tc fırat üniversitesi sağlık bilimleri enstitüsü hayvan besleme ve

T.C.
FIRAT ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
HAYVAN BESLEME VE BESLENME HASTALIKLARI
ANABİLİM DALI
RUMİNANTLARDA ÇİFTLİK GÜBRESİNİN
TÜRKİYE EKONOMİSİNE VE TARIMINA
KATKI SAĞLADIĞI YERLER
Vet. Hek. Murat KALKAN
DANIŞMAN: Prof. Dr. İbrahim Halil ÇERÇİ
OCAK-2017 ELAZIĞ
.
İçindekiler
Kapak Sayfası ................................................. Hata! Yer işareti tanımlanmamış.
İçindekiler .............................................................................................................. 1
1. Giriş .................................................................................................................... 1
2. Ruminant gübresinin ekonomik olarak kullanım olanakları …………….1
2.1. Fermante Gübre Üretimi, İçeriği ve Tarımda Kullanıldığı yerler: ....... 2
2.2. Biyoğaz Üretimi : ........................................................................................ 3
2.3. Sinek Larvaları Üretimi: ........................................................................... 4
2.4. Organik Solucan Gübresi Üretimi Ve Kullanıldığı yerler: .................... 5
3. Organik Gübre Olan Solucan Gübresi Üretimi Hakkında bilgi…………...............6
3.1 Organik Solucan Gübresinin Faydaları:
3.2 Tarımda Organik Solucan Gübresinin Önemi: ........................................ 8
3.3 Kimyasal Gübre ile Organik Solucan Gübresi Farkları ......................... 9
3.4 Organik Solucan Gübresi Kullanım Miktarları:……….…….………...10
3.5 Humus Maddenin Önemi: ........................................................................ 11
3.6 Solucan Gübresi Üretim Sistemleri: ........................................................ 11
3.7 Solucan Gübresinin Bitki Besleme Amaçlı Kullanımı: .......................... 11
3.8 Solucan Gübresinin Tarım ve Toprak Üzerine Etkileri: ....................... 11
4. Sonuç ................................................................................................................ 12
Kaynaklar ............................................................................................................ 13
1. Giriş
1
.
Türk toplumunun kurduğu devletler ve bu devletlerin ekonomik gelir kaynakları
incelendiğinde Tarım ve Hayvancılık en başta gelenleridir. Türk devletleri ise
1. SAKALAR adıyla M.Ö 670 yılında Alp Er Tunga Kaanlığında kurulan ilk
devlettir. 2. Büyük Hun İmparatorluğu M.Ö 220-46 yıllarında İlk Hükümdar
Teoman tarafından kurulmuştur. Yine İslamiyet öncesi Orta Çağda 3. GÖKTÜRK
KAANLIĞI (M.S 552-582), İslamiyet Sonrası Dönemde 5. KARAHANLI
DEVLETİ(840-1042), 6. Büyük Selçuklu imparatorluğu (1037-1157), devamında
Harizmşahlar, Timurlar, Babür Devletleri, Altınordu Hanlığı ve enson 3 cihana
hükmeden 7. 1299 yılında Osman bey tarafından kurulan OSMANLI
İMPARATORLUĞU, 8. 1923 de TÜRKİYE CUMHURİYETİ Kurularak Türk
toplumu bu günümüze kadar gelmiştir. Söz konusu Türk devletleri çeşitli
ekonomik yapılara sahip olsalarsa da bunlar içerisinde en büyük paya tarım ve
hayvancılık sahip olmuştur. Bu sebeple tarım ve hayvancılık iki farklı sektör
olarak değil, bir bütün gibi değerlendirilmelidir. Çünkü tarım ve hayvancılık bir
bütün olarak ele alınıp birlikte değerlendirilmesi daha olumlu sonuçlar elde
etmemize yol açacaktır. Hayvancılığın tarımın tamamını nasıl etkilediğini,
günümüzde organik tarım adı altında büyükbaş hayvan dışkısının çeşitli
işlemlerden geçirildikten sonra başta bitkisel üretimde olmak üzere tarımda
yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlardan biri de ruminant dışkısını besin olarak
tüketen solucanlar; bitkisel üretim için daha etkin solucan gübresi üretmektedirler.
Bu da bitkisel üretim miktarını arrttırarak ülkelerin ekonomisine önemli ölçüde
katkı yapmaktadır. Öte yandan ülkemizde solucan gübresi üretimi ile bir taraftan
hayvancılık
atıkları
değerlendirilerek,
daha
değerli
ürünler
haline
dönüştürlmektedir. Diğer taraftan da ülkemiz insanı için yeni bir iş kolu
2
.
doğmaktadır. Ayrıca, Büyükbaş hayvan dışkısı enerji alanında biyoğaz
üretiminde, sinek larvalarının üretimi ile yem sektöründe değerlendirilmektedir.
Bu seminerde;
Genelde ruminant gübrelerinin hangi alanlarda kullanıldığı ve bu kullanımdan ne
gibi kazanımlar sağlandığı kısaca anlatılacaktır.
Özelde solucan gübresi üretimi derinlenmesine incelenip anlatılacaktır.
2.Ruminant Gübresinin Ekonomik Olarak Kullanım Olanakları
2.1. Fermante gübre üretimi ve tarımda kullanıldığı yerler:
Büyükbaş hayvan gübreleri, iki sekilde elde edilir. Bunlar besi hayvanları
ve süt hayvanlarıdır. Besi hayvanları gübresi esas alınırken hayvan sayısı birebir
hesap edilir. Süt hayvanları gübresi esas alınırken sağmal inek sayısının 2,7 katı
fazlası esas alınır.
Geçmişten günümüze uzanan geleneksel yöntemde hayvan gübreleri açık
bir alanda biriktirilir. Burada bu taze gübreler kendi kendine fermente olur. Bu
sırada pek çok yararlı materyal de yağmur suları, güneş ışınları ve rüzgâr nedeni
ile gübre yığınını terk etmektedir. Geriye kalan gübre de olmasi gereken gübre
özelliginin pek çoğunu kaybetmiş olmaktadır.
Büyükbaş hayvan gübresinden elde edilen organik gübrenin daha verimli
olması için mutlaka belirli oranda içerisine katkı ilave edilmesi gerekir. Hem
toprak için hem de bitki için oldukça yararlıdır. Büyükbaş hayvan gübrelerinin
içerisinde idrarının da bulunması istenir. Büyükbaş hayvanların gübresinin nemi
%80 civarındadir. Bu sebeple nem orani hesap edilirken %80 ortalama almak
3
.
gerekir. Nem oranının düşürülmesi hem fermantasyonla yapılır ki bu uzun bir
süreçtir, hem de dışardan ısı desteği ile süreç hızlandırılarak (kurutularak) yapılır.
Fermentasyon Sıcaklığı normal fermantasyonda ortalama 35 -55oC’dir. Bu
sıcaklık ortamı sağlandıktan sonra fermantasyon devam eder. Yaz aylarında
ortalama bu süreç 45-60 günken, kış aylarında bu süreç 60-90 günü bulmaktadır.
Sıcaklık fermantasyon sürecini doğrudan etkilemektedir. Fermante işlemi bittikten
sonra gübre hazır hale gelmektedir. Tamamen organik olan gübre tarımsal
üretimin her alanında kullanılabilir.
Organik hayvan gübresinin toprakta meydanda getirdiği etkiler;
1- Toprağın besin maddesi zenginliğini artırır.
2- Toprağın su tutma kapasitesini ve geçirgenliğini artırarak toprağın
havalanmasını sağlar.
3- Toprağın kolay tava gelmesini sağlar ve işlenmesi kolaylaşır.
4- Toprağın organik madde miktarını artırır.
5- Topraktaki mikroorganizma sayısı ve etkinliğini artırarak toprağın
daha verimli hale gelmesini sağlar.
Tarımda kullanıldığı yerler ve içeriği;
İçerisinde;
1- %70-80 su
2- %15-20 organik olmayan madde
4
.
3- %0,05-07 Azot (N)
4- %0,2-0,3 Fosfor (P2O5)
5- %0,4-0,6 Potasyum (K2O) bulunur.
Kullanıldığı yerler;
1- Tarımsal üretim
2- Seralar
3- Meyve ağaçları ve Diğer ağaçlandırma faaliyetleri
4- Bağlarda kullanılmaktadır.
2.2. Biyoğaz üretimi:
Biyogazı anlayabilmek için öncelikle fermantasyon kavramını tanımlamak
gerekir.
Fermantasyon, organik maddelerin çeşitli bakteriler tarafından genelde ısı
vererek kimyasal olarak çürümesi olayıdır. Biyogaz ise genellikle hayvansal,
bitkisel, evsel ve endüstriyel atıkların havasız bir ortamda
(anaerop)
fermantasyonu sonucu elde edilen, yapısında büyük oranlarda metan ve
karbondioksit gazı bulunan yanıcı bir gazdır. Biyogaz enerjisi bir bakıma güneş
enerjisinin hayvanlar ve bitkiler bünyesinde biriken enerjidir. Havasız çürütme
için uygun ortam koşulları doğada özellikle yaz şartlarında kolayca sağlanabildiği
için biyogaz doğada kendiliğinden de oluşabilmektedir. Doğal gazla büyük
benzerlik gösterir ama arasındaki en büyük farklılık biyogaz doğal gaza göre
5
.
yenilenebilir bir enerji türüdür. Biyogaz üretildikten sonra geriye organik açıdan
zengin gübre kalmaktadır. Bu gübrede tarımsal arazilerde kullanılabilmektedir.
Biyogaz Nasıl Elde Edilir
Biyogaz, doğalgazın kullanım alanlarıyla paralel olarak kullanılabilen bir
enerji kaynağıdır. Biyogaz kullanım alanları aşağıdaki gibi sıralanabilir,
Doğrudan yakarak ısınma ve ısıtma,
Motor yakıtı olarak kullanımı suretiyle ulaşım
Türbin yakıtı olarak kullanımı ile elektrik üretimi,
Yakıt pillerinde kullanımı,
Mevcut doğal gaza katılarak maliyetlerin düşürülmesi,
Kimyasal maddelerin üretimi sırasında biyogaz kullanımı
Biyogaz kullanımının üstünlükleri;
1- Çevre dostudur,
2- Yenilenebilir bir enerji kaynağıdır,
3- Son ürünü organik açıdan zengin gübredir,
4- Az maliyetli atık yönetimi imkânı sağlar,
5 - Kırsal kesimin gelişmesine olanak sağlar,
6- Sera gazlarının salınımını azaltır,
7- Endüstriyel gelişimle birlikte yeni istihdam alanları yaratır.
6
.
Biyogaz Üretim Süreci
Aşağıdaki resimde biyogaz üretim süreci gösterilmiştir.
Biyogaz Bileşimi
Genellikle üretilen biyogazın bileşiminde %52 oranında metan gazı (CH4)
, %45 oranında ise karbondioksit (CO2) ve %2’lik kısım ise hidrojen sülfür(H2S),
oksijen (O2), azot (N2), hidrojen (H2) ve karbon monoksit (CO)’ten oluşur.
7
.
Organik madde çürüme akışı aşağıdaki resimde gösterilmiştir.
Biyogaz üretim kaynakları
Aşağıdaki tabloda gösterilen hammaddeler 1 ton materyal başına
üretilebilecek biyogaz miktarını m3biyogaz/ton hammadde cinsinden gösterir
8
.
2.3. Sinek larvaları üretimi:
Güney Afrika, insan tüketimine yönelik çiftlik balıkları için binlerce
sineğin gıda sanayinin artıklarıyla (hayvan gübresi, mezbahaların kan ve beyin
artıkları) beslenerek semireceği dev bir böcek yetiştirme fabrikası kuruyor.
Fabrika 2014 Baharında açıldığında, karasinek, asker sinekler ve kurt
sinekleri, şeker, maya ve süt tozu ile doldurulmuş büyük kafeslerde saklanacak.
Her bir dişi sinek, 750 civarında yumurta bırakacak. Bunların bazıları yeni
yumurtlaması için ayrılacak. Kalan yumurtalar atık dönüşüm merkezine taşınacak,
orada larvalar yumurtadan çıkıp beslenerek üç gün gibi kısa bir sürede
ağırlıklarının 400 katına ulaşacak.
“Böylelikle yerel ölçekte atıklar ortadan kalkarken gıda zinciri de
sürdürülebilir bir hal alacak” diyor. Projeyi yürüten Western Cape eyaletindeki
Stellenbosch’ta bulunan 3,7 Milyon ABD Dolarlık fabrikanın sahibi Agriprotein
firmasından Jason Drew. Şu an dünya balık ihtiyacının yarısından fazlası
yetiştiricilikten temin ediliyor ve avcılık yoluyla elde edilen balığın miktarında
düşüş var, balık yemi fiyatları son 30 yılda iki katına çıkıp yemin tonu 2000 ABD
Dolar’a ulaştı. 1 kg çiftlik somonu için 3 kg, 1 kg tuna içinse 20 kg balık yemi
gerekiyor.
“Balık yemini üretimini daha sürdürülebilir hale getirmek anlamında
çok etkili bir fırsat var önümüzde” diyor Drew.
Agriprotein ve araştırma ortağı Stellenbosch Üniversitesi’nden Dr Elsjep
Pieterse beş yıldır sineklerin küçük kümeler halinde organik atıkla beslenerek
üretilmesi için denemelere devam ediyor. Son 18 aydır, sürecin endüstriyel
9
.
ölçekte işleyebileceği kanıtlanmış durumda ve proje Mayıs’ta bu çabalardan
dolayı 100.000 ABD dolarlık bir yenilikçilik ödülü aldı.
Drew, Ekim 2014’e kadar, günlük 110 ton atığı fabrikaya alıp 17 ton yaş
larvayı seri olarak üretmeyi amaçlıyor. Şimdiden, yerel çiftliklerden gelmesi olası
talebi karşılayamayacaklar gibi görünüyor
İkinci daha büyük bir fabrikanın, 2014’ün sonuna kadar açılması ve günde
165 ton atık tüketerek üretim yapması planlanıyor. Günde 210 ton atık tüketmesi
planlanan üçüncü fabrika, Agriprotein’in teknolojiyi uygulayabilecek 30 kadar
farklı ülkeye lisans vereceği 2015 yılı için planlanıyor.
Zamanla, larvanın yağ, ilaç gibi alanlarda kullanılmasını umuyorlar.
Larvaları direkt tüketmekle ilgili olarak da “güvenli ama lezzetsiz” yorumunu
yapıyor Drew.
Böceklerin Besin Maddesi İçeriği
Böceklerin besin maddesi içeriği, yaşam safhası, yetiştirme şartları ve
büyütme metoduna göre değişmektedir. Örneğin, kanatlı dışkısında yetiştirilen
karasinek larvasının buğday sapı, yonca ve malt atıklarında yetiştirilen aynı
canlıya göre KM içeriği daha düşük, metionin içeriği ise daha yüksektir (Jozefiak
ve Engberg, 2015). Böcek proteininin amino asit içeriği Çizelge 1’de, farklı
yaşam safhalarındaki besin maddesi içerikleri ise Çizelge 2’de verilmiştir. Çizelge
1 ve 2’den görüldüğü gibi böceklerin ham protein (HP), ham yağ (HY) ve
esansiyel amino asitler bakımından zengin olduğu söylenebilir.
10
.
Çizelge 1. Bazı böcek proteinlerinin amino asit kompozisyonları, ham proteinin
%’si olarak (Jozefiak ve Engberg, 2015)
aminoasit
Un kurdu
(T.
molitor)
Larva
Tropikal
çekirge
(G.silligat
us)
Subimago
Tarla
çekirgesi
(G.
assimilis)
Imago
Büvelek
sineği
(H.İllucens
) Larva
Türk
hamam
böceği (S.
lateralis)
Subimago
Karasinek
(M.
domestica)
Larva
Balık unu
Histidin
Arjinin
Treonin
Tirosin
Valin
Metionin
Sistin
İzolösin
Lösin
Fenilalanin
Lizin
Tiriptofan
Toplam
2.7
4.5
3.6
5.4
5.9
1.2
0.6
4.0
6.9
3.2
4.9
1.0
43.9
2.2
5.7
3.5
4.2
5.2
1.6
0.9
3.7
6.9
3.1
5.3
0.9
43.2
2.1
5.8
3.3
4.5
5.3
1.2
0.5
3.4
6.6
2.9
5.0
0.7
41.3
2.6
4.8
3.6
6.0
5.6
1.4
0.7
4.0
6.6
3.8
5.6
1.1
45.8
2.5
5.6
3.3
5.6
5.1
1.3
0.7
3.1
5.8
3.0
4.9
0.8
41.7
2.8
4.9
3.3
5.1
4.4
2.2
0.4
3.2
5.7
5.0
6.9
3.2
47.1
2.6
5.8
4.3
3.1
4.8
2.9
1.2
4.0
7.4
3.6
7.8
1.2
48.7
Çizelge 2. Bazı böceklerin besin maddesi kompozisyonu (Jozefiak ve Engberg,
2015)’si olarak verilmiştir
İçerik
Tarla çekirgesi
(Gryllus
assimilis)
Imago
Subimago
Pupa
Her kg KM’de
Toplam
21.5
19.3
enerji, MJ
Ham
70
94
selüloz, g
Ham kül, g 64
54
Fosfor, g
8
8.6
Kalsiyum,
9.9
3.1
g
Ham
564
638
protein, g
Ham yağ, g 238
168
Amino asitler (her 16 g N’de)
Glizin, g
3.0
2.7
Arjinin, g
3.7
3.3
Treonin, g
2.1
1.9
Valin, g
3.4
3.0
Karasinek
(Musca
domestica)
Büvelek sineği
(Hermetia
illucens)
Larva
Un kurdu
(Tenebrio
molitor)
Larva
Larva
Türkistan
hamamböceği
(Blatta
lateralis)
Genç Yavru
20.1
20-24
22.1
26.8-27.3
-
157
16-86
70
51-88
86-89
55-98
-
31-173
9.2-24.0
3.1-8.0
146-284
6.4-15.0
50.0-86.0
10-45
4.4-14.2
0.3-6.2
46-54
0.6-0.7
0.2
630-762
380-604
411-450
451-603
543-734
144-161
90-260
150-350
250-431
176-261
3.9-4.3
4.2-5.9
3.0-3.4
3.4-4.6
3.7-5.1
3.7-5.8
2.0-4.4
1.3-5.1
5.1
4.8-8.0
1.3-4.8
5.6-9.1
3.9-5.6
3.8-5.6
3.5-4.4
5.5-6.6
4.6-4.8
3.8-5.6
2.5-3.3
4.4-5.1
11
.
Metionin,
0.8
g
Sistin, g
Lösin, g
4.2
Lizin, g
3.2
Yağ asitleri (her kg yağda)
SFA, g
351
MUFA, g
298
PUFA, g
336
Toplam
22
omega 3, g
Toplam
314
omega 6, g
0.8
1.5-2.6
1.3-4.6
1.4-2.4
1.1-2.0
1.1-1.2
3.6
2.9
0.4
4.9-5.4
4.8-6.5
0.5-1.0
4.5-7.8
5.0-8.2
0.1
6.6-8.4
5.5-8.0
0.8-0.9
6.7-10.6
4.6-6.1
4.7-5.8
4.0-4.9
352
261
369
17
476
307
291
-
417
314
399
-
749
155
74
2
229-334
407-536
254-323
2-4
28.7
46.3-50.2
138-219
1-11
352
-
-
23
81-93
35-207
SFA: Doymuş yağ asitleri, MUFA: Tekli doymamış yağ asitleri, PUFA: Çoklu doymamış
yağ asitleri
2.4. Organik solucan gübresi üretimi ve kullanıldığı yerler:
Ülkemiz açısından yeni olsa da Solucan Gübresi, 50 yılı aşkın bir süredir
ABD başta olmak üzere, Avrupa ve dünyanın birçok ülkesinde üretilmekte ve her
tür meyve, sebze, ağaç ve bitki türlerinin yetiştirilmesinde kullanılmaktadır.
Kırmızı Kaliforniya Solucanı, diğer adıyla "Eisenia Foetida" toprak solucanları
hızlı çoğalmaları, tüketim ve üretimlerinin çabuk olmaları ile bilinir. Bu nedenle
gübre üretiminde tercih edilebilir yapıdadırlar.
Organik büyükbaş hayvan dışkıları, organik bitkisel atıklar ve evsel organik
atıklar ve kâğıt atıkları, bu solucanlara besin maddesi olarak verilir, bunlar da söz
konusu atıkları işleyerek kısa süre içerisinde daha yüksek kalitede bir gübre haline
dönüştürür.
Diğer bir anlatımla, Solucan Gübresi (İngilizce: Vermicompost veya
Vermicomposting), sebze, çiftlik veya gıda atıklarının ayrıştırılarak solucanların
sindirim sistemlerinden geçirilmesi sonucu elde edilen Organik Gübredir.
12
.
Solucan Gübresi’nin dünyadaki yaygın ismi Vermicompost, solucan
gübresi üretim biçimine de Vermicomposting denir.
Solucanlar, toprak altında yaşamını sürdürürken, milyonlarca yıl maruz
kaldığı patojenlere karşı güçlü bir bağışıklık sistemi oluşturmuşlardır.
Solucanların dışkılarından elde edilen Organik Solucan Gübresi de, sebze, meyve
ve bitkinin verimini, dayanıklılığını, kalitesini arttırırken, kök ve kök çevresindeki
hastalıklara karşı direnç sağlayan bir organik gübre çeşididir.
Solucan gübresi, mikrofloralar ve özel solucanların organik maddeleri
humik maddelere dönüştürme işlemi sonucu çıkan üründür.
Solucan gübresinin en bilinen faydalarından biri ürünlerin yetiştiğı toprağı
kimyasaldan
arındırmasıdır.
Böylelikle
toprak
doğal
florasına
yeniden
kavuşmakta ve hasat edilen ürünlerin organikliği daimi hale gelmektedir. Solucan
gübresinin kullanıldığı bir toprak 5 yıl boyunca doğal florasını koruyacak
verimliliğe ulaşmaktadır.
Organik yem ve gıda maddelerine yönelik talebin artışına bağlı olarak
solucan gübresinin de kullanım alanları her geçen gün genişlemektedir.
Solucan gübresi toprakta yetişen bitkilerin köklerini sararak toprakta
bulunan zararlılara karşı korumaktadır. Aynı zamanda köklerde soğuk hava
nedeniyle oluşan donmaların önüne geçen solucan gübresi hasat edilen ürünün
kalitesini ve miktarını arttıran özelliğe sahiptir. Normal gübre ile elde edilecek
13
.
hasattan daha fazlasının üretilmesine yardımcı olur. Verimi ortalama %30
oranında arttırdığı görülmüştür.
Solucan gübresinde bulunan organik ve mineral maddeler bir bitkinin
yetişme sürecinde ihtiyaç duyduğu maddelerdir. Toprağın verimliliğini arttıran
mikroorganizmalar açısından zengin olan solucan gübresinin tarımdaki bir diğer
önemli etkisi ise su tutma özelliğidir. Nemi ve suyu hapseden solucan gübresi
bitkinin ihtiyaç duydukça gübredeki suyu emmesini sağlar böylelikle bitki doğru
zamanda ve gerektiği kadar su almaktadır. Bu özelliği ile sulamada %40’a varan
tasarruf etkisi sunar.
Solucan gübresi çeşidi itibari ile toprağın rengini koyulaştırarak toprağın
doğal ısısını arttırır. Bu sayede bitki köklerini soğuk havanın yıpratıcı etkisine
karşı korur. Hastalıklı bitkileri iyileştirici özelliği bulunur. Mevcut hastalıklı
köklere verdiği etki ile hızlı bir yenilenme özelliği sunar.
3. Organik Gübre Olan Solucan Gübresi Üretimi
3.1 Organik Solucan Gübresinin Faydaları:
1. Humusu az olan toprakları iyileştirir,
2. Topraktaki faydalı mikroorganizmaları uyarır,
3. Toprağın genel durumunu iyileştirir ve topraktaki organogenetik
elemanlarını bitkilerin alabileceği şekile dönüştürür;
14
.
4. Organik maddeleri az olan topraklar için organik azotun yüksek oranı
büyük önem taşımaktadır, özellikle uzun süre mineral gübrelemeden sonra;
5. Gübre özün içerdiği besleyici elemanlar daha uzun süre için toprakta
kalmaktadır, bu da bitkilerce daha iyi alınmalarını sağlar;
6. Hızla suda çözünür ve ziraatta kullanılan tüm ilaç ve gübrelerle
uyumludur;
7. Bitkilerin sağlam kök sistemi oluşması için yardımcı olur, bitkilerin
stres ve patojenlere karsı dayanıklılığını artırır ve ekolojik temiz ziraat ürünlerinin
üretimi için mükemmel bir gübredir.
Sebzeler
– %30-50 yüksek verim sağlar.
– Tohum çimlenmesi enerjisinde %40 oranında artış sağlayarak tohum
maliyetini düşürür.
– 10-15 gün erken fide oluşumu sağlar.
– 10-15 gün erken hasat sağlar.
– Ekolojik olması nedeniyle solucan gübresi ile beslenen sebzeler orijinal
renk, aroma ve lezzete sahip olur.
– Sulu solüsyonları yaprak ve gövdede pestisit görevi görür.
Tarla tarımı üzerine etkileri
– %40-70 verim artışı sağlar
15
.
– Yıl boyu toprağın besin maddesi içeriğini korur.
– %15-45 yüksek oranda nişasta sentezlenmesini sağlar.
Meyve üzerindeki etkileri
– Hızlı ve güçlü fidan gelişimi sağlar.
– %100 başarılı tansplantasyon(şaşırtma) sağlar.
– Meyveler 10-15 gün erken hasat edilir.
– Meyvelerin daha büyük, aromalı ve lezzetli olmalarını sağlar.
– Meyvelere ekolojik, temiz, kansorejen madde içermeyen yüksek vitamin
ve besleyici değerlere sahip özellikler kazandırır.
Çim üzerine etkisi
– Çok güçlü, dayanıklı olmalarını ve hızlı büyümelerini sağlar.
– Çimlerin sararmalarını engeller
– Çimlenme verimini artırarak tohum maliyetini düşürür.
3.2 Tarımda Organik Solucan Gübresinin Önemi:
Dünyada organik tarım ürünlerinin tercih edilmesi ile beraber kitlesel
tarımcılıkta da kullanılmaya başlanan solucan gübresi aynı zamanda kullanıldığı
toprakta uzun süreli etki yarattığı için tarımcıların tercihi arasında yer almaktadır.
Daha hızlı hasat imkânı sunması tarımcılıkta daha fazla ürün hasat edilmesini
16
.
kolaylaştırmaktadır. Ortalama her hasat döneminde 20-25 gün kadar erken hasat
imkânı sağlayan solucan gübresi tarımda karlılık artışını sağlayan özelliktedir.
Diğer Hayvansal gübrelere oranla içerdiği humik madde oranı 8 kata kadar
daha fazladır. Her türlü tarla, sera bitkileriyle dekoratif ve çiçekli süs bitkilerinde
organik gübre olarak toprağın verimini artırmak için kullanılabilir. Bu nedenle
tarımsal faaliyetlerde yetiştirilen her ürün için etkili olarak kullanılabilme özelliği
bulunur. Kullanım kısıtı ve kullanım zamanı bulunmaz. Diğer gübrelerde olduğu
gibi belli dönemlerde uygulanıp sonrasında ya da öncesinde tohumlama yapma
zorunluluğu bulunmadığından tohum ekiminden, hasata kadar geçen süre içinde
istenildiği zaman kullanılabilir ve istenilen etki alınır.
Çözünebilen mineral maddeleri ve nemi diğer gübrelere oranla daha iyi
saklar. Bu sayede sulamada %40’a varan azalma sunar. Topraktaki doğal solucan
miktarını da arttıran solucan gübresi bu solucanlarla bitki köklerinin daha iyi
beslenmesine olanak sunmaktadır.
17
.
3.3 Kimyasal Gübre ile Organik Solucan Gübresi Farkları:
Kimyasal Gübre
Solucan Gübresi
Yararlı
Bakteriler
Biyolojik aktivasyonu yok eder,
verimliliği her kullanımda dahada azaltır.
Her defasında geride daha güçsüz bir
toprak bırakarak bir sonraki ekim için
daha fazla miktar kullanmak gerekir.
Çok yüksek miktarda biyolojik
aktivasyon barındırır, bu şekilde
düzenli bir kullanımdan sonra her
ekimde daha az gübreleme
gerekir
PH Oranları
Her kullanılışta toprağın Ph dengesini
bozarak tuzlanmayı ve alkaliliği arttırır.
Toprağın Ph dengesini korur,
tuzlanma ve alkalilik kontrolünü
sağlar.
Bitki
Hormonları
İçermez.
Yeterli miktarda doğal hormonla
ürünlerin yetişmesine katkı
sağlar.
İkincil
Besleyici
İçerik
İçermez.
Bitki için yeterli miktarlarda
Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg)
& Sülfür (S) içermektedir.
Organik
Karbon
İçermez.
Çok yüksek miktarda organik
karbon ve humus içererek toprak
verimini arttırır.
Üçüncül
Besleyici
İçerik
İçermez.
EC
Toprakta EC dengesizliğine ve bitkide
Doğrulaması beslenme yetersizliğine yol açar
Toprak
Dokusu
Toprağın dokusunu bozarak
havalandırma özelliğini kaybetmesine
yol açar.
Su Tutma
Kapasitesi
Toprağın su tutma kapasitesini azaltır.
Enzim
İçerikleri
Çoğunlukla tek element veya
maksimum iki element içerirler. Gerekli
tüm besinleri tek tip bir kimyasal
gübrede bulmak mümkün değildir.
Elde Edilen
Ürünler
Ürünlerde organik koku ve lezzet
bulunmaz.
18
Bitki için yeterli miktarlarda Çinko
(Zn), Bor (B), Manganez (Mn),
Demir (Fe), Bakır (Cu),
Molybdenum (Mo) ve Klor (Cl)
içerir.
Toprakta EC yi dengelemeye
yardımcı olarak bitkinin beslenme
verimini arttırır.
Toprağın dokusunu
zenginleştirerek havalandırma
özelliğini arttırır.
Toprağın su tutma kapasitesini
arttırır.
Bitkiler için yeterli miktarda
Nitrojen, Fosfor ve Potasyum
ihtiva eder. NPK yönünden bir
bitkiye gerekebilecek içeriğe
sahiptir.
Ürünler % 100 Organik olarak
elde edilir
.
3.4 Organik Solucan Gübresi Kullanım Miktarları:
Bitki Cinsi
Miktar
Birim
Hububat ve Tarla Bitkileri
100 - 200
Kg/DA
Sera ve Tarla Sebzeler
100 - 150
Kg/DA
Meyve Ağaçları
0,5 - 4
Kg/AĞAÇ
Çiçekli Bahçe Bitkileri
300 - 400
Gr/m²
Çim
300 - 400
Gr/m²
Çiçekli Saksı Bitkileri
300 - 400
Gr/SAKSI
Çiçeksiz Saksı Bitkileri
150 - 200
Gr/m²
3.5 Humus Maddenin Önemi:
Bitkilerin Büyümesi ve Hayatta Kalabilmesi için Anahtar Role Sahip
Solucan gübresini diğer organik gübrelerden farklı kılan, solucanlar
tarafından salgılanan içeriktir. Toprakta veya herhangi bir organik maddede
oluşumu yıllarca sürerken, bu süreç solucanlar tarafından birkaç ay içinde
gerçekleştirilmektedir. Humus olmadan bitkilerin büyüyebilmesi ve hayatta
kalması mümkün değildir.
İçinde yer alan 4 temel faktör bitkileri olumlu yönde geliştirmektedir:
1- Bitkilerin, besinleri topraktan ayrıştırmasını kolaylaştırır.
2- Çözülmemiş mineralleri organik maddeye dönüştürerek, bitkilerin
kullanımına hazır hale getirir.
3- Bitki kök gelişimini uyarır.
19
.
4- Bitkilerin stresini azaltmaya yardımcı olur.
Solucan gübresindeki, varlığı, kimyasal gübrelerin bile daha iyi
çalışmasını sağlar. Solucan gübresi tarafından izole edilen humik asitler, bitki
köklerinin uzamasını ve yanal köklerin oluşumunu belirgin biçimde geliştirir.
Solucan gübresi, humus içeriği sayesinde toksin maddeleri, zararlı bakteri ve
mantarları topraktan ayıklar ve bitkileri korur.
3.6 Solucan Gübresi Üretim Sistemleri:
1.Aşama:
Solucanların Yerleştirilmesi
Sistem kurulurken en alt basamağa gazete, karton gibi organik kâğıtlar
serilmektedir. Bu esnada sistem içerisinde hiç bir boşluk kalmaması gerekir.
En altta kalan bölgeye Yatak adı verilir, Bu bölgede solucanın kendi
organik gübresinin kullanılması nedeniyle birçok avantaj sağlanmaktadır.
Bu avantajlar:
1-
Yataklık yayılarak hafifçe bastırılır, bu bastırma işlemi yataklığın
kendini sıkmasını ve bir kütle oluşturmasını sağlar.
Oluşan kütle gazete
parçalandıktan sonra bile sistem içindeki gübreyi tutarak aşağıya bırakmaz.
2- Solucanlar bir yerden taşındıkları için stres altına girmektedirler.
Kullanılan yataklık kendi gübreleri olduğu için bu stres koşullarını çok hızlı bir
şekilde atlatmakta ve ortama adaptasyonları çabuk olmaktadır. Bunun sonucunda
20
.
solucanlar hızlı bir şekilde gübre yapmaya devam etmekte verimlilik oldukça
artmaktadır.
3- Solucan gübresinin oluşumunda solucanlar kadar mikroorganizmaların
da katkısı pek çoktur. Tabana serilen yataklık içerisindeki mikroorganizmalarda
solucanlardan
sonra
çalışmaya
başlayarak
gübrenin
olgunlaşmasını
hızlandıracaktır.
Yataklık serildikten sonra üstteki 2. tabakaya solucanlar her yere eşit
miktarda olacak şekilde yerleştirilir ve üst tarafın düzlemesi yapılır.
3. tabakaya tamamen olgunlaşmış Organik Mama dökülür ve düzlemesi
yapılır. Ortamın nemi % 80-85 ve sıcaklığı 20-25 ˚C ayarlanır ve böylece sistem
kurulmuş olur
2. Aşama:
Solucanlara Organik Mama Verilmesi:
Solucanlar
koyulduktan
sonra
1
hafta
gözlem
yapılır.
Ortama
adaptasyonları gerçekleştikten ve mamaları bitirdikten sonra ilk 2 ay haftada bir
mama verilir. Burada önemli olan nokta sıcaklık ve nem ayarlarıdır. Bu iki husus
kesinlikle göz ardı edilmemelidir.
Solucanlar ilk mama verilmede olduğu gibi gerekli nem ve sıcaklık
koşulları altında belirli periyodlarda mama verilir. İlk 2 ay hafta da 1 defa mama
verilmesi tavsiye edilir. Daha sonra sistem dolana kadar 3 günde bir mama verilir.
21
.
Süreç bu şekilde sistem tamamen dolana kadar devam etmektedir. Sistem tahmini
olarak 6-7 ayda dolmaktadır Sistem tamamen dolduğunda bir sonraki aşama olan
otomatik kesime geçilir.
3. Aşama:
Otomatik Kesim
Sistemi otomatik kesim işlemi, sistem içerisindeki kesici bıçakların bir
motor yardımı ile hareket ettirilmesi sonucu gerçekleşir. En alta koyulan gazete,
karton vb. 6 ay içerisinde parçalanarak yok olur. Gübre yeterli nem ile birlikte
kendini sistem içinde tutmakta ve aşağıya düşmemektedir. Bıcaklar, sistem
boyunca en alttaki olgunlaşmış gübreyi keserek hasat işlemi yapar.
Vermikompost işleminde Eisenia foetida kullanılması kesim sırasında
büyük avantajlar sağlamaktadır. Eisenia foetida epigeik bir türdür, yüzeyin 10-15
cm derinliğinde yaşamaktadır. Solucanların üst kısımda yaşamlarını devam
ettirmesi kesim sırasında solucanlara hiç bir zarar vermemektedir.
3.7 Solucan Gübresinin Bitki Besleme Amaçlı Kullanımı:
Özellikle ticari bitkiler ve tarımsal ürünlere sadece %5 solucan gübresi
takviyesi yapılması bile bariz bir şekilde iyileşme ve verim artışı sağlamıştır.
Ayrıca solucan gübresi uygulanan soğanlı süs bitkilerinin çok daha kısa sürede
çiçeklendiği tespit edilmiştir. Lahana üzerinde yapılan bir çalışmada hasat vaktine
kadar solucan gübresi uygulanmış olan toprak üzerinde yetiştirilen ürünlerin,
diğerlerine oranla çok daha hızlı büyüme ve olgunlaşma gösterdiği, aynı zamanda
22
.
verimin belirgin bir şekilde arttığı gözlenmiştir. Solucan gübresinin bitkiler
üzerindeki etkisini test etmek amacıyla yapılan çalışmalara burada daha pek çok
örnek verebiliriz. Kısaca, solucan gübresi günümüze kadar yüzlerce bitki üzerinde
pek çok kez denenmiş ve her seferinde sonuçlar diğer tüm organik veya kimyasal
gübrelere oranla çok daha iyileştirici çıkmıştır. Solucan gübresi uygulanan ticari
bitkilerde verim artışı bitki cinsine göre değişmekle birlikte ortalama olarak en az
%30 artmıştır. Ayrıca %100 organik olan solucan gübresi aşırı su tutma kapasitesi
sayesinde, bitkileri sulama aşamasında %40 oranında tasarruf sağlamış ve
toprağın sürekli nemli kalmasına yardımcı olmuştur.
3.8 Solucan Gübresinin Tarım ve Toprak Üzerine Etkileri:
Tamamen organik bir yapıya sahip olan solucan gübresi, toprağın doğal
dengesini korumakla kalmaz aynı zamanda bitkilerin daha sağlıklı ve verimli
olması için gereken tüm şartları sağlar. Kırmızı Kaliforniya solucanı dışkısından
elde edilen solucan gübresi ile yapılan bilimsel denemeler bitki köklerinin daha
sağlıklı ve hızlı geliştiğini, elde edilen ürünlerin verim ve kalitesinin önemli
ölçüde arttığını ayrıca ürünlerin doğal aromasının çok daha zengin olduğunu
göstermektedir. Solucan gübresi kullanılarak yapılan bilimsel denemeler bitkilerin
çeşitlerine göre değişmekle birlikte ortalama olarak verim üzerinde %30 ile %70
oranında artış ve bitkisel hastalıklarda önemli ölçüde azalma olduğunu
göstermektedir.
23
.
4. Sonuç
Şu ana kadar yapılan araştırmalar bize Ruminant çiftlik gübresinin
ekonomik açıdan çok yönlü kullanım alanlarının olduğunu göstermektedir.
Bunların içinde de en önemli olanı organik solucan gübresi üretimidir. Özellikle
batı ülkerinden Hollanda ve Orta doğu ülkerinden İsrailin tarım alanında iyi bir
yerde olduğu bilgisi bilinmektedir. Bu ülkelerde organik solucan gübresi üretimi
yapılmakta ve tarımsal alanda kullanılmaktadır. Hatta bu ülkelerde solucan
gübresi ihracatınıda sıcak bakılmamaktadır. Günümüzde Bu ülkelerdeki
gelişmeler ülkemizde de tarımsal reform hareketinde organik gübre üretimi,
(gübreden gübre üretilmesi) teknik ve taktiksel olarak geliştirilmeli ve ekonomik
değerleri artırılmalıdır. Bu sayede üretimin yanında ülkede her gün artan işsizlik
problemini de azaltmış olabilir.
24
.
Kaynaklar
1.
Yusuf
YEL.
Mühendisi.
Makine
Uzmanı.(www.yusufyel.com)
fermantasyon
Organik
nedir-
Gübre
süresi-son
Tesisleri
ürünü-
fermantasyon sistemleri. 15.01.2016
2.www.tarımkütüphanesi.com/
Ahır
gübresi
ve
kullanım
alanları/yapılışı.16.01.2016
3.Emre LEBLEBİCİOĞLU/ Karabük Üniversitesi Enerji Sisemleri Mühendisi ve
Mekatronik Mühendisi (www.mühendisbeyinler.com Biyogaz nedir- nasıl elde
edilir- makalesinden.14.01.2016
4. Serdar ZORLU Ziraat Mühendisi (solcantarim.com) websayfası alıntıları.
10.01.2016
5-
https://yesilgazete.org/blog/2013/10/22/sinekler-balik-yemi-olacak/6 Olive
Heffernan imzasıyla The Guardian’da yayımlanan yazıyı, Yeşil Gazete gönüllü
çevirmenlerinden Özlem Katısöz‘ün çevirisiyle sunulan yazıdan alıntı.21.01.2017
6- KSÜ Doğa Bil. Derg., 19(3), 272-278, 2016
Böcek Kökenli Protein Kaynaklarının Yem Değeri ve Kanatlıların Beslenmesinde
Kullanılabilme Olanakları, Kasım ÖZEK/ Güney Marmara Kalkınma Ajansı,
Balıkesir/ Kabul (Accepted): 22.04.2016
25