anadolu imam hatip lisesi meslek dersleri taslak öğretim programları

Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ
MESLEK DERSLERİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMLARI
2017
K
A
L
S
A
T
Bu materyal Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğretim programlarının
güncellenmesi çalışmaları kapsamında kamuoyunun görüş, öneri ve
eleştirilerini almak amacıyla hazırlanmıştır. Başka bir amaçla kullanılamaz.
Öğretim programlarının nihai hali değildir.
GİRİŞ
İnsan akıl, irade ve sorumluluk sahibi; düşünen, inanan, üreten, maddi ve manevi yönlerini geliştiren,
hayatı anlamlandıran, kendine, ailesine ve topluma faydalı olabilecek bir yapıda yaratılmıştır. Bu yönüyle
yeryüzünü imar, inşa ve ıslah etmekle mükelleftir.
Din, varoluş bakımından insanlıkla yaşıt ve onun kadar köklü bir geçmişe sahiptir. İnsanlığın tarihi
aynı zamanda dinlerin/inançların tarihidir. İnsan fıtri özellikleri itibariyle yüce bir varlığa inanma, ona güvenme ve dayanma ihtiyacı hisseder. İnsan âfâkî ve enfusî ayetler üzerinde düşünme ve çıkarım yapma özellikleri
neticesinde kâinattaki denge, uyum ve düzeni yaratan bir yüce yaratıcı tasavvuruna ulaşır.
K
A
L
S
A
T
Din, tarihi süreçte insan hayatına öyle nüfuz etmiştir ki dinin tezahürleri ve dinî fenomenler toplumsal
hayatın hemen her alanında karşımıza çıkar. Dinin dil, edebiyat sanat, hukuk ve yönetim sistemlerinde, kültürün çeşitli unsurlarında izleri görülür. Din aynı zamanda toplumsal ve kültürel uyum ve birlikteliği sağlama,
ortak değerler oluşturma ve gelecek inşa etmede önemli işlev görür.
Toplumlar, genç kuşaklara eğitim yoluyla dilini, inançlarını, geleneklerini, sanat ve edebiyatını öğreterek ortak kültür ve değerlerini kazandırmayı ve bunları geleceğe taşımayı hedefler. Birey ve toplumların
geleceği için mekanik ve teknik eğitim ne kadar gerekli ise dinî, tarihî ve kültürel mirası kazandıracak eğitim
de en az onun kadar gereklidir. Genç kuşaklara kültürün ve ortak değerlerin tam anlamıyla kazandırılması eğitim yoluyla mümkün
olur. Bu amaca ulaşmak için dinî değerlerin gençlere tanıtılması gerekir. Ortak kültürel değerlerin oluşumunda dinin rolünün ortaya konulması, toplumsal uyum ve birliktelik için dinin öneminin kavranılması göz ardı
edilemez. Sağlıklı bir dinî kültür kazandırma ve farklı din yorumlarını birbirinden ayırmayı amaçlayan din
öğretimi, genel eğitimin tamamlayıcı bir unsurudur.
Gençliğe çok yönlü ve boyutlu eğitim vermek, eğitim ortamlarını çeşitlendirmek; onların kendilerini
ve çevrelerini daha iyi tanımalarına, duyuşsal ve toplumsal gelişimlerini sağlıklı bir şekilde geliştirebilmelerine ve toplum varlığına güç katacak donanımla yetişmelerine katkı sağlayacaktır. Günümüzde eğitim sistemleri, gerek program çeşitliliği gerekse programların yapısı itibariyle bireylere alternatif eğitim ortam ve
imkânları sunmayı hedeflemektedir.
Modern zamanlarda eğitim ortamları içerisinde en aktif kurumlar okullardır. Okuldan, bireyi bütün
yönleriyle geliştirmesi, hayata hazırlaması ve hayatta karşılaşacağı durumlarla ilgili bilgilendirmesi gibi fonksiyonlar beklenmektedir. Okul bu fonksiyonları icra ederken bir yandan bireye yaşadığı toplumun kültürünü,
bilgi birikimini, değer yargılarını öğretmeye çalışırken diğer yandan da bireyin kişisel yeteneklerini keşfedip
geliştirmesi için ona imkân hazırlar.
Genelde eğitim sistemi özelde de okul, bireylere alternatif eğitim ortam ve imkânları hazırlarken bireyin dinî ihtiyaç ve taleplerini dikkate almalı ve bununla ilgili düzenlemeler yapmalıdır. Bu bağlamda “hem
mesleğe hem yüksek öğrenime hazırlayıcı programlar uygulayan öğretim kurumları” olan Anadolu imam
1
hatip liseleri bu ihtiyaç ve talepleri karşılamada çok önemli bir fonksiyon icra etmektedir. Din öğretimi hem genel eğitimin önemli ve ayrılmaz bir unsuru hem de din hizmetlerini ifa etme becerisi kazandırma özelliği bakımından mesleki öğretimin önemli bir parçasıdır. Bu bakımdan gerek genel din
öğretimi gerekse mesleki anlamda din öğretimi üzerine planlama yapılırken, öğretim programları geliştirilirken bu hususlar göz önünde bulundurulur. Allah ve Peygamber sevgisini içselleştiren, dinî ve ahlakî değerleri
özümseyen ve bunu hayatıyla bütünleştirebilen, müsamahakâr ama tavizsiz bir kişiliğe sahip, kültür ve değerlerine yabancılaşmayan, dinî bilgileri kaynaklarından araştıran, özgün düşünebilen, seçim yapabilen, yeni
bilgilere açık bireyler yetiştirmek din öğretiminin öncelikli hedeflerindendir.
Anadolu imam hatip liseleri, hem akademik hem de mesleki bilgi seviyeleri yüksek, ahlakî faziletlere
sahip donanımlı bireyler yetiştirmenin yanı sıra din görevliliği formasyonuna sahip nitelikli din görevlileri yetiştirmeyi de hedefleyen kurumlardır. Bu hedeflerin gerçekleşmesi için eğitim ve öğretim alanındaki gelişmelerin takip edilmesi, yeni yöntem ve tekniklerin kullanılması ve bunların öğretim programlarına yansıtılması
gerekmektedir.
K
A
L
S
A
T
Günümüzde öğrencilerin sadece temel becerileri edinmeleri değil, bu becerileri uygulayabilecekleri ve
geliştirebilecekleri ortam ve durumların oluşturulmasına olanak sağlayan öğretim programlarının hazırlanması, mevcut programların bu becerileri yansıtacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi önemlidir.
Bu çerçevede öğretim programlarımız salt bilgiden çok bilişsel, duyuşsal ve psikomotor becerileri esas
alarak; öğrencilere bireysel farkındalık, sosyal ve bireysel iletişim, araştırma sorgulama, temel dinî kaynakları
tanıma ve kullanma, problem çözme, değişim ve sürekliliği algılama, dinî metinleri anlama ve yorumlama,
benzerlik ve farklılıkları keşfetme, zaman, mekân ve kronolojiyi kavrama, bilgi teknolojilerini kullanma gibi
becerilerin kazandırılması hedeflenmektedir.
1.
Mesleki Din Öğretiminin Vizyonu
Anadolu İmam Hatip Liseleri Mesleki Din Öğretiminin vizyonu;
İslam dininin inanç, ibadet ve ahlak esaslarını içselleştiren, Hz. Muhammed’i (s.a.v.) model alan, araştıran, sorgulayan ve edindiği bilgiler ışığında aklını kullanarak problemlere çözüm üretebilen, ibadetlerle ilgili
uygulama becerisine sahip olan, dünya ahiret dengesini kurabilen, İslam’ın temel kaynaklarını tanıyan, toplumu din konusunda aydınlatan ve onların dinî bilgilerle ilgili ihtiyaçlarına cevap verebilen bireyler yetiştirmektir.
2
2.
Programların Temel Yaklaşımı
Günümüzde sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik alanlarda yaşanan hızlı değişme, bireylerin ve
toplumların karşılaştığı çeşitli sorunlar, insanlar arası ilişkiler, ahlaki ve dinî değerler din öğretiminde yeni
yaklaşımların benimsenmesi ve eğitim öğretime uygulanması açısından önem taşımaktadır. Son yıllarda öğrenmenin bilişsel ve duyuşsal boyutları olan zihinsel bir süreç olduğu düşüncesini vurgulayan yeni kuramlar
ön plana çıkmıştır. Bu yaklaşımlar çerçevesinde öğretim programlarında “öğrenci merkezli ve beceri temelli
öğrenme” esas alınmıştır. Buna göre öğretim programları, kazanımlar ve açıklamalar hazırlanırken öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri, bireysel ihtiyaçları, öğrenme stilleri göz önünde bulundurulmuş, araştırma
ve sorgulamayı esas alan, öğrencilerin yeni öğrendikleri ile geçmiş yaşantılarında kazandıkları bilgileri bütünleştirmelerine ve öğrendikleri ile günlük yaşam arasında bağ kurmalarına olanak sağlayan bir yaklaşım
benimsenmiştir.
K
A
L
S
A
T
Bu yaklaşımlarla hazırlanan öğretim programları; öğrencilere kazandırılması hedeflenen bilgi, beceri,
tutum ve değerlerin daha kalıcı olmasını sağlayacaktır. Derslerin işlenişinde öğretmenler tartışma, münazara,
simülasyonlar, proje-tabanlı öğrenme ve rol oynama gibi aktif stratejiler kullanarak öğrencilerin bilgiyi keşfetmelerini ve derse katılımlarını teşvik edecektir. Öğretmen, öğrencilerin edindikleri bilgi ve becerileri diğer
disiplinlerle ve okul dışındaki yaşamlarıyla ilişkilendirebilmelerine olanak sağlayan çalışmalar ve görevler
vererek öğrencileri hayat boyu öğrenenler olmaları konusunda teşvik etmelidir.
Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programları hazırlanırken öğrenci merkezli ve
beceri temelli öğrenme yaklaşımını esas alan aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmuştur.
1. Her öğrenci özgün bir birey olarak kabul edilmiştir.
2. Kur’an-ı Kerim ve sünnetin doğru anlaşılmasının, dini doğru anlama ve yorumlamadaki önemi vurgulanmıştır.
3. Topluma din hizmeti sunabilecek bilgi düzeyine sahip ve bu bilgileri aktarma bilincine sahip bireyler
yetiştirme amacıyla hareket edilmiştir.
4. Dinî kavramların doğru anlaşılması, değer oluşturma ve beceri geliştirme ön planda tutulmuştur.
5. Öğrenci başarısını artırmak için öğrenme-öğretme yöntemlerinde çeşitliliğe vurgu yapılmıştır.
6. Öğrencilerin düşünme, soru sorma, fikir üretme, görüş alışverişinde bulunma ve gerektiğinde işbirliği
yapabilmeye özendirilmesi hedeflenmiştir.
7. Kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrencinin, öğrenme sürecinde etkinliklere katılmasının sağlanması amaçlanmıştır.
8. Geleneğe saygı yanında, onu Kur’an-ı Kerim ve sünneti merkez alarak aklın verileri ışığında değerlendirmesi, böylece güncel meseleleri çözümleme yeteneği kazanması hedeflenmiştir.
9. Farklı din ve inançlara karşı müsamaha anlayışı öne çıkarılmıştır.
3
3.
Öğretim Programlarının Yapısı
Anadolu imam hatip liselerinde mesleki eğitim, birbirinden farklı alanlardaki derslerden oluşmaktadır.
Dersler farklı sınıflarda birer kez okutulmaktadır. Bu çerçevede yeni öğretim yaklaşımlarına uygun olarak
meslek dersleri öğretim programları; üniteler, konular, öğrenme çıktıları/kazanımlar, açıklamalar, beceri ve
değerler şeklinde yapılandırılmıştır.
3.1.
Üniteler
Üniteler her dersin içeriği, diğer derslerle ilgisi ve öğretim hedefleri dikkate alınarak oluşturulmuştur.
Yeni öğrenme yaklaşımlarında esas olarak öğretimin içeriğini kazanımlar belirlemektedir. Öğretmenlerimizin
programı daha kolay uygulama hedefini iyi kavramaları için ünite konuları da yapılandırılmıştır.
3.2.
K
A
L
S
A
T
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Öğrenme çıktıları/kazanımlar, programların en önemli unsurudur. Öğrenme çıktıları/kazanımlar, eğitim süreci sonucunda öğrencilerin edinecekleri bilgi, beceri, tutum ve değerleri ifade etmekte olup, öğrenme
alanlarının özellikleri, öğrencilerin gelişim düzeyleri ve konuların muhtevası dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Öğrencilerin öğrenme başarıları, kazanımların edinilmesine bağlıdır. Öğretmenin görevi de bu kazanımların
gerçekleşmesinde öğrencilere gerekli ortam ve imkanları sunarak rehberlik etmesidir.
Kazanımlar sıralanırken; “Bu ünite sonunda öğrenciler, …… tanır., …… açıklar., ……karşılaştırır.,
……örnekler verir., …… fark eder.,” gibi ifadeler kullanılarak konuların işlenişinde öğrenciden beklenen
davranışlara işaret edilmiştir. Kazanımlar belirlenirken konu bütünlüğü yanında kavramlar, değerler ve beceriler dikkate alınmıştır.
3.3.
Açıklamalar
Açıklamalar kısmında ise, ünite içinde özellikle vurgulanması veya sınırlandırılması gereken konulara, diğer ders veya ünitelerle ilişkilendirmelere işaret edilmiştir.
3.4.
Beceriler
Beceri, öğrencilerde öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama
aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Bunlar Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programında, öğrencilerin gelişimleriyle bağlantılı, yatay olarak bir yılın sonunda, dikey olarak da 12. sınıfın sonunda kazanacakları ve hayat boyu kullanacakları temel becerilerdir.
Anadolu İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretim Programı, içerdiği kazanımlarla öğrencilerde bu
temel becerilerin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Aşağıda sıralanan beceriler Anadolu imam hatip lisesi meslek derslerinin öğrenme alanları ve kazanımları göz önünde bulundurularak diğer derslerle beraber öğrencilerin kazanmaları hedeflenen becerilerdir. Örneğin “araştırma ve sorgulama becerisi” her dersin kazandırması
gereken bir beceridir. Anadolu imam hatip liseleri meslek dersleri söz konusu olduğunda bu beceri, öğrencinin
dinî ve mesleki alanda araştırma ve sorgulama becerisini kazanması anlamındadır. Anadolu İmam Hatip Lisesi
4
Meslek Dersleri Öğretim Programıyla ulaşılması beklenen temel beceriler şunlardır:
1.
Araştırma ve Sorgulama Becerisi
Araştırma ve sorgulama becerisi; doğru ve anlamlı sorular sorarak problemi fark etme ve kavrama,
problemi çözmek amacıyla neyi ve nasıl yapılması gerektiği ile ilgili araştırma planlaması yapma, sonuçları
tahmin etme, çıkabilecek sorunları kestirebilme, sonucu test etme ve fikirleri geliştirmeyi kapsar. Bireyin kendi kendine yetebilmesi bu becerilerini geliştirme düzeyine bağlıdır.
Anadolu imam hatip liseleri meslek derslerinin öğrencilerde geliştirmeyi amaçladığı temel becerilerden biri de araştırma ve sorgulama becerisidir. Dinî ve mesleki alanla ilgili konularda öğrencilerin kendilerinin
bilgiyi araştırması ve yapılandırması derslerin en önemli amaçlarındandır. İmam hatip liseleri meslek dersleri
öğretmenleri derslerde araştırma ve sorgulama becerisinin gelişmesine katkı sağlayacak aşağıdaki alt becerileri kazandıracak etkinlik ve çalışmalar yapacaklardır.
K
A
L
S
A
T
• Özel referans kaynaklarına
mikrofişler, dergiler),
ulaşma
(almanak,
ansiklopedi,
sözlük,
il
yıllıkları,
• Basılı ve görsel kaynaklardaki bilgilere ulaşma ve kaynakları değerlendirme (gazete, dergi, televizyon,
radyo, cd, dvd …),
• Kitabın farklı bölümlerini kullanma (dizin, içindekiler…),
• Anahtar sözcükleri, ciltlerdeki rakam ve harfleri, indeksi ve referansları kullanma,
• Uygun bilgi kaynağı kullanma,
• Bilgiyi kullanılabilir biçimlerde planlama ve yazma (Konunun ana
özet hazırlama, not alma, bilgiyi kaydetme, dipnot kullanma, rapor yazma),
fikrini
çıkarma,
• Yararlandığı kaynakları “Kaynakça”da titizlikle gösterme,
• Okuduğu kaynağı yorumlama,
• Sorular sorma ve delile dayalı sonuç çıkarma,
• Güncel gelişmeleri takip etme.
2.
Bilgi Teknolojilerini Kullanma
Bilgi teknolojilerini kullanma becerisi; bilginin araştırılması, bulunması, işlenmesi, sunulması ve değerlendirilmesinde teknolojiyi kullanabilmeyi kapsar.
Her alanda olduğu gibi Anadolu imam hatip liseleri meslek derslerinde de bilgi teknolojilerini kullanma, hem dinî ve mesleki alanla ilgili bilgilere ulaşma hem de bunları en uygun şekilde sunabilmek açısından
önemlidir. Anadolu imam hatip liseleri meslek derslerinde öğretmenler, bilgi teknolojilerini kullanma becerisini kazandırmaya yönelik aşağıdaki alt becerileri destekleyecek etkinlik ve çalışmalar yapmalıdır.
• Bilgi teknolojilerini kullanma konusunda doğru karar verme,
• Kütüphane kullanma (Bilgisayarda katalog tarama, kitap fiş katalogu kullanma),
5
• Farklı kaynaklardan toplanmış bilgiyi bilgisayar ortamında kaydetme, biçimlendirme, tekrar kullanma
ve sunma,
• Metin, grafik, renk ve ses efektleri kullanarak çoklu ortamda rapor hazırlama,
• İnternet tabanlı servislere erişme, araştırma ve kullanma,
• Bilgi çağı teknolojilerini kültürel, sosyal ve mesleki amaçlarla kullanma,
• Sosyal medyada yer alan bilgilerin geçerliliğini ve güvenilirliğini sorgulama.
3.
Bireysel Farkındalık
Bireysel farkındalık becerisi; sosyal ilişkilerde, iletişimde ve benzeri alanlarda gerekli ve etkili davranışları uygun bir şekilde ve uygun zamanda ortaya koymak için gerekli olan becerilerdir.
K
A
L
S
A
T
Bireysel farkındalık; bireyin çağa ayak uydurması, kişisel özelliklerini geliştirmesi, farkındalıklarının
artması, ikna gücünün yükselmesi, plan yapması, empati kurması ve sosyal ilişkilerinin gelişmesine kaynak
oluşturur. Bireyin içinde bulunduğu sınıf, okul ve aile ortamında fark ettiği sorunların üzerine giderek, çözüm
için sorumluluk alması, belli imkânları fırsatlara dönüştürmesi toplum için önemlidir.
İmam hatip liseleri meslek dersleri öğretmenlerinin aşağıdaki alt becerileri kazandırmaya yönelik derslerde yapacakları etkinlik ve çalışmalar, “bireysel farkındalık” becerisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
• Kendi öğrenme stratejilerini, güçlü ve zayıf yönlerini tanıma ve değerlendirme,
• Eğitim, rehberlik, danışmanlık fırsatlarını araştırma,
• Öğrenmenin amacı hakkında eleştirel düşünme,
• Özdisiplin ve bağımsız çalışma becerileri edinme,
• Gerek duyduğunda nasihat ve bilgi alma,
• Kendisini motive etme ve kendisine güven duyma,
• Engel ya da değişikliklerle baş edebilme,
• Önceki öğrenmelerinden ve deneyimlerinden yararlanma,
• Öğrendiklerini çeşitli yaşam durumlarında uygulama,
• Stresten ve çatışmalardan kaçınma,
• Plan yapma, planlarını uygulayabilme,
• Zamanı doğru yönetme.
4.
Mesleki Uygulama Becerisi
Din hizmetleri, alan bilgileri yanında bu bilgileri başkaları ile paylaşmaya yardımcı olacak özel çaba
ve beceriyi de gerektiren bir faaliyettir. Her mesleğin bir bilgi, bir de uygulama yönü bulunmaktadır. Din görevliliğinin bilgi yönünü, Anadolu imam hatip lisesi öğretim programlarında bulunan meslek dersleri, genel
kültür dersleri ve seçmeli dersler oluşturmaktadır. Uygulama yönünü ise yine programlarda yer alan dersleri
6
temel alarak Hitabet ve Mesleki Uygulama dersi kazandıracaktır.
İmam hatip liseleri meslek dersleri öğretmenlerinin aşağıdaki alt becerileri kazandırmaya yönelik derslerde yapacakları etkinlik ve çalışmalar, mesleki uygulama becerisinin gelişmesine temel oluşturacaktır.
• Kur’an-ı Kerim’i doğru ve güzel okuma,
• Namazları usulüne uygun kıldırma,
• Cemaatin ilgi ve ihtiyaçlarına uygun hutbe, vaaz hazırlama ve sunma,
• Cenaze ile ilgili dinî görevleri usulüne uygun yapma,
• Gerektiğinde toplum önünde Kur’an-ı Kerim’i usulüne uygun okuma,
• Gereken yerlerde uygun dua ve sure okuyabilme,
K
A
L
S
A
T
• Toplumla (cemaatle) iletişim kurma ve topluma hitap etme,
• Sesi usulüne uygun olarak kullanma.
5.
Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama
İslam dininin doğru anlaşılması için ayet ve hadislerin sağlıklı bir şekilde yorumlanması gereklidir. Kur’an ayetlerini ve hadisleri anlama ve yorumlama bireyin hayatını anlamlandıracak ve ona rehberlik yapacak ilke ve değerler üretme açısından önemlidir. İmam hatip liseleri meslek dersleri öğretmenlerinin aşağıdaki
alt becerileri kazandırmaya yönelik derslerde yapacakları etkinlik ve çalışmalar, dini metinleri anlama ve yorumlama becerisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
• Ayet ve hadisleri anlama ve yorumlayabilme,
• Ayetlerdeki kavram, şahıs vb. belirleme.
• Kur’an-ı Kerim’deki ayetler arasında ilişki kurma,
• Ayetleri yorumlamada Kur’an tarihine ve tefsir usulüne ilişkin bilgileri kullanma,
• Hadisleri yorumlamada hadis usulüne ilişkin bilgileri kullanma,
• Ayet ve hadislerden ilke ve değerler çıkarabilme,
• Din ve inançların kaynağı hakkındaki görüşleri yorumlama,
• Tefsir, siyer, fıkıh, akaid ve kelam metinlerini anlama ve yorumlama,
• Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde kullanma.
6.
İletişim Becerisi
İletişim becerisi, konuşma, dinleme, okuma ve yazma gibi becerileri etkili kullanmadır. İletişim becerisi birtakım alt beceriler içerir. Bu alt beceriler iletişim eğitiminin omurgasını oluşturur. Öğretmenlerin bu
becerileri geliştirmeye yönelik hazırlayacağı etkinlikler, öğrencilerin iletişim becerilerinin gelişimine büyük
ölçüde katkı sağlayacaktır.
Anadolu imam hatip liseleri meslek derslerinin öğrencilerde geliştirmesi gereken en önemli beceriler-
7
den biri de iletişim becerisidir. Derslerin genel amaçları ve kazanımları incelendiği zaman görülecektir ki; din,
insanın hem kendisi hem evren hem de Yaratıcısıyla olumlu ve sağlıklı ilişkiler kurmasını amaçlamaktadır.
Anadolu imam hatip liseleri meslek derslerinde öğretmen aşağıdaki alt becerileri kazandırarak öğrencilerde
iletişim becerisini geliştirebilmelidir.
• Dinleme,
• Sözlü ya da yazılı olarak kendini ifade etme,
• Tartışma,
• Farklı perspektiften bakma,
K
A
L
S
A
T
• Diğer yorumlara açık fikirli olma,
• Başkalarının düşünce ve duygularını anlama,
• Görüşlerini gerekçelendirme,
• Tanışma,
• Selamlaşma,
• Empati kurabilme,
• Kabul ve saygıyı iletebilme,
• Olumlu ve olumsuz duygularını ben dili kullanarak ifade edebilme,
• Öfkeyi kontrol edebilme,
• İletişim sırasında karşısındakinin beden dilini anlayabilme,
• Bulunduğu ortama uygun üslup belirleme,
• Dinî terim ve kavramların yazım ve telaffuzunu doğru kullanma.
7.
Kültürel farkındalık becerisi
Kültürel farkındalık becerisi; kendi kültürünü tanıma, benimseme, diğer kültürden olan kişilerle empati kurma, o kişilerin davranış ve düşüncelerini eleştirmeden anlamaya çalışma, kişileri farklılıkları ve benzerlikleri ile kabul etmeyi içerir. Bir diğer ifade ile empatiyi merkeze alarak açık bir dünya görüşüne sahip olmayı
ve farklı kültürlerden kişilerle iletişim kurmada başarılı olmayı işaret etmektedir.
İmam hatip liseleri meslek dersleri öğretmenlerinin aşağıdaki alt becerileri kazandırmaya yönelik derslerde yapacakları etkinlik ve çalışmalar, Kültürel farkındalık becerisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
• Dinin, milli kültürü oluşturan unsurların başında geldiğinin bilincinde olma
• Dinî ve millî değerlerin yaşatılmasına yönelik bir dünya görüşüne sahip olma
• Milli kültürel kimliğini özümseme ve diğer kültürlerle nasıl etkileşim içinde olduğunu kavrama
8
• Toplumsal gelenekleri, kültürel öğeleri ve dil çeşitliliğini tanıma
• Farklı kültürlere ait davranış kurallarını bilme
• Diğer toplum ve kültürle ilgili temel kavramların farkında olma
• Yerel, ulusal ve uluslarası kültürel mirasın farkında olma
• Kültürel ve dinî çeşitliliğin farkında olma ve saygı duyma
• Coğrafi ve kültürel farklılıkların dini anlama ve yaşama biçimleri üzerinde etkilerini irdeleme
• İslam toplumlarındaki farklı düşünce ve yaklaşımları yorumlama
• Farklı din ve inanç gruplarının bir arada yaşama tecrübelerini örneklendirme
K
A
L
S
A
T
• Bir arada yaşama kültürüne katkı sağlayan evrensel değerleri benimseme
• Sosyal ilişkileri güçlendirmede ve barış kültürünü yaygınlaştırmada sorumluluklar üstlenme
8.
Mekân, zaman ve kronolojiyi algılama
Dinî ve mesleki alanla ilgili konuların iyi anlaşılabilmesi, yorumlanabilmesi ve değerlendirebilmesi
için öğrencinin mekân, zaman ve kronolojiyi algılama becerisinin gelişmesi gerekir. Zaman ve mekânı doğru
anlamak, hem bilimsel hem de dinî açıdan önem arz etmektedir. Öğrencilerde bu becerinin gelişmesi diğer
becerilerin de olumlu gelişmesini ve kullanılmasını sağlayacaktır.
Anadolu imam hatip liseleri meslek dersleri öğretmenlerinin aşağıdaki alt becerileri kazandırmaya
yönelik derslerde yapacakları etkinlik ve çalışmalar, mekân, zaman ve kronolojiyi algılama becerisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
• Zaman ifadelerini doğru kullanma,
• Bazı mekân ve zamanların niçin önemli olduğunu algılama,
• Kronolojik sıralama yapma,
• Takvim bilgisi edinme,
• Harita, plan, kroki, grafik ve diyagram yorumlama,
• İslamiyet’te önemli sayılan zaman ve mekânların değerini kavrama,
• Zaman ve mekân farklılıklarının dini anlama ve yaşama üzerindeki etkilerini yorumlama.
9.
Problem çözme
Problem çözme becerisi ile öğrencilerin karar verme yetilerini geliştirme ve onlara hayat boyu
9
kullanabilecekleri problem çözme yeteneği kazandırmak hedeflenlenmektedir.. Problem çözme becerisiyle
öğrencilerin din ve ahlak konularını üst düzeyde öğrenmeleri ve hayatlarında karşılaştıkları dinî ve mesleki
alanla ilgili problemleri üst düzey bilişsel fonksiyonlarını kullanarak kendilerinin çözmeleri amaçlanır.
Problem çözme yeteneği yaşanılan deneyimler, alıştırmalarla geliştirilebilir. Anadolu imam hatip liseleri meslek derslerinde bazı etkinlikler aracılığıyla öğrencilere problemi hissettirme, buldurma ve çözüm
üretme alışkanlığı kazandırılabilir. Anadolu imam hatip liseleri meslek dersleri öğretmenlerinin aşağıdaki alt
becerileri kazandırmaya yönelik derslerde yapacakları etkinlik ve çalışmalar problem çözme becerisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
• Problemi fark edebilme
K
A
L
S
A
T
• Problemle uygun çözüm önerileri sunma
• Akıl yürütme sürecini takip edebilme ve değerlendirme
• Toplumu ilgilendiren problemlerin çözümü ile ilgilenme
• Karşılaştığı problemlerin çözümünde İslam medeniyetinin birikiminden yararlanma
• Dinî ve ahlaki meselelerde sebep-sonuç ilişkisine bağlı olarak çıkarımlarda bulunma
10. Sosyal beceri
Sosyal beceri; başkaları ile iletişimi mümkün kılacak, sosyal açıdan kabul edilebilir ve öğrenilmiş davranışlar olarak tanımlanabilir. Kişi sosyal ilişkilere kurarak çevresiyle etkileşim içinde bulunur. Bu etkileşim
sürecinde sağlıklı ilişkiler kurabilmek ancak yeterli sosyal becerileri kazanmakla gerçekleşebilir. Bireyin aile
, okul ve iş yaşamındaki başarısında da sosyal beceriler önemli bir etkendir.
Eğitimin en önemli amaçlarından biri kendisine, çevresindeki kişilere ve doğaya değer veren, yaşadığı
toplumun ve dünyanın bir parçası olarak kendisine güvenen ve topluma katkıda bulunabilen bir bilince sahip
bireyler yetiştirmektir. Dinin amaçlarından biri de bireyin çevresiyle olumlu ve sağlıklı ilişkiler geliştirmesidir. Böyle bir bilinç kazandırmak ve topluma katkısı olan bireyler yetiştirmek için öğrencilere meslek derslerinde bu becerilerini geliştirebilecek fırsatlar sunmak ve öğrenme sürecini buna uygun oluşturmak gerekir.
Öğrenciler, toplumsal olaylara ilgi duymalı, sorunların farkında olmalı, gerektiğinde hem kendisi hem de
başkalarının iyiliği için harekete geçebilmelidir.
Öğretmenlerin imam hatip lisesi meslek derslerinde öğrencilerin sosyal becerilerini geliştirebilecekleri
bazı alt beceriler şunlardır:
• Toplumda millî, dinî ve ahlaki değerlerin kalıcılığı için projeler üretme
• Millî ve dinî değer taşıyan kurumlarımızın, eserlerimizin yaşatılmasına yönelik çalışmalara aktif olarak katılma
• İşbirliği yapma, uyumlu olma, kararlı ve dürüst olma
10
• Çeşitliliğe saygı duyma ve başkalarına saygı gösterme
• Önyargıların üstesinden gelme, uzlaşmacı bir tutum sergileme
• Demokrasi, adalet, eşitlik, vatandaşlık, insan hakları bilincine sahip olma
• Toplumsal ilişkilerde ve komşuluk ilişkilerinde yapıcı katılım sağlama
• Toplumsal uyumu sağlamak için paylaşılan değerleri benimseme ve bunlara saygı duyma
• Diğer insanların özeline saygı duyma
• Dinî ve ahlaki değerleri benimseme
• Sosyal sorumluluk bilincini geliştirme
K
A
L
S
A
T
• Dinî ve ahlaki değerler ışığında çevre bilincine sahip olma
• Bireylerin inanma ve inancına uygun yaşama özgürlüğüne ilişkin bilinç kazanma
• Bilgi ve tecrübe paylaşımının gerekliliğine inanma
11. Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma
Kur’an-ı Kerim ve hadis kaynakları öğrencinin İslam dinini öğrenebileceği ilk ve en temel kaynaklardır. Bu nedenle, öğrencilerin Anadolu imam hatip liseleri meslek derslerinde Kur’an meali ve tefsir, hadis,
fıkıh, akaid ve kelam kaynakları ile yapacakları çalışmalar önemlidir.
Öğrencilerin, Kur’an’ın anlaşılmasına yönelik dinî hayatımızın alt yapısını oluşturan Kur’an, hadis
ve tefsir kaynaklarını kullanma ve onlardan yararlanma becerilerini kazanmaları meslek derslerinin amaçlarındandır. Bu bakımdan İslam dininin anlaşılmasına yönelik öğrencilerin “Temel dinî kaynakları tanıma
ve kullanma” becerisinin ve aşağıdaki alt becerilerin gelişmesi için öğretmenler derslerde çeşitli etkinlik ve
çalışmalar planlayabilirler.
• Kur’an-ı Kerim mealini kullanma
• Tematik olarak ayetler çerçevesinde bir konuyu inceleme
• Temel hadis kaynaklarını tanıma ve kullanabilme,
• Tefsir, siyer, fıkıh, akaid ve kelam kaynaklarını tanıma ve kullanabilme,
• Sahih olan kaynaklar ile sahih olmayan kaynakları ayırt edebilme
• İslami ilimlerin temel kaynaklarının özelliklerini kavrama
12. Değişim ve Sürekliliği Algılama
Din evrenseldir ancak dinin yorumları tarihsel süreç içerisinde ortaya çıkan ihtiyaçlar ve diğer sebeplere göre farklılaşabilmektedir. Bu nedenle öğrencinin dinî ve mesleki alanla ilgili konularda değişim ve
11
sürekliliği algılama becerisi kazanması önemlidir. Öğretmenler derslerde değişim ve sürekliliği geçmişteki ve
günümüzdeki farklı örneklerle öğrencilerin karşılaştırmalarına imkan sağlayan örnek olay incelemeleri, metin
(mektuplar, gazete haberleri, biyografiler vb.), görsel (fotoğraf, film, resim vb.) analizleri gibi etkinlikler ile
değişim ve sürekliliği algılama becerisi ve aşağıdaki alt becerilerin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
• Dinin sabiteleri ile değişken unsurlarını birbirinden ayırt edebilme
• Benzerlik ve farklılıkları bulma
• Zamanla oluşan değişimi algılama
• Tarihsel olguları ve yorumları ayırt etme
K
A
L
S
A
T
• Geçmişteki problemlerin neden- sonuç ilişkisini tanıma
3.6.
Değerler
• Adalet
• Kur’an-ı Kerim sevgisi
• Allah sevgisi
• Merhamet
• Anne babaya saygı
• Müsamaha
• Azim
• Nezaket
• Cihad
• Cesaret
• Özgüven
• Peygamber sevgisi
• Diğerkâmlık
• Sabır
• Dinî değerlere saygı
• Sadakat
• Doğruluk
• Saygı
• Dostluk
• Sorumluluk
• Fedakârlık
• Şehitlik
• Gazilik
• Şükür
• Güvenirlilik
• Takva
• İlim sevgisi
• Tasarruf
• İhlas
• Temizlik
• İhsan
• Tevazu
• İstişare
• Tutarlılık
• İtidal
• Vatan sevgisi
• Kanaatkârlık
• Vefa
• Kardeşlik
• Yardımlaşma ve dayanışma
12
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
TEMEL DİNİ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Yeryüzünde Allah’ın halifesi olan insan, Rabbini tanımak, O’nu birlemek ve O’nun istediği usulde
ibadet etmek üzere yaratılmış ve bu vasıfları nedeniyle de yaratılmışların en şereflisi olarak nitelenmiştir. İnsan, kimi zaman dünyamızı ıslah ve imar ederek kültür ve medeniyetler kuran, yaratılışıyla uyum içerisinde
hareket eden bir varlık olmuş kimi zaman da kendine yüklenilen bu kutlu vazifeye rağmen ifsat eden, harsı ve
nesli yok etmeye çalışan, kendine ve fıtratına yabancılaşan bir varlığa dönüşmüştür.
Allah, insanın hayatını anlamlandırabilmesi, özüne/fıtratına yabancılaşmadan yeryüzünü daha iyi ıslah
ve imar edebilmesi için vahiy yoluyla mesajlarını iletmiştir. Bu mesajların kutlu elçilerin hayatıyla modellenebilir/yaşanılabilir olmasını irade etmiş ve kulu ile arasındaki ilişkileri sarsılmaz bir zemine oturtmuştur.
K
A
L
S
A
T
Allah ile insan arasındaki ilişkileri düzenleyerek sarsılmaz bir zemin oluşturan İslam dini, tarihi süreçte isimleri ve hitabet ettikleri kitleleri farklı olsa da peygamberlerin insanlığa sunduğu kurtuluş yolunun
ortak adıdır. İslam dini, bu özelliği ile Âdem’den (a.s) Hz. Muhammed’e (s.a.v), oradan da kıyamete kadar,
marufun egemen olması, zulmün ve cehaletin ortadan kalması, insanın yaratılış gayesinin gerçekleşmesini
hedeflemiştir.
Temel Dinî Bilgiler dersi; Allah ve Resulüne karşı sorumluluklarını bilen, bireysel ve toplumsal vazifelerinin farkında olan ve bu vazifeleri yerine getirme bilincine sahip olmaları hedeflenen Anadolu imam hatip
lisesi öğrencilerine, İslam dininin özüne ve insanın yaratılışına uygun yaşamalarına zemin hazırlayan iman,
ibadet, ahlak konularını temel düzeyde vermeyi ve onları ahlaki tavır ve tutumlar açısından tutarlılık gösteren
bireyler olarak yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca bu ders; Hadis, Fıkıh, Tefsir, Akaid, Kelam, İslam Ahlakı,
Hitabet ve Mesleki Uygulama, İslam Kültür ve Medeniyeti gibi dersler için ileriki öğrenmelere alt yapı oluşturmaktadır.
Anadolu imam hatip liselerinin 9. sınıflarında okutulacak olan Temel Dinî Bilgiler Dersi Öğretim
Programı beş ünite olarak yapılandırılmıştır.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Temel Dinî Bilgiler Dersi Öğretim Programı ile 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununun 2. maddesinde belirtilen “Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları”na uygun olarak öğrencilerin;
1. İslam’ın iman esaslarını kavraması,
2. İslam’ın temel ibadetlerinin yapılışlarını açıklaması,
3. İslam’ın temel ahlaki ilkelerini kavraması,
4. İslam ahlakının kaynağının Kur’an ve sünnet olduğunu fark etmesi,
14
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
5. Allah’a, Peygamberimiz’e ve Kur’an-ı Kerim’e karşı sorumluluklarını fark etmesi
amaçlanmaktadır.
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Temel Dinî Bilgiler Dersi Öğretim Programı, öğrencilerin İslam dininin özünü oluşturan iman, ibadet ve ahlak konularını bütüncül bir bakış açısıyla kavramaları esasına dayanmaktadır. Konu ve
kazanımlar verilirken bu ilkeye dikkat edilmelidir.
K
A
L
S
A
T
2. Temel Dinî Bilgiler dersinin ileriki öğrenmeler için zemin teşkil edeceği unutulmamalı, konu ve
kazanımlar bu olgu göz önünde bulundurularak temel düzeyde verilmeye çalışılmalı, öğrencilerde
ön yargı oluşturacak ve yılgınlığa sebep olacak uygulamalardan kaçınılmalıdır.
3. Temel Dinî Bilgiler Dersi Öğretim Programı, beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede
kazanımlar işlenirken öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya yönelik etkinliklere yer verilmelidir.
4. Konu ve kazanımlar; ayet ve hadisler esas alınarak sahabe ve diğer İslam büyüklerinin düşünce ve
uygulamalarından örneklerle zenginleştirilerek açıklanmalıdır.
5. Öğrenme etkinliklerinde öğrencilerin genel kültür ve dinî bilgi seviyelerine, eğitim ortamlarına ve
çevre faktörlerine uygun; öğrencileri aktif kılan yöntem, teknik ve stratejiler kullanılmalıdır.
6. Temel Dinî Bilgiler dersinde, anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin meydana gelebilmesi için öğrencilerin
kazanması gereken temel unsurlardan bir tanesi de kavramlardır. Konular işlenirken öğrencilerin
bilgi düzeyleri dikkate alınarak İslam dini ile ilgili temel kavramların öğretimine önem verilmelidir.
7. Öğrenme etkinliklerinde kazanımlara uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.
8. Ünitelerin işleniş sırası ve her bir ünite için ayrılan süre programda belirlenmiştir. Bununla birlikte
zümre öğretmenler kurulu, öğrenci seviyesi ve çevre şartlarını göz önünde bulundurarak planlama
yapabilir.
9. Konu ve kazanımlar; Hadis, Fıkıh, Tefsir, Akaid, Kelam, İslam Ahlakı, Hitabet ve Mesleki Uygulama gibi ilgili derslerle ilişkilendirilerek işlenmelidir.
15
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme; programın genel amaçları, kazanımları, içeriği, öğrenme öğretme süreciyle
birlikte dinamik bir bütünün önemli bir parçasıdır. Temel Dinî Bilgiler dersinde kullanılacak ölçme ve değerlendirme etkinlikleri öğrencilerin ilgili temel kavram ve ilkeleri anlama düzeylerini ölçmenin yanında, öğrencilerin bu derste kazanmaları beklenen değer ve aktif katılım becerilerini de ölçmeye yönelik olmalıdır. Bu
nedenle, ölçme değerlendirme etkinlikleri, öğrenme öğretme sürecinin başlangıcında, öğrenme etkinlikleriyle
birlikte planlanmalıdır.
K
A
L
S
A
T
Temel Dinî Bilgiler dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı yürütülmelidir.
Öğretmen sürecin değerlendirmesini yaparken ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme değerlendirme yöntem
ve teknikleri geliştirebilir. Temel Dinî Bilgiler dersinde ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele
alınır. Öğrencilerin gelişim süreçlerinin ve edindiği kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde
bulundurulmalı; süreç boyunca ve sonuçta düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır.
Temel Dinî Bilgiler dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme süreciyle bütünlük arz etmelidir.
3. Öğrenim süreci sonunda kazandırılması planlanan yeterlik, bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilmeye (dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi, öz ve
akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ve mümkün olduğunca çeşitli ölçme
araçları kullanılmalıdır.
6. Temel Dinî Bilgiler dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken her bir öğrencinin hazır bulunuşluk
düzeyi ve bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
7. Ölçme değerlendirme etkinlikleri, öğrencilere öğrendiklerini davranışa dönüştürme becerilerini kazandırmaya yönelik olmalıdır.
16
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
BECERİLER
• Araştırma ve sorgulama becerisi
• Bilgi teknolojilerini kullanma
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
K
A
L
S
A
T
• Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde kullanma
• İletişim becerisi
• Sosyal beceri
• Temel dinî kaynakları tanıma ve kullanma
DEĞERLER
• Adalet
17
• İtidal
• Allah sevgisi
• Kur’an-ı Kerim sevgisi
• Diğerkâmlık
• Vefa
• Doğruluk
• Saygı
• Güvenilirlik
• Sorumluluk
• Nezaket
• Tasarruf
• Peygamber sevgisi
• Temizlik
• İhlas
• Yardımlaşma ve dayanışma
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
KAZANIM
SAYILARI
DERS SAATİ
K
A
L
S
A
T
I
İnanç Dünyamız
6
6
II
İbadet Hayatımız
17
12
III
Ana Hatlarıyla İslam Ahlakı
8
6
IV
Ahlaki Davranışlar
8
6
V
Adâb-ı Muâşeret
7
6
46
36
TOPLAM
18
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. İnsan ve Din
Bu ünite sonunda öğrenciler;
2. İmanla İlgili Kavramlar
1. İnsanın yaratılış amacını ayet ve
hadislerden örneklerle açıklar.
I. İNAÇ DÜNYAMIZ
3. İmanın Söz ile İfade Edilme2. Din kavramını tanımlar.
si
Ünite genelinde iman esasları Akaid ve
Kelam dersinin ilgili üniteleri ile ilişkilendirilerek ayrıntıya girilmeden ayet ve hadislerden örneklerle açıklanacaktır. Ayrıca
imanın kişinin ahlaki gelişimi üzerindeki
olumlu etkilerine değinilecektir.
Amaçlar
Beceriler:
• Araştırma ve sorgulama becerisi
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Dinî terim ve kavramları doğru ve
yerinde kullanma
K
A
L
S
A
T
3.1.Kelime-i Tevhid
3. İman ile ilgili kavramları açıklar.
1. kazanım işlenirken eşref-i mahlûkat
Değerler:
kavramına da değinilecektir.
3.2.Kelime-i Şehadet
4. Kelime-i Tevhid ve Kelime-i
Şehadeti açıklar.
2. kazanım işlenirken ayrıntıya girilmeden
las, sorumluluk.
dinin kaynağı ayet ve hadislerle açıklanacak, fıtrat kavramına vurgu yapılacak ve
dinin tanımında İslam âlimlerinin yaklaşımı esas alınacaktır.
4. İman Esasları
4.1.Allah’a İman
4.2.Meleklere İman
4.3.Kitaplara İman
4.4.Peygamberlere İman
4.5.Ahiret Gününe İman
4.6.Kader ve Kazaya İman
19
Açıklamalar
5. İslam’ın temel iman esaslarını
açıklar.
6. İman esaslarını ayet ve hadislerle
temellendirir.
7. İman esaslarını bütüncül bir
şekilde kavrar.
Allah sevgisi, peygamber sevgisi, ih-
3. kazanım işlenirken İslam’da Tevhid
inancının önemine ve Peygamberimizin
risaletine iman edilmeden tevhidin gerçekleşmeyeceğine vurgu yapılacaktır. Ayrıca ikrar, tasdik, rükun, yakin, icmali ve
tafsili iman kavramlarına da değinilecektir.
6 ve 7. kazanımlar işlenirken iman, İslam
ve ihsan arasındaki ilişkiye kısaca değinilecek ve imanın bir bütün olduğu, zaruratı
diniyyeden birini inkar edenin dinin tamamını inkar etmiş olacağına da vurgu yapılacaktır.
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları
2. İbadetin Kabul Şartları
2.1. Niyet
2.2. İhlas
2.3. Sünnete Uygunluk
3. İnanç ile İbadet İlişkisi
4. İbadet ile Temizlik İlişkisi
II. İBADET HAYATIMIZ
4.1.Abdest, Boy Abdesti
4.2. Teyemmüm
5. Müminin Miracı: Namaz
6. Kötülüklere Kalkan: Ramazan
ve Oruç
7. Paylaşma ve Yardımlaşma:
Zekât ve Sadaka
Misafirlik:
9. Kulluk ve Samimiyet Beyanı:
Kurban
10. Salih Amel
11. Dua ve Tevbe
Amaçlar
2. kazanım işlenirken ilkeler bağlamında Beceriler:
isteklilik, kolaylık ve güç yetirebilirlik ko1. İbadet kavramını açıklar.
• Araştırma ve sorgulama becerisi
2. İbadetin kabul edilme şartlarını açık- nuları ile ibadetin kapsamına da değinile• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
lar.
cektir.
3. İnançla ibadet arasındaki ilişkiyi yo• Dinî terim ve kavramları doğru ve
5. kazanım işlenirken istinca ve istibra korumlar.
yerinde kullanma
4. İbadette temizliğin yerini ve önemini nularına değinilecektir.
Değerler:
ayet ve hadislerle örneklendirir.
7.
kazanım
işlenirken
caminin
ve
cemaatle
5. Abdest, boy abdesti ve teyemmümün
namaz kılmanın önemine de değinilecek- Allah sevgisi, ihlas, sorumluluk, temizalınışını açıklar.
lik, yardımlaşma ve dayanışma
6. Namazın çeşitlerini, farz, vacip ve tir.
sünnetlerini açıklar.
7. Çeşitlerine göre namazın kılınışına 9. kazanım işlenirken konu; sahur, imsak,
iftar, teravih namazı, mukabele ve fıtır saörnekler verir.
8. Ramazan ayı ve orucun dindeki yerini dakası ile sınırlandırılacaktır.
ayet ve hadislerle örneklendirir.
9. Ramazan ve oruçla ilgili kavramları 10. kazanım işlenirken zekâtın nelerden ve
kimlere verilmesi gerektiği konularına da
açıklar.
10. Zekât ve sadaka ile ilgili hükümleri değinilecektir.
açıklar.
11. Haccın yapılışını ana hatlarıyla açık- 13. kazanım işlenirken konu; ihram, Arafat,
Müzdelife, Mina, tavaf ve sa’y ile sınırlanlar.
12. Hac ve umre arasındaki farkı ayırt dırılacaktır.
eder.
15. kazanım işlenirken kafirlerin amelinin
13. Hac ile ilgili kavramları açıklar.
14. Kurban ibadetinin dindeki yerini açık- salih amel kapsamına girmeyeceği İbrahim suresi 18; Kehf suresi 105-106. ayetlar.
leri ışığında anlatılacaktır.
15. Salih amelin kapsamını söyler.
16. Dua ile tevbenin kişi hayatındaki ve
dindeki önemini fark eder.
17. İbadetleri yapmaya istekli olur.
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. İbadet Kavramı
8. Allah’ın Evinde
Hac ve Umre
Açıklamalar
K
A
L
S
A
T
20
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. İslam Ahlakının Gayesi ve Bu ünite sonunda öğrenciler;
Konusu
1. İslam ahlakının gayesi ve konusunu ayet ve hadislerle açıklar.
2. İslam Ahlakının Kaynağı
2. İslam ahlakının kaynağını açıklar.
3. Ahlak ile terbiye ahlak ilişkisini farklı teorilere girilmeyecektir.
3. kazanım işlenirken eğitimin amaçlayorumlar.
5. Peygamberimiz’e Karşı Varından birisinin de ahlaklı bireyler yetiş4. İman, ibadet ve ahlak arasındaki tirmek olduğuna da vurgu yapılacaktır.
zifelerimiz
ilişkiyi yorumlar.
5. kazanım işlenirken marifet, ubudiyet,
6. Kur’an-ı Kerim’e Karşı Vamuhabbet, tazim, teslimiyet, tevbe, tak5. Allah’a karşı vazifelerini yerine
zifelerimiz
va, havf ve reca konularına kısaca değigetirmeye özen gösterir.
nilecektir.
7. İnsanlara Karşı Vazifeleri6. Peygamberimiz’e karşı vazifeleri- 6. kazanım işlenirken muhabbet, sünnemiz
te ittiba ve teslimiyet konularına kısaca
ni yerine getirmeye istekli olur.
değinilecektir. Ayrıca salat ve selam ile
7. Kur’an-ı Kerim ile ilgili vazifeleri- ilgili hadislere de yer verilecektir.
4. Allah’a Karşı Vazifelerimiz
ni yapmaya önem verir.
8. İnsanlara karşı vazifelerini kavrar
7. kazanım işlenirken Kur’an’a karşı
saygı ve edep, Kur’an’ı okuma, anlama
ve yaşama konularına kısaca değinilecektir.
8. kazanım işlenirken kul hakkı; can,
mal, namus emniyeti; saygı, sevgi, keder
ve sevince ortak olma konularına kısaca
değinilecektir.
21
Amaçlar
1. kazanım işlenirken ahlakın tanımı ya- Beceriler:
pılacak ve ahlakla ilgili temel kavramla• Araştırma ve sorgulama becerisi
ra kısaca değinilecektir.
• Sosyal beceri
2. kazanım işlenirken İslam ahlakının
kaynağı ayet ve hadislerden örneklerle • Dinî terim ve kavramları doğru ve
yerinde kullanma
açıklanacak, ahlakın kaynağı ile ilgili
K
A
L
S
A
T
3. Ahlak ile Terbiye İlişkisi
III. ANA HATLARIYLA İSLAM AHLAKI
Açıklamalar
Değerler:
Kur’an-ı Kerim sevgisi, Allah sevgisi,
Peygamber sevgisi, diğerkâmlık, doğruluk, güvenirlilik, adalet, ihlas..
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Olumlu Davranışlar
1.1. Adalet
1.2. İffet ve Hayâ
1.3. Ahde Vefa
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
IV. AHLAKİ DAVRANIŞLAR
1.6. Tevâzû
1.7. Merhamet ve Şefkat
1.8. Cesaret
1.9. Müsâmaha
1.10. Kadirşinaslık
2. Olumsuz Davranışlar
2.1. Yetimi Horlamak
2.2. Yalan ve Riyâ
2.3. Gıybet ve Koğuculuk
2.4. İftira
2.5. Haset
2.6. Sû-i zan
2.7. Hırsızlık
2.8. Hile Yapmak
Amaçlar
Ünite konuları ayet ve hadisler merke- Beceriler:
ze alınarak İslam tarihinden yaşanmış • Araştırma ve sorgulama becerisi
Güzel ahlaki davranışları açıklar.
örneklerle açıklanacaktır.
• Dinî metinleri anlama ve yorumGüzel ahlaki davranışları ayet ve
lama
6. kazanım işlenirken yetim malı yehadislerle temellendirir.
menin haramlığına da vurgu yapıla- • Dinî terim ve kavramları doğru ve
yerinde kullanma
Güzel ahlaki davranışlara uymaya caktır.
Değerler
istekli olur.
8. kazanım işlenirken sigara, içki, Adalet, doğruluk, vefa, itidal, ihlas,
Olumsuz davranışları açıklar.
uyuşturucu madde kullanmanın zarar- saygı, sorumluluk, yardımlaşma ve
dayanışma
larına yer verilecektir.
Olumsuz davranışları ayet ve hadislerle temellendirir.
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.
2.
1.4. Emanete Riayet
1.5. Kanaatkârlık
Açıklamalar
3.
4.
5.
K
A
L
S
A
T
6. Olumsuz davranışlardan uzak durmaya özen gösterir.
7. Davranışlarında ölçülü ve tutarlı
olmaya özen gösterir.
8. Zararlı alışkanlıkların beden ve
ruh sağlığı açısından olumsuz etkilerini fark eder.
2.9. İsraf
2.10. Öfke ve Şiddet
3. Zararlı Alışkanlıklar
22
TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERSİ
TEMELTASLAK
DİNİ BİLGİLER
DERSİ
ÖĞRETİM PROGRAMI
ÖĞRETİM
PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
2. Konuşma Adabı
1.
K
A
L
S
A
T
4. Giyim Kuşam Adabı
5. Yolculuk Adabı
V. ADÂBI MUÂŞERET
Amaçlar
Ünite konuları ayet ve hadisler merkeze alı- Beceriler:
narak İslam tarihinden yaşanmış örneklerle
• Bilgi teknolojilerini kullanma
Selamlaşmada dikkat edilmesi
açıklanacaktır.
gereken hususları açıklar.
• Dinî metinleri anlama ve yorum1. kazanım işlenirken konu Peygamberimilama
Konuşurken dikkat edilmesi gezin sünneti ışığında açıklanacaktır.
• İletişim becerisi
reken hususları açıklar.
2. ve 3. kazanımlar işlenirken gösterişten • Sosyal beceri
Yeme ve içmede ölçülü olmaya
uzak olma, tasarruf, sahip olduğumuz nimetözen gösterir.
Değerler
leri başkalarıyla paylaşma konuları üzerinde
Giyim ve kuşamda ölçülü olma- de durulacaktır. Ayrıca helalinden kazanma- Nezaket, itidal, ihlas, saygı,sorumluluk, tasarruf, yardımlaşma ve dayaya ve gösterişten uzak durmaya nın önemi vurgulanacaktır.
nışma
özen gösterir.
5. kazanım işlenirken özel veya toplu taşıma
Yolculuk adabıyla ilgili ilkeleri araçlarında çevreye ve insanlara karşı saygılı
olunması konusuna da değinilecektir. Ayrıca
kavrar.
trafik kuralları ihlalinin bir kul hakkı ihlali
Ziyaretleşmenin önemini ayet ve olduğu vurgulanacaktır.
hadislerle açıklar.
7. kazanım işlenirken sosyal medya ve interAlışveriş ilkelerini ve helal ha- netin kullanımında mahremiyete riayet, kişi
ram sınırını kavrar.
haklarını ihlal etmeme, zaman israfı gibi koİletişim araçlarını doğru ve ye- nular üzerinde durulacaktır.
1. Selamlaşma Adabı
3. Yeme İçme Adabı
Açıklamalar
2.
3.
6. Ziyaret Adabı
7. Alışveriş Adabı
4.
8. Medya ve Bilişim Adabı
5.
6.
7.
8.
rinde kullanır.
23
23
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
K
A
L
S
A
T
SİYER DERSİ
ÖĞRETİM PROGRAMI
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Siyer; Peygamberimiz’in (s.a.v.) hayatını, şahsiyetini, tebliğ faaliyetlerini, siyasi ve askerî
mücadelelerini konu alan ilim dalının adıdır.
Hz. Peygamber’in (s.a.v.) hayatına ve şahsiyetine duyulan ilgi, Kur’an-ı Kerim’in, İslam dininin ve
Müslümanların ona verdiği önem ve değerden kaynaklanmaktadır. Kur’an-ı Kerim’de Peygamberimizin
(s.a.v.) âlemlere rahmet olarak güzel ahlak üzere gönderildiği ve son peygamber olduğu bildirilmektedir. Onun,
ilahi emir ve yasakları tebliğ ederek fertleri ve toplumları arındırmakla, onlara kitap ve hikmeti öğretmekle
görevlendirildiği vurgulanmaktadır. Bu nedenle Peygamberimize (s.a.v.) itaat edilmesi, onun örnek alınması
ve herkesten çok sevilmesi emredilmektedir.
K
A
L
S
A
T
Peygamberimiz (s.a.v.) herkes için hayatın tamamını kuşatan ideal bir örnektir. Onun, her insanın
uyabileceği yalın ve yaşanabilir hayat örnekliği vardır. O, Kur’an’ın esaslarını bizzat yaşayan en güzel model
olmuştur.
Siyer dersi öğretim programı geliştirilirken Kur’an-ı Kerim, hadis, siyer ve tarih kaynakları esas
alınmıştır. Öğrencilerin, Peygamberimizi (s.a.v.) daha iyi tanıyabilmeleri ve İslamiyet’i anlayabilmeleri için
Arap Yarımadası’nın risalet öncesi sosyal ve dinî durumu, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) vahiy öncesi hayatı,
İslam’ı tebliği, Mekke’de verdiği mücadele, Medine’de çok yönlü bir lider oluşu ile buna bağlı gelişmeler ve
örnek kişiliğiyle ilgili bilgiler verilecektir.
Anadolu İmam Hatip Lisesi Siyer Öğretim Programı dört ünite olarak yapılandırılmıştır.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Siyer Dersi Öğretim Programıyla, 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk Millî
Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
1. İslamiyet öncesi Arap Yarımadası’nın coğrafi yapısı ile Mekke ve Yesrib’in sosyal, kültürel,
ekonomik ve dinî özelliklerini tanıması,
2. İslam dininin doğru anlaşılmasında Hz. Muhammed’e (s.a.v.) olan ihtiyacı fark etmesi,
3. Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberlik öncesi hayatını ve kişilik özelliklerini açıklaması,
4. Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberlik sonrası hayatını, Mekke ve Medine döneminde meydana
gelen olayları tarihsel bağlamına uygun olarak bilmesi,
5. Peygamberimiz’in (s.a.v.) örnek kişiliğinin bireysel ve toplumsal yönünü kavraması,
6. Peygamberimiz’in (s.a.v.) hayatını bütüncül bir yaklaşımla tanıması amaçlanmaktadır.
25
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Siyer dersi; Peygamberimizin (s.a.v.) şahsı ve nübüvveti ile ilgili Kur’an-ı Kerim’in verdiği bilgiler
çerçevesinde, temel kaynaklar referans alınarak ve tarih biliminin yöntemleri ışığında işlenmelidir.
2. Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve
ünitelerin işleniş sırası programda belirtilmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci
seviyesine ve çevre şartlarına uygun farklı bir planlama yapılabilir.
3. Siyer dersinde öğrencilerin Peygamberimizi (s.a.v.) tanımaları, onun hayatımızdaki yerini
kavramaları hedeflenmelidir.
K
A
L
S
A
T
4. Siyer dersi öğretim programı beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede kazanımların
işlenmesinde öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya yönelik etkinliklere yer
verilmelidir.
5. Öğrenme öğretme etkinliklerinde sevgi temelli bir yaklaşımla; öğrenci düzeyine, genel kültür ve
dinî bilgi seviyelerine, eğitim ortamına, çevre faktörlerine uygun, öğrencileri aktif kılan yöntem, teknik
ve stratejiler kullanılmalıdır.
6. Öğrenme öğretme etkinliklerinde kazanımlara uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden
yararlanılmalıdır.
7. Öğrencilerin konuyu kavramaları esas alınacak ve öğrenciler, konularda geçen ayet ve hadisleri
ezberlemeye zorlanmayacaktır.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Programların istenilen başarıyı
gösterip göstermediği, amaçlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığı, öğrencilerin hedeflenen kazanımları elde edip
etmediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir.
Siyer dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı yürütülmelidir. Öğretmen sürecin değerlendirmesini yaparken ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri geliştirebilir.
Siyer dersinde ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele alınır. Öğrencilerin gelişim süreçlerinin
ve edindiği kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalı; süreç boyunca ve sonuçta
düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır.
26
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Siyer dersinde kullanılacak ölçme ve değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme öğretme sureciyle bütünlük (süreci değerlendirme) arz etmelidir.
3. Öğrenme süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlik, bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilmelerine (dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi,
öz ve akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ve mümkün olduğunca çeşitli ölçme
araçları kullanılmalıdır.
K
A
L
S
A
T
6. Siyer dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken her bir öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi ve
bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
BECERİLER
• Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma
• Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama
• Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama
• Bireysel Farkındalık Becerisi
• Değişim ve Sürekliliği Algılama
• Bilgi Teknolojilerini Kullanma
• Kültürel Farkındalık Becerisi
• Araştırma ve Sorgulama Becerisi
• Problem Çözme
• İletişim Becerisi
• Sosyal Beceri
27
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
DEĞERLER
• Peygamber sevgisi
• Adalet
• Azim
• Sabır
• Güvenilirlik
• Vefa
• Fedakârlık
• Merhamet
• Doğruluk
• Müsamaha
• Sadakat
• Cesaret
• İstişare
K
A
L
S
A
T
• Yardımlaşma ve dayanışma
• Cihad
28
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
SİYER DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
DERS SAATİ
I.
İslamiyet Öncesi Arap Yarımadası
5
8
II.
Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Risalet Öncesi
Hayatı
6
12
III.
Risaletin Mekke Dönemi
13
26
IV.
Risaletin Medine Dönemi
10
26
34
72
TOPLAM
29
KAZANIM
SAYILARI
K
A
L
S
A
T
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
I. İSLAMİYET ÖNCESİ ARAP YARIMADASI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
2. kazanım işlenirken kaynaklar Kur’an-ı Beceriler:
1. Peygamberimiz’in
(s.a.v.) Bu ünite sonunda öğrenciler;
Kerim, sahih hadisler ve ilk dönem kayHayatını Öğrenmenin Önemi
• Araştırma ve sorgulama be1. Peygamberimiz’in (s.a.v.) hayatını öğnaklarıyla sınırlandırılacaktır. Ayrıca öğcerisi
renmenin önemini kavrar.
2. Siyer İlminin Temel Kavramrencilerin temel kaynaklara nasıl ulaşabiları ve Kaynakları
2. Peygamberimiz’i (s.a.v.) tanımada Si- lecekleri ve bu kaynaklardan faydalanma • Dinî terim ve kavramları
doğru ve yerinde kullanma
yer ilminin temel kaynakları ile kav- usulleri açıklanacaktır.
3. İslamiyet Öncesi Arap Yarımadası’na Genel Bakış
3.1. Dinî Hayat
3.2. Siyasi Hayat
3.3. Sosyal Hayat
3.4. Kültürel Hayat
4. İslamiyet Öncesi Hicaz
4.1. Mekke
4.2. Taif
4.2. Yesrib
K
A
L
S
A
T
ramlarını tanımanın önemini fark eder. 3. kazanım işlenirken Hicaz’ın sosyo-kültürel hayatına ayrıntılı olarak de3. İslamiyet öncesi Arap Yarımadası’nın
ğinilmeyecek, gerekli ayrıntı 5. kazanım
coğrafi, siyasi, sosyal, kültürel, ekoişlenirken verilecektir.
nomik yapısını ve dinî özelliklerini
3 ve 4. kazanımlar işlenirken cahiliye
tanır.
kavramı ve zihniyeti ayet ve hadislerden
4. Cahiliye kavramını ve cahiliye zihni- örneklerle açıklanacak ve cahiliye zihniyetinin genel özelliklerini açıklar.
yetinin belirli bir dönemle sınırlı olmadığı vurgulanacaktır.
5. İslamiyet öncesi Hicaz’ın tarihini,
dinî, sosyal ve kültürel hayatını tanır. 5. kazanım işlenirken Hz. İbrahim (a.s.)
ve Hz. İsmail’in (a.s.) tevhid mücadelesi,
Kâbe’nin yeniden inşası, Fil Olayı gibi
önemli hadiselere de değinilecektir.
Ayrıca Yesrib’deki toplumsal yapı ve dini
guruplardan da bahsedilecektir.
• Mekân, zaman ve kronolojiyi
algılama
• Kültürel farkındalık becerisi
Değerler:
Peygamber sevgisi
30
30
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
II. HZ. PEYGAMBER’İN RİSÂLET ÖNCESİ HAYATI
Üni̇te
31
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
K
A
L
S
A
T
3. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Gençlik
Dönemi
2.
3.
4. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Nübüvvet Öncesi Ahlaki Olgunluğu
5. Peygamberimiz’in(s.a.v.) Hirâ’da 4.
İnzivaya Çekilmesi
5.
6.
Amaçlar
3. kazanım işlenirken Peygamberi- Beceriler:
miz’in (s.a.v.) Hılfu’l-Fudul’a katılma• Araştırma ve sorgulama
soyunu
sı, ticaretle uğraşması, Hz. Hatice (r.a.)
becerisi
ile evliliği ve çocukları, Kâbe hakemPeygamberimiz’in (s.a.v.) çocukluk liği ile ilgili bilgiler verilecek ve Hz. • Mekân, zaman ve
Hatice’nin evlilik yaşı gibi tartışmalı
kronolojiyi algılama
dönemini açıklar.
rivayetlere yer verilmeyecektir.
• Sosyal beceri
Peygamberimiz’in (s.a.v.) gençlik
döneminin genel özelliklerini açık- 4. kazanım işlenirken Peygamberimiz’in (s.a.v.) evliliğinin temelindeki Değerler:
lar.
sadakat ve vefa kavramlarının önemi Peygamber sevgisi, sadakat,
Peygamberimiz’in (s.a.v.) aile bi- üzerinde durulacaktır.
vefa, doğruluk, cesaret,
reyleri ile ilişkilerini ideal bir model
6. kazanım işlenirken Peygamberi- güvenilirlik, sabır, adalet
olarak benimser.
miz’in Hira da alemin yaratılışı hakPeygamberimiz’in (s.a.v.) nübüvvet kında tefekkür etmesine, toplumsal
öncesi erdemli davranışlarını kendi- hastalıklardan ve ahlaki yozlaşmalarne örnek alır.
dan duyduğu rahatsızlıklara değinilecek, ibadet gibi taabbudi anlatımlara
Peygamberimiz’in (s.a.v.) inziva
yer verilmeyecektir.
sürecini değerlendirir.
1. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Soyu ve Bu ünite sonunda öğrenciler;
Ailesi
1. Peygamberimiz’in (s.a.v.)
ve aile ortamını tanır.
2. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Doğumu ve Çocukluğu
Açıklamalar
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
III. RİSALETİN MEKKE DÖNEMİ
Açıklamalar
Amaçlar
1. kazanım işlenirken ayrıntıya girilmeksizin Beceriler:
2. Risalet ve Peygamberimiz (s.a.v.)
1. Peygamberimiz’in (s.a.v.) risaleti öncesi dün- dinlerin yoğunlaştığı havzalar hakkında kısa • Araştırma ve sorgulama becerisi
bilgiler verilecektir. Ayrıca cahiliye kavramına
yanın dinî durumunu açıklar.
2.1. İlk Vahiy
• Dinî terim ve kavramları doğru ve
da kısaca değinilecektir.
2. Nübüvvetin insanlık tarihi açısından önemini
2.2. Gizli ve Açık Davet
yerinde kullanma
fark eder.
3. kazanım işlenirken vahyin Peygamberi2.3. İlk Müslümanlar
• Mekân, zaman ve kronolojiyi al3. Peygamberimiz’in (s.a.v.) İslam’a davet sü- miz’e (s.a.v.) yüklediği sorumluluğa ve da3. Mekke’de İslam Davetine Tepkiler
gılama
recini açıklar.
vetin onun hayatındaki yansımalarına vurgu
3.1. Mekke’de İslam’ı Kabul Edenlerin Genel Özellikleri
4. Peygamberimiz’in (s.a.v.) tebliğine karşı yapılacaktır. Ayrıca ilk vahiy ve sonrasında Değerler:
gelişen süreç üzerinde durulacaktır.
3.2. Müşriklerin İslam Davetine Karşı tepkileri nedenleriyle birlikte sorgular.
Peygamber sevgisi, fedakârlık, azim,
Çıkma Sebepleri
5. Habeşistan hicretlerinin sebep ve sonuçlarını 5. kazanım işlenirken Cafer b. Ebi Talib’in Ne- sabır, sadakat
3.3. Mekke Dönemi ve İşkence
açıklar.
caşi huzurundaki diyaloğuna yer verilecektir.
4. Habeşistan’a Hicret
6. Hz. Hamza (r.a.) ve Hz. Ömer’in (r.a.) Müs7. kazanım işlenirken Peygamberimiz’i (s.a.v.)
5. Hz. Hamza (r.a.) ve Hz. Ömer’in (r.a.) Müs- lüman oluşlarının, Müslümanların güçlenmesilüman oluşu
yalnızlaştırmak amacıyla Kureyşli müşriklerin
ne etkilerini yorumlar.
6. Boykot Yılları
7. Kureyşli Müşriklerin Müslümanlara uygula- Haşimoğulları’na uyguladıkları boykota vurgu
yapılacaktır. Ayrıca hüzün yılına da değiniledığı baskıları değerlendirir.
7. Taif Yolculuğu
cektir.
8. İsra ve Miraç
8. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Taif’e yolculuğunun sebep ve sonuçlarını irdeler.
9. kazanım işlenirken konu ayet ve sahih ha9. Yeni Bir Yurt Arayışı
9. İsra ve Miraç olayının, Peygamberimiz disler ışığında ele alınacaktır. Ayrıca miraç
9.1. Yesriblilerle İlk Temas
(s.a.v.) ve Müslümanlar açısından önemini fark olayı ile namazın beş vakit olarak düzenlendi9.2. Akabe Biatları
eder.
ğine vurgu yapılacaktır.
10. Yesrib’e Hicret
10. Akabe Biatları’nın Yesrib’de İslam’ın yayı10. kazanım işlenirken biat kavramına, biatın
10.1. Müslümanların Hicreti
lışı açısından önemini kavrar.
önemine ve sahabenin sadakatine de değinile10.2. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Hicreti
11. Hicretin sebeplerini ve önemini kavrar.
cektir.
10.3. Kubâ’ya Varış
12. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Kubâ’daki faali12. kazanım işlenirken ilk Cuma namazına da
yetlerini açıklar.
değinilecektir.
13. Hicretin sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel sonuçlarını irdeler.
12 ve 13. kazanımlar işlenirken Hicret olayı
ayet ve sahih hadisler ışığında açıklanacaktır..
1. Risalet Öncesi Dünyanın Dinî Durumu
32
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
K
A
L
S
A
T
32
SİYER DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. Medine’de İslam Toplumunun
Oluşumu
1.1. Mescid-i Nebi’nin İnşası
1.2. Ashâb-ı Suffe
1.5. Namaza Davet: Ezan
IV. RİSALETİN MEDİNE DÖNEMİ
1.6. Medine Pazarının Kurulması
1.7. Kıblenin Değişmesi
2. Seriyye ve Gazveler
2.1. Cihada İzin Verilmesi
2.2. İlk Seriyyeler
2.3. Bedir Gazvesi
2.4. Uhud Gazvesi
2.5. Recî ve Bi’r-i Maune
2.6. Hendek Gazvesi
2.7. Hudeybiye Antlaşması
2.8. Mekke’nin Fethi
2.9. Huneyn Gazvesi
3. Nifak ve Münafıklar
4. Diğer Din Mensuplarıyla Münasebetler
4.1. Yahudiler
4.2. Hristiyanlar
5. İslam’a Davet Mektupları
6. Heyetlerle Görüşmeler
7. Veda Haccı ve Veda Hutbesi
33
1. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Medine’de
tesis ettiği İslam kardeşliğinin toplumsal kaynaşma ve barışa katkısını fark
eder.
Ünite genelinde kronoloji gözetilerek
oruç, zekat, hac gibi ibadetlerin farz
kılınması; içki, faiz ve benzerlerinin
haram kılınması, tesettürün emredilmesi
gibi ibadet ve muamelat ile ilgili konulara
da değinilecektir.
1. kazanım işlenirken Peygamberimiz’in
(s.a.v.) Medine’de kurduğu devlet
sistemine,
liderlik
ve
eğitimcilik
vasıflarına
değinilecektir.
3. kazanım işlenirken Medine’deki ilk
nüfus sayımının sosyal hayat açısından
önemine değinilecektir.
4. kazanım işlenirken Peygamberimiz’in
(s.a.v.)
Medine’de pazar kurmasının
Müslümanların ekonomik bağımsızlığı
açısından önemine vurgu yapılacaktır.
5. kazanım işlenirken seriyye ve gazve
kavramlarına da değinilecektir.
5, 6 ve 7. kazanımlar işlenirken cihadın
önemine de değinilecektir.
6. kazanım işlenirken konu, Bakara, Al-i
İmran, Tevbe ve Münafikûn surelerinden
ilgili ayetlerle açıklanacaktır.
7. kazanım işlenirken Medine’deki üç Yahudi kabilesinin durumlarına değinilecek,
Kaynuka, Beni Nadir, Kurayza ve Hayber
savaşları da kısaca anlatılacaktır. Ayrıca
Hristiyanlarla ilişkiler kapsamında Necran
heyeti, Mute savaşı ve Tebük seferinden
de kısaca bahsedilecektir.
K
A
L
S
A
T
1.3. Muhacir-Ensar Kardeşliği
1.4. Medine Sözleşmesi
Bu ünite sonunda öğrenciler;
Açıklamalar
8. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Vefatı
2. Mescid-i Nebi’nin toplumsal fonksiyonunu açıklayarak caminin Müslümanlar açısından önemini kavrar.
3. Medine Sözleşmesi’ni toplumsal barış
açısından yorumlar.
4. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Medine’de
Müslümanlara ait bir pazar kurmasının
önemini kavrar.
5. Seriyye ve gazveleri sebep ve sonuçları
açısından değerlendirir.
6. Peygamberimiz’in (s.a.v.) münafıklarla mücadele metodunu yorumlar.
7. Peygamberimiz’in (s.a.v.) diğer din
mensuplarıyla ilişkilerinin dayandığı
ilkeleri kavrar.
8. Peygamberimiz’in (s.a.v.) tebliğinde İslam’a davet mektuplarının yerini
açıklar.
9. Veda Haccı’nın önemini ve Veda Hutbesi’ndeki evrensel mesajları yorumlar.
10. Peygamberimiz’in (s.a.v.) ahlaki özelliklerini hayatında uygulamaya istekli
olur.
Amaçlar
Beceriler:
• Araştırma ve sorgulama becerisi
• Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
• Mekân, zaman ve kronolojiyi
algılama
• Problem çözme
Değerler:
İstişare, merhamet, müsamaha,
cesaret, cihad, yardımlaşma ve
dayanışma
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
K
A
L
S
A
T
FIKIH DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Fıkıh; en geniş anlamı ile kişinin hak, yetki ve sorumluluklarının bilincinde olmasıdır. Fıkıh ilmi; kişinin Allah’a karşı ibadet yükümlülüğünü, helal haram ölçüsünü ve kişiler arası ilişkileri inceler.
Fıkhın dört temel kaynağını; Kur’an, sünnet, icma ve kıyas oluşturmaktadır. Kur’an-ı Kerim ve sünnetin kişisel ve toplumsal hayata doğru olarak yansıması, bu kaynakların doğru anlaşılmasına bağlıdır. Vahyin anlaşılması ve kavranması akıl ile mümkün olmaktadır. Bu nedenle fıkıh ilminde, aklın çok önemli bir
fonksiyonu bulunmaktadır. Kur’an ve sünnet, doğru anlaşıldığı takdirde din amacına ulaşacak ve insanlık için
mutluluk kaynağı olacaktır.
Hz. Muhammed’in (s.a.v.) örnek kişiliği ve Kur’an-ı Kerim’i anlama metodu, fıkıh ilmi için ideal bir
model oluşturmaktadır. Bu nedenle fıkıh açısından sadece Kur’an-ı Kerim ayetleri değil, Hz. Muhammed’in
(s.a.v.) söz, fiil ve onayları da önemlidir.
K
A
L
S
A
T
Fıkıh dersinin içeriğini; inanç temeline dayanan ibadet, ahlak ve sosyal hayat ile ilgili konular oluşturmaktadır. Fıkıh dersinde öğrencilere ibadet, ahlak ve sosyal hayatla ilgili teorik bilgilerin verilmesinin yanı
sıra davranış kazandırma da amaçlanmaktadır.
Fıkıh dersinin alt yapısını, Temel Dinî Bilgiler, Tefsir, Hadis ve diğer meslek dersleri oluşturmaktadır.
Bu derslerde verilen bilgilerin edinilmesi fıkıh dersinin amacına ulaşmasına katkı sağlayacaktır. Fıkıh dersi
öğretim programı sekiz üniteden oluşmaktadır.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Fıkıh Dersi Öğretim Programı ile 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk Millî
Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
1. Fıkıh ilminin Müslüman’ın gündelik yaşamındaki önemini fark etmesi,
2. Fıkıh ilminin temel ilke ve konularını açıklaması,
3. Fıkıh ilminin tarihî sürecini ve temel kaynaklarını açıklaması,
4. İbadetlerin yapılışları ile ilgili hükümleri açıklaması ve ibadetleri uygulaması,
5. Fıkhın öngördüğü temel hak, hürriyet ve sorumlulukların bilincine varması,
6. Sosyal hayatta kişiyi ilgilendiren meselelere duyarlı olması,
7. Sosyal hayatın değişimine bağlı olarak ortaya çıkan yeni durumları Kur’an-ı Kerim ve sünnetin rehberliğinde fıkhi mirasımızdan faydalanarak sistemli ve tutarlı olarak yorumlaması amaçlanmaktadır.
35
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Fıkıh dersinde, konularla ilgili temel ilkeler verildikten sonra öğrenciyi metodik düşünmeye, sorgulamaya, tartışmaya ve sonuca ulaştırmaya yönlendiren katılımcı bir yöntem izlenmeli ve öğrencinin
bilgiyi yapılandırarak içselleştirmesi amaçlanmalıdır.
2. Üniteler işlenirken öğrencilerin yaş, genel kültür ve dinî bilgi seviyeleri dikkate alınmalı; klasik
bilgiler ve genel ilkeler sade bir dil ve örneklerle verilmelidir.
3. Fıkıh dersi öğretim programı, öğrencilerin fıkhi mirasımızı bütüncül bir bakış açısıyla görmeleri ve
öğrenmeleri esasına dayanmaktadır. Konular işlenirken bu esas göz önünde bulundurulmalıdır.
K
A
L
S
A
T
4. Fıkıh dersi öğretim programı beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede, kazanımların
işlenişinde öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya yönelik etkinliklere yer verilmelidir.
5. Fıkıh dersinde anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin meydana gelebilmesi için öğrencilerin bilmeleri gereken temel unsurlardan bir tanesi de kavramlardır. Fıkıh ilmine özgü temel kavramlarla ilgili öğrenci
seviyesine uygun etkinlikler yapılmalıdır.
6. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde kazanımlara uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.
7. Üniteler işlenirken temel dinî bilgiler, hadis, tefsir, hitabet ve mesleki uygulama gibi derslerin içeriğinden de faydalanılmalıdır.
8. Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve ünitelerin işleniş sırası programda belirtilmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci seviyesi
ve çevre şartlarına uygun planlama yapılabilir.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Programların istenilen başarıyı
gösterip göstermediği, amaçlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığı, öğrencilerin hedeflenen kazanımları elde edip
etmediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir.
Fıkıh dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı yürütülmelidir. Öğretmen sürecin değerlendirmesini yaparken ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri geliştirebilir.
36
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Fıkıh dersinde ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele alınır. Öğrencilerin gelişim süreçlerinin
ve edindiği kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalı; süreç boyunca ve sonuçta
düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır.
Fıkıh dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme-öğretme sureciyle bütünlük (süreci değerlendirme) arz etmelidir.
3. Öğrenim süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlik, bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
K
A
L
S
A
T
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilmelerine (dereceli puanlama anahtarı (rubric), kontrol
listesi, öz ve akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ve mümkün olduğunca çeşitli
ölçme araçları kullanılmalıdır.
6. Fıkıh dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken her bir öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi ve
bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
TEMEL BECERİLER
• Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma
• Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama
• Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama
• Bireysel Farkındalık Becerisi
• Değişim ve Sürekliliği Algılama
• Bilgi Teknolojilerini Kullanma
• Kültürel Farkındalık Becerisi
• Araştırma ve Sorgulama Becerisi
• Problem Çözme
• İletişim Becerisi
• Sosyal Beceri
37
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
DEĞERLER
• Yardımlaşma ve dayanışma
• Kanaatkârlık
• Tarihî mirasa duyarlılık
• Şükür
• Kültürel mirasa saygı
• Sevgi
• Farklılıklara saygı
• Saygı
• Sorumluluk
• Sabır
• Müsamaha
• Kardeşlik
• Doğruluk
• Tutarlılık
• Temizlik
K
A
L
S
A
T
• Azim
• İhlas
• İtidal
• Adalet
38
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
FIKIH DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
DERS
SAATİ
6
5
I.
Fıkıh İlmi
II.
Fıkıh İlminin Doğuşu ve Gelişmesi
7
10
III.
Fıkhi Hükümler ve Kaynakları
6
10
IV.
İctihad
6
5
V.
Namaz
7
12
VI.
Oruç ve Zekât
11
14
VII.
Hac ve Kurban
10
10
VIII.
Fıkıh ve Sosyal Hayat
6
6
64
72
TOPLAM
39
KAZANIM
SAYILARI
K
A
L
S
A
T
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
1. kazanım işlenirken fıkıh ilminin Beceriler:
1. Fıkıh İlminin Tanımı, Amacı Bu ünite sonunda öğrenciler;
farklı tanımlarına yer verilecektir. Ayve Önemi
• Araştırma sorgulama becerisi
1. Fıkıh ilminin amacı ve önemini
rıca ünite konularında yer alan temel
açıklar.
2. Fıkhın Konusu ve Kapsamı
kavramlara değinilecek ve bunlarla il- • Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
2. Fıkhın konusu ve kapsamını açık- gili etkinlikler yapılacaktır.
3. Fıkıh-Fıkıh Usulü İlişkisi
I. FIKIH İLMİ
lar.
K
A
L
S
A
T
2. kazanım işlenirken ibadet ve sosyal Değerler:
3. Fıkıh-Fıkıh Usulü ilişkisini te- ilişkilerin fıkıh ilminin kapsamı içinde
Adalet
5. Fıkıh İlminin Diğer İlimlerle
yer aldığı vurgulanacaktır.
mellendirir.
İlişkisi
4. Fıkıh ilminin kaynaklarını tanır. 6. kazanım işlenirken helal ve haram
6. Fıkıh İlminin Temel İlkeleri
koyma yetkisinin Allah’a ve Resulüne
5. Fıkıh ilminin diğer bilimlerle iliş- ait olduğu vurgulanacaktır.
5.1. Tekliflerde Kolaylık
kisini kurar.
4. Fıkıh İlminin Kaynakları
5.2. Helallerde Genişlik
6. Fıkıh ilminin temel özelliklerini
örneklerle açıklar.
5.3. Kamu Yararının Gözetilmesi
5.4. Adaletin Gözetilmesi
40
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
II. FIKIH İLMİNİN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ
Amaçlar
1. kazanım işlenirken dönemler somut Beceriler:
örneklerle açıklanacaktır. Ayrıca saha1.1. Hz. Peygamber Dönemi 1. Başlangıç dönemi fıkhi faaliyet• Araştırma ve sorgulama becebe dönemi müctehidlerine örnekler verisi
leri açıklar.
rilecek ve her sahabenin ictihad yetki1.2. Sahabe Dönemi
sine haiz olmadığına değinilecektir.
• Değişim ve sürekliliği algılama
2. Fıkhi mezheplerin oluşumunu
1.3. Tabiîn Dönemi
3. kazanım işlenirken mezhep imamlahazırlayan sebepleri irdeler.
rının ictihadlarını kendi belirledikleri • Dinî terim ve kavramları doğru
2. Mezheplerin Oluşum Dönemi
ve yerinde kullanma
3. Fıkhi mezheplerin belirgin özel- usuller çerçevesinde yaptıklarına, mez2.1. Fıkıh Mezheplerinin Doliklerini sıralar.
heplerin dayandığı temel kaynaklara
• Mekân, zaman ve kronolojiyi
ğuşunu Hazırlayan Sebepler
değinilecektir. Ayrıca Caferilik mezhealgılama
4. Fıkhi mezheplerin İslam’ı yaşabinden kısaca bahsedilecektir.
2.2. Fıkhi Mezhepler
mada gerekliliğini fark eder.
4. kazanım işlenirken fıkhi mezhep- Değerler:
2.2.1. Hanefi Mezhebi
5. Fıkıh tarihinde kanunlaştırma ça- lerin zenginlik olduğuna ve İslam’ın Kültürel mirasa saygı, farklılıklara
yaşanmasında zaman, mekân ve şartlışmalarını açıklar.
2.2.2. Maliki Mezhebi
saygı
lara göre kolaylık sağladığına vurgu
6. Fıkıh ilmindeki yeni gelişmelerin yapılacaktır.
2.2.3. Şafii Mezhebi
farkında olur.
5. kazanım işlenirken kanunlaştırma
2.2.4. Hanbeli Mezhebi
çalışmalarına Mecelle başta olmak
7. Fıkhi mirasımızdaki ilkelerle
3. Fıkıh İlminde Mezhepler
üzere örnekler verilecektir.
güncel meselelerin çözülebileceSonrası Gelişmeler
6. kazanım işlenirken İslam dünyasınğini kavrar.
da son dönemlerde fıkhi konular üze3.1. Fıkhın Kanunlaştırılması
rine yapılan çalışmalara değinilecektir.
3.2. Fıkıh İlminde Yeni Gelişmeler
1. Fıkhın Başlangıç Dönemi
41
Açıklamalar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
K
A
L
S
A
T
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Ehliyet
1.1. Ehliyetin Şartları
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Beceriler:
1.
• Araştırma ve sorgulama becerisi
III. FIKHİ HÜKÜMLER VE KAYNAKLARI
2. Hüküm
3.
2.2. Teklifi Hükümler: Ef’al-i
4.
Mükellefin
3. Azimet ve Ruhsat
4. Fıkhi Hükümlerin Kaynakları
4.1. Kitap
4.2. Sünnet
4.3. İcma
4.4. Kıyas
4.5. Diğer Kaynaklar
Amaçlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.2. Ehliyeti Kısıtlayan Du2.
rumlar
2.1. Vad’i Hükümler
Açıklamalar
5.
6.
Ünite genelinde yer alan temel kavramlarla ilgili etkinliklere yer verileEhliyetin şartlarını ve ehliyeti kıcektir.
sıtlayan durumları açıklar.
3. kazanım işlenirken hükmün çeşitleri
Teklif ve hüküm kavramlarını
olan farz, vacip, sünnet, mübah, haram,
açıklar.
mekruh ve çeşitleri, müfsit kavramları
Ef’al-i Mükellefin ile ilgili hü- örneklerle açıklanacaktır. Ayrıca sünnet kavramı işlenirken müstehap, menkümleri sınıflandırır.
dub ve nafile kavramlarına da değiniMükellefiyetin şartlarını ve mü- lecektir.
kellefiyeti ortadan kaldıran du6. kazanım işlenirken fıkhi hükümlerumları açıklar.
rin diğer kaynaklarından olan istihsan,
Zaruri durumlara göre farklı hü- mesalih-i mürsele, sedd-i zerâi, örf,
kümlerin olabileceğini kavrar.
adet, istishab, sahabe kavli ve şer’u
Fıkhi hükümlerin kaynaklarını men kablena hakkında ayrıntıya girilönem derecesine göre sıralar. meden bilgi verilecektir.
K
A
L
S
A
T
• Değişim ve sürekliliği algılama
• Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
• Problem çözme
• Temel dinî kaynakları tanıma
ve kullanma
Değerler:
Sorumluluk, tarihî mirasa duyarlılık, ihlas
7. Fıkhi hükümlerin temellendirilmesine örnekler verir.
42
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
IV. İCTİHAD
Amaçlar
Ünite konularında yer alan temel kav- Beceriler:
ramlarla ilgili etkinliklere yer verile• Araştırma ve sorgulama bece1. İctihad kavramını nasslarla açık- cektir.
2. İctihadın Şartları
risi
lar.
2. kazanım işlenirken ictihadla ilgili
3. İctihadın Gerekliliği
temel kavramlara yer verilecek, fıkhi • Değişim ve sürekliliği algılama
2. İctihadın şartlarını açıklar.
3.1. Hz. Muhammed’in (s.a.v)
konularda fikir beyan edebilmek için
3. Hz. Muhammed’in ictihadlarına yeterli donanıma sahip olmanın gerek- • Dinî metinleri anlama ve
İctihada Verdiği Önem
liliğine vurgu yapılacaktır.
yorumlama
örnekler verir.
3.2. Sahabe İctihadlarından
4. kazanım işlenirken sahabe ve tabiîn
• Dinî terim ve kavramları doğru
4. Sahabe, tabiîn ve müctehidlerin
Örnekler
ile Hanefi ve Şafi âlimlerinin ictihadlave yerinde kullanma
fıkhi sorunlara çözüm üretme rından örnekler verilecektir.
3.3. Tabiîn İcti­hadlarından
yöntemlerini örneklerle açıklar.
Örnekler
5. kazanım işlenirken zamanın değiş- • Problem çözme
5. Sosyal değişim ile ictihadın ge- mesiyle haramların helalleştirilemeye3.4. Müctehidlerden İctihad
ceğine ancak sosyal hayatın değişken • Temel dinî kaynakları tanıma
rekliliği arasında ilişki kurar.
ve kullanma
yapısı nedeniyle ictihadların mekân,
Örnekleri
zaman ve şartlara göre farklılık arz
Değerler:
edebileceğine vurgu yapılacaktır. Ayrıca ictihadların kitap ve sünnetin açık
Azim, tutarlılık, kültürel mirasa
hükümlerine aykırı olamayacağı ve
nass varken ictihad yapılamayacağı saygı, ihlas.
vurgulanacaktır.
1. İctihad ve İctihadın Konusu
43
Açıklamalar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
K
A
L
S
A
T
Ünite
Konular
V. NAMAZ
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
1. Namaz İbadeti
1.1. Namazın İslam’daki Yeri ve
Önemi
1.2. Ezan ve Kamet
1.3. Namazın Farzları
1.4. Namazın Vacibleri
1.5. Namazın Sünnetleri
1.6. Namazda Mekruh Davranışlar
1.7. Namazı Bozan Hâller
2. Sehiv ve Tilavet Secdeleri
3. Cemaatle Namaz ve İmamet
4. Namazların Kılınışı
4.1. Farz Namazlar
4.1.1. Beş Vakit Namaz
4.1.2. Cuma Namazı
4.1.3. Cenaze Namazı
4.2. Vacip Namazlar
4.2.1. Bayram Namazı
4.2.2. Vitr Namazı
4.3. Nafile Namazlar
4.3.1. Revatib Nafileler
4.3.2. Reğaib Nafileler
5. Özel Durumlarda Namaz
5.1. Seferîlik
5.2. Hastalık
5.3. Namazların Kazası
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
Ünite genelinde ibadetlerin fıkhi Beceriler:
boyutları üzerinde durulacak ve
1. Namazın dindeki yerini ve önemini ibadetlerin uygulamalarında Şafii • Araştırma ve sorgulama becerisi
ayet ve hadislerle temellendirir.
mezhebinin görüşlerine de yer ve• Dinî terim ve kavramları doğrilecektir.
2. Namazın şartları ve rükünlerini açıkru ve yerinde kullanma
lar.
2. kazanım işlenirken taharet ko- • Dinî metinleri anlama ve yonularına ayrıntılı olarak yer verirumlama
3. Namazın vacip ve sünnetlerini sıralecektir. Ayrıca kerahat vakitlerine
• Temel dinî kaynakları tanıma
lar.
değinilecektir.
ve kullanma
Bu ünite sonunda öğrenciler;
K
A
L
S
A
T
4. Namazın mekruhlarını ve namazı
3. kazanım işlenirken tadil-i erkân Değerler:
bozan durumları söyler.
konusuna vurgu yapılacaktır.
Sorumluluk, ihlas, temizlik
5. Namaz çeşitlerini açıklayarak kılı- 5. kazanım işlenirken cuma namazı
nışlarını gösterir.
ile ilgili fıkhi hükümlere yer verile6. Namaz kılmaya istekli olur.
cek ve teravih namazı ile teheccüt
namazına değinilecektir.
7. Özel durumlarda taharet ve namaz
6. kazanım işlenirken teşvik edici
şekillerini açıklar.
bir üslup kullanılacak ve terğib hadislerine yer verilecektir.
7. kazanım işlenirken kadınlara
özel hallere kısaca değinilecektir.
44
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. kazanım işlenirken Peygamber
1.1. Orucun İslam’daki Yeri ve Önemi
Efendimizin Mekke’deki orucuna
1. Ramazan ayı ile orucun dindeki
1.2. Oruçla İlgili Kavramlar
ve orucun teşri tarihine değinileyerini ve önemini ayet ve hadisler1.3. Oruç Çeşitleri
cek, Kur’an-ı Kerim, Ramazan ayı
1.3.1. Farz Oruçlar
le temellendirir.
ve oruç arasındaki bağlantıya vur1.3.2. Vacip ve Nafile Oruçlar
gu yapılacaktır.
2. Oruç çeşitlerini açıklar.
1.4. Oruçla İlgili Hükümler
1. Ramazan Ayı ve Oruç
K
A
L
S
A
T
1.4.1. Orucu Bozan Durumlar
VI. ORUÇ VE ZEKÂT
Beceriler:
• Araştırma ve sorgulama becerisi
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde kullanma
6. kazanım işlenirken zekatın
Mekke’de emredilip Medine’de • Temel dinî kaynakları tanıma ve kul1.4.3. Orucun Kazası, Keffareti ve 4. İtikaf kavramını açıklar.
lanma
kurumsallaştığına ve fakirlik probFidyesi
5. Orucun bireysel ve toplumsal ha- leminin çözüm yollarından biri ol- • Problem çözme
1.5. İtikaf
yata kattığı değerleri kavrar.
duğuna vurgu yapılacaktır.
1.6. Sadaka-ı Fıtr
• Sosyal beceri
1.7. Orucun Birey ve Toplum Hayatın6. Zekâtın dindeki yeri ve önemini 6 ve 11. kazanımlar işlenirken
daki Önemi
ayet ve hadislerle temellendirir. terğib hadislerine yer verilecek ve Değerler:
1.4.2. Özürlülük Hâllerinde Oruç
2. Zekât
2.1. Zekâtın İslam’daki Yeri ve Önemi
2.2. Zekâtla İlgili Kavramlar
2.3. Zekâtı Kimler Verir
2.4. Zekât Kimlere Verilir
2.5. Zekât Nelerden Verilir
2.6. Zekât Ne Zaman Verilir
3. Sadaka ve İnfak
3.1. Sadaka ve İnfakın Dindeki Yeri ve
Önemi
3.2. Sadaka Çeşitleri
4. Zekât ve İnfakın Birey ve Toplum Ha-
45
Amaçlar
yatındaki Önemi
3. Oruçla ilgili hükümleri kavrar.
teşvik edici bir üslup kullanılacakSorumluluk, yardımlaşma ve dayanışma,
tır.
sabır, şükür, kanaatkârlık, ihlas.
8. Zekâtla ilgili hükümleri kavrar.
8. kazanım işlenirken lüks tüketim
9. İnfak, sadaka ve fitrenin dindeki mallarının zekatına da değinileyerini ve önemini ayet ve hadisler- cektir.
le temellendirir.
7. Zekâtla ilgili kavramları açıklar.
10.Sadaka kapsamına giren tavır, tutum ve davranışları ayırt eder.
11.Zekât, sadaka ve infakın sosyal
adaleti sağlamadaki rolünü savunur.
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Hac
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1.3. Haccın Çeşitleri ve Yapılışı
2.
3.
4.
VII. HAC VE KURBAN
1.4. Haccın Hükümleri
1.5. Haccın Birey ve Toplum 5.
Hayatındaki Önemi
2. Umre ve Yapılışı
3. Kurban
3. kazanım işlenirken Medine’deki zi- Beceriler:
Hac ve umrenin önemini ayet yaret yerlerine vurgu yapılacaktır.
• Araştırma ve sorgulama becerisi
5. kazanım işlenirken vekâleten yapıve hadislerle temellendirir.
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
Hac ve umre ile ilgili kavram- lan hac ve umre konusuna da değinilecektir.
ları açıklar.
• Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde kullanma
Hac ile ilgili mekânları tanır. 8. kazanım işlenirken kurbanın Hz.
Adem (a.s.) döneminde de bir ibadet
• Mekân, zaman ve kronolojiyi algılama
Yapılışına göre haccın çeşitleolduğuna ve kurban edilecek hayvanrini açıklar.
ların özelliklerine de değinilecektir. • Sosyal beceri
Haccın şartları ve rükünlerini
9. kazanım işlenirken vekâlet ile kur• Temel dinî kaynakları tanıma ve kullansıralar.
ban kesimi konusuna da değinilecekma
Haccın bireysel, toplumsal ve tir.
Değerler:
İslam ümmeti açısından öne-
6.
K
A
L
S
A
T
mini fark eder.
3.1. Kurbanın İslam’daki Yeri 7. Umre ile haccı karşılaştırır.
ve Önemi
8. Kurban ibadetini ayet ve ha3.2. Kurbanın Hükümleri
3.3. Kurban Çeşitleri
Amaçlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.1. Haccın İslam’daki Yeri ve 1.
Önemi
1.2. Hac ile İlgili Kavram ve
Mekânlar
Açıklamalar
İhlas, yardımlaşma ve dayanışma, kardeşlik, sorumluluk, saygı, müsamaha, temizlik
dislerle temellendirir.
9. Kurban çeşitlerini açıklar.
10.Kurban kesilirken dikkat edil3.4. Kurbanın Birey ve Toplum
mesi gereken hususları açıklar.
Hayatındaki Önemi
11.Kurbanın bireysel ve toplumsal önemini fark eder.
46
FIKIH DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. Aile Hayatı
VIII. FIKIH VE SOSYAL HAYAT
1.3. Mahremiyet
47
1.4. Sıla-i Rahim
1.
2.2. Tüketim Kültürü
2.3. Helal Gıda
1 ve 3. kazanımlar işlenirken ev- Beceriler:
lilik ve aile hayatı, nişan, nikâh,
Aile hayatının önemini ayet ve
• Araştırma sorgulama becerisi
mehir, talak, muharremat, süt akhadislerle temellendirir.
rabalığı konularına kısaca değini- • Dinî metinleri anlama ve yorumlama
Mahremiyet kavramını açıklar. lecektir.
Evlilik ile ilgili hükümleri ayet 4. kazanım işlenirken helal ticaret, • Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde kullanma
ve hadislerle açıklar.
dürüstlük, faiz, borsa, kara borsa
Helal kazancın önemini kavrar. konularına kısaca değinilecektir. • Sosyal beceri
K
A
L
S
A
T
2. Ekonomik ve Sosyal Hayat
2.1. Helal Kazanç
Amaçlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.1. Evlilik ve Nikah
1.2. Aile
Açıklamalar
2.
3.
4.
5. Tasarruflu olmaya özen göste- 5. kazanım işlenirken kanaatkâr- • Temel dini kaynakları tanıma ve kullanrir.
lık, tevekkül, zaman israfı, moda,
ma
giyim
kuşam,
süslenme,
eğlence
6. Helal ve sağlıklı gıdalarla besile ilgili fıkhi hükümlere yer veri- Değerler:
lenmeye özen gösterir.
lecektir.
Sevgi, saygı, sorumluluk, doğruluk, kardeş6. kazanım işlenirken şüpheli şey- lik, itidal, kanaatkârlık.
lerden uzak durmayı öğütleyen
hadislerden örnekler verilecek
ayrıca genetiği ve nitelikleri ile
oynanmış yiyecek ve içeceklerin
zararına da değinilecektir.
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
K
A
L
S
A
T
TEFSİR DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Allah’ın (c.c.) muradını, beşerin idraki oranında ortaya koymaya çalışan tefsir; Kur’an-ı Kerim’in
anlaşılmasını hedefleyen ve bununla ilgili yöntem ve teknikleri ortaya koyan ilim dalıdır. Tefsir, Kur’an-ı
Kerim’i kaynak edinen diğer dinî ilimlere İslam’ın hayata aktarılması konusunda sağlıklı bir zemin hazırlar.
Bu bakımdan İslam dininin anlaşılması için geliştirilmiş disiplinler arasında tefsirin ayrıcalıklı bir yeri bulunmaktadır.
Kur’an-ı Kerim’in doğru anlaşılabilmesi için Peygamber Efendimizin (s.a.v.) sünneti, sahabenin
Kur’an’ı anlama biçimi, vahyin indiği dönemin tarihî şartları ile Arap filolojisinin özelliklerinin bilinmesi
elzemdir. Tefsir ilmi, verilerin elverdiği ölçüde ayetlerin anlamlarını doğru bir şekilde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Böylelikle tefsir ilminin ortaya koyduğu veriler sayesinde Müslümanlar, Kur’an-ı Kerim’in hayat
veren değerlerini daha kolay anlama ve içselleştirme imkânı bulmaktadır.
K
A
L
S
A
T
Bu öğretim programı ile Anadolu imam hatip lisesi öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim’in içeriğini tanımaları, incelemeleri ve anlamaları için gereken temel bilgileri edinmeleri; İslam kültürünün önemli bir unsurunu
oluşturan tefsir geleneğinin tarihi hakkında bilgi sahibi olmaları; Kur’an’ı Kerim’i kaynak edinen, Kur’an
kültürü gerektiren diğer dinî disiplinleri de daha iyi kavramaları amaçlanmaktadır.
Anadolu İmam Hatip Lisesi Tefsir Dersi Öğretim Programı altı ünite olarak yapılandırılmıştır.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Tefsir Dersi Öğretim Programı ile 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk Millî
Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
1. Kur’an-ı Kerim’in okunması, anlaşılması ve kendisiyle amel edilmesi gereken bir kitap olduğunu
kavramaları,
2. Kur’an-ı Kerim’in indiği tarihî zemini tanıması,
3. Kur’an-ı Kerim’in ana konularını açıklaması,
4. Tefsirin, Kur’an-ı Kerim’i açıklayan ve yorumlayan bir disiplin olduğunu kavraması,
5. Tefsir kaynaklarından yararlanma yöntemini kavraması,
6. Tefsir ilmi ile diğer temel İslami ve beşerî bilimler arasında ilişki kurması,
7. Kur’an-ı Kerim’in ilke ve değerleriyle hayatına yön vermeye çalışması amaçlanmaktadır.
49
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Konular, öğrencilerin Kur’an’ı bütüncül olarak kavramalarına ve Kur’an merkezli bir bakış açısı
geliştirmelerine yönelik etkinliklerle desteklenmelidir.
2. Kur’an-ı Kerim’in ana konularının daha iyi kavranabilmesi için Peygamber Efendimizin (s.a.v.)
sünneti, sahabenin Kur’an’ı anlama biçimi, vahyin indiği dönemin tarihî şartları, Arap filolojisinin
özellikleri ile beşerî bilimlerin ortaya koyduğu verilerden faydalanılmalıdır.
3. Öğrencilerin Kur’an-ı Kerim’den kendi düzeylerine göre ilke ve değerler çıkarmalarına yönelik
etkinlikler yapılmasına ve bu etkinliklerde tefsir geleneğinin (Taberi, İbni Kesir, Zemahşeri, Razi, Kurtubi, Alûsi, Celaleyn, Fi Zilali’l-Kur’an, Safvetü’t-Tefasir gibi) birikimlerinden yararlanılmasına özen
gösterilmelidir.
K
A
L
S
A
T
4. Tefsir metinlerine yönelik etkinliklerde, ilk önce öğretmenin gözetiminde ayet/surelerin mealleri,
sonra da yorumları yapılmalıdır. Etkinliklerden önce öğrencilerden, farklı tefsirlerden ayet/sureler ile
ilgili araştırma yaparak gelmeleri istenmelidir.
5. Tefsir dersi öğretim programı beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede kazanımların
işlenmesinde, öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya yönelik etkinliklere yer
verilmelidir.
6. Tefsir dersinde anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin meydana gelebilmesi için öğrencilerin bilmeleri gereken temel unsurlardan bir tanesi de kavramlardır. Konular işlenirken öğrencilerin bilgi düzeyleri
dikkate alınarak tefsir ile ilgili temel kavramların öğretimine önem verilmelidir.
7. Dersin öğretiminde öğrencilerin ilgi ve kabiliyetlerine göre kolaylıklar gösterilmeli ve sevgi temelli
bir yaklaşım sergilenmelidir.
8. Öğrenme etkinliklerinde öğrenci düzeyine, genel kültür ve dinî bilgi seviyelerine, eğitim ortamına,
çevre faktörlerine uygun; öğrencileri aktif kılan yöntem, teknik ve stratejiler kullanılmalıdır.
9. Öğrenme etkinliklerinde kazanımlara uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.
10. Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve ünitelerin işleniş sırası programda belirtilmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci seviyesine
ve çevre şartlarına uygun farklı bir planlama yapılabilir.
50
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Eğitimde, programların istenilen
başarıyı gösterip göstermediği, amaçlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığı, öğrencilerin hedeflenen kazanımları
elde edip etmediği öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir.
Tefsir, dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı olarak yürütülmelidir. Öğretmen sürecin değerlendirmesini yaparken ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri geliştirebilir. Tefsir dersinde ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele alınır. Öğrencilerin gelişim süreci,
edindiği kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalı süreç ve sonuçtaki düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır.
K
A
L
S
A
T
Tefsir dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme süreciyle bütünlük arz etmelidir.
3. Öğrenim süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlikler; bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilecek (dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi, öz ve
akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ölçme araçları kullanılmalı ve mümkün
olduğunca ölçme araçlarında çeşitlilik sağlanmalıdır.
6. Tefsir dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken her bir öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyleri ve
bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
BECERİLER
• Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma
• Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama
• Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama
• Bireysel Farkındalık Becerisi
• Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi
51
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
• Bilgi Teknolojilerini Kullanma
• Kültürel Farkındalık Becerisi
• Araştırma ve Sorgulama Becerisi
• Problem Çözme
• İletişim Becerisi
• Sosyal Beceri
DEĞERLER
K
A
L
S
A
T
• Yardımlaşma ve dayanışma
• Doğruluk
• Tarihsel mirasa duyarlılık
• Sevgi
• Peygamber sevgisi
• Saygı
• Allah sevgisi
• Şükür
• Güvenilirlik
• Kardeşlik
• Sorumluluk
• Adalet
• İhlas
• Tevazu
• Merhamet
• Anne babaya saygı
• İtidal
• Sabır
52
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
TEFSİR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
DERS
SAATİ
I.
Kur’an-ı Kerim Tarihi
6
8
II.
Tefsir İlmi ve Kavramları
5
14
III.
Tefsir Tarihi
6
16
IV.
Kur’an’ı Anlama ve Yorumlama
5
12
V.
Örnek Metinlerle Kur’an’ın Ana Konuları
3
22
25
72
TOPLAM
53
KAZANIM
SAYILARI
K
A
L
S
A
T
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
I. KUR’AN-I KERİM TARİHİ
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
1. kazanım işlenirken Kur’an-ı Ke1. Kur’an-ı Kerim ve Gönderiliş Bu ünite sonunda öğrenciler;
rim’in tanımlarına da yer verilecekAmacı
1. Kur’an-ı Kerim’in isimlerini
tir.
açıklar.
2. Kur’an- ı Kerim’in Nüzul Ortamı
4. kazanım işlenirken vahyin geliş
2. Kur’an’ın gönderiliş amacını
3. Vahyin Geliş Süreci
şekillerine değinilecektir.
kavrar.
4. Vahyin Yazılması ve Korunması
5. kazanım işlenirken Kur’an-ı Ke3. Kur’an’ın vahyedildiği ortamın
rim’in toplanması, çoğaltılması,
5. Tefsirden Tefekküre: Alâk Suresiözelliklerini yorumlar.
noktalanması ve harekelenmesiyle
nin Tefsiri
ilgili sürece kısaca değinilecektir.
4. Vahyin geliş sürecini açıklar.
Kur’an’ın korunmuşluğuna ve de5. Vahyin yazılması, korunması ğiştirilemezliğine vurgu yapılacak
ve çoğaltılması ile ilgili süreci bu çercevede Peygamberimiz’in
açıklar.
Kur’an-ı Kerim’i Cebrail’e (a.s)
6. Alâk suresinden ilke ve değer- arzı, namazlarda okunması, hafızların yetiştirilmesi, mukabele gibi
ler çıkarır.
yöntemlerden de bahsedilecektir.
Amaçlar
Beceriler:
• Araştırma ve sorgulama becerisi
K
A
L
S
A
T
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Dinî terim ve kavramları doğru ve
yerinde kullanma
• Temel dinî kaynakları tanıma ve
kullanma
• Zaman, mekân ve kronolojiyi algılama
Değerler:
Adalet, saygı, doğruluk, tevazu.
6. kazanım işlenirken klasik tefsir
metinlerinden faydalanılacaktır.
54
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Tefsir İlminin Tanımı ve Amacı
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
Açıklamalar
Amaçlar
2. kazanım işlenirken tefsir ve tevil Beceriler:
yerine Türkçede yorum kavramının
• Araştırma ve sorgulama becerisi
1. Tefsir ilminin tanımını ve amada kullanıldığı belirtilecektir.
2.1. Tefsir
cını açıklar.
• Değişim ve sürekliliği algılama
2.2. Tevil
3. kazanım işlenirken Kur’an’ın hiç2. Tefsirle ilgili temel kavramları
2.3. Meal ve Tercüme
bir dile birebir çevrilemeyeceğine, • Dinî metinleri anlama ve yorumlatanımlar.
3. Tefsirle İlgili Diğer Terim ve
ma
mealin Kur’an’ın kendisi olmadığıİlimler
3. Tefsir, tevil, meal ve tercüme na, çeviri ve mealle namaz kılınama• Dinî terim ve kavramları doğru ve
3.1. Mekkîlik ve Medenîlik
kavramları arasında ilişki kurar. yacağına ve bir müfessirde bulunmayerinde kullanma
3.2. Esbab-ı Nüzul
sı
gereken
şartlara
da
değinilecektir.
4. Tefsirle ilgili terim ve ilimlerin
3.3. Nasih ve Mensuh
• Temel dinî kaynakları tanıma ve
Kur’an’ı yorumlamada önemini
5.
kazanım
işlenirken
ayetlerin
Arapkullanma
3.4. Muhkem ve Müteşabih
fark eder.
ça metni yazılacak, klasik tefsirlere
3.5. Garibu’l-Kur’an
Değerler:
5. Hucurat Suresi 10-12. ayetler- atıflar yapılarak çeşitli tefsirlerden
3.6. İ‘cazu’l-Kur’an
II. TEFSİR İLMİ VE KAVRAMLARI
2. Tefsir İlminin Temel Kavramlar
K
A
L
S
A
T
3.7.Vücuh ve Nezâir
3.8. Huruf-ı Mukatta’a
3.9. Meseller
3.10. Kıssalar
3.11. Mecazlar ve Deyimler
4. Tefsirden Tefekküre: Hucurat Suresi 10-12. Ayetlerin Tefsiri
55
den ilke ve değerler çıkarır.
Türkçe örneklendirmelere yer veri- Allah sevgisi, şükür, kardeşlik, adalet.
lecektir.
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Tefsirin İlk Dönemi
1.1. Hz. Peygamber Dönemi
1.2. Sahabe Dönemi
1.3. Tabiîn Dönemi
2. Tedvin Dönemi ve Sonrasındaki
Gelişmeler
III. TEFSİR TARİHİ
3. Çağdaş Dönem Tefsir Çalışmaları
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
4. Tefsirden Tefekküre: Bakara Suresi 285-286. Ayetlerin Tefsiri
Amaçlar
3. kazanım işlenirken Tedvin Dö- Beceriler:
nemi’ndeki rivayet ve dirayet tefsir
Hz. Muhammed’in Kur’an tef- ayrımı, ayrıntılara girilmeden ele alı- • Araştırma ve sorgulama becerisi
sirine örnekler verir.
nacak; bu dönemin önemli eserlerine
• Değişim ve sürekliliği algılama
kısaca değinilecektir.
Sahabe ve Tabiîn Dönemi tef• Dinî metinleri anlama ve yorumlasir çalışmalarının özelliklerini 4. kazanım işlenirken Türkçe tefsir
ma
çalışmaları; Konyalı Mehmed Vehbi,
açıklar.
Elmalılı Hamdi Yazır, Ömer Nasuhi
• Dinî terim ve kavramları doğru ve
Tedvin Dönemi ve sonrasında Bilmen, Süleyman Ateş, DİB’nın
yerinde kullanma
Tefsir ilmi ile ilgili yapılan ça- Kur’an Yolu Tefsiri, Celal Yıldırım,
lışmaları özelliklerine göre sı- Mahmut Ustaosmanoğlu, Mahmut • Temel dinî kaynakları tanıma ve
Toptaş, Bayraktar Bayraklı’nın esernıflandırır.
kullanma
leriyle sınırlandırılacaktır. Türkçe
Kur’an’ın anlaşılmasında Türk- meal çalışmalarının zenginliğinden • Zaman, mekân ve kronolojiyi algıçe tefsir ve meal çalışmalarının bahsedilecek ve meallerden örneklama
ler verilecektir. Arapça Tefsir yazan
yerini fark eder.
Türk müfesirlere (İmam Maturidi, Değerler:
Tefsirdeki yeni yaklaşımları ta- Zemahşeri, Ebus-Suud Efendi ve İsmail Hakkı Bursevî) de kısaca deği- Allah sevgisi, peygamber sevgisi, ihlas.
nır.
nilecektir.
Bakara suresi 285-286. ayetleri
6. kazanım işlenirken ayetlerin Arapyorumlar.
ça metni yazılacak, klasik tefsirlere
atıflar yapılarak çeşitli tefsirlerden
Türkçe örneklendirmelere yer verilecektir.
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.
K
A
L
S
A
T
2.
3.1. Türkçe Tefsir ve Meal Çalış- 3.
maları
3.2. Tefsirde Yeni Yaklaşımlar
Açıklamalar
4.
5.
6.
56
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
IV. KUR’AN’I ANLAMA VE YORUMLAMA
Ünite
57
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. Kur’an’ı Anlama ve Yorumlama- Bu ünite sonunda öğrenciler;
da Temel İlke ve Yöntemler
1. Kur’an’ı anlama ve yorumlamada temel ilke ve yöntemleri
1.1. Arap Diline Vukufiyet
açıklar.
1.2. Kur’an’ın Kur’an ile Tefsiri
2. Hadisleri ve ayetlerin nüzul se1.3. Kur’an’ın Sünnet İle Tefsiri
beplerini bilmenin Kur’an’ı anlamadaki yerini açıklar.
1.4. Kur’an’ın Sahabe ve Tabiîn
Açıklamalar
5. kazanım işlenirken ayetlerin Arap- Beceriler:
ça metni yazılacak, klasik tefsirlere
• Araştırma ve sorgulama becerisi
atıflar yapılarak çeşitli tefsirlerden
Türkçe örneklendirmelere yer veri- • Değişim ve sürekliliği algılama
lecektir.
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
K
A
L
S
A
T
Görüşleri İle Tefsiri
3. Kur’an’ı anlama ve yorumlamada sahabe ve tabiînin rolünü
1.5. Nüzul Ortamını Dikkate
fark eder.
Alma
1.6. Bilimsel Verilerden Fayda- 4. Bilimsel verilerin, Kur’an’ın
anlaşılmasında ve yorumlanmalanma
sındaki rolünü tartışır.
2. Tefsirden Tefekküre: Haşr Suresi
5. Haşr suresi 21-24. ayetlerden
21-24. Ayetler Tefsiri
ilke ve değerler çıkarır.
Amaçlar
• Temel dinî kaynakları tanıma ve
kullanma
• Zaman, mekân ve kronolojiyi algılama
Değerler:
Allah sevgisi, Kur’an-ı Kerim sevgisi,doğruluk, sorumluluk.
TEFSİR DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
V. ÖRNEK METİNLERLE KUR’AN’IN ANA KONULARI
1. Kur’an’ın Ana Konuları
1.1.Allah
1.2.İnsan
1.3.Nübüvvet
1.4.Ahiret
2. Arapça Tefsir Metinleri
2.1. Asr Suresi
2.2. Kafirûn Suresi
2.3. İsrâ Suresi 23-39. ayetler
2.4. Mü’minûn Suresi 1-10.
ayetler
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. kazanım işlenirken “Allah” konusunda İhlas suresi ve Bakara suresi
1. Kur’an’ın ana konularını ayet- 255. ayet; “insan” konusunda İnfitar suresi 6-14. ayetler ve Fecr surelerle açıklar.
si 15-16. ayetler; “nübüvvet” konu2. Ayet ve sureleri ana hatlarıyla sunda Nisa suresi 164-165. ayetler
ve Nahl suresi 36. ayet; “ahiret” koyorumlar.
nusunda Araf suresi 6-9. ayetler ve
3. Ayet ve surelerden ilke ve deYasin suresi 78-81. ayetlerden yararğerler çıkarır.
lanılacaktır.
Amaçlar
Beceriler:
K
A
L
S
A
T
2. kazanım işlenirken “Arapça Tefsir
Metinleri” konusunda Taberî, İbni
Kesir, Razi, Kurtubi, Zemahşeri, Celaleyn ve Safvetü’t-Tefasir adlı tefsirlerden örnek metinler seçilecektir.
• Araştırma ve sorgulama becerisi
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde kullanma
• Temel dinî kaynakları tanıma ve kullanma
Değerler:
Allah sevgisi, sorumluluk, peygamber
sevgisi, doğruluk, anne-babaya saygı, sabır.
58
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
DİNLER TARİHİ DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Kültürler arası etkileşimin hızlandığı günümüzde diğer dinler hakkında bilgi sahibi olmak her zamankinden daha gerekli hâle gelmiştir. Din hizmeti verecek olanların da genel kültüre ilave olarak dünya üzerinde
yaşayan belli başlı dinleri tanıma ihtiyacı bulunmaktadır. Bu ihtiyacı en verimli şekilde karşılayacak olan ders,
Dinler Tarihi dersidir.
Dinler Tarihi; dinleri inanç, ibadet ve ahlaki yönleri ile tanıtmayı, metodu ve amacı gereği dinleri
objektif olarak ele almayı ve doğruluk yanlışlık bakımından değerlendirmeden dinî fenomenleri deskriptif
(betimleyici) yöntemle oldukları gibi yansıtmayı amaçlayan bilim dalıdır.
Dinler Tarihi dersi, toplumun dinî ihtiyaçlarının karşılanmasında etkin rolü bulunan din hizmetleri
görevlileri için hem genel kültür hem de mesleki açıdan önem arz etmektedir. Günümüzde iletişim ve ulaşım
imkânlarının gelişmesi, farklı din mensuplarının bir araya gelme ve karşılaşma ihtimallerini artırmıştır. Bu
K
A
L
S
A
T
durumda, toplumu din konusunda aydınlatma görevini yerine getirecek ve din hizmeti sunacak olanların İslam
dışındaki dinler hakkında yeterli bilgi edinmeleri gerekmektedir.
Dinler Tarihi Dersi Öğretim Programı; Anadolu imam hatip lisesi öğrencilerinin fenomolojik (olgusal)
yaklaşımla dinlerin inanç, ibadet ve ahlaki yönlerini tanımalarını, diğer dinlerle ilgili temel bilgileri edinmelerini, kendi inançlarını içselleştirmelerini hedeflemektedir. Dinler Tarihi Dersi Öğretim Programı beş üniteden
oluşmaktadır.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Dinler Tarihi Dersi Öğretim Programı ile 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk
Millî Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
1. Dinler tarihinin yöntem ve amacını kavraması,
2. Din kavramı ve dinler hakkında bilgi sahibi olması,
3. İslam’ın diğer dinler arasındaki yeri ve önemini kavraması,
4. Dinleri, ortaya çıktığı ve yayıldığı coğrafi bölgelere göre tasnif etmesi,
5. Dinleri temel özelliklerine göre (inanç, ibadet, ahlaki öğretiler, semboller vb.) tanıması,
6. Türkiye’deki diğer dinleri ve dinî grupları tanıması,
7. Diğer din mensuplarıyla sağlıklı iletişim kurma ve birlikte yaşama becerisi kazanması,
8. İstismarcı dinî akım ve anlayışları tanıması amaçlanmaktadır.
60
DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Dinler, kendi metinleri esas alınarak işlenmelidir.
2. Konular, öğrencilerin fenomolojik (olgusal) yaklaşımla dinlerin inanç, ibadet ve ahlaki yönlerini
tanımalarını, diğer dinlerle ilgili temel bilgileri öğrenmelerini destekleyecek etkinliklerle işlenmelidir.
3. Dinler Tarihi Dersi Öğretim Programı, beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede kazanımların işlenmesinde öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya yönelik etkinliklere yer verilmelidir.
K
A
L
S
A
T
4. Dinler Tarihi dersinde anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin meydana gelebilmesi için öğrencilerin bilmeleri gereken temel unsurlardan bir tanesi de kavramlardır. Konular işlenirken öğrencilerin bilgi düzeyleri dikkate alınarak dinler tarihiyle ilgili temel kavramların öğretimine önem verilmelidir.
5. Dersin öğretiminde öğrencilerin ilgi ve kabiliyetlerine göre kolaylıklar gösterilmelidir.
6. Öğrenme etkinliklerinde öğrencilerin aktif katılımını sağlayan ve soru sorabilme ile sorgulayabilme
becerilerini geliştiren yöntem, teknik ve stratejilere yer verilmelidir.
7. Öğretim programının kazanımlarına uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.
8. Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve ünitelerin işleniş sırası programda belirtilmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci seviyesine
ve çevre şartlarına uygun planlama yapılabilir.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Programların istenilen başarıyı
gösterip göstermediği; amaçlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığı; öğrencilerin hedeflenen kazanımları elde edip
etmediği; öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir.
Dinler Tarihi dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı yürütülmelidir. Öğretmen sürecin değerlendirmesini yaparken ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri geliştirebilir. Dinler Tarihi dersinde ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele alınır. Öğrencilerin
gelişim süreçleri ve edindikleri kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalı; süreç
ve sonuçtaki düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır.
61
DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
Dinler Tarihi dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme süreciyle bütünlük arz etmelidir.
3. Öğrenim süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlik, bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilmelerine (dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi,
öz ve akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ve mümkün olduğunca çeşitli ölçme
araçları kullanılmalıdır.
K
A
L
S
A
T
6. Dinler Tarihi dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri
ve bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
TEMEL BECERİLER
• Temel dinî kaynakları tanıma ve kullanma
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Mekân, zaman ve kronolojiyi algılama
• Değişim ve sürekliliği algılama
• Bilgi teknolojilerini kullanma
• Araştırma ve sorgulama becerisi
• Kültürel farkındalık becerisi
• Problem çözme
• İletişim becerisi
• Sosyal beceri
62
DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
DEĞERLER
• Yardımlaşma ve dayanışma
• Doğruluk
• Dinî değerlere saygı
• Merhamet
• Güvenilirlik
• Adalet
• Diğerkâmlık
• Sabır
• Sorumluluk
• Vefa
• İlim sevgisi
• Müsamaha
K
A
L
S
A
T
63
DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
KAZANIM
DERS
SAYILARI
SAATİ
I.
Dinler Tarihine Giriş
7
12
II.
İslamiyet
5
12
III.
Yahudilik ve Hristiyanlık
12
16
IV.
Hint, Çin ve İran Dinleri
12
16
V.
Türkiye’de Dinî Gruplar
3
16
39
72
TOPLAM
K
A
L
S
A
T
64
DİNLER TARİHİ DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
I. DİNLER TARİHİNE GİRİŞ
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
1. kazanım işlenirken Kur’an-ı Kerim’de Beceriler:
geçen “din” kelimesinin farklı anlamlarına • Araştırma ve sorgulama beceDinin tanımı ile ilgili görüşleri kardeğinilecek ve İslam âlimlerinin ve farklı
risi
şılaştırır.
disiplinlerin din tanımlarına yer verilecek• Dinî terim ve kavramları doğru
Dini, özünü oluşturan unsurlar bakı- tir.
ve yerinde kullanma
mından açıklar.
5. kazanım işlenirken dinler tarihinin temel • Mekân, zaman ve kronolojiyi
algılama
Dinin insan hayatı açısından önemi- kaynaklarından Birûnî, Şehristanî ve İbn
Hazm gibi İslam düşünürlerinin eserlerinin • Temel dinî kaynakları tanıma
ni fark eder.
ve kullanma
yanında Osmanlı dönemindeki Tarih-i EdDinler tarihinin tanımı, konusu ve yan türü eserlere yer verilecek; Batı’daki
Değerler:
metodunu kavrar.
dinler tarihi çalışmalarına da kısaca deği-
1. Dinin Tanımı
Bu ünite sonunda öğrenciler;
2. Kurumsal Bir Yapı Olarak
Din
1.
3. Dinin İnsan Hayatındaki
Yeri ve Önemi
2.
4. Dinler Tarihinin Tanımı,
Konusu ve Metodu
3.
5. Dinler Tarihinin Temel
Kaynakları
4.
6. Diğer Dinleri Öğrenmenin
İslam Açısından Önemi
Dinî değerlere saygı, ilim sevgisi.
5. Dinler tarihinin temel kaynaklarını nilecektir.
tanır.
6. kazanım işlenirken Kur’an-ı Kerim ve
6. Diğer dinler hakkında bilgi sahibi hadislerde geçen ehl-i kitap ile ilgili ifadeolmanın İslam’ı anlamadaki rolünü lerin doğru anlaşılmasında Dinler Tarihinin
önemine değinilecektir.
fark eder.
7. Dinlerin Coğrafi Dağılımı
K
A
L
S
A
T
7. Dinlerin ortaya çıktığı ve yayıldığı 7. kazanım işlenirken dinlerin ortaya çıktığı
ve yayıldığı bölgeler harita üzerinde göstebölgeleri açıklar.
rilecektir.
68
DİNLER TARİHİ DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. İslamiyet
II. İSLAMİYET
69
Amaçlar
1. kazanım işlenirken İslam’ın, Hz. Beceriler:
Adem’den (a.s.) Hz. Muhammed’e (s.a.v.) • Araştırma ve sorgulama beceİslamiyet’in doğuşu ve gelişimi ile
kadar bütün peygamberlerin ortak inancı
risi
ilgili tarihî süreci açıklar.
ve mesajı olduğu vurgulanacak ve İslami• Dinî terim ve kavramları doğru
İslamiyet’in inanç esaslarını açıklar. yet’in ortaya çıktığı ve yayıldığı coğrafi
ve yerinde kullanma
bölgeler harita üzerinde gösterilecektir.
• İletişim becerisi
İslamiyet’in ibadet ve dini merasim2. kazanım işlenirken sadece genel esaslar
lerini tanır.
• Mekân, zaman ve kronolojiyi
üzerinde durulacak, ancak ayrıntıya girilalgılama
İslamiyet’in ahlaki değerlerini açık- meyecektir. Ayrıca İslamiyet’te ilahi ki• Temel dinî kaynakları tanıma
lar.
tap ve peygamber anlayışına değinilecek,
ve kullanma
İslamiyet’in diğer dinlere bakışını Kur’an ve sünnetin İslam inancını oluşturDeğerler:
madaki yerine vurgu yapılacaktır.
açıklar.
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.1. İslamiyet’in Tarihçesi
1.2. İslamiyet’te İnanç
Esasları
Açıklamalar
1.
K
A
L
S
A
T
2.
1.3. İslamiyet’te İbadetler
3.
1.4. İslamiyet’te Ahlaki
Değerler
4.
2. İslamiyet’in Diğer Dinlere
Bakışı
5.
3. kazanım işlenirken temel ibadetler ve Doğruluk, sorumluluk, merhamet,
adalet, yardımlaşma ve dayanışdinî bayramlar ile sınırlandırılacaktır.
ma, vefa, sabır
5. kazanım işlenirken İslam’ın Yahudiliğe
ve Hristiyanlığa bakışı ayrıntılı olarak verilecek fakat diğer dinlere bakışına ayrıntıya
girilmeden değinilecektir. Ayrıca diğer dinlerin İslam’a göre konumu ayet ve hadislerle ele alınacaktır.
DİNLER TARİHİ DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Yahudilik
1.1. Yahudiliğin Tarihçesi
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. Yahudiliğin doğuşu ve gelişimi ile
ilgili tarihî süreci açıklar.
III. YAHUDİLİK VE HRİSTİYANLIK
3. Günümüz Yahudi mezheplerini ayırt
eder.
1.4. Yahudiliğin Ahlaki De4. Yahudiliğin ritüellerini tanır.
ğerleri
1.5. Yahudiliğin Diğer Din- 5. Yahudiliğin ahlaki değerlerini açıklar.
lere Bakışı
2. Hristiyanlık
1 ve 7. kazanım işlenirken Yahudilik ve Hristiyanlığın ortaya çıktığı ve yayıldığı coğrafi bölgeler harita üzerinde gösterilecektir.
1. kazanım işlenirken İbrani, İsrail, Yahudi ve
Musevi kavramlarına yer verilecek, bu kavramlarla ilgili İslam’ın bakış açısına da değinilecektir. Ayrıca Atalar Dönemi özet olarak
verilecektir.
2. kazanım işlenirken Yahudilikte kitap ve peygamber anlayışına değinilecektir.
3. kazanım işlenirken Yahudi mezhepleri, modern dönem mezhepleriyle sınırlandırılacak ve
Siyonizm konusuna değinilecektir.
3 ve 9. kazanımlar işlenirken Yahudilik ve
Hristiyanlığın mezhep algısı ile İslamiyet’teki
mezhep algısı arasındaki farka değinilecektir.
6. kazanım işlenirken Yahudiliğin diğer dinlere
bakışı, Hristiyanlık ve İslamiyet ile sınırlandırılacaktır.
8. kazanım işlenirken Hristiyanlığın kitap ve
peygamber anlayışına yer verilecek, ayrıca İslamiyetin bu konuya bakışına değinilecektir.
9. kazanım işlenirken Hristiyan mezhepleri
Katolik, Ortodoks ve Protestan mezhepleriyle
sınırlandırılacaktır. Ayrıca mahalli kiliselere kısaca değinilecektir.
12. kazanım işlenirken Hristiyanlıktaki vahiy
anlayışı ve kurtuluş teorisi ile İslam’ın bu konulara bakış açısına da değinilecektir. Ayrıca
Hristiyanlığın diğer dinlere bakışı Yahudilik ve
İslamiyet ile sınırlandırılacaktır.
Amaçlar
Beceriler:
• Araştırma ve sorgulama becerisi
K
A
L
S
A
T
1.2.Yahudiliğin İnanç Esas2. Yahudiliğin inanç esaslarını listeler.
ları
1.3. Yahudiliğin Ritüelleri
Açıklamalar
6. Yahudiliğin diğer dinlere bakışını
açıklar.
2.1. Hristiyanlığın Tarihçe7. Hristiyanlığın doğuşu ve gelişimi ile
si
ilgili tarihî süreci açıklar.
2.2. Hristiyanlığın İnanç 8. Hristiyanlığın inanç esaslarını listeEsasları
ler.
2.3. Hristiyanlığın Ritüel- 9. Günümüz Hristiyan mezheplerini
ayırt eder.
leri
2.4. Hristiyanlığın Ahlaki 10.Hristiyanlığın ritüellerini tanır.
Değerler
11.Hristiyanlığın ahlaki değerlerini
açıklar.
2.5. Hristiyanlığın Diğer
Dinlere Bakışı
12.Hristiyanlığın diğer dinlere bakışını
açıklar.
• Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
• Mekân, zaman ve kronolojiyi
algılama
• Temel dinî kaynakları tanıma
ve kullanma
Değerler:
Dinî değerlere saygı, müsamaha.
70
DİNLER TARİHİ DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. Hinduizm
1.
1.2. Hinduizm’de İnanç, İba2.
det ve Ahlak
IV. HİNT, ÇİN VE İRAN DİNLERİ
2.1. Budizm’in Tarihçesi
K
A
L
S
A
T
3.
2.2. Budizm’de İnanç, İbadet
4.
ve Ahlak
3. Sihizm
Ünite genelinde dinlerin tarihçesi, inanç,
ibadet ve ahlak esasları ayrıntılara girilmeHinduizm’in tarihî sürecini açıklar.
den ana hatlarıyla verilecek; dinlerin ortaya
Hinduizm’in inanç, ibadet ve ahlak çıktığı ve yayıldığı coğrafi bölgeler harita
esaslarını tanır.
üzerinde gösterilecektir. Ayrıca karma, tenasüh, reenkarnasyon ve yoga ile ilgili İsBudizm’in tarihî sürecini açıklar.
lamiyet’in görüşüne de ayet ve hadisler ışıBudizm’in inanç, ibadet ve ahlak
ğında yer verilecektir.
esaslarını tanır.
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.1. Hinduizm’in Tarihçesi
2. Budizm
Açıklamalar
Amaçlar
Beceriler:
• Araştırma ve sorgulama becerisi
• Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
• Mekân, zaman ve kronolojiyi
algılama
• Kültürel farkındalık becerisi
11. kazanım işlenirken İslamiyet’in doğuşu
• Sosyal beceri
ve
sonrasında
Mecusiliğin
genel
durumuna
3.2. Sihizm’de İnanç, İbadet 6. Sihizm’in inanç, ibadet ve ahlak
Değerler:
ve Ahlak
da kısaca değinilecektir.
esaslarını tanır.
4. Konfüçyanizm
Dinî değerlere saygı, müsamaha.
7.
Konfüçyanizm’in
tarihî
sürecini
4.1. Konfüçyanizm’in Tarihaçıklar.
çesi
3.1. Sihizm’in Tarihçesi
5. Sihizm’in tarihî sürecini açıklar.
4.2. Konfüçyanizm’de İnanç, 8. Konfüçyanizm’in inanç, ibadet ve
İbadet ve Ahlak
ahlak esaslarını tanır.
5. Taoizm
9. Taoizm’in tarihî sürecini açıklar.
5.1. Taoizm’in Tarihçesi
5.2. Taoizm’de İnanç, İbadet 10.Taoizm’in inanç, ibadet ve ahlak
ve Ahlak
esaslarını tanır.
6. Mecusilik
6.1. Mecusiliğin Tarihçesi
11.Mecusiliğin tarihî sürecini açıklar.
6.2. Mecusilikte İnanç, İba- 12.Mecusiliğin inanç, ibadet ve ahlak
esaslarını tanır.
det ve Ahlak
71
71
DİNLER TARİHİ DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Açıklamalar
Amaçlar
Bu ünitedeki dinî grupların Türkiye Beceriler:
dışındaki yapılanmalarına ve faali• Araştırma ve sorgulama becerisi
1. Türkiye’deki azınlık dinî cema- yetlerine değinilmeyecektir.
2. Süryani Kilisesi
atler ile diğer dinî grupları genel 1. kazanım işlenirken azınlık kav- • Değişim ve sürekliliği algılama
3. Fener Rum Patrikhanesi
özellikleriyle tanır.
ramı ve kapsamı; Ermeni, Süryani, • Dinî terim ve kavramları doğru
Türk Ortodoks kiliseleri ile Fener
4. Türk Ortodoks Kilisesi
ve yerinde kullanma
2. Fener Rum Patrikhanesi’nin ekü- Rum Patrikhanesi’nin diğer Hristiyan kiliseler arasındaki yeri açıkla- • Mekân, zaman ve kronolojiyi almeniklik iddialarını sorgular.
5. Musevi Hahambaşılığı
nacaktır. Ayrıca Heybeliada Ruhban
gılama
3. Türkiye’de faaliyet gösteren mis- Okulu’nun hukuki statüsüne değini6. Nusayrilik
lecek ve Türkiye’deki Bahailer ile • Kültürel farkındalık becerisi
yoner grupları tanır.
olumsuz etkileri hakkında da bilgi
7. Bahailik
• İletişim becerisi
verilecektir.
Değerler:
8. Yezidilik
3. kazanım işlenirken misyonerlik
kavramının tarihsel süreç içerisinde Dini değerlere saygı, müsamaha.
9. Türkiye’de Misyonerlik Faalikazandığı anlamlar açıklanacak; isyeti Gösteren Gruplar
tismarcı misyonerlik faaliyetleri ve
öne sürdüğü argümanlar hakkında
9.1. Hristiyan Gruplar
bilgi verilecektir. Ayrıca dinler arası
diyalog çalışmalarının olumsuz etki9.2.Yehova Şahitleri
lerine değinilecektir.
1. Ermeni Kilisesi
V. TÜRKİYE’DE DİNÎ GRUPLAR
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
72
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
K
A
L
S
A
T
HADİS DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Hadis; Peygamberimiz’in (s.a.v.) söz, fiil ve takrirlerini ifade eden kavramdır. Ayrıca hadisleri tespit
etmeye, nakletmeye ve anlamaya yönelik ilim dalının da adıdır. Peygamberimiz’in (s.a.v.) örnekliğini
kavramak, İslam dinini doğru anlayıp hayata aktarmada son derece önemlidir. Kur’an-ı Kerim ile birlikte
dinî hayatımızın temel yapısını oluşturan hadis ve sünnet, bireylerin ve özellikle ortaöğretim düzeyindeki
öğrencilerin ahlaki gelişimlerine katkı sağlayan zengin bir kaynaktır.
Hadis, geçmişte olduğu gibi günümüzde de dinî kültürün pek çok konusunu bünyesinde barındırmaktadır.
Bu yüzden meslek alanı itibarıyla toplumla sürekli diyalog içinde bulunacak din görevlilerinin, bu alandaki
doğru bilgiye herkesten daha çok ihtiyacı olduğu açıktır.
K
A
L
S
A
T
Hadis Dersi Öğretim Programında, hadis ve sünnetin kavramsal düzeyde tanımlanması, tarihî süreç
içerisindeki gelişiminin tanıtılması, dinî kültür içindeki yerinin ve toplum hayatındaki öneminin kavratılması
amaçlanmıştır.
Programın hazırlanmasında hadis ve ilgili bilim dallarında üretilen bilimsel bilgiler göz önünde
bulundurulmuştur. Anadolu imam hatip liselerinde okutulacak bu öğretim programında altı ünite yer almaktadır.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Hadis Dersi Öğretim Programı ile 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk Millî
Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
1. Peygamberimiz’in (s.a.v.) Kur’an-ı Kerim’deki konumunu kavraması,
2. Hadis ilmi ile ilgili temel kavramları açıklaması,
3. Hadis ilmi ve bu ilmin tarihî süreç içindeki gelişimini kavraması,
4. Hadisleri kaynağına, râvi sayısına ve sıhhat derecesine göre tasnif etmesi,
5. Dinin anlaşılması ve yorumlanmasında hadis ve sünnetin önemini kavraması,
6. Peygamberimiz’in (s.a.v.) sünnetindeki biçim öz ilişkisini kavraması,
7. Güncel olayları hadisler ışığında yorumlaması,
8. Hadislerden ilke ve değerler çıkarması,
9. Hadis metinlerini ve sünneti sağlıklı bir şekilde yorumlayarak mesleklerinde uygulaması amaçlanmaktadır.
71
HADİS DERSİ ÖĞRETİM TASLAK PROGRAMI
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Hadis dersinde öğrencilerin Peygamberimiz’i (s.a.v.) tanımaları, hadis ve sünnetin dinî hayatımızdaki
yerini kavramaları, hadis ve sünnet ile ilgili yanlış telakkilerden uzak durmaları hedeflenmelidir.
2. Hadis dersi öğretim programı, öğrencilerin hadis ve sünneti bütüncül bir bakış açısıyla görmeleri
ve öğrenmeleri esasına dayanmaktadır. Bu çerçevede konular işlenirken bu olgu göz önünde
bulundurulmalıdır.
3. Hadis dersi öğretim programı beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede kazanımlar
işlenirken öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya yönelik etkinliklere yer
K
A
L
S
A
T
verilmelidir.
4. Hadis dersinde anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin meydana gelebilmesi için öğrencilerin bilmeleri
gereken temel unsurlardan bir tanesi de kavramlardır. Konular işlenirken öğrencilerin bilgi düzeyleri
dikkate alınarak hadis ve sünnetle ilgili temel kavramların öğretimine önem verilmelidir.
5. Dersin öğretiminde öğrencilerin ilgi ve kabiliyetlerine göre kolaylıklar gösterilmeli ve sevgi temelli
bir yaklaşım sergilenmelidir.
6. Öğrenme etkinliklerinde öğrenci düzeyine, genel kültür ve dinî bilgi seviyelerine, eğitim ortamına,
çevre faktörlerine uygun; öğrencileri aktif kılan yöntem, teknik ve stratejiler kullanılmalıdır.
7. Öğrenme etkinliklerinde kazanımlara uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.
8. Hadis metinlerinin işlenmesinde hadislerin anlamlarının ve verdiği mesajların kavranması esas
olmakla birlikte, öğrenciler hadislerin orijinal metinleri ve anlamlarını ezberlemeye teşvik edilmelidir.
Bu konuda zorlama olmamalıdır.
9. Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve
ünitelerin işleniş sırası programda belirtilmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci
seviyesine ve çevre şartlarına uygun farklı bir planlama yapılabilir.
72
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Programların istenilen başarıyı
gösterip göstermediği, amaçlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığı, öğrencilerin hedeflenen kazanımları elde edip
etmediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme
yoluyla tespit edilir.
Hadis dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı yürütülmelidir. Öğretmen sürecin değerlendirmesini yaparken ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri geliştirebilir.
Hadis dersinde ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele alınır. Öğrencilerin gelişim süreçlerinin
ve edindiği kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalı; süreç boyunca ve sonuçta
düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır.
K
A
L
S
A
T
Hadis dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme süreciyle bütünlük arz etmelidir.
3. Öğrenim süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlik, bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilmeye (dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi, öz
ve akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ve mümkün olduğunca çeşitli ölçme
araçları kullanılmalıdır.
6. Hadis dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken her bir öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi ve
bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
BECERİLER
• Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma
• Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama
• Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama
• Bireysel Farkındalık Becerisi
73
HADİS DERSİ ÖĞRETİM TASLAK PROGRAMI
• Değişim ve Sürekliliği Algılama
• Bilgi Teknolojilerini Kullanma
• Kültürel Farkındalık Becerisi
• Araştırma ve Sorgulama Becerisi
• Problem Çözme
• İletişim Becerisi
• Sosyal Beceri
DEĞERLER
K
A
L
S
A
T
• Peygamber sevgisi
• İlim sevgisi
• Allah sevgisi
• Doğruluk
• İhlas
• Adalet
• Güvenilirlik
• İtidal
• Sorumluluk
74
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
HADİS DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ ÜNİTELERİ, KAZANIM
SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
DERS
SAATİ
I.
İslam Di̇ni̇ne Göre Hz. Muhammed’i̇n (s.a.v.)
Konumu
5
12
II.
Hadis İlmi ve Temel Kavramları
5
12
III.
Hadis Tarihi
7
12
IV.
Hadis Çeşitleri
7
12
V.
Hadislerin Tenkidi
4
12
VI.
Hadis ve Sünnetin Anlaşılması
6
12
34
72
K
A
L
S
A
T
TOPLAM
75
KAZANIM
SAYILARI
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
I. İSLAM DİNİNE GÖRE HZ. MUHAMMED’İN (S.A.V.) KONUMU
Ünite
76
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
1. kazanım işlenirken Hz. Muhammed’i Beceriler:
(s.a.v.) sıradanlaştıran veya onu beşerî
• Araştırma ve sorgulama beözelliklerinden soyutlayan anlatımlardan
cerisi
uzak durulacaktır.
• Dinî metinleri anlama ve yo2. kazanım işlenirken Hz. Muhammed’in
rumlama
Kur’an-ı Kerim’e göre Hz. Mu- (s.a.v.) tebliğ, tebyin, teşri‘, temsil ve
• Dinî terim ve kavramları
hammed’in (s.a.v.) görevlerini tezkiye görevlerine vurgu yapılacak
doğru ve yerinde kullanma
açıklar.
ve konu Hz. Peygamber’in (s.a.v.)
hayatından örneklerle açıklanacaktır.
Değerler:
Hz. Peygamber’e (s.a.v.) bağlıPeygamber sevgisi, ihlas
lık ve itaatin dinin bir gereği ol- 3. kazanım işlenirken konu Kur’an
ve sünnetin belirlediği çerçevede ele
duğunu kavrar.
alınacaktır.
Sahabenin, Hz. Peygamber’e
(s.a.v.) bağlılığını örneklerle 5. kazanım işlenirken Peygamber
Efendimiz’e imanla ilgili hadislerden
açıklar.
seçilecek, seçilen hadis metinlerinin
İman ile ilgili hadislerden ilke ve sıhhati üzerinde herhangi bir tartışma
değerler çıkarır.
bulunmamasına dikkat edilecek ve
hadislerin sayısı 10’u geçmeyecektir.
1. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Şah- Bu ünite sonunda öğrenciler;
siyeti
1. Hz. Muhammed’in (s.a.v.) şahsiyeti ve peygamberlik yönünü
2. Hz. Muhammed’in (s.a.v.)
ayet ve hadislerle açıklar.
Peygamberlik
Yönü
3. Kur’an-ı Kerim’e Göre Hz. 2.
Muhammed’in (s.a.v.) Görevleri
4. Hz. Peygamber’e (s.a.v.) Bağ- 3.
lılık ve İtaat
5. İman ile İlgili Hadis Metinleri
4.
5.
K
A
L
S
A
T
76
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
II. HADİS İLMİ VE TEMEL KAVRAMLARI
Ünite
77
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
2. kazanım işlenirken tefsir, fıkıh, akaid,
1. Hadis İlminin Konusu ve Öne- Bu ünite sonunda öğrenciler;
kelam, siyer, İslam tarihi, dil bilim
mi
1. Hadis ilminin konusunu ve öne- alanları ile ilişkilendirilecektir.
mini açıklar.
2. Hadis İlminin Diğer İslami
3. kazanım işlenirken hadis ilminin
İlimler ile İlişkisi
2. Hadis ilminin diğer İslami ilim- temel kavramlarının hadislerin sıhhatini
lerle ilişkisini yorumlar.
3. Hadis İlminin Temel Kavrambelirlemede ve hadisleri yorumlamadaki
ları
gerekliliği üzerinde durulacaktır.
3. Hadislerin tahlilinde hadis ilmi3.1. Hadis
nin temel kavramlarını önemini 5. kazanım işlenirken hadisler, ibadette
fark eder.
ihlas, devamlılık, ibadete teşvik ve
3.2.Sünnet
ibadetlerin insan davranışalarına etkisi
3.3.Rivayet-Râvi
4. Hadis ve sünnet arasındaki farkı
konularından seçilecek, seçilen hadis
ayırt
eder.
3.4.Sened-İsnad
metinlerinin sıhhati üzerinde herhangi bir
3.5.Metin
5. İbadet ile ilgili hadislerden ilke tartışma bulunmamasına dikkat edilecek
ve hadislerin sayısı 10’u geçmeyecektir.
ve değerler çıkarır.
4. İbadet İle İlgili Hadis Metinleri
K
A
L
S
A
T
Amaçlar
Beceriler:
• Araştırma sorgulama becerisi
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Dinî terim ve kavramları
doğru ve yerinde kullanma
Değerler:
Allah sevgisi, ihlas, sorumluluk,
güvenirlilik.
77
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. Hz. Peygamber (s.a.v.) Döne- Bu ünite sonunda öğrenciler;
minde Hadis
1. Peygamber Efendimiz (s.a.v.)
döneminde hadislerin
2. Sahabe Döneminde Hadis
korunmasına yönelik yapılan
3. Tabiîn Döneminde Hadis
çalışmaları açıklar.
III. HADİS TARİHİ
4. Hadislerin Tedvin ve Tasnifi
Açıklamalar
Amaçlar
1. kazanım işlenirken, Hz. Peygamber Beceriler:
(s.a.v.) döneminde yapılan çalışmalara • Araştırma ve sorgulama
değinilecek ve Peygamberimizin belirbecerisi
li sahabilere hadis yazımı konusunda
• Değişim ve sürekliliği algılama
izin verdiğine vurgu yapılacaktır.
• Dinî metinleri anlama ve
5. kazanım işlenirken Riyazü’s-Salihîn
yorumlama
gibi kaynaklara yer verilecektir. Ayrıca
ülkemizde son dönemde yapılan hadis • Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
çalışmalarına da kısaca değinilecektir.
K
A
L
S
A
T
2. Sahabenin hadis rivayetindeki
rolünü ve hassasiyetini fark eder.
4.1. Hadis Kaynaklarının Tedvin
ve Tasnifi
3. Hadislerin tedvin ve tasnifi ile
ilgili tarihî süreci açıklar.
4.2. Kütüb-i Tis’a Musannifleri
• Temel dinî kaynakları tanıma
7. kazanım işlenirken hadisler yalan,
ve kullanma
doğruluk, gıybet, kul hakkı konuların5. Tedvin ve Tasnif Sonrası Hadis 4. Temel hadis kaynaklarını
dan seçilecek, seçilen hadis metinleri- Değerler:
özelliklerine göre sınıflandırır.
Çalışmaları
nin sıhhati üzerinde herhangi bir tartış- Sorumluluk, doğruluk, güvenirlilik,
6. Ahlak İle İlgili Hadis Metinleri 5. Temel Hadis kaynaklarının tedvin ma bulunmamasına dikkat edilecek ve
adalet
ve tasnifinden sonra yapılan
hadislerin sayısı 10’u geçmeyecektir.
çalışmalara örnekler verir.
6. Hadis kitaplarının Kur’an’ı
anlamadaki önemini açıklar.
7. Ahlak ile ilgili hadislerden ilke ve
değerler çıkartır.
78
78
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Konular
1. Kaynağına Göre Hadis Çeşitleri
1.1. Kudsî Hadisler
1.2. Merfu Hadisler
1.3. Mevkuf Hadisler
1.4. Maktu Hadisler
2.2. Meşhur Hadisler
IV. HADİS ÇEŞİTLERİ
2.3. Âhâd Hadisler
Ünite genelinde hadis ile ilgili terim ve Beceriler:
kavramlar kısa, öz ve öğrenci seviyesi
• Araştırma ve sorgulama bece1. Hadisleri kaynağına, râvi sayısına
dikkate alınarak işlenecektir.
risi
ve sıhhat derecelerine göre sınıf-
K
A
L
S
A
T
3.3. Zayıf Hadis
4. Mevzu Hadisler
4.1. Mevzu Hadislerin
Çıkış
Nedenleri
3.
5.
Ortaya 6.
4.2. Mevzu Hadislere Karşı Alınan
Tedbirler
4.3. Mevzu Hadislerin Yol Açtığı
Zararlar
5. Muamelât İle İlgili Hadis Metinleri
79
Ünite genelinde zayıf ve mevzu hadisler
• Dinî metinleri anlama ve yokonuları ele alınırken öğrencilerde
rumlama
Sahih, hasen ve zayıf hadis arasınPeygamberimiz’in (s.a.v.) hadis ve
daki farkı ayırt eder.
sünnetine olan güven duygusunu zede- • Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
Mevzu hadislerin ortaya çıkış ne- leyecek anlatımlardan uzak durulacaktır.
denlerini kavrar.
• Temel dinî kaynakları kullanma
Hadis uydurma faaliyetlerine karşı 2. kazanım işlenirken, zayıf hadis çeDeğerler:
şitlerinin detayına girilmeyecek konu
alınan önlemleri açıklar.
mürsel ve munkatı hadisler ile sınırlan- Sorumluluk, doğruluk, itidal, adalet.
Günümüzde mevzu hadislere karşı dırılacaktır.
alınması gereken tedbirleri açıklar.
7. kazanım işlenirken nikah, talak, tiMevzu hadislerin İslam’a verdiği caret hayatı, faiz, suç-ceza dengesi ile
zararları açıklar.
ilgili hadislere yer verilecek, seçilen
Muamelât ile ilgili hadislerden hadis metinlerinin sıhhati üzerinde herhangi bir tartışma bulunmamasına dikilke ve değerler çıkarır.
kat edilecek ve hadislerin sayısı 10’u
geçmeyecektir.
landırır.
3. Sıhhat Derecesine Göre Hadis Çeşitleri
4.
3.1. Sahih Hadis
3.2. Hasen Hadis
Amaçlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
2. Râvilerinin Sayısına Göre Hadis 2.
Çeşitleri
2.1. Mütevatir Hadisler
Açıklamalar
7.
79
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Sened Tenkidinde Ölçütler
1.1. Râvinin Adaleti
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
V. HADİSLERİN TENKİDİ
2.1. Kur’an’a Uygunluk
2.2. Sahih Hadislere Uygunluk
2.3. Selim Akla Uygunluk
2.4. Tarihî Verilere Uygunluk
2.5. Dil ve Üslupta Tutarlılık
3. İlim ile İlgili Hadis Metinleri
Amaçlar
1. kazanım işlenirken metin tenki- Beceriler:
dinde kullanılan ölçütlerin, sahabe
• Araştırma ve sorgulama beceSenet ve metin tenkidinde esas alınan ölçütdöneminden beri uygulanan bir
risi
leri açıklar.
yöntem olduğuna vurgu yapılacak• Dinî metinleri anlama ve yoHadislerin sıhhatinin tespitinde senet tenki- tır.
rumlama
dinin önemini kavrar.
3. kazanım işlenirken metin tenHadis tenkidi ile hadis inkârı arasındaki farkı kidinin Peygamberimiz’i (s.a.v) • Dinî terim ve kavramları doğru
tenkit olmadığına ve hadis tahlil ve
ve yerinde kullanma
ayırt eder.
tenkidinin bir uzmanlık alanı oldu• Temel dinî kaynakları tanıma
İlim ile ilgili hadislerden ilke ve değerler çıkarır.
ğuna vurgu yapılacaktır.
ve kullanma
4. kazanım işlenirken ilmin fazileti,
Değerler:
alimin değeri ile ilgili hadislere yer
verilecek, hadis metinlerinin sıh- Adalet, sorumluluk, doğruluk, ilim
hati üzerinde herhangi bir tartışma sevgisi.
bulunmamasına dikkat edilecek ve
hadislerin sayısı 10’u geçmeyecektir.
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.
1.2. Râvinin Zabtı
2. Metin Tenkidinde Ölçütler
Açıklamalar
2.
3.
4.
K
A
L
S
A
T
80
HADİS DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
VI. HADİS VE SÜNNETİN ANLAŞILMASI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. Hadis ve Sünnetin Anlaşılma- Bu ünite sonunda öğrenciler;
sını Konu Edinen Geleneksel
1. Hadis ve sünnetin anlaşılmasını
Hadis İlimleri
konu edinen ilimleri tanır.
2. Hadis ve Sünnetin Bağlayıcılı2. Dinin anlaşılmasında hadis ve sünğı
netin önemini ve bağlayıcılığını sa3. Hadis ve Sünnetin Anlaşılmavunur.
sında Dikkat Edilmesi Gereken
3. Hadis ve sünnetin anlaşılmasında
Esaslar
Kur’an’ın temel ölçüt olduğunu fark
3.1.Hadis ve Sünnetin Anlaeder.
şılmasında Kur’an-ı Kerim’in
4. Hadis ve sünnetin anlaşılmasında
Esas Alınması
bütüncül yaklaşımı önemser.
3.2.Hadis ve Sünnetin Anlaşıl5. Hadis ve sünnetin doğru anlaşılmamasında Bütünlüğün Gözetilsında farklı disiplinlerin katkısını
mesi
fark eder.
4. Örnek Alma ve Taklit Etme
6. Peygamberimiz’e (s.a.v.) bağlılık ile
Arasındaki Fark
ilgili hadislerden ilke ve değerler çı5. Hadis ve Sünnetin Anlaşılkarır.
masında Farklı Disiplinlerden
Faydalanma
Açıklamalar
Amaçlar
Ünite genelinde Peygamberimiz’in Beceriler:
(s.a.v.) sünnetine bağlılık konusu
• Araştırma ve sorgulama becerisi
örneklerle açıklanacaktır.
• Dinî metinleri anlama ve yorum1. kazanım işlenirken Arap diline
lama
vukufiyet ve Esbâbu vurudi’l-hadis konularıyla sınırlandırılacaktır. • Mekân, zaman ve kronolojiyi
algılama
4. kazanım işlenirken olayların değerlendirilmesinde konuyla ilgili • Temel dinî kaynakları tanıma ve
bütün hadislerin göz önünde bukullanma
lundurulmasının önemine ve konuDeğerler:
lu hadise vurgu yapılacaktır.
Peygamber sevgisi, ihlas.
6. kazanım işlenirken hadis metinlerinin sıhhati üzerinde herhangi
bir tartışma bulunmamasına dikkat
edilecek ve hadislerin sayısı 10’u
geçmeyecektir.
K
A
L
S
A
T
6. Peygamberimiz’e (s.a.v.) Bağlılık İle İlgili Hadis Metinleri
81
81
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
K
A
L
S
A
T
AKAİD DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Kur’an-ı Kerim’e göre bütün peygamberlerin tebliğ ettiği akidenin temelini tevhid inancı oluşturmuştur.
Bu inanç Kur’an-ı Kerim’de “İslam” olarak adlandırılmıştır. İslam dininin de omurgasını tevhid, nübüvvet ve
ahiret inancı oluşturur. Kur’an-ı Kerim’de baştan sona akaidin temel konularıyla ilgili ayetler bulunur.
Akaid; İslam dininin temel esasları, inanılması zaruri hükümler manasına gelir. Bu temel esaslardan
bahseden ilme de akaid adı verilir. Akaid ilminin amacı; iman esaslarını naklî ve akli delillerin yardımıyla
temellendirerek kişinin imanını taklitten kurtarıp tahkike ulaştırmak ve doğru yolu arayanları irşad etmektir.
Bu bağlamda akaid ilmi, İslam dininin doğru anlaşılması ve yorumlanmasına önemli katkı sağlayan
disiplinlerdendir. Dinî düşüncenin şekillenmesinde, dindar insanın olaylara ve olgulara bakışında akaid ilmi
önemli bir yere sahiptir.
K
A
L
S
A
T
Akaid Dersi Öğretim Programı, Anadolu imam hatip lisesi öğrencilerine inanç konularında doğru bilgi
kazandırmayı hedeflemektedir. Öğretim programının hazırlanmasında, akaid ile ilgili bilim dallarında üretilen
bilimsel bilgiler göz önünde bulundurulmuştur. Bu öğretim programı, yedi üniteden oluşturulmuştur.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Akaid Dersi Öğretim Programı ile 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk Millî
Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
1. Din duygusunun fıtri bir ihtiyaç olduğunu kavraması,
2. İman esaslarını nasslarla temellendirmesi,
3. İman esaslarını bir bütün olarak içselleştirmesi,
4. İslam akaidinin yalın ve sade bir inanç sistemi olduğunu fark etmesi,
5. Tevhid temelli bir ulûhiyet telakkisine sahip olması amaçlanmaktadır.
83
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Akaid konuları; Kur’an, sahih hadisler ve akli veriler çerçevesinde işlenmelidir.
2. Konular, öğrencilerin İslam’ın inanç esaslarını bir bütün olarak içselleştirmeleri ile Kur’an ve
sünnet merkezli bir bakış açısı geliştirmelerine yönelik etkinliklerle desteklenmelidir.
3. İmanla ilgili konuların daha iyi kavranabilmesi için kelam, felsefe ve psikoloji alanlarında da bilgi
sahibi olmanın önemi vurgulanmalıdır.
4. Akaid dersi öğretim programı beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede kazanımların
işlenmesinde, öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya yönelik etkinliklere yer
verilmelidir.
K
A
L
S
A
T
5. Akaid dersinde anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin meydana gelebilmesi için öğrencilerin bilmeleri
gereken temel unsurlardan bir tanesi de kavramlardır. Konular işlenirken öğrencilerin bilgi
düzeyleri dikkate alınarak akaid ile ilgili temel kavramların öğretimine önem verilmelidir.
6. Dersin öğretiminde öğlencilerin ilgi ve kabiliyetlerine göre kolaylıklar gösterilmeli ve sevgi temelli
bir yaklaşım sergilenmelidir.
7. Öğrenme etkinliklerinde öğrenci düzeyine, genel kültür ve dinî bilgi seviyelerine, eğitim ortamına,
çevre faktörlerine uygun; öğrencileri aktif kılan yöntem, teknik ve stratejiler kullanılmalıdır.
8. Öğrenme etkinliklerinde kazanımlara uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.
9. Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve
ünitelerin işleniş sırası programda belirlenmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci
seviyesi ve çevre şartlarına uygun planlama yapılabilir.
84
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Programların istenilen başarıyı
gösterip göstermediği, amaçlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığı, öğrencilerin hedeflenen kazanımları elde edip
etmediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme
yoluyla tespit edilir.
Akaid dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı yürütülmelidir. Öğretmen
sürecin değerlendirmesini yaparken ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri geliştirebilir.
Akaid dersinde ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele alınır. Öğrencilerin gelişim süreçlerinin
ve edindiği kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalı; süreç boyunca ve sonuçta
düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır.
K
A
L
S
A
T
Akaid dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme sureciyle bütünlük arz etmelidir.
3. Öğrenim süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlik, bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilmelerine (dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi,
öz ve akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ve mümkün olduğunca çeşitli ölçme
araçları kullanılmalıdır.
6. Akaid dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken her bir öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi ve
bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
BECERİLER
• Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma
• Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama
• Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama
• Bireysel Farkındalık Becerisi
• Değişim ve Sürekliliği Algılama
85
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
• Bilgi Teknolojilerini Kullanma
• Kültürel Farkındalık Becerisi
• Araştırma ve Sorgulama Becerisi
• Problem Çözme
• İletişim Becerisi
• Sosyal Beceri
DEĞERLER
• Allah sevgisi
K
A
L
S
A
T
• Adalet
• Peygamber sevgisi
• Sabır
• Sorumluluk
• Azim
• İhlas
• Doğruluk
• Merhamet
• İhsan
• Takva
86
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
AKAİD DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
SAYILARI
DERS
SAATİ
I.
Akaid İlmi
4
8
II.
İman
6
10
Allah’a İman
6
10
Meleklere İman
5
6
Peygamberlere ve Kitaplara İman
8
14
Ahirete İman
4
12
Kader ve Kazaya İman
5
12
38
72
III.
IV.
V.
VI.
VII.
TOPLAM
87
KAZANIM
K
A
L
S
A
T
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Dinin Kaynağı
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Bu ünite sonunda öğrenciler;
2. Akaidin Tanımı, Konusu ve 1. Din ve dinin kaynağını ayet ve
hadislerle temellendirir.
Amacı
I. AKAİD İLMİ
3. İslam Akaidinin Temel
Özellikleri
Açıklamalar
1. kazanım işlenirken fıtrat kavramına
değinilecek, İslam âlimlerine göre
dinin tanımı verilecek, İslam’ın Hz.
Adem’den Peygamber Efendimiz’e
kadar gelen bütün peygamberlerin
tebliğ ettiği din olduğu vurgulanacaktır.
Amaçlar
Beceriler:
• Araştırma ve sorgulama becerisi
K
A
L
S
A
T
2. Akaid ilminin tanımı, konusu
ve amacını açıklar.
4. İslam Akaidinin Kaynakları 3. İslam akaidinin temel
özelliklerini kavrar.
4. İslam akaidinin kaynaklarını
açıklar.
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde
kullanma
3. kazanım işlenirken ilgili ayet ve
• Temel dinî kaynakları tanıma ve kullanma
hadislerden örnekler verilecek ve
vahyi anlamada selim aklın önemi Değerler:
vurgulanacaktır.
Allah sevgisi, ihlas.
4. kazanım işlenirken İslam akaidinin
Kur’an ve sünnet merkezli bir inanç
sistemi olduğuna vurgu yapılacak
ve İslam akaidi alanında yapılan ilk
çalışmalara kısaca değinilecektir.
88
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. İman ve İmanın Mahiyeti
Bu ünite sonunda öğrenciler;
2. İman Amel Arasındaki İlişki 1. İman kavramını açıklar.
4. İnanç Bakımından İnsanlar
II. İMAN
4.2. Münafık
4.3. Kâfir
1. kazanım işlenirken iman kavramı
ilişkili kavramlarla birlikte açıklanacaktır. Bu çerçevede iman, akide,
tasdik, ikrar, taklidi ve tahkiki iman,
icmalî ve tafsîlî iman, İslam ve ihsan
kavramları açıklanacaktır.
K
A
L
S
A
T
3. İmanın Geçerli Olmasının
Şartları
4.1. Mümin
Açıklamalar
2. İmanın mahiyetini kavrar.
3. İmanın makbul olması için
gerekli olan şartları açıklar.
4. İman-amel arasındaki ilişkiyi
temellendirir.
5. İmanın rükünlerinin bir bütün
olduğunu kavrar.
6. İnanç bakımından insanları
sınıflandırır.
Beceriler:
• Araştırma ve sorgulama becerisi
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde
kullanma
2. kazanım işlenirken konu Kelime-i
Değerler:
Tevhid, Kelime-i Şehadet ve Âmentü bağlamında açıklanacak; Kur’an-ı Allah sevgisi, ihlas.
Kerim’den iman ve İslam kavramlarının kullanılış biçimleri ile ilgili örnekler verilecektir.
3. kazanım işlenirken mezheplerin
görüşleri ile ilgili ayrıntıya girilmeyecektir.
5. kazanım işlenirken yersiz tekfirin
sakıncalarına; mümin, kafir ve münafık kişilerin genel özelliklerine; küfür
ve nifak çeşitlerine kısaca değinilecektir.
89
Amaçlar
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Allah İnancı
Bu ünite sonunda öğrenciler;
2. Allah İnancının Fıtrîliği
1. Allah inancının akaiddeki
yerini fark eder.
3. Allah’ın Varlığı ve Birliği
4. Allah’ın İsimleri
III. ALLAH’A İMAN
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
5. Allah’ın Sıfatları
2.
3.
5.1. Zâtî Sıfatlar
5.2. Subûti Sıfatlar
6. Allah’a İmanın İnsana
Kazandırdıkları
4.
5.
6.
Açıklamalar
Amaçlar
3. kazanım işlenirken tevhid inancına Beceriler:
vurgu yapılacak ve konu tevhid ile ilgili
• Araştırma ve sorgulama becerisi
kavramlarla ilişkilendirilecektir.
K
A
L
S
A
T
4. kazanım işlenirken Esmâ-i Hüsnâ;
Allah inancının fıtrîliğini
Âraf suresi 180, İsrâ suresi 110,
örneklerle açıklar.
Tâhâ suresi 8, Haşr suresi 22-24.
ayetler ve ilgili hadisler çercevesinde
Allah’ın yaratma ve
emretmedeki birliğini ayetlerle açıklanacaktır. Ayrıca marifetullah,
Esmâ-i Hüsnâ’nın önemi, Esmâ-i
temellendirir.
Hüsnâ ile münacâatta bulunmak ve
Allah’ın esmasının anlamlarını bu isimlerin anlamlarıyla hayata yön
davranışlarına yansıtmaya özen verme konularına da değinilecektir.
gösterir.
5. kazanım işlenirken Allah’ın fiilî
Allah’ın sıfatlarını temel
sıfatlarına
kısaca
değinilecektir.
özellikleriyle açıklar.
Ayrıca sıfatlar konusunda mezheplerin
görüşlerine
girilmeyecektir.
Allah’a imanın insana
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
• Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde
kullanma
• Temel dinî kaynakları tanıma ve kullanma
Değerler:
Allah sevgisi, ihsan, ihlas, takva.
kazandırdıklarını akli ve naklî
delillerle açıklar.
90
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Meleklerin
Mahiyeti
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
ve Bu ünite sonunda öğrenciler;
Varlığı
2. Meleklerin Görevleri
1. Meleklerin varlığını
deliller ile açıklar.
Açıklamalar
Amaçlar
1 ve 4. kazanımlar işlenirken melek Beceriler:
ve cinlerin ontolojik olarak farklı
• Araştırma ve sorgulama becerisi
naklî
varlıklar oluşu, ayet ve hadislerle
açıklanacaktır.
• Dinî metinleri anlama ve yorumlama
K
A
L
S
A
T
2. Ayet ve hadislerden hareketle
4. kazanım işlenirken cinlerin de in- • Dinî terim ve kavramları doğru ve yerinde
meleklerin görevlerini açıklar.
sanlar gibi teklife muhatap olduklarıkullanma
imanın
bireyin na değinilecektir.
4. Kur’an-ı Kerim’e Göre Cin 3. Meleklere
• Problem çözme
davranışları üzerindeki etkisini
ve Şeytanın Mahiyeti
5. kazanım işlenirken satanizm, ruh
fark eder.
• Temel dinî kaynakları tanıma ve kullanma
çağırma konularına da değinilecektir.
IV. MELEKLERE İMAN
3. Meleklere İmanın İnsana
Kazandırdıkları
91
4. Cin ve şeytanın yaratılış gayesini kavrar.
5. Gözle görülmeyen varlıklar
hakkında
yanlış
inançları
sorgular.
Değerler:
Sorumluluk, doğruluk, ihlas
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Nübüvvet, Risalet ve Vahiy
1.1. Peygamberlere Olan İhtiyaç
V. PEYGAMBERLERE VE KİTAPLARA İMAN
1.2. Peygamberlerin Özellikleri
1.3. Kur’ an’da Adı Geçen
Peygamberler
1.4. Peygamberler ve Tevhid
Mücadelesi
1.5. Peygamberlere İmanın
İnsana Kazandırdıkları
2. Peygamberlere Gönderilen
Kitaplar
2.1. Tevrat
2.2. Zebur
2.3. İncil
2.4. Kur’an-ı Kerim
2.5. Kitaplara İmanın İnsana
Kazandırdıkları
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
3. kazanım işlenirken mucize kavra- Beceriler:
mına da değinilecek ve peygamber1. Nübüvvet, risalet ve vahiy kavramlarını
• Araştırma ve sorgulama becerisi
lerin mucizelerine örnekler verileaçıklar.
cektir.
• Dinî metinleri anlama ve
Bu ünite sonunda öğrenciler;
K
A
L
S
A
T
yorumlama
2. Peygamberlerin gönderiliş amacını
4. kazanım işlenirken Kur’an-ı Keakli ve naklî delillerle temellendirir.
rim’de adı geçmediği halde rivayet- • Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
3. Peygamberlerin ortak özelliklerini lerle bilinen bazı peygamberlere de
değinilecektir.
açıklar.
• Temel dinî kaynakları tanıma ve
kullanma
4. Kur’an’da adı geçen peygamberleri 5. kazanım işlenirken konu ulu’l-azm
peygamberlerle sınırlandırılacaktır.
tanır.
Değerler:
Ayrıca Hz. Muhammed’in (s.a.v.)
5. Peygamberlerin tevhid mücadelesini mesajının evrenselliğine, insanlığa
Peygamber sevgisi, sorumluluk,
Kur’an-ı Kerim’den örneklerle açıklar. örnekliğine ve son peygamber oluşudoğruluk
6. İlahi kitap kavramını açıklar.
na vurgu yapılacaktır.
özgünlüğünü 6. kazanım işlenirken suhuf kavramına ve suhuf gönderilen peygamberlere de değinilecektir.
8. Peygamberlere ve kitaplara imanın
insana kazandırdıklarını değerlendirir. 7. kazanım işlenirken Tevrat ve İncil’in muharref oluşuna vurgu yapılacak ve İslam akaidiyle çelişen konuları örneklerle açıklanacaktır.
7. Kur’an-ı
kavrar.
Kerim’in
92
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
VI. AHİRETE İMAN
Amaçlar
Ünite işlenirken ahiret hayatı ile Beceriler:
adalet arasında ilişki kurulacaktır.
2. Ahiret Hayatının Varlığının 1. Dünya hayatının amacını açıklar.
• Araştırma ve sorgulama becerisi
Delilleri
3. kazanım işlenirken kıyametin bazı
• Dinî metinleri anlama ve
2. Ahiret inancını akli ve naklî delillerle
büyük alametleri ayrıntıya girilmeyorumlama
3. Ahiret Hayatının Safhaları
temellendirir.
den ayet ve sahih hadislerle ele alı3.1. Berzah Âlemi
3. Ahiret hayatının safhalarını ayet ve ha- nacaktır. Ayrıca âraf, sur, şefaat kav- • Dinî terim ve kavramları doğru
ramlarına da değinilecektir.
ve yerinde kullanma
dislerle temellendirir.
3.2. Kıyamet
• Temel dinî kaynakları tanıma ve
4. Ahiret inancının, hayatı
3.3. Ba’s
kullanma
anlamlandırmaya katkısını fark eder.
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. Dünya Hayatı ve Ahiret
K
A
L
S
A
T
3.4. Mahşer, Hesap ve Mizan
3.5. Sırat
3.6. Cennet ve Cehennem
4. Ahirete İmanın Hayatımıza
Etkileri
93
Açıklamalar
Değerler:
Adalet, sorumluluk, doğruluk,
merhamet
AKAİD DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
2. Kader ve Kaza İnancının Kur’an 1.
ve Hadislerdeki Temelleri
2.
3. İnsan Kader İlişkisi
3.1. Akıl
VII. KADER VE KAZAYA İMAN
Amaçlar
Ünite genelinde kaderle ilgili kav- Beceriler:
ramlar açıklanırken bu kavramların
Kader ve kaza kavramlarını açıklar.
• Araştırma ve sorgulama becerisi
sorumlulukla ilişkisine vurgu yapılaKader ve kaza inancını ayet ve hadis- caktır. Ayrıca konular, Ehl-i sünnetin • Dinî metinleri anlama ve
lerle temellendirir.
görüşleri çerçevesinde ele alınacaktır.
yorumlama
İnsanın akıl, irade ve sorumluluk sahibi
• Dinî terim ve kavramları doğru
olmasıyla kader arasında ilişki kurar.
ve yerinde kullanma
İrade kavramını tüm boyutları ile
değerlendirir.
• Problem çözme
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1. Kader ve Kaza
3.
3.2. İrade
4.
3.3. Sorumluluk
4. Kaderle İlişkilendirilen
Kavramlar
Açıklamalar
K
A
L
S
A
T
Bazı 5. Kaderle ilişkilendirilen bazı kavramları
ayet ve hadislerle yorumlar.
4.1. Ecel
4.2. Rızık
4.3. Afet
4.4. Sağlık ve Hastalık
4.5. Başarı ve Başarısızlık
4.6. Dua ve Tevekkül
4.7. Sabır, Teslimiyet ve Rıza
• Temel dinî kaynakları tanıma ve
kullanma
Değerler:
Sorumluluk, sabır, azim
4.8. Hayır ve Şer
4.9. Hidayet ve Dalalet
94
94
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
KELAM DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
Kelam; nasslardan hareketle inanç esaslarını ve insanın düşünce yapısına ilişkin temel ilkeleri
belirleyen, bunları akli yöntemlerle açıklayan, destekleyen ve karşı fikirleri eleştirip cevaplayan bir disiplindir.
İslam dininin temel inanç konularını ulûhiyyet, nübüvvet ve ahiret başlıkları altında toplamak
mümkündür. Kelam ilmi de bu konular hakkında vahyin bildirdikleri çerçevesinde akli açıklamalar yapar.
Buna göre konusu açısından kelam; Allah’ın (c.c.) zatından ve sıfatlarından, peygamberlikle ilgili konulardan,
yaratılmışların başlangıç ve sonundan, vahyin ilkeleri ışığında bahseden bir ilimdir. Kelam öncelikle Allah’ın
(c.c.) varlığının delillerini, Allah’ın (c.c.) birliğini, sıfatlarını ve fiillerini konu edinir. Kelam ilmi, Allah’ın
(c.c.) varlığını bazen Kur’an ayetlerinden bazen insanın özelliklerinden bazen de Allah’ın (c.c.) ayeti olarak
kabul edilen tabiattan hareketle ispat eder. Dinî düşüncenin şekillenmesinde, dindar insanın olaylara ve
olgulara bakışında kelam ilminin ele aldığı konular önemli bir yere sahiptir.
K
A
L
S
A
T
Kelam Dersi Öğretim Programı, Anadolu imam hatip lisesi öğrencilerine inanç esaslarını ve temel
ilkelerini nasslardan hareketle temellendirmeyi, bunları akli yöntemlerle açıklamayı ve karşı fikirleri eleştirip
cevaplama becerileri kazandırmayı hedeflemektedir. Bu öğretim programı dört üniteden oluşmaktadır.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Kelam Dersi Öğretim Programı ile 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan “Türk Millî
Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
1. İnanca ilişkin olgu ve olayları İslam dininin temel kaynakları çerçevesinde değerlendirmesi,
2. Çağımızın inanç problemlerini tevhid ilkesine göre değerlendirmesi,
3. İnanç alanında geçmişteki ile günümüzdeki yorum farklılıklarının ortaya çıkmasının nedenlerini
açıklaması,
4. İslam düşüncesinde ortaya çıkan belli başlı itikadi, siyasi yorumları ve günümüzdeki yansımalarını
tanıması,
5. İslam düşüncesinde farklı ekollerin iman, varlık ve bilgi sorunlarına yaklaşımını açıklaması
amaçlanmaktadır.
96
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Kelam konuları; Kur’an-ı Kerim, sahih hadisler ve akli veriler çerçevesinde işlenmelidir.
2. Konular, öğrencilerin İslam’ın inanç esaslarını bir bütün olarak içselleştirmelerine ve tevhid merkezli
bir bakış açısı geliştirmelerine yönelik etkinliklerle desteklenmelidir.
3. İnançla ilgili konuların daha iyi kavranabilmesi için akaid, felsefe, sosyoloji ve psikoloji alanlarında
da bilgi sahibi olmanın önemi vurgulanmalıdır.
4. Kelam dersi öğretim programı, beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu çerçevede kazanımların
işlenmesinde öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya yönelik etkinliklere yer
verilmelidir.
K
A
L
S
A
T
5. Kelam dersinde anlamlı ve kalıcı öğrenmelerin meydana gelebilmesi için öğrencilerin bilmeleri
gereken temel unsurlardan bir tanesi de kavramlardır. Konular işlenirken öğrencilerin seviyeleri dikkate
alınarak kelam ile ilgili temel kavramların öğretimine önem verilmelidir.
6. Dersin öğretiminde öğrencilerin ilgi ve kabiliyetlerine göre kolaylık gösterilmeli; sevgi temelli bir
yaklaşım sergilenmelidir.
7. Öğrenme etkinliklerinde öğrenci düzeyine, genel kültür ve dinî bilgi seviyelerine, eğitim ortamına,
çevre faktörlerine uygun; öğrencileri aktif kılan yöntem, teknik ve stratejiler kullanılmalıdır.
8. Öğretim programının kazanımlarına uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.
9. Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve
ünitelerin işleniş sırası programda belirlenmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci
seviyesi ve çevre şartlarına uygun planlama yapılabilir.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Eğitimde, programların istenilen
başarıyı gösterip göstermediği, amaçlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığı, öğrencilerin hedeflenen kazanımları elde
edip etmediği öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme
yoluyla tespit edilir.
97
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Kelam dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı olarak yürütülmelidir.
Öğretmen sürecin değerlendirmesini yaparken ortama, ilgi ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri
geliştirebilir. Kelam dersinde ölçme ve değerlendirme süreci, öğrenci merkezli ele alınır. Öğrencilerin gelişim
süreci, edindiği kazanımların birbirinden farklı olabileceği göz önünde bulundurulmalı süreç ve sonuçtaki
düzeylerinin farklılık gösterebileceği dikkate alınmalıdır.
Kelam dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme süreciyle bütünlük arz etmelidir.
K
A
L
S
A
T
3. Öğrenim süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlikler; bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilmelerine (dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi,
öz ve akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ve mümkün olduğunca çeşitli ölçme
araçları kullanılmalıdır.
6. Kelam dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken her bir öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi ve
bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
BECERİLER
• Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma
• Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama
• Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama
• Bireysel Farkındalık Becerisi
• Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi
• Bilgi Teknolojilerini Kullanma
• Kültürel Farkındalık Becerisi
• Araştırma ve Sorgulama Becerisi
• Problem Çözme
98
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
• İletişim Becerisi
• Sosyal Beceri
DEĞERLER
• Allah sevgisi
• Sorumluluk
K
A
L
S
A
T
• İlim sevgisi
• Müsamaha
• İhlas
• İtidal
99
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
KELAM DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
KAZANIM
SAYILARI
DERS
SAATİ
5
9
I.
Kelam İlmi
II.
Kelam İlminde Temel Meseleler
6
9
III.
Dinin Anlaşılmasında Farklı Yorumlar
4
9
IV.
Yeni İlm-i Kelam ve İnanç Problemleri
5
9
20
36
TOPLAM
K
A
L
S
A
T
100
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
I. KELAM İLMİ
Ünite
101
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
Bu ünitenin konuları işlenirken va- Beceriler:
1. Kelam İlminin Tanımı, Konusu Bu ünite sonunda öğrenciler;
hiy ve selim akıl vurgusu öne çıkave Amacı
• Araştırma ve sorgulama bece1. Kelam ilminin tanımını, konusunu,
rılacak, yeri geldikçe konuyla ilgili
risi
önemini ve amacını açıklar.
2. Kelam İlminin Doğuşu ve Gelişsahih hadislere ve İslam bilginlerimesi
2. Kelam ilminin doğuşunu ve gelişi- nin görüşlerine de yer verilecektir. • Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
mini açıklar.
3. Kelam İlminin İslami İlimlerle
3 ve 4. kazanımlar işlenirken keİlişkisi
3. Kelam ilminin İslami ilimlerle ilişki- lam ilminin akaid, tefsir, hadis, • Temel dinî kaynakları tanıma
ahlak, felsefe, sosyoloji, psikoloji,
ve kullanma
sini açıklar.
4. Kelam İlminin Diğer İlimlerle
astronomi, fizik, biyoloji ve coğİlişkisi
4. Kelam ilminin diğer ilimlerle ilişki- rafya gibi ilimlerle ilişkisi ayrıntı- Değerler:
sini örneklerle açıklar.
5. Kelam İlminin Yöntemi
lara girilmeden ele alınacaktır.
İlim sevgisi, itidal.
K
A
L
S
A
T
5. Kelam ilminin esas aldığı yöntemle- 5. kazanım işlenirken kelam ilmiri kavrar.
nin konuları ele almada normatif
yöntemi esas aldığına vurgu yapılacaktır.
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
II. KELAM İLMİNDE TEMEL MESELELER
Ünite
Konular
1. Varlık Meselesi
1.1. Allah-ÂIem İlişkisi
1.2. Madde
1.3. Hayat
1.4. İnsan
2. Bilgi Meselesi
2.1. Bilginin Tanımı
2.2. Bilginin Kaynakları
2.2.1. Akl-ı Selim
2.2.2. Haber-i Sadık
2.2.3. Havass-ı Selime
2.3. İman-Bilgi İlişkisi
3. Delil
3.1. Naklî Deliller
3.2. Aklî Deliller
4. Hüküm
4.1. Dinî Hükümler
4.2. Aklî Hükümler
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
Ünite işlenirken vahiy ve selim Beceriler:
akıl vurgusu öne çıkarılacak ve
• Araştırma ve sorgulama beceVarlık meselesini, “Yaratan-yaratıkonuyla ilgili sahih hadislere ve
risi
lan ilişkisi” çerçevesinde yorumlar.
İslam bilginlerinin görüşlerine yer
• Dinî metinleri anlama ve yoAllah-âlem ilişkisini nasslarla temel- verilecektir.
rumlama
lendirir.
3. kazanım işlenirken “sahih nakil
Bilgi kaynaklarını, Kur’an’dan hare- ile selim aklın çelişmezliği” ilke- • Dinî terim ve kavramları doğru
sine vurgu yapılacaktır. Ayrıca deve yerinde kullanma
ketle açıklar.
ney, tecrübe, gözlem, görsel veriler
İman ile bilgi arasındaki ilişkiyi tar- vb. kaynaklara da değinilecektir. • Problem çözme
tışır.
• Temel dinî kaynakları tanıma
ve kullanma
Kelami konuların izahında naklî ve
Bu ünite sonunda öğrenciler;
1.
2.
3.
4.
5.
K
A
L
S
A
T
aklî delilleri kullanır.
6. Dinî ve aklî hükümleri açıklar.
Değerler:
Allah sevgisi, sorumluluk
102
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
III. DİNİN ANLAŞILMASINDA FARKLI YORUMLAR
Ünite
103
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. Yorum Farklılıklarının Sebep- Bu ünite sonunda öğrenciler;
leri
1. İslam düşüncesindeki yorum farklılıklarının ortaya çıkış nedenlerini
2. İtikadi ve Siyasi Yorumlar
açıklar.
2.1. Haricilik
2. İtikadi ve siyasi yorumların İslam
2.2. Mürcie
düşüncesine canlılık kattığını fark
eder.
2.3. Şia
2.4. Mutezile
2.5. Cebriye
2.6. Ehl-i Sünnet
2.6.1. Selefilik
2.6.2. Eş’arilik
2.6.3. Maturidilik
Açıklamalar
Ünite genelinde mezheplerin sıra- Beceriler:
lamasında kronoloji esas alınmıştır.
• Araştırma ve sorgulama becerisi
Ünite işlenirken din ile dinin
K
A
L
S
A
T
3. İtikadi ve siyasi yorumları kelam
ilminin bilgi kaynakları ışığında değerlendirir.
4. İslam düşüncesinde ortaya çıkan
belli başlı itikadi ve siyasi yorumlar
ile günümüzdeki yansımalarını tanır.
Amaçlar
yorumunun farklı olduğuna vurgu
• Dinî metinleri anlama ve yoyapılacaktır.
rumlama
2 ve 3. kazanımlar işlenirken ehl-i
• Dinî terim ve kavramları doğru
sünnet ve ehl-i bidat kavramlarına
ve yerinde kullanma
değinilecektir.
• Temel dinî kaynakları tanıma
ve kullanma
Değerler:
Müsamaha
KELAM DERSİ TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
1. Yeni İlm-i Kelam
IV. YENİ İLM-İ KELAM VE İNANÇ PROBLEMLERİ
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Konular
2.
2.2. Politeizm
2.3. Agnostisizm
3.
2.4. Pozitivizm
2.5. Ateizm
2.6. Nihilizm
2.7. Sekülerizm
2.8. Satanizm
2.9. Tenasüh ve Reenkarnasyon
2.10. Kötülük Problemi
2.11. Sahte Peygamberlik
Amaçlar
Ünite genelinde yer alan inanç Beceriler:
problemleri İslam akaidi çerçeve• Araştırma ve sorgulama beceGünümüz kelam çalışmalarını tanır. sinde kelam ilminin normatif yakrisi
laşımı ile ele alınacaktır.
Yeni İlm-i Kelam dönemi inanç prob• Dinî terim ve kavramları doğru
5.
kazanım
işlenirken
Hz.
Muhamlemlerini ve ortaya çıkış nedenlerini
ve yerinde kullanma
med’in (s.a.v.) hem resullerin hem
yorumlar.
de nebilerin sonuncusu olduğu • Problem çözme
Günümüz inanç problemlerinin bi- ayetlerle açıklanacaktır.
Değerler:
reysel ve sosyal hayattaki olumsuz
yansımalarını fark eder.
İhlas, müsamaha
Kötülük probleminin kaynağını sorgular.
Bu ünite sonunda öğrenciler;
2. Yeni İlm-i Kelam ve İnanç
1.
Problemleri
2.1. Deizm
Açıklamalar
4.
K
A
L
S
A
T
5. Sahte peygamberliğin çıkış nedenlerini sorgular.
104
Din Öğretimi Genel Müdürlüğü
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
GİRİŞ
1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu 32. maddesinde belirtildiği şekliyle imam hatip liseleri, hem
din görevliliğine hem de yükseköğrenime hazırlayıcı program uygulamaktadır. Kanunda yer alan “din görevliliği” ifadesi din hizmetleri alanını kapsamaktadır.
Din görevliliği, alan bilgileri yanında bu bilgileri başkalarına aktarmaya yardımcı olacak özel yöntem
ve teknikleri bilmeyi gerektiren bir faaliyettir. Her meslek gurubunda olduğu gibi din görevliliğinin de bir
bilgi, bir de uygulama yönü bulunmaktadır. Din görevliliğinin bilgi yönünü, Anadolu imam hatip lisesi öğretim programlarında bulunan meslek dersleri, genel kültür dersleri ve seçmeli dersler; uygulama yönünü ise
Hitabet ve Mesleki Uygulama dersi oluşturmaktadır.
K
A
L
S
A
T
Hitabet ve Mesleki Uygulama dersi öğretim programının hazırlanmasında eğitim bilimleri, din eğitimi
bilimi ve iletişim biliminin araştırmaya dayalı olarak ürettiği yeni bilgilerin göz önünde bulundurulmasına
özen gösterilmiştir.
Anadolu imam hatip lisesi öğrencilerine din görevliliği formasyonu kazandırmayı amaçlayan Hitabet
ve Mesleki Uygulama Dersi Öğretim Programında temel bilgi, duygu ve becerileri içeren altı ünite yer almaktadır.
PROGRAMIN AMAÇLARI
Hitabet ve Mesleki Uygulama dersi öğretim programı ile 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda
yer alan “Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri”ne uygun olarak öğrencilerin;
1. Hitabet ve mesleki uygulamaların din hizmetlerindeki önemini kavraması,
2. Toplumla iletişim kurma becerisi kazanması,
3. Din hizmeti uygulamalarının aşamalarını bilmesi,
4. Farklı mekân ve ortamlarda din hizmeti uygulamalarını usulüne uygun olarak gerçekleştirmesi,
5. İmam hatiplik, müezzinlik, vaizlik/vaizelik ve Kur’an öğreticiliği becerisi kazanması,
6. Din hizmeti uygulamalarını yapmaya istekli olması amaçlanmaktadır.
106
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Hitabet ve mesleki uygulamanın yeteneğe bağlı yönü dikkate alınmalıdır. Bu bakımdan uygulamaya
yönelik etkinliklerde bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır.
2. Programda yer alan ve ezberlenmesi istenen dualara yönelik etkinlikler yapılmalı; lafız ve anlam
bütünlüğü göz önünde bulundurularak öğrencilerin duaların anlamlarını da kavramları sağlanmalıdır.
3. Hitabet ve Mesleki Uygulama Dersi Öğretim Programı beceri temelli olarak yapılandırılmıştır. Bu
çerçevede kazanımların işlenmesinde öğretim programında yer alan temel becerileri kazandırmaya
yönelik etkinliklere yer verilmelidir.
K
A
L
S
A
T
4. Öğrenme etkinliklerinde öğrencilerin aktif katılımını sağlayan, uygulama becerilerini geliştiren
yöntem, teknik ve stratejilere yer verilmelidir.
5. Uygulama etkinliklerinde öğrenciler, kendilerini geliştirmeleri için yetenekleri doğrultusunda yönlendirilmeli ve teşvik edilmelidir.
6. Öğretim programının kazanımlarına uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılmalıdır.
7. Dersin üniteleri birbirleriyle ilişkili olarak işlenmelidir. Her bir ünite için kullanılacak süre ve ünitelerin işleniş sırası programda belirtilmiştir. Bununla birlikte zümre öğretmenlerince öğrenci seviyesi
ve çevre şartlarına uygun planlama yapılabilir.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Programların istenilen başarıyı
gösterip göstermediği, amaçlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığı, öğrencilerin hedeflenen kazanımları elde edip
etmediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir.
Hitabet ve Mesleki Uygulama dersine yönelik ölçme ve değerlendirme faaliyetleri süreç odaklı olarak
yürütülmelidir. Bu derste süreç ve uygulamalar önemsenmeli; sürecin değerlendirmesi yapılırken ortama, ilgi
ve ihtiyaçlara uygun ölçme yöntem ve teknikleri geliştirilmelidir.
Hitabet ve Mesleki Uygulama dersinde ölçme ve değerlendirme, öğrenci merkezli olmalı ve öğrencilerin gelişim düzeyleri göz önünde bulundurulmalıdır. Ölçme ve değerlendirme süreci, öğrencilerin kendi
eğilimlerini, becerilerini ve yatkınlıklarını keşfetmesine imkân sağlamalıdır.
107
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Hitabet ve Mesleki Uygulama dersinde kullanılacak ölçme değerlendirme etkinlikleri;
1. Amaç ve kazanımlarla uyumlu olmalıdır.
2. Öğrenme süreciyle bütünlük arz etmelidir.
3. Öğrenim süreci sonunda kazanılması planlanan yeterlik, bilgi, beceri ve tutumları ölçmelidir.
4. Öz değerlendirmeye imkân tanımalıdır.
5. Öğrencilerin bireysel gelişimlerini izleyebilmelerine (dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi,
öz ve akran değerlendirme formları ve gözlem formu gibi) uygun ve mümkün olduğunca çeşitli ölçme
araçları kullanılmalıdır.
K
A
L
S
A
T
6. Hitabet ve Mesleki Uygulama dersinde ölçme ve değerlendirme yapılırken öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri ve bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
7. Öğrencilerin topluluk karşısında okuma ve konuşma heyecanları dikkate alınmalıdır.
BECERİLER
• Cami İçi ve Dışı Din Hizmetlerini Usulüne Uygun Uygulama
• Temel Dinî Kaynakları Tanıma ve Kullanma
• Mekân, Zaman ve Kronolojiyi Algılama
• Dinî Metinleri Anlama ve Yorumlama
• Bireysel Farkındalık Becerisi
• Bilgi Teknolojilerini Kullanma
• Araştırma ve Sorgulama Becerisi
• Kültürel Farkındalık Becerisi
• Sesi Kullanma Becerisi
• İletişim Becerisi
• Problem Çözme
• Sosyal Beceri
108
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
DEĞERLER
• Allah sevgisi
• Dostluk
• Peygamber sevgisi
• Özgüven
• Yardımlaşma ve dayanışma
• Nezaket
• Güvenilirlik
• Vefa
• Sorumluluk
• Cihad
• İhlas
• Şehitlik ve gazilik
• Kardeşlik
109
K
A
L
S
A
T
• Vatan sevgisi
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ
ÜNİTELERİ, KAZANIM SAYILARI VE SÜRELERİ
ÜNİTELER
KAZANIM
SAYILARI
DERS SAATİ
I.
Din Hizmetleri ve İletişim
7
10
II.
Dinî Hitabet
5
6
III.
Dinî Hitabet Türü Olarak Hutbe ve Vaaz
11
24
IV.
Din Hizmetlerinde Cami Mûsikîsi
3
12
V.
Dinî Merasimlerde Hitabet Ve Dua
3
12
VI.
Cenaze Adabı
7
8
36
72
TOPLAM
K
A
L
S
A
T
110
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
1. Din Hizmetleri
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Bu ünite sonunda öğrenciler:
1.1. İrşad, Tebliğ ve Davette Ge- 1. Din hizmetlerinde temel kavramları
nel İlkeler
açıklar.
1.2. Din Görevlisinin Nitelikleri
I. DİN HİZMETLERİ VE İLETİŞİM
3. Din hizmeti uygulamalarının gerek1.3.1. İmam Hatiplik
tirdiği kişisel, mesleki ve toplumsal
1.3.2. Müezzinlik
özelliklere sahip olmaya özen gösterir.
1.3.3. Kur’an Kursu Öğreticiliği
4. Din hizmeti uygulamalarının toplumsal işlevini ve manevi değerini
2. Din Hizmetlerini Zorlaştıran
fark eder.
Sorunlar
3. Din Hizmetlerinde Hedef Kitle 5. Cami içi ve dışı din hizmetlerini sınıflandırır.
4. Din Hizmetlerinde İletişim
4.2. Dinî İletişimde Üslup
4.3. Dinî İletişimde Beden Dili
111
111
4.4. Din Hizmetlerinde İletişim
Sorunları
1. kazanım işlenirken cihad konusuna ve
“emr-i bi’l-maruf ve nehy-i ani’l-münker”in cihadın bir türü olduğuna değinilecek; bunun İslami ve mesleki sorumluluk
açısından önemine vurgu yapılacaktır.
2. kazanım işlenirken vaizlik/vaizelik,
müftülük konularına değinilecek; din hizmetlerinin toplumsal hayattaki önemi ve
manevi değeri ayet ve hadislerle açıklanacaktır. Ayrıca imamlık ve müeezinlik
konuları ele alınırken klasik fıkıh kitaplarındaki imamet ve müezzinlikte aranan
şartlara kısaca değinilecek ve Peygamberimiz’in müezzinlerine yer verilecektir.
5. kazanım işlenirken cami dışı din hizmetleri kapsamında din görevlisinin hasta
ziyareti, hapishane ziyaretleri, huzur evleri ile sevgi evleri gibi ihtiyaç alanlarında
yapması gereken resmi veya gönüllü hizmetlere de değinilecektir.
6. kazanım işlenirken hedef kitlenin kültürel, sosyal, ekonomik, dini özelliklerinin dikkate alınması; davet, tebliğ, irşad
ve diğer din hizmetleri çalışmalarında bu
durumların göz önünde bulundurulması
konularına vurgu yapılacaktır.
7. kazanım işlenirken dini iletişimde üslup
ve beden dili kapsamında azim sahibi peygamberlerin ve özellikle de Peygamberimiz’in davet üslubundan örnekler verilecektir. Ayrıca, din görevliliğinin mesleki
temsil nitelikleri bakımından; giyim kuşam, ses, telaffuz, jest ve mimikler konusunda ölçülü, dengeli ve örnek olmasına
da değinilecektir.
Amaçlar
Beceriler:
• Bireysel farkındalık
• Mesleki uygulama becerisi
K
A
L
S
A
T
2. Din görevlilerinin sahip olması gereken nitelikleri kavrar.
1.3. Din Hizmetlerinde Görevler
4.1. İletişimin Temel İlke ve Unsurları
Açıklamalar
6. Din hizmetlerini yerine getirirken
karşılaşılan sorunlara yönelik çözüm
önerileri geliştirir.
7. Din hizmetleri için gerekli iletişim
becerilerini sergiler.
• Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
• Problem çözme
• İletişim becerisi
• Sosyal beceri
Değerler:
Sorumluluk, özgüven, ihlas, güvenirlilik, nezaket
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
ÖĞRETİM PROGRAMI
DİNÎ HİTABET
ÜNİTE II
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
1 ve 2. kazanımlar işlenirken konu
1. Din Hizmetlerinde Hitabet ve Bu ünite sonunda öğrenciler:
ayet ve hadislerden örnekler verilerek
Önemi
1. Din hizmetlerinde hitabetin yeri ve
açıklanacaktır.
önemini kavrar.
2. Dinî Hitabetin İlkeleri
4. kazanım işlenirken dini hitabette
birincil kaynak kullanmanın önemine
3. Dinî Hitabette Planlama ve Uy- 2. Dinî hitabetin ilkelerini açıklar.
vurgu yapılacak; bu kapsamda klasik
gulama
3. Dinî hitabette planlama ve uygulama akaid, tefsir, hadis ve fıkıh kaynaklarıaşamalarını açıklar.
3.1. Amaç ve Konu Belirleme
na da kısaca değinilecektir.
4. Dinî hitabette konuların özelliğine 5. kazanım işlenirken vaaz ve hutbe
3.2. Plan Yapma
değerlendirme formu oluşturulacak ve
göre kaynak seçimi yapar.
3.3. Bilgi Toplama ve Düzenlebu forma göre farklı ortamlarda yapı5. Dinî hitabette değerlendirme ölçüt- lan üç örnek vaaz ve hutbe metninin
me
lerini açıklar.
değerlendirmesi yapılacaktır.
3.4. Sunum İlke ve Yöntemleri
Beceriler:
4. Dinî Hitabette Değerlendirme
İhlas, özgüven
• Araştırma ve sorgulama becerisi
K
A
L
S
A
T
• Mesleki uygulama becerisi
• Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
• Temel dinî kaynakları tanıma
ve kullanma
• Problem çözme
Değerler:
112
112
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
Ünite genelinde dualar anlamlarıyla Beceriler:
birlikte verilecektir.
• Araştırma ve sorgulama bece1.1. Hutbe ile İlgili Dinî Hüküm- 1. Hatiplik ve hutbe kavramlarını açıkrisi
Ünite sonunda Peygamberimiz ve Hular.
ler
III. DİNÎ HİTABET TÜRÜ OLARAK HUTBE VE VAAZ
1. Hatiplik ve Hutbe
113
113
1.2. Hutbe Duaları
1.3.Hutbe Örnekleri
1.4.Hutbe Sunumu
2. Vaizlik ve Vaaz
2.1. Vaaz Duaları
2.2. Vaaz Örnekleri
2.3. Vaaz Sunumu
Bu ünite sonunda öğrenciler:
K
A
L
S
A
T
2. Hutbe ile ilgili dinî hükümleri kavrar.
lefa-i Raşidîn’den hutbe örnekleri ve• Bireysel farkındalık
rilecektir.
• Mesleki uygulama becerisi
2. kazanım işlenirken cuma günü,
4. Hutbe sunumunda dikkat edilecek cuma saati, cuma namazı ve hutbenin • Dinî metinleri anlama ve yoönemi ile ilgili ayet ve hadislerden örrumlama
hususları fark eder.
nekler verilecektir.
• Dinî terim ve kavramları doğru
5. Hitabet ilkelerine uygun hutbe hazır3. kazanım işlenirken kız öğrenciler,
ve yerinde kullanma
lar ve sunar.
hutbe dualarını ezberlemeye zorlan6. Dinlediği bir hutbeyi hitabet tekniği mayacaktır. Ayrıca bayram namazının • Temel dinî kaynakları tanıma
ve kullanma
açısından değerlendirir.
kılınışına kısaca değinilecek ve bay7. Vaizlik ve vaaz kavramlarını açıklar. ram hutbelerine örnekler verilecektir. • İletişim becerisi
3. Hutbe dualarını ezbere okur.
7. kazanım işlenirken vaazın din hiz- • Sosyal beceri
metlerindeki yeri ve önemine vurgu
Değerler:
9. Vaaz sunumunda dikkat edilecek hu- yapılacaktır.
susları fark eder.
6. ve 11. kazanımlar işlenirken hut- Özgüven, sorumluluk
10. Hitabet ilkelerine uygun vaaz hazır- be ve vaaz izleme ve değerlendirme
lar ve sunar.
formları kullanılacaktır.
8. Vaaz dualarını ezbere okur.
11. Dinlediği bir vaazı hitabet tekniği
açısından değerlendirir.
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
IV. DİN HİZMETLERİNDE CAMİ MÛSİKÎSİ
Ünite
Konular
1. Mûsikî ve Dinî Mûsikî
2. Cami Mûsikîsi
2.1. Ezan ve Kamet
2.2. Namaz Tesbihâtı
2.3. Tekbir
2.4. Salâ
2.5. Mevlit
2.6. İlahi
2.7. Aşır
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Amaçlar
Ünite genelinde dualar anlamlarıyla Beceriler:
birlikte verilecektir.
• Bireysel farkındalık
1. Dinî mûsikî ve cami mûsikîsini ta1. kazanım işlenirken mûsikînin tanımı • Mesleki uygulama becerisi
nımlar.
ve dinî mûsikînin din hizmetlerindeki
• Dinî terim ve kavramları doğru
2. Cami mûsikîsinin çeşitlerini açıklar.
yeri ve önemine kısaca değinilecektir.
ve yerinde kullanma
Bu ünite sonunda öğrenciler:
K
A
L
S
A
T
3. Cami mûsikîsi çeşitlerini usulüne uy2. kazanım işlenirken, salâ çeşitlerine, • Sosyal beceri
gun olarak icra eder.
aşır ve ilahi seçiminde dikkat edilecek
Değerler:
hususlara kısaca değinilecektir.
3. kazanım işlenirken uygulama yapma konusunda öğrenciler teşvik edi-
Allah sevgisi, peygamber sevgisi
lecektir. Ayrıca, uygulama çalışmalarında görsel ve işitsel materyallerden
faydalanılacaktır.
114
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
V. DİNÎ MERASİMLERDE HİTABET VE DUA
Ünite
115
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
1. Din Hizmetlerinde Duanın Yeri
Bu ünite sonunda öğrenciler:
2. Dini Merasimlerde Hitabet ve
1. Hitabette duanın yerini kavrar.
Dua
2.2. Hatim ve Mevlit Duaları
2.4. Sünnet Merasimi
2.5. Nişan ve Nikah Merasimi
2.6. Yemek ve İftar Duaları
2.7. Kurban ve Duası
1. kazanım işlenirken Kur’an-ı •
Kerim’den ve Peygamber Efendi•
3. Çeşitli merasimlere uygun konuşma- mizden (s.a.v.) dua örnekleri verilecektir.
lar hazırlar ve sunar.
•
2.8. Hacı Uğurlama Duası
2.9. Asker Uğurlama Duası
2.10. Tevbe İstiğfar Duası
2. Çeşitli merasimlere uygun dua yapar.
Amaçlar
Ünite genelinde dualar anlamlarıy- Beceriler:
la birlikte verilecektir.
• Araştırma ve sorgulama becerisi
K
A
L
S
A
T
2.1. Mübarek Gün ve Geceler
2.3. Ad Koyma
Açıklamalar
Mesleki uygulama becerisi
Dinî metinleri anlama ve yorumlama
Temel dinî kaynakları tanıma ve
kullanma
2. kazanım işlenirken, “Asker
Uğurlama Duası” konusunda ci- • Sosyal beceri
had, şehitlik ve gazilik konularına
Değerler:
değinilecek ve 15 Temmuz’a atıf
yapılacaktır.
Allah sevgisi, özgüven, kardeşlik,
dostluk, cihad, şehitlik ve gazilik, vatan sevgisi
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
VI. CENAZE ADABI
Ünite
Konular
Öğrenme Çıktıları/Kazanımlar
Açıklamalar
Ünite genelinde dualar anlamla1. Vefat Anında Yapılması Gere- Bu ünite sonunda öğrenciler:
rıyla birlikte verilecektir. Ayrıca
kenler
1. Vefat anında yapılması gerekenleri
cenaze ile ilgili kavramlar ıstılâha
kavrar.
2. Vefat Sonrası Yapılması Gereuygun verilecektir.
kenler
2. Cenazeyi dinî vecibelere göre yıkar
1. kazanım işlenirken vefat eden
ve kefenler.
2.1. Cenazenin Yıkanması ve
bir Müslüman’a karşı diğer MüslüKefenlenmesi
3. Cenaze namazını usulüne uygun ola- manların dinî sorumlulukları üzerinde durulacaktır.
rak kıldırır.
2.2. Cenaze Namazı ve Duaları
Amaçlar
Beceriler:
K
A
L
S
A
T
• Mesleki uygulama becerisi
• Dinî terim ve kavramları doğru
ve yerinde kullanma
• Sosyal beceri
Değerler:
Sorumluluk, vefa, merhamet, yar7. kazanım işlenirken halk arasında dımlaşma ve dayanışma
2.3. Vefat Edenin Borç, Vasiyet 4. Cenaze dualarını ezbere okur.
yaygın olarak bilinen yedisi, kırkı,
ve Mirası
5. Cenaze töreni için dua ve konuşma elli ikisi gibi uygulamaların dinî
yapar.
2.4. Defin ve Taziye
herhangi bir dayanağının olmadığı
6. Cenazenin İslam geleneğine göre de- vurgusu yapılacaktır.
fin hizmetlerini yerine getirir.
7. Vefat edenin yakınlarına başsağlığı
dilemeye ve üzüntüsünü paylaşmaya
özen gösterir.
116
HİTABET VE MESLEKİ UYGULAMA DERSİ
TASLAK ÖĞRETİM PROGRAMI
K
A
L
S
A
T
Bu materyal Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğretim programlarının
güncellenmesi çalışmaları kapsamında kamuoyunun görüş, öneri ve
eleştirilerini almak amacıyla hazırlanmıştır. Başka bir amaçla kullanılamaz.
Öğretim programlarının nihai hali değildir.
117
117