17 — yayımlanan "Yabancı Para Birimlerine Dayalı Birim

— 17 —
yayımlanan "Yabancı Para Birimlerine Dayalı Birim Fiyatlarla İhalesi Yapılmış ve Yapılacak
Olan Otoyol, Köprü, Tünel Yapımı ile Kontrollük-Mühendislik Etüd, Proje ve Müşavirlik İşle­
rinde Fiyat Farkı Hesabında Uygulanacak Esaslar"la ilgili 89/14657 sayılı Kararnameyi yü­
rürlüğe sokmuştur.
Bu Kararnamenin gerekçesinde, ABD Dolarının Türkiye dışında ve Türkiye'de satın alma
gücünde 1985 yılından itibaren değer kaybı olduğu ve Türkiye'de fiyat artış oranlarının, ABD
Dolarının, Türk Lirası karşısında değer kazanma oranından daha büyük olduğu vurgulanmış­
tır.
Aynı gerekçede, süresi bir yıldan uzun süren ihalesi yapılacak otoyol işlerinde, yabancı pa­
ra birimlerinde meydana gelebilecek değer kayıplarının, fiyat rarkı olarak kendilerine ödene­
ceğinin, teklif öncesinde, müteahhitlerce bilinmesi halinde, teklif bedellerinin daha düşük ola­
cağının beklendiği belirtilmektedir. Bu mantık, ihalesi yapılacak otoyol işlerinde meydana ge­
lebilecek değer kayıplarının ekonomik bunalım halinde bile fiyat farkı ödenmeyeceği hükmü­
nün müteahhitlerce bilinmesi halinde, bu hususun müteahhitler tarafından dikkate alındığının
ve müteahhitlerin ileride doğabilecek riskleri gözönünde bulundurarak birim fiyat tekliflerini
yüksek tuttuklarının kabulünü gerektirir. Yukarıdaki (2) nci maddede açıkça izah edildiği gibi
müteahhitler fiyat farkı verilmeyeceğini bilerek birim fiyatlannı o günün fiyatlarından çok yüksek
tutmuşlardır.
Otoyol ihalelerine ilişkin sözleşmeler, müteahhitler ile İdare (Karayolları Genel Müdürlü­
ğü) arasında imzalanmış olan "Özel Hukuk" ilişkilerine dair sözleşmelerdir.
Bu öz:el hukuk sözleşmelerinin (Kararnameden önce imzalananlar) raporumuzun III ün­
cü Bölümünün C/l inci maddesinde belirtilen 70 inci ve 71 inci maddeleri, hiçbir surette fiyat
farkı verilmeyeceğini (hatta ülkede ağır ekonomik bunalım nedeniyle devalüasyon v.s. sebep­
lerle işle ilgili masrafların artması halinde dahi) açık ve net bir şekilde hükme bağlamaktadır.
Bu sözleşmelerin 80 inci maddesi; "Sözleşmeler, T.C. Hükümetinin geçerli kanunlarına uygun
olarak yürütülecek, açıklaması da (bu) Kanunlara göre yapılacaktır" demektedir. Borçlar Hu­
kukunun temel prensiplerine göre, istisna akitlerinde (eser sözleşmeleri) "iki tarafça önceden
düşünülemeyen olağan dışı sebeplerin vukuu" hariç, müteahhit bedelin arttırılmasını isteye­
mez. Esasen tarafların; işle ilgili bütün riskleri "basiretli bir tüccar gibi" dikkate almaları ge­
rekir (TTK). Kaldı ki, sözleşmeler ekonomik bunalım halinde dahi fiyat farkı ödenmeyeceğini
hüküm altına almış olduğuna göre, müteahhitlerin fiyat farkı isteme ve kendilerine bu ödeme­
lerin yapılması için önceden öngörülmemiş muhik hiçbir sebep yoktur. Ayrıca böyle bir sebep
olsa bile, bu arttırımı tayin ve tespit yetkisi taraflardan birine değil, B.K.na göre hakime, söz­
leşmelerin 67 nci maddesine göre ise hakeme aittir.
Otoyol ihalelerine ilişkin sözleşmeler, yukarıda da değinildiği gibi, idare ile müteahhit ara­
sındaki hak ve borçları tüm ayrıntıları ile ve eksiksiz düzenleyen özel hukuk sözleşmeleridir. <
Bu nedenle, icra organının bu alana müdahalesi mutad değildir.
Konu ile ilgili Yargıtay 15 inci Hukuk Dairesinin 1978 tarih, E.78/1970 veK.78/2183 sayılı
Kararında özetle: "Bakanlar Kurulunun, özel hukuk ilişkilerine el atarak sözleşme taraflarının hak. ve yükümlülüklerini değiştirmesi yasal dayanaktan yoksundur." denilmektedir.
Yine aynı dairenin 7.2.1975 tarih, E.975/288 ve K.975/707 sayılı kararında:
"Ticarî işletmesi gereği olarak, bir şey imal eden tacirin ticaretine ait bütün faaliyetlerin­
de basiretli bir iş adamı gibi davranması gerekir (T.T.K. Md.20). Teklif isteme mektubunu ve
sözleşmeyi inceleyerek fiyatı etkileyebilecek bütün konularda bilgi sahibi olduğunu söyleyen
Türkiye Büyük Millet Meclisi
(S. Sayısı : 202)