir.
Burada üzerinde durulması gereken %79.2'lik orandır ki bu da Orta öğretimdeki Din Kültürü ve Ahlak
Bilgisi Dersinin misyon ve işlevini göstermektedir.
%20.5'lik pay ile "sünnet" diyen kısmı da doğruya
en yakın tercih olarak kabul edersek bu sonuçlar daha
da sevindirici bir bal almakta ve Din Kültürü ve
Ahlak Bilgisi Dersinin gerekliliği ve yarannı bir kez
daha gözler önüne sermektedir.
60
«)
mezunlannın
.
20
Hz. Peygamberin Sözlerine Ne denir?
-~~D
Sünnet
Ayet
Hodis
Oijer
D
Cev:ıpsu
Tablo 3: Dini Bilgi Kaynağı/Hadis Bilgisi
Bu istek dogmatik ve rasyonel balden agnostik ve irrasyonel ifadelere de bürünebilir. Bazen de eğitim
düzeyi -özellikle dini bilginin- kazanılma süreci ve
yeri ne olursa olsun temelde kitabi doğru bilgiye ulaş­
roada farklılıklar baş gösterebilir. Bu tabloda temel
dini terimleri doğru tanıma ve tanımlamada dini bilginin alınış -elde ediliş- kaynağının ne ölçüde bir rolü
olduğunu aramaya çalışacağız.
Tablo 3 'de ilgimizi çeken öncelikli değer, kendi kendini yetiştirdiğini söyleyen ve Hz. Peygamber'in sözlerine ''hadis" denildiğini belirten 73 kişidir (%84.9).
Asılda bağınısız değişkenin-yalın halinde- kendi kendini yetiştirdiğini söyleyenierin sayısı 86 kişidir.
Fakat bunlann ı O'u Hz. Peygamberin sözlerini "sünnet" olarak kabul ederken (%ı 1.6), 2 kişi ise "ayet"
seçeneğini tercih ederek bu rakamı 73 'e düşürmüştür.
Bunlann dışmda genel yüzdeye dönecek olursak
(%84.9) kendi kendini yetiştirdiğini söyleyen bu kişilerin bu oranda doğru cevaba ulaşmaları göz ardı
edilemeyecek bit düzeyi işaret etmektedir.
İlahiyat Fakültesi ve Yüksek İslam Enstitüsü mezunu
12 kişinin ll 'i %91.7 "hadis" seçeneğini tercih ederken l kişi (%8.3) "sünnet" seçeneğini tercih etmiştir.
İmam Hatip Lisesi mezunun 40 deneğimizden 36'sı
(%90.0) "hadis" seçeneğinin tercih ederken 4 tanesi
(%10.0) "sünnet" seçeneğinin tercih ederek İmam
Özelde din! öğrenim gördüğünü söyleyen toplam 31
kişinin 25'i (%80.6) "hadis" derken, 5'i (%ı6.1)
"sünnet", I 'i de (%3.2) "ayet" seçeneğini işaret1emiş­
tir. Diru bilgilerini eşinden aldığını söyleyen 4 deneğin hepsi de (%ı 00) en doğru cevap olan "hadis"
seçeneğini tercih etmişlerdir. Arkadaş ve iş çevresinde bilgilendiğini belirten 15 deneğin 12'si (%80.0)
"hadis" derken, 2'si "sünnet", ı tanesi de "ayet'' seçeneklerini tercih etmişlerdir. Basın yayın ve medya
kaynaklı bilgi sahibi olan 2 denekten ı 'i
"hadis"(%50), diğeri de "sünnet'' (%50) seçeneğini
tercih ederek basın ve medyanın rolüne bir bakıma
dikkat çekmektedirler.
Din! bilgilerini bu sıraladıklarımızın dışındaki yerlerden edinen 26 kişiden 20'si "hadis" seçeneğinin tercih ederken, 3 'ü (% 11.5) "sünnet", 2 'si "diğer"
(% 7. 7), ı 'i de "cevapsız" seçeneğini işaretleıniştir. ·
Özetle din! bilgi kaynağı neresi olursa olsun "Hz.
Peygamber'in sözlerine ne denir?" sorusu üzerinde
yoğıınlaşılan iki seçenek "Hadis" ve "Sünnet" olmuştur. Bu durum doğru bilgide yoğunlaşma anlamı
içinde olumlu bir gösterge niteliğindedir..
Bazı
Netice ve Teklifler
Araştırmanın ulaştığı yirıniyi aşkın
çına işaret etmekte
sonuçtan bii kakonu bütünlüğü açısından gerek-
lilik duymaktayız.
Yeni olanın pratiği ile önce olanın teoriği birleştiri­
lerek gerçekleştirilen bu araştırmanın çatısı 90 soru
üzerine kuruldu. 17 adet de karşılaştırmalı (crosstab)
tablo_oluşturularak sônuçlann birbiriyle anlamlı ilişki
kururup-kurmadığı test edilmeye çalışıldı. Araştırma
alanınmpopülasyonu 3ıO kişi olup ı8 yaş üzerindeki
SAYI 23 SON BA HAR 201 1 ESKi YENi 103
farklı yaş gruplannın tamamına ulaşılmaya çalışıldı.
. lerimizi dikkate alarak ve bütün yaolı ve art niyetli
Çok geniş bir coğrafyaya sahip olan Eyüp İlçesinin : yaklaşımları görmezden gelerek daha önce biç denendaha sınırlı bölgelerinde gerçekleştirilecek araştırma­ memiş bir araştırınayı deneme yoluna gittik. Temel
larla elde edilecek sonuçlann birleştirilmesi bizim bu İslam Bilimleri, aslında halka daha çok ulaşma ve yaçalışmamızı bütünleyecektir.
kınlaşma imkanı~~lde edebileceği bu tür alan araştır­
malarına pek yatkın nitelikler taşımasına rağmen,
Daha önceki araştırmalarda tespit edilenin aksine,
şimdiye kadar böyle bir yola gidilmemiş olmas~ ekaraştırmamızda yaşlılar kadar genç nüfusun da din1
siklik olarak dikkat çekmektedir.
konular üzerinde araştırmaya, din1 kavrarnlara ilgi
duymaya yönelik, -inanç ve uygulama amacı.wn dı­ İslam gibi evrensel birdinin akademik platformu olan
Temel İslam Bilimleri bu tür alan araştırmalarına
şına taşsa da-, belli bir eğilimin varlığı gözlemleneğilmeli, bunun için gerekli olan istatistik bilgi ve
miştir.
yöntemler öğretim programlan içine alınmalı ve bu
Eyüp Sultan türbesinin %95 üzerinde bir ziyaret yotürden bilimsel araştırmalar için kapsamlı ve profesğunluğunun merkezi olduğıı anlaşılmıştır. Ziyaret sı­
yonel bütçe imkanları hazırlanmalıdır. E!l
rasında dua ve K. Kerim okuma eğiliminin fazla
oluşu, ziyarete yöneiten sebepler arasında yoğıınlu­
ğun sıkıntılı ve gergin zamanlarla Hz. Peygamber ve
dipnotlar
kutsal topriliara özlem duyma arasında dağılım gös- 1 Konuya ilişkin düşünceler için bk. Çakan, "Mıihtasaru Natermiş olması, şekilden ziyade Sünnet kültürünün etsibati Ehli'l-Hadis Tercümesi", M.Ü. İlah. Fak. Der, sy., 3,
s.205-225 ( İstanbul,l985).
kisiyle manevi değerlere yani kafa ve gönül
2 R. Şentürk, ''Hadis Rivayet Zincirinin Sosyolojik Boyutlan:
bütünlüğüne yönelişin halkta gid~rek ağırlık kazanBir Hafıza Zinciri Olarak Din", Isliimm Anlaşılmasında
dığı izlenimini vermiştir.
Siimıetin Yeri ve Değeri, s 526, Ankara, 2003.
Örneklemin Kur'an-ı Kerim okuma prati~ ve peri- 3 Kültür değişmeleri ve karakterleri hakkında bilgi için bk.
M. Turhan, Kiiltiir Değişme/eri, s. 48-53.
yodunun beklenenin altında seyrettiği görülmüştür.
Örnemiemin hadis/Sünnet kavramlannı tanıma ve
ayet/hadis ayırımının farkında olma düzeyinde gözle
görülür bir düşüklük tespit edilmiştir.
Farz-nafile ayıruru, farzlarm yerine getiriliş sıklığı,
nafile oruç, nafile namaz bilgisi~ sevap-günah anlayışı, eo çok tercih edilen hayır işleri, ezan saygısı, din
büyükleriyle ilişkiler, Hz. Peygamberi ve sababeyi
~nma uygulamalarında olumlu sonuçlar elde edilmiş­
tir. .
Örneklemin batıl inanç, fal ve falcılık, oazar ve uğıır­
suzluk gibi durumlarla ilgili, daha öncesine nazaran
doğru bilgi ve uygulamaya bilinçli bir yönelme eği­
limi tespit edilmiştir. Bu durum camilerde verilen
halk eğitiminin etkisi olarak değerlendirilebilir.
Çevre duyarlığı konusunda da örneklernde din1 motiflere yatkın davranışlar gözlemlenmiştir.
Hadis ve sünnetin, son yıllarda yoğıınlaşan aleybteki
medyatik söylem.lere rağmen, balkın günlük pratiklerinde daha fazla rağbet gördüğü, balkta geleneksel
İslam anlayış ve yaşayışı.wn değişen ve gelişen ülke
ve dünya şartianna karşın, halen ballan gündemini
tuttuğıı görülmüştür.
B iz bu çalışmada kendi bireysel ve kurumsal özellik-
104 ESKiYENi SONBAHAR 201 1 SAYI 23
4
T. Bottomore, Top/ımı Bilim, s.264.
5
Krech, Sosyal Psikoloji, s. 185.
6
Akyüz, "Sünnet' in Toplumsal Fonksiyonu" s. 5.
7
P. Berger, Kutsal Şenısiye, s. 176.
1
Bk. Canan, Medeniyet, Kiiltiir ve Teknik, s. 128.
9
İbn Ebi Şeybe, Kitiibıı'l- İman, s.33; Hadisin farklı rivayet-
leri için bk. el-Albani, Silsileht 'l-Eiıiidisi 's-Salı i ha, s.69-71;
Yorumu için bk. Çakan, Hadisler/e Gerçekler_!, lll-llS.
ıo
Bk. Nahl Suresi (16), 43.
11
Buhari, İlim 10; Ebu Davfıd, ilim 1; İbn Mace, Mukaddime
17; Dariıni, Mukaddime 32; Ahmed b. Hanbel, Miisned, V,
196.