adnan hoyladı - İmam
advertisement
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi 1. Müzekker ve Müennes (Tâ-i Marbûta )ة 1.1. Müzekker: Canlı ya da cansız varlıkların erkek olanını gösteren isimdir. Türkçedekinin aksine Arapçada cansız varlıklar da müzekker ya da müennes kabul edilmektedir. Müzekker ismin herhangi ayırıcı bir harfi yoktur. Örnekler: Türkçesi Mü’min Kedi Halit Arapçası َمُم ُ ُ اْلؤ ِم ن Türkçesi ُِقط َ ُخا ِلد Kitap Arapçası َ ُباب َ َم ُ ُ ال ِكتا ب َ َم ال ِحصا ُ ُن Bir kapı At Türkçesi Arapçası Bir adam َُر ُجل ُ َ ِّ م مي ُذ ِ ال ِتل َ ُأب Öğrenci Bir baba 1.2. Müennes: Canlı ya da cansız varlıkların dişi olanını gösterir. İsimlerde müenneslik alâmetleri üçtür: 1.2.1. Tâ-i Te’nis ya da Tâ-i Merbûta (Bitişik, Yuvarlak tâ )ة: En çok kullanılan müenneslik alâmetidir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Mü’min (bayan) ُ َمُم ُاْلؤ ِم َنة Öğrenci Resim Fatıma ُ َ ُّ َ ُورة الص ُ َ فا ِط َم ُة Arapçası ُ َ َ ِّ م ُميذة ِ ال ِتل َ ُفا ِئ َدة َّ ُِقطة Bir fayda Kedi (dişi) Türkçesi Kadın Bir pencere Ayşe Arapçası ُ َ ََم اْل مرأ ُة َ َ ُنا ِفذة ُ َ َ عا ِئش ُة 1.2.2. Elif-i Memdûde (Uzun Elif )اء: Bu elifle biten isimlerin müennes olması için eliften sonra gelen hemzenin kelimenin kök harflerinden olmaması gerekir. Bu tür müennes isimler genelde sıfat anlamı taşıyan isimlerdir, elif ve hemze de ekleme harflerdir. Örnekler: Türkçesi Çöl Topal Sarışın Arapçası َ َّ َ ُلص محرا ُء ا َ َع مرجا ُُء َ َ ش مقرا ُُء Türkçesi Arapçası َ َُح ممرا ُء َ َ م ضرا ُُء خ َ َس مودا ُُء Kırmızı Yeşil Siyah 1 Türkçesi Esmer Beyaz Sarı Arapçası َ َُس ممرا ُء َ َب ميضا ُُء َ َ ص مفرا ُُء Adnan HOYLADI 1.2.3. Elif-i Maksûre (Kısa Elif )ى: İsimlerin sonunda noktasız ىşeklinde yazılan ve kendisinden önceki harf fethalı olduğu için elif olarak okunan bu harf o ismin müennes olduğunu gösterir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Genç ُح مس َنى َ ُس مفلى َ ُ اولي Küçük Daha sefil Birinci Arapçası Susuz Büyük Türkçesi Arapçası ُ م ُصغ َرى َم َعطش ى ُ ُك مب َرى Leyla َ َس مل ُمى َ َُ ل مي لى Hamile ُُح مب َلى Selma 1.2.3. Müenneslik Alameti Taşımayan Müennesler 1.2.3.1. Kadınlara Ait Özel İsimler Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Zeynep َ َُزمين ُب Suat َ ُُسعا ُد Meryem َُم مرَي ُم Arapçası ُ م ُأخت Türkçesi Anne Arapçası ُ ُأم Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Göz َُع مين Ayak ُِر مجل Arapçası Türkçesi Arapçası 1.2.3.2. Dişi Varlıklara Delâlet Eden İsimler Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Kız çocuğu م ُِبنت Kız kardeş 1.2.3.3. Vücudun Çift Organlarının İsimleri Örnekler: Türkçesi Kulak Arapçası ُُ ُأذن 1.2.3.4. Ülke, Şehir Ve Kabile İsimleri Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi 2 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Mısır م م ُص ُر ِ Şam َّ َ ُالشا ُم Mekke َّ َُمكة 1.2.3.5. Rüzgâr ve Çeşitli Ateş İsimleri Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Kuvvetli ateş َ ُعير ِ س Ateş َ ُنار Batı rüzgârı َد ُبو ُر 1.2.3.6. Canlı Fakat Akıl Sahibi Olmayan Topluluk İsimleri Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Develer ُِإ ِبل Koyunlar َ ُغ َنم Güvercinler َ َُحمام Türkçesi Arapçası Can َ ُن مفس Güneş َّ َ ُ لش مم ُس ا Gökyüzü َُس َماء 1.2.3.7. Sözlüğe Bakılarak Öğrenilenler (Semâî Müennesler) Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Ruh ُُروح Yeryüzü Cehennem َُج َه َّنم Yurt Savaş َُح مرب Balta Arapçası َ َم ُ ُ اْل مر ض َ ُدار َم ُفأس Not 1: Gerçekte erkek veya dişi olmayan isimler sonuna ta’yı marbuta ( )ةgetirmekle müennes olmazlar. Sadece gerçekte erkek veya dişi olan isimlerin müennesi ve müzekker vardır. Cümlede fiil ile fâil arasındaki uygunluk gibi müzekker müennes uygunluğu istenilen durumlarda sıfatlar müzekker halden aşağıdaki örneklerde görüldüğü gibi müennese çevrilir. Örnekler: Türkçesi Müslüman Arapçası ُُم مس ِلم ُُم مس ِل َمة Türkçesi Temiz Arapçası َ ُظيف ِ ن َ ُظي َفة ِ ن 3 Türkçesi Arapçası Cinsiyet Güzel َ ُميل ِ ج َ َ ُميلة ِ ج Müzekker Müennes Adnan HOYLADI Çalışkan ُُم مج َت ِهد ُُم مج َت ِه َدة Büyük َ ُك ِبير َ ُك ِبي َرة َ ُشيط ِ ن َ َ ُشيطة ِ ن Dinamik Müzekker Müennes Not 2: Bazı isimler Tâ’yı Marbuta ( )ةile bitseler bile müennes olamazlar. Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Urve ُ ُُع مر َوة Hamza ُ َُح مم َزة Talha ُ َم ُطل َحة Not 3: Aklı olmayan çoğullar müennes ve müfret (tekil) kabul edilir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Defterler َ َُدفا ِتر Kitaplar ُ ُك ُتب Ağaçlar م ُأش َجار َ َ Not 4: Mübalağa ifade eden ُ ف َّعالةkalıbının sonundaki ta-i marbuta ( )ةmüenneslik için değildir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Çok gezmiş َ َُر َّحالة Soy bilgini َ ُن َّس َابة Çok bilgili َّ َُعال َمة Konuyla İlgili Cümle Örnekleri Türkçesi Arapçası ََ َّ ُ ُالش مم ُس طل َع ِت َ َ مُم ُ م ُ َ ق َرأ ِتُاْلؤ ِم َنةُال ُق مر آن َ ُ م َُ م ُ َ َع ِمل ِتُاْل مج َت ِه َدةُالوا ِج ب َ م ُم ُ َ َع ِم َلُاْل مج َت ِه ُدُالوا ِج ب َ ََ م َ َسم َعُال ِِّت ملمي ُذُ مال َج َر س َُو َُدخ َلُاْل مد َر َس ُة ِ ِ ُ َا مل ِك َت ُاب ُُم ِفيد Güneş doğdu. Mü’min (kadın) Kur’ân okudu. Çalışkan (kadın) ödevi yaptı. Çalışkan (erkek) ödevi yaptı. Öğrenci zili duydu ve sınıfa girdi. Kitap faydalıdır. 4 Cinsiyet Müennes Müzekker Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ 2. Soru Edatları ( ُ َم َتى-ُُأ مي-ُُ ِْلاذا-ُُ َماذا-ُُ َھ مل-ُُ ِبك مم-ُُك مم-ُُ ِإلىُأ می َن-ُُ ِم منُأ می َن-ُُأ می َن-ُُك میف-ُُ َم من-ُ) َما 2.1. َما İnsan dışındaki varlıklar için kullanılır ve cümledeki durumuna göre; ne?, neyi?, neye? gibi anlamlara gelir. Bu soru ismi cümlede mübteda, haber, mef’ûlün bih, vs. gibi ögeler olabilir. Örnekler: Türkçesi Bu ne? Arapçası َ َ َ َ َ َ م َم ض؟ ِ ماُوقعُعلىُاْلر َ َ مََ َ م ُ ِ َوق َعُالقل ُم َُعلىُاْل مر ض َ َ َ اُهذا؟ م Bu kalemdir. ََ َ َُهذاُقلم Yere ne düştü? Kalem yere düştü. ِب َم َُت مه َت ُّم؟ َ ُّ َ م أ مه َت ُّم ُِباللغ ِةُال َع َرِب َّي ُِة ِّ ُ َ يمُت َف ِك ُر؟ ِف م ِّ َ ُ ُ ِ أف ِك ُر ُِفيُا ِال مم ِت َح ان ل َم َُخ َر مج َتُم َن مُال َف م ص ِل؟ ِ ِ َ َ م ُ َ مَ م َم ص ِل ُِْلغ ِس َل َُو مج ِهي خرجت ُِمنُالف Neye önem veriyorsun? Arapçaya önem veriyorum. Neyi düşünüyorsun? Sınavı düşünüyorum. Sınıftan niçin çıktın? Sınıftan yüzümü yıkamak için çıktım Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap 2.2. َْمن İnsanlar için kullanılır ve cümledeki durumuna göre; kim?, kimi?, kime? gibi manalara gelir. Bu soru ismi cümlede mübteda, haber, mef’ûlün bih, muzâfun ileyh vs. gibi ögeler olabilir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ ََ م َم منُذ َه َب ُِإلىُاْل مد َر َس ِة؟ َ ََ م ذ َه َبُ َع ِلي ُِإلىُاْل مد َر َس ُِة م َم من ُِفيُال َب مي ِت؟ Okula kim gitti? Ali okula gitti. Evde kim var? 5 Soru Cevap Soru Adnan HOYLADI َ م ُأ مح َم ٔد ُِفيُال َب مي ِت َ َم من َُهذا؟ ُ َه َذ ُاُم َح َّمد َ َم من َ َُرأ مي َت مُال َي وم؟ َ م َرأ مي ُتُال َي مو َم َُع ِل ًّيا َ ُ َقم يص َُم من َُهذا؟ ِ َ َ َ ُ اُقم ُيص ُُم َح َّمد ِ هذ Evde Ahmet var. Bu kim? Bu Muhammed. Bugün kimi gördün? Bugün Ali’yi gördüm. Bu gömlek kimin? Bu gömlek Muhammed’indir. Cevap Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap َ َ 2.3. ف ْ كي Hal ve durum sormak için kullanılır ve “nasıl?” manasına gelir. Cümlede genel olarak haber ve hal olarak kullanılır. Örnekler: Türkçesi Buraya nasıl geldin? Arapçası َ َ َم ك ميفُأن َت؟ ََ َ م َّ ُِ ِ أن ِاُبخ مير َُوال َح مم ُد ُلِل َ َ ك ميف ُِج مئ َت ُُه َنا؟ Buraya yürüyerek geldim َ َُ ُ م اش ًيا ِ ِجئتُهناُم Nasılsın? Çok şükür ben iyiyim Soru Cevap Soru Cevap َ َ َ َ َ 2.4. ن ْ َ أی- ن ْ ِمنْأی- ن ْ َ ِإلىْأی Mekan için kullanılan bir soru ismi ve anlamı “nerede?, nereden?, nereye?” olup cümlede genel olarak haber, zarf ve mecrûr olarak kullanılır. Örnekler: Türkçesi Arapçası ُ َّ َ َ م ُالس َّي َارة؟ أين َ َ َّ ُ م ُ ِ لس َّي َارة ُِفيُاْل مو ِق ف ا Otomobil nerede? Otomobil park yerinde 6 Soru Cevap Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi َ َّ َ َ م َ َ م َ م ُالس َّي َارة؟ أينُأوقفت َ َ َّ ُ َ م َ م َم ُالس َّي َارةُأ َم َامُاْل مد َر َسة أوقفت َ َ َ ِإلىُأ مي َنُذ َه مب َت؟ َ ََ م ذ َه مب ُت ُِإلىُاْل مد َر َس ُِة َ ِم منُأ مي َن ُِج مئ َت؟ ََم ِج مئ ُت ُِم منُاْل مد َر َس ُِة Otomobili nereye park ettin? Otomobili okulun önüne park ettim. Nereye gittin? Okula gittim. Nereden geldin? Okuldan geldim. Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap َ َ 2.5. ْ كم- ِْبكم Sayı (aded) sormak için kullanılır ve “kaç?”, “ne kadar?” manalarına gelir. Cümlede genel olarak mübteda, haber, mef’ûlün bih, harf-i cerle mecrûr vs. olarak kullanılır. Bu soru isminden sonra genellikle müfred, mansûb ve َ nekre bir isim gelir. Bu isme ك مُمin temyizi denir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Kaç kitap okudun? َ م َ ً م يُال َف م ص ِل؟ كمُط ِالب ِاُف َ مَ م ُص ِلُط ِالب َُو ِاحد ِفيُالف َ م َ ًَ َ َ م ُ اُال ِك َت اب؟ ليرةُهذ/ِ ِبكم ُِليرة َ َ م ُ اُال ِك َت ُاب ُِب ِل َيرة َُو ِاح َدة هذ َ م َ ك مم ُِك َت ًاباُق َرأ َت؟ Bir kitap okudum. َ م ق َرأ ُت ُِك َت ًابا Sınıfta kaç öğrenci var? Sınıfta bir öğrenci var. Bu kitap kaç lira? Bu kitap bir liradır. Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap َ 2.6. ْ َھل- ْأ Arapçada pek çok soru edatı bulunmaktadır. Bunlardan iki tanesi ( )أve (ُ َ)ه ملharf, diğerleri ise isimdir. Arapça cümlelerde yer alan harfler kural gereği o cümlelerin herhangi bir ögesi olamadıkları için i‘râb bakımından bir yere sahip değildir. Yani cümlenin herhangi bir ögesi olmazlar. Türkçede olduğu gibi Arapçada da değişik soru tipleri vardır. İsim veya fiil cümlelerinin başlarına gelerek bu cümlelere ‘soru’ anlamı kazandıran hel ve hemze harflerinin kullanımı ile ilgili olarak şunlar söylenebilir: 7 Adnan HOYLADI Soru harflerinin kullanıldığı üç farklı soru tipi vardır: Örnekler: Türkçesi Arapçası َ ض ُ َه مل َُفه مم َت مُاْلَ مو وع؟ ِ َ ََم ُ ُفه مم ُت مُاْلَ مو، َُ ض وع ِ نعم ََ َ م َ م َ ض ُ ُاْل مو وع؟ أُف ِهمت َ َ ُ ُل مم َُأ مف َهم مُاْلَ مو، َُ ض وع ال ِ ُّ َ م َ َه ملُت مج َت ِه ُد ُِفيُاللغ ِةُال َع َرِب َّي ِة؟ َ َ ُّ َ م ُأ مج َت ِه ُد ُِفيُاللغ ِةُال َع َرِب َّي ُِة،ن َع مم َّ َ َ أ َُهذاُالط ِال ُب ُُم مج َت ِهد؟ َّ َ َ َ َ م س َُهذاُالط ِال ُبُ ُم مج َت ِه ًدا ُلي،ال َ م َ َ م م َُ أُت ِح ُّبُال َع َرِب َّيةُأ ِمُال َف َرن ِس َّية؟ Konuyu anladın mı? Evet, konuyu anladım. Konuyu anladın mı? Hayır, konuyu anlamadım. Arapça çalışıyor musun? Evet, Arapça çalışıyorum. Bu öğrenci çalışkan mı? Hayır, bu öğrenci çalışkan değil Arapçayı mı seviyorsun yoksa Fransızcayı mı? ُ َ م ُأ ِح ُّبُال َع َرِب َّية ِّ ََ َ أالُت َن ُام ُُم َب ِك ًرا؟ ِّ ََ َ ُأن ُام ُُم َب ِك ًرا،َبلى ََ ً ُ أُل مي َس مت َُس َّي َارت َك َُج ِد َيد ُة ً َ َ َّ َ َ َ م َ م َ م يُج ِد َيد ُة ُليستُسيارِت،نعم Arapçayı seviyorum. Erken uyumuyor musun? Evet, erken uyuyorum. Araban yeni değil mi? Hayır, arabam yeni değil. Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap َ 2.7. َماذا İnsan dışındaki varlıklar için kullanılır ve cümledeki durumuna göre; ne?, neyi?, neye? gibi anlamlara gelir. Kullanım bakımından َماsoru isminden farkı yoktur onun kullanıldığı yerlerde aynı şekilde kullanılır. Bu soru ismi de cümlede mübteda, haber, mef’ûlün bih, v.s. gibi ögeler olabilir. Örnekler: Türkçesi Arapçası 8 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi َ َم َاذاُف يُح ِق َيب ِت َك؟ ِ Çantanda ne var? َ َ ُيُك َتاب ِ ِفيُح ِقيب ِت َ َ َماذاُش ِرمب َت؟ َ َّ َُ ش ِرمب ُتُالش اي Çantamda bir kitap var. Ne içtin? Çay içtim. Soru Cevap Soru Cevap َ َ 2.8. ِِلاذا Sebep için kullanılan bir soru ismi ve anlamı “Niçin?” olup cümlede genel olarak haber ve mef’ûlü lieclihi olarak kullanılır. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ اذاُخ َر مج َتُم َن مُال َف م ص ِل؟ ِْل ِ َ َ م ُ َ مَ م َم ص ِل ُِْلغ ِس َل َُو مج ِهي خرجت ُِمنُالف َ َ َ َ مُ َ م ِْلاذاُذ َه مب َت ُِاليُاْل مستش َفي؟ َ َْل َُّنن ُيُم ِريض ِ ِ ُ ض َب س َُغ م َ ان ُ ْلَ َاذاُاْلُ َد ِّر ُالي مو َم؟ ِ ِ ُّ َّ َ َ ُالط َّال َب َُل مم َُي مك ُت ُب واُو ِاج َب ِات ِه مُم ِْلُن Sınıftan niçin çıktın? Sınıftan yüzümü yıkamak için çıktım. Niçin hastaneye gittin? Çünkü hastayım. Öğretmen bugün niçin sinirli? Çünkü öğrenciler ödevlerini yapmadılar. Soru Cevap Soru Cevap Soru Cevap َ 2.9. ْأي Genellikle “hangi?”, “hangisi?”, “hangileri?” manalarına gelir. Cümlede genel olarak mübteda, haber, mef’ûlün bih, harf-i cerle mecrûr, muzâfun ileyh v.s olarak kullanılır. Bu soru ismi genellikle muzâf ve kendisinden sonra gelen isim de muzâfun ileyh olur. Nadiren de tamlama olmaksızın kullanılır. Arapça’daki tüm soru َ edatlarının son harekeleri hiçbir zaman değişmez (mebnîdirler). Ancak bunların bir istisnası vardır bu da ي ُُّ أsoru ismidir. Bu edatın son harfinin harekesi cümledeki konumuna göre değişir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Bugün hangi öğrenci yok? َ َ َ َ م ابُال َي مو َم؟ أ ُّيُط ِالبُغ 9 Soru Adnan HOYLADI م ِّ َ َ ُم ُابُالط ِال ُبُاْل مج َت ِه ُدُال َي مو َم غ َ ِّ َ م َ م صلُأن َت؟ ِفيُأ ِيُف َّ َ َ م َ م ُ ِ ص ِلُالث ِال ث أن ِاُفيُالف َ ََ َ ِبأ ِّ ِيُقلمُك َت مب َت؟ َ مََ م َ ك َت مب ُت ُِبالقل ِمُاْل مس َو ُِد Bugün çalışkan öğrenci yok. Sen hangi sınıftasın? Ben üçüncü sınıftayım. Hangi kalemle yazdın? Siyah kalemle yazdım. Cevap Soru Cevap Soru Cevap َ 2.10. َمتى Zaman için kullanılan bir soru ismi ve anlamı “Ne zaman?” olup cümlede genel olarak haber, zarf ve mecrûr olarak kullanılır. Örnekler: Türkçesi Arapçası Sınav ne zaman? م م َم َتىُا ِالخ ِت َب ُار؟ Soru َ َّ َ م َ َم م اش َرة ِ ا ِالخ ِتب ُار ُِفيُالساع ِةُالع َُ ََ ََ م ىُست َسا ِف ُر ُِإلىُالق ِاه َر ِة؟ مت ُ م ََ م َسأ َسا ِف ُر ُِإلىُالق ِاه َر ِةُال َي مو َُم َ َ َّ م ُ ُم منذ َُم َتىُت َت َعل ُمُال َع َرِب َّية؟ ُ َ َ َ َّ م ُأت َعل ُمُال َع َرِب َّية ُُم منذ َُس َنة Sınav saat 10.00’da. Kahire’ye ne zaman gideceksin? Kahire’ye bugün gideceğim. Ne zamandan beri Arapça öğreniyorsun? Bir yıldan beri Arapça öğreniyorum Cevap Soru Cevap Soru Cevap َ 3. İşaret Zamirleri ( ) َھذاُ–ُ َھ ِذ ُِه 3.1. Yakın İçin Kullanılan Zamirler Çoğul (Ortak) Müennes Müzekker َ ُ َُهؤال ِء َُھ ِذ ِه َ َھذا Bunlar ُ الر َج ِّ َ ُ َ ُال ِ ُهؤال ُِء Bu م م ُ ُ هذ ُِهُال ِبن ت ِ Bu َ ُ هذاُ َّال رج ُُل Bu adamlar Bu kız Bu adam 10 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Yakındaki isimlere işaret etmek kullanılır. Bu amaçla kullanıldığında işaret zamirinden sonra gelen isim marife olur. İşaret zamirinden sonra gelen kelimeye muşârun ileyh (işaret edilen) denir. Bu isim müzekker ve müennes olması açısından işaret zamiriyle uyumlu olmak zorundadır. Adam Bu ُ َّال ُرج ُل َ هذا Muşârun İleyh İsmi İşaret (İşaret İsmi) Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ م َُج َاء َُهذاُال َول ُد م م ُ ُ َج َاء مت َُه ِذ ِهُال ِبن ت َ َ َ م َرأ مي ُت َُهذاُال َول َُد Bu çocuk geldi. Bu kız geldi. Bu çocuğu gördüm. َ م م َُرأ مي ُت َُه ِذ ِهُال ِبن َت َ َ َّ م ُ َ َ َ َ م ىُهذاُال َول ُِد سلمتُعل َ َ ُ َّ َ م م ُ ِ ىُهذ ِهُال ِبن ت ِ سل ممتُعل Bu kızı gördüm. Bu çocuğa selâm verdim. Bu kız çocuğuna selâm verdim. 3.2. Uzak İçin Kullanılan Zamirler Çoğul (Ortak) Müennes Müzekker َ ُ ُاول ِئ َك َتِ ْلك َ ذ ِلك- َذاك ُ ُالر َج ِّ َ َ ُ ُال ِ اول ِئك Şu م م م ُ ُ ِتل َكُال ِبن ت Şu ُ َذل َك َُّال رج ُُل ِ Şu adamlar Şu kız Şu adam Şunlar Uzaktaki isimlere işaret etmek kullanılır. Yakın için kullanılanlarla aynı kurallara tabidir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Şu kızı gördüm. ََم ُ م َ م م ُكُال ِبن َت ُ رأيتُ ِتل 11 Adnan HOYLADI َ َ َّ م ُ َ َ َ َ م ُكُال َول ِد ُ سلمتُعلىُذ ِل َ َّ م ُ َ َ م َ م م ُ ِ كُال ِبن ت ُ سلمتُعلىُ ِتل Şu çocuğa selâm verdim. Şu kız çocuğuna selâm verdim. َ ََ َم َم 4. Kişi Zamirleri (ن ُ ُ ُن مح-ُُأنا-ُُأن ِت-ُُأن َت-ُُ ِھ َي-ُ) ُھ َو Bu zamirler fiil cümlesinde fail, isim cümlesinde mübteda veya fasıl zamiri olarak kullanılırlar. Başka bir kelimeye bitişmezler. Fiil cümlesinde çekimli fiilden sonra gelirler. Müennes ِه َُي َم ُ ِ أن ت ََ أنا Türkçesi O Müzekker ُه َ ُو Ben َم ُأن َت ََ أنا Biz َ ُن مح ُن Sen َ ُن مح ُن Örnekler: Türkçesi Arapçası م فيُاْلَ من ِز ِ ُل ُِ ُُُه َ ُوُ َم ِريض َ ََ َ ً ََ َ َ ََ م تُ ِرسال ُةُ ِإلىُخال ِت ُها ُ ِه ُيُكتب َم تُ ُم َد ِّ ِرس؟ ُ َ َه مُلُأن َم تُ ُم َد ِّ ِر َسة؟ ُ ِ َه مُلُأن َ ً ََ ُ َ َ َ َم ُِ ِّ تُ ِرسال ُةُ ِإلىُ َج دي ُ أ ُناُكتب. َ َّ َ ُ َ م سُ ِفيُالثان ِو َّي ُِة ُ ُ نُن مد ُر ُ نح O evde hastadır. O, teyzesine bir mektup yazdı. Sen öğretmen misin? Sen öğretmen misin? Ben dedeme bir mektup yazdım. Biz lisede okuyoruz. َ 5. İyelik Zamirleri (ُنا-ُُي-ُُ ِك-ُُ َك-ُُ َھا-ُ) ُھ Bu zamirler fiil cümlesinde meful olarak kullanılırlar. Ayrıca aitlik (iyelik) zamiri olarak cümlelerde herhangi bir öge olarak kullanılırlar. Müennes Türkçesi Müzekker َها Onu, ona, onun ُُه 12 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi ُِك Seni, sena, senin َُك ُِي َ نا Beni, bana, benim ُِي َ نا Bizi, bize, bizim Örnekler: Türkçesi Arapçası Onun (erkek) kalemini aldım. ََ ُ َ م ُتُقل َم ُه ُ أخذ تُ ِك َت َاب َها ُ ُ َر مأي َ َ َ ُ َ ذاُ ِكتا ُب ك ُ ه َ ُ َ م ُ ِ تُ َمال ِب َس ك ُ ل ِبس َ َ قي َب ِتي ِ ه ِذ ُِهُح ُ َه ِذ ُِهُ َم مد َر َست َنا َ ُ َ م ُ َ ِّ ً َ ِّ م ُِ تُ َعل يه ُ تُع ِلي ُاُوسلم ُ رأي َ ُ ُ َ أقو ُلُُ ِال مي ك Onun (kadın) kitabını gördüm. Bu senin kitabındır. Elbiselerini giydim. Bu benim çantam. Bu bizim okulumuz. Ali’yi gördüm ve ona selam verdim. Sana söylüyorum. 6. Marife - Nekra 6.1. Nekra Söylendiği zaman, kimden veya neden bahsedildiği tam olarak anlaşılamayan, belirsiz bir kimseyi veya belirsiz bir şeyi gösteren isimlerdir. Mesela ُ ُم َد ِّ ِرسdediğimizde, herhangi bir öğretmeni kastetmiş oluruz. Yani ُ ُم َد ِّ ِرسkelimesiyle; bahsettiğimiz kişinin öğretmen olduğu bilinir; ancak ismi, nereli olduğu ve kaç yaşında olduğu gibi bilgiler bilinmemektedir. Genel olarak nekra isimler sonlarına tenvin alır ve başlarına harf-i tarif denilen elif-lam ( )الtakısı almazlar. İngilizce bilenler için; Arapçada nekra, İngilizcede “a, an” ile kullanılan isimlere karşılık gelir. 6.2. Marife 13 Adnan HOYLADI Marife nekranın zıddıdır. Söylendiği zaman, kimden veya hangi şeyden bahsedildiği tam olarak anlaşılan, belirli bir kimseden veya hangi şeyden bahsedildiği tam olarak anlaşılan, belirli bir kimseyi veya şeyi gösteren isimlerdir. Yine İngilizce bilenler için; Arapçada marife, İngilizcede “the” ile kullanılan isimlere gibidir. َُم Mesela ُ ُم َد ِّ ِرسdediğimizde herhangi bir öğretmeni kastetmiş olurken; س ُ ُ اْل َد ِّ ِرdediğimizde, yani kelimeyi eliflam takısıyla marife olarak ifade ettiğimizde artık tanınan ve bilinen bir öğretmeni kastetmiş oluruz. Arapçada 6 farklı marife isim vardır. Başka bir ifadeyle: 6 tip kelime marife olarak kabul edilmiştir. 1. Başında harf-i tarif denilen elif-lam ( )الtakısı bulunan isimler marifedir. Aynı zamanda, nekra bir ismi marife yapmanın yolu da başına bu takıyı getirmektir. Başına elif-lam takısı getirilen ismin sonundaki tenvin tek harekeye düşer. 2. Alem denilen bütün özel isimler marife kabul edilir. Özel isimler, ister insan ismi olsun, ister şehir ismi olsun ya da ister herhangi bir varlık ismi olsun marife kabul edilir. 3. Zamirler marife kabul edilir. Zira zamirler belirli bir ismin yerini tutar ve belirli bir ismin yerine kullanılır. 4. İşaret isimleri marifedir. Çünkü işaret isimleri de belirli bir ismin yerini tutar ve belirli bir ismin yerine kullanılır. 5. Belirli bir isme muzaf olan isimler marife kabul edilir. Yani isim tamlamasındaki muzafun ileyh ögesi marife ise muzaf da marife kabul edilir. 6. İsm-i mevsuller marifedir. İsm-i Mevsul: Kendisinden sonra gelen cümle ile açıklanan ve iki cümleyi birbirine bağlayan kelimelerdir. İsm-i mevsuller de belirli bir isme işaret ettikleri için marife kabul edilmiştir. Örnekler: Türkçesi Nekre Türkçesi Marife Faydalı ُُم ِفيدة Spor ُ َ ِّ ُياضة الر ِ Adnan َ َُع مدنان O ُُه َو Bir öğrenci َ خ َب ُر م ُِتل ِميذ Bir kapı َُباب Bu Bir saat َ َس ُاعة Öğrencinin kalemi Bir haber 14 َ َُهذا َ َ ُ ِّ م ُِ التل ِم يذ ِ ُقل ُم Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Bir kurt ُُِذئمب َ َّ ُال ِذيُذ َه َب Giden 7. İsim Cümlesi İsim cümlesinin 2 temel ögesi vardır: Mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesidir. Genellikle isim cümlesinin başında bulunur ve ref (harekesi zamme) durumunda gelir. Haber ise cümlenin yüklemidir ve mübtedadan sonra gelir. Haber, mübteda hakkında bilgi veren ögedir. Haber (Yüklem) Mübteda (Özne) ُُم مج َت ِهد َُع ِلى çalışkandır. Ali 7.1. Haberin özellikleri Haber Türkçedeki yükleme karşılık gelmektedir. Türkçede …dır…dir ile biten kelimeler haberdir. Haberin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz. 1. Haber tek bir kelime olarak, (müfret, tesniye ve cemi) harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak veya zarf olarak gelebileceği gibi cümle olarak da gelebilir. 2. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen merfu” ifadesini kullanırız. 3. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber müfred-müennes olarak gelir. 4. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir: A) Mübteda önce, haber sonra gelir. B) Mübteda marife, haber nekra olur. C) Haber mübtedaya cinsiyet, (müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin de harekesi zamme olur) açısından uyar. 15 Adnan HOYLADI 5. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir. 6. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber konumunda olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar. 7. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir. Örnekler: Açıklama Türkçesi Arapçası Müzekker ve tekil Kitap faydalıdır. َم ُابُ ُم ِفيد ُ ُ ال ِك َت Müzekker ve ikil İki kitap faydalıdır. Müzekker ve çoğul (akılsız) Kitaplar faydalıdır. Müennes ve tekil Araba hızlıdır. Müennes ve ikil İki araba hızlıdır. Müennes ve çoğul Arabalar hızlıdır. Müzekker ve haberi fiil cümlesi Öğrenci sınavını geçti. Müennes ve haberi fiil cümlesi Öğrenci sınavını geçti. Müzekker ve haberi isim cümlesi Kalemin rengi güzeldir. Müennes ve haberi isim cümlesi Silginin rengi güzeldir. Müzekker ve haber car-mecrur Müdür bürosundadır. Müennes ve haber car-mecrur Müdire Hanım bürosundadır. Müzekker ve haberi zarf Kalem masanın üstündedir. Müennes ve haberi zarf Çanta masanın üstündedir. 8. İsmi Mensub (Nisbet Ya'sı) 16 َ انُ ُمف َ َ َم ُيد ِان ِ ُ ِ ال ِكتاب َ بُ ُمف ُ ُ َم ُيدة ِ ُ ُ الكت ُ َّ َ ُلس َّي َار ُةُ ُم مس ِر َعة ا َ َّ َ ُ ِ انُ ُم مس ِر َع َت ان ُ ِ لس َّي َارت ا َّ َا ُاتُ ُم مس ِر َعات ُ ُ لس َّي َار َ ُ َ ِّ م ُِ يذُن َج َُحُفيُ مإم ِت َح انه ُ ال ِتل ِم ََُ َ م َ تُفيُ مإم ِت َح انها ُ ال ِِّتل ِميذ ُةُن َج َح م ُ َ َ َ َم ُالقل ُُمُل مون ُُهُ َج ِميل َ ُ َ َم م َ ُاةُل مو ُن َهاُ َج ِميلة ُ ا ِْلمح م ُ َ يرُفيُ َمك َت ِب ُِه ُُ اْل ِد م ُ ُ َ اْل ِد َير ُةُفيُ َمك َت ِب َها َ َّ َ َ م َ َ ُ َ م قُالط ِاول ُِة ُ القل ُمُفو َ َّ َ َ م َ َ ُ َ م قُالط ِاول ُِة ُ القل ُمُفو Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Bir yer, bir varlık veya bir işle ilgiyi ona aidiyeti, nisbeti bildiren isimdir. İstanbullu, Mısırlı, köylü, Musevi, ayakkabıcı gibi. İsm-i mensûb yapmak için o ismin son harfini esre yapar, yanına şeddeli bir ي ُِّ ilave ederiz. Müennesi için sonuna tâ-i merbûta ( )ةekleriz. Örnekler: Türkçesi İsmi Mensub Arapçası Türkçesi İsmi Mensub Arapçası Mısırlı م م ُص ِرى ِ ِّ َُم ِك َّىة م م ُصر ِ ُ َّ َمك ُة İstanbullu م ُِا مس َتان ُب ِولى Şehirli َُم َد ِن َّىة م ُِا مس َتان ُبول ُ ََم اْل ِد َين ُة Mekkeli Cinsiyet Müzekker Müennes 8.1. İsmi Mensubun Aidiyet Bildirmesi İsm-i mensûb şu hususlardan birine aidiyeti belirtmek için kullanılır: 8.1.1. Cinsiyet (Milliyet) Örnekler: Türkçesi İsmi Mensub Arapçası Cinsiyet Arap َُع َرِبي َُع َرب Müzekker Arap َُع َرِب َّية َُع َرب Müennes Türkçesi İsmi Mensub Arapçası Cinsiyet İzmirli ُِإ مز ِم ِيري ُِإ مز ِم ُير Müzekker İzmirli ُِإ مز ِم ِيرَّية ُِإ مز ِم ُير Müennes Türkçesi İsmi Mensub Arapçası Cinsiyet İslâmî َ ُِإ مسال ِمي َ ُِإ مسالم Müzekker 8.1.2. Memleket Örnekler: 8.1.3. Din Örnekler: 17 Adnan HOYLADI İslâmî َ ُِإ مسال ِم َّية َ ُِإ مسالم Müennes İsmi Mensub Arapçası Cinsiyet ُ ُق َرمي ِش ي ُ ُق َرمي ِش َّية ُ ُق َرميش Müzekker ُ ُق َرميش Müennes İsmi Mensub Arapçası Cinsiyet َ ُِتجا ِري َ ُِتجا ِرَّية َ ِتجا َر ُة َ ُِتجا َرة İsmi Mensub Arapçası Cinsiyet َّ ي ُ ُسك ِر َّ ُُسك ِرَّية َّ ُُسكر Müzekker َّ ُُسكر Müennes 8.1.4. Kabile, Bir Sınıf ya da Topluluk Örnekler: Türkçesi Kureyşli Kureyşli 8.1.5. Meslek Örnekler: Türkçesi Ticari Ticari Müzekker Müennes 8.1.6. Sanat Örnekler: Türkçesi Şekerci Şekerci 8.1.7. Durum ve Keyfiyet, Herhangi Bir Sıfat Örnekler: Türkçesi İsmi Mensub Arapçası Cinsiyet Tecrübeyle ilgili َ ُت مج ِر ِيبي َ ُت مج ُرَبة Müzekker Tecrübeyle ilgili َ ُت مج ِر ِيب َّية َ ُت مج ُرَبة Müennes 8.2. İsm-i Mensûbla İlgili Diğer Özellikler 18 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi 1. İsmin sonunda ةvarsa mensûbunu yaparken ‘ ةyi atarız. Örnekler: Türkçesi İsmi Mensub Arapçası Cinsiyet Medineli َُم َد ِني َُم ِد َينة Müzekker Medineli َُم َد ِن َّىة َُم ِد َينة Müennes 2. Sonunda elif-i memdûde olanın hemzesinin yerine vâv getiririz. Örnekler: Türkçesi Semavi Semavi İsmi Mensub Arapçası َ َُسما ِوي َ َُسما ِو َّية َ َُسماء َ َُسماء Cinsiyet Müzekker Müennes 3. Sonunda elif-i maksûre (ا.. )ىbulunanın elifini vâv’a çeviririz. Örnekler: Türkçesi İsmi Mensub Arapçası Dünyevi م ُُدن َي ِوي Dünyevi م ُُدن َي ِو َّية َ م ُُدنيا َ م ُدن ُيا Cinsiyet Müzekker Müennes َ ُ 4. (ُ( )ق مرَيةköy) ve (ُ()ع مر َوةkulp) gibi kelimelerin ism-i mensûbunu yaparken yâ’lı olanı vâv’a çevirir, vâv’lı olanı aynen bırakırız. Ancak ikinci harflerini fethalarız. Örnekler: Türkçesi İsmi Mensub Arapçası َ ُق َر ِوي َ ُق َر ِو َّية َ ُق مرَية َ ُق مرَية Köylü Köylü Cinsiyet Müzekker Müennes Konuyla İlgili Cümle Örnekleri Türkçesi Arapçası 19 Cinsiyet Adnan HOYLADI ُ َ ِّ َ ُ ُ َ َ ُور َّية ِ فا ِطم ُةُمع ِلمةُُس َ َ َ ُ َ َمَ َ ُ م م اْل مول ِو َّي ُةُ َ ُوُال َبكتا ِش َّي ُةُط ِريقتا ِ ُن ُ ُّ َُم َّك ُُةُفيُ ماْلَ مم َل َك ُةُ مال َع َرب َّي ُة ود َّي ُِة ِ السع ِ ِ ِ ِ َ َ َ َ ُخا ِلدُُطا ِلبُُبا ِك مستا ِني َ َ َ َ َح ض َُرُ ُع َم ُُرُ ِإلىُ َبلدُُ ِإ مسال ِم ُِّي َ م َ م م ي ُِ ِّ َي مو ُُمُال ُج مم َع ُِةُأ َّو ُُلُالعا ِ ُمُال ِه مج ِر Fâtıma Sûriyeli bir öğretmendir. Mevlevîlik ve Bektaşîlik iki tarikattır. Mekke Suudi Arabistan Krallığı’ndadır. Hâlit Pâkistanlı bir öğrencidir. Ömer İslâmi bir ülkeye geldi. Cuma günü hicrî yılın başıdır. Müennes Müzekker 9. Düzensiz Çoğul (Kırık Cemi-Cemi Teksir) Müfredin (tekil halin) şekli bozularak yapılan çoğullardır. Belli bir kuralı yoktur. Araplardan işittiğimiz gibi kullanılır veya sözlüklere bakarak tesbit edilir. Dolayısıyla murabdırlar. (Harekeleri cümledeki yerine göre değişir.) Yani merfû, (zamme) mansûb, (fetha) mecrûr (kesra) durumlarında kelimenin sonunda zâhir (açıkça görünen) hareke alırlar. Düzensiz çoğullar akıllı değilse müfret (tekil) ve müennes kabul edilirler. Örnekler: Türkçesi Çoğulunun Arapçası Türkçesi Tekilinin Arapçası Kitaplar ُ ُك ُتب Kitap ُِك َتاب ُِر َجال ُ ُُعلوم Adam َُر ُجل م ُِعلم ُمأو َراق ِّ َ ُُ ال ِن َس اء Yaprak Adamlar İlimler Yapraklar Kadınlar Öğrenciler Öğrenciler Kızlar Kalemler Dağlar Okullar İlim Dağ َُو َرق ُ َ ََم اْل مرأ ُة ُ َ م ُ ال ِِّتل ِم يذ َّ َ ُ ُ الطا ِل ب َم م ُ ُ ال ِبن ت ََ ُقلم َم ال َج َب ُُل Okul َُم مد َر َسة Kadın ُ َ َ ُا َّلتال ِميذ َّ ُّ َ ُ ُ الطال ب َم ُ ُ ال َب َن ات َ َم َ م اْلقال ُُم َم ُُ ال ِج َب ال ََم ُ ُ اْل َد ِار س Öğrenci Öğrenci Kız Kalem 20 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Konuyla İlgili Cümle Örnekleri Türkçesi Arapçası َ َّ َ َّ َ َ ُُالر ُج ُلُُأ مبنا َء ُُه علم َ َ َا مْلُ َد ِّر ُبو َن َُُأ مح َ ض ُرواُاْلال ِب َ ُ س ِ َ َ َّ َ ُ يذ ُّ ُُالد ُر َ ُ وس ف ِهمُُالتال ِم مَ َ م َ َ م ُ ِّ َ ُُالرجا َل ُُِفيُاْلطا ُِر ِانتظرت ِ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ م َ ُُالسماوا ِتُُواْل مر َ ُ ض خلقُُالِل Antrenörler elbiseleri getirdiler. ِا مبنُ م َمل َبسُ Öğrenciler dersleri anladı. َد مرسُ Adamları hava alanında bekledim. َر ُجلُ Allah yerleri ve gökleri yarattı. َس َماءُ Adam oğullarına öğretti. )10. Sayılar ve Temyîzi (1-19 Müzekker َ َو ِاحدُ–ُأ َحدُ م م ِاث َن ِانُ–ُإث َن مي ِ ُن َ َ ثالثةُ َ أ َرب َعةُ مأرَبعُ 5 ٥ َ خ مم َسةُ َ خ ممسُ 6 ٦ ِس َّتةُ ِس ُّتُ 7 ۷ 8 ۸ َس مب َعةُ َ ث َما ِن َيةُ َس مبعُ َ ث َمانُ 9 ۹ ِت مس َعةُ ِت مسعُ 10 ۱۰ َ َعش َر ُة م َعشرُ 11 ١١ 12 ١٢ 13 ١٣ 14 ١٤ 15 ١٥ َ َ أح َد َُعش َرُ م َ َ ِاثنا َُعش َُر َ ََ َ َ ثالثة َُعش َُر َ َ مأرَب َعة َُعش َُر َ َ َ خ مم َسة َُعش َُر َ َ م إح َدىُ َعش َرةُ مَ َ َ ِاثن َتاُ َعش َر ُة َ ََ َ َ ثُ َعش َر ُة ثال ُ 1 ۱ 2 ۲ 3 ۳ 4 ٤ 21 Müennes َواح َدةُ–ُ م إح َدى ِ مَ مَ ِاثن َت ِانُ–ُاثن َت مي ِ ُن َ َ ثالثُ َ َ مأرَب َُعُ َعش َرةُ َ م َ َ َ سُ َعش َرةُ خم ُ Adnan HOYLADI َ َ ُِس َّتة َُعش َر َ َ َس مب َعة َُعش َُر َ َ َ ث َما ِنية َُعش َُر َ َ ِت مس َعة َُعش َُر م ُ َ ِعش ُر ون َ َ َّ ُتُ َعش َرة ُ ِس َ َ َُس مب َُعُ َعش َرة َ َ َ ث َما ِن َُيُ َعش َر ُة َ َ ُِت مس َُعُ َعش َرة َ ع مش ُر ُون ِ ١٦ 16 ١٧ 17 ١٨ 18 ١٩ 19 ٢٠ 20 10.1. Bir Sayısı: ُ َو ِاحدve ُ َو ِاح َدةkelimeleri sıfat tamlaması gibi daima sayılacak olan varlığın isminden sonra gelir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Bir kız م ُِبنتُُ َو ِاح َدة Müennes Bir adam َُر ُجلُُ َو ِاحد Müzekker َ ُ( أ َحدBir) çoğul halinde bulunan ismin bir tekini ayırarak gösterir. O zaman çoğul haldeki bir isimle tamlama yapar yahut (ُ ِم منden\dan) edatı ile gelir. Örnekler: Türkçesi Adamların biri, bir adam Kadınların biri, bir kadın َ َم Arapçası Arapçası َ َ َ َ نُ ِّال ُرج ِال ِ ُ أحدُُ ِم ِّ َ م ُِ نُال ِن َس اء ُ إح َدىُ ِم ِّ ُ َ َ ُالر َج ِال ِ ُأح ُد ِّ م ُِ إح َدىُال ِن َس اء Müzekker Müennes َ َم Not 1: Başına ا مُلtakısı gelen ال َو ِاح ُُدve اْل َح ُُدAllah’ın adı olup “Tekrar etmeyen eşi dengi, benzeri olmayan Bir” manasına gelir. 10.2. İki Sayısı م َم ُ ِاث َن ِانve ان ُ ِ ِاثن َتkelimelerine gerek olmaksızın o iki şeyin isimlerinin tesniye halindeki kaidelerine uygun م َم halini söyleriz. Ancak ان ُ ِ ِاث َنve ان ُ ِ ِاثن َتvurgulama olarak kullanılır ve aynı bir sayısında olduğu gibi sıfat şeklinde sayılacak şeyin arkasından gelir. 22 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Örnekler: Türkçesi İki gün İki saat Arapçası (Nasp-Cer) Arapçası (Ref) م ُ َي مو َم مي ِن-َي مو َم مي ِ ُنُإث َن مي ِ ُن َ َّ َ َ م م َ لس َّ َا-اال مث َن َت مي ُن اع َت مي ِ ُن ِ ِ ُالساعتي ِ ُن َمَ م ُ َي مو َم ِان-ان ُ ِ انُ ِاث َن ُ ِ يوم َ َ َّ َ َ م م َ لس َّ َا-ان ُ ِ اع َت ان ُ ِ االثن َت ُ ِ الساعت ِ ُان Müzekker Müennes 10.3. Sayılar (3-10) Sayılacak şey müennesse müennes sayı kullanılır. Sayılacak şey müzekkerse müzekker sayı kullanılır. 3-10 arası sayılar cinsiyet bakımından tam tersine müzekkerleri müennes gibi kullanılır. Yani müzekker isimlere ait sayılar müennes tâ-i merbutası alır. Eğer isim müennes ise sayılar tâ-i merbutasız olur. 3-10 arası sayılan şey, sayı ile isim tamlaması şeklinde gelir. Ancak sayılan şey (muzâfun ileyh) hep çoğul ve esre tenvinlidir. Örnekler: Türkçesi Üç adam Üç kadın Arapçası ُ ََ َ ُثالث ُةُ ِر َجال َُ َ ُثُ ِن َساء ُ ثال Türkçesi Cemi Türkçesi Müfret Adamlar ُ ر َج ُال ِ Adam Kadınlar ُِن َساء Kadın َُر ُجل َ ُِا مم َرأة Müzekker Müennes Görüldüğü gibi sayılan isim çoğul, nekre ve esre tenvinlidir. Sayı da sayılan isme göre müzekker veya müennes seçilmiştir. Not 2: 3 ile 10 arası sayılarda sayılan şey koyun gibi veya kavm gibi cemi bir isim olursa ِم م ُنtakısı ile kullanılır. Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Üç koyun ََ َ َ م ُنُالغ َن ِم ُ ثالثُُ ِم Kavimden dört kişi َ مَ َ م ُنُالق مو ِم ُ أربعُُ ِم ( ب مbirkaç) kelimesiyle ifade edilir. ُضع ب مkelimesi sayılanın Not 3: 3 ile 9 arasındaki belli olmayan miktar ُضع ِ ِ aksi cinsinde olur. Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi 23 Arapçası Adnan HOYLADI َ ُ م ُض َع ُةُ ِر َجال ِب Birkaç adam ب م ُض ُع ُِس ِني َن ِ Birkaç sene َم ُ ن م Not 4: 3 ile 10 arasındaki kesirli sayılar ُ ف ُعلvezninde yapılır. Çoğulu da ُ اف َعالvezninde gelir. (ُُُصفُُُُج ِ َ َا من1/2, َث َال َث ُُةُ َا مخ َماس3/5 gibi) ُصاف Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası 1/5 ُ ُخ ُمس 1/7 ُ ُت ُسع 1/4 ُُرُبع 1/10 ُ ُُعشر َ ُ Not 5: Üleştirme sayıları “üçer üçer”den “onar onar”a kadar فعا ُُلveya (ُ َ)م مف َع ُلkalıblarında yapılır. Bu kalıplarda gelen üleştirme sayıları gayr-i münsariftir (esre ve tenvin almaz). Asıl sayıların tekrarlanmasıyla da üleştirme sayıları elde edilir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi İkişer ikişer َ ُ ُثنا ُء Birer birer İkişer ikişer Yedişer yedişer Yedişer yedişer Üçer üçer Üçer üçer م َمث َنى َ ُسبا ُُع Onar onar َُم مو َح ُد َُ ُ ُ ثال ث ُ َم ُ َمثل ث ً م ً م َعشرُاُ َعشرُا Onar onar ً م ً م َُعش َر ُةُ َعش َرة Birer birer Üçer üçer َُم مس َب ُع ً َ ًَ َ َ ثال ُثاُثال ُثا ً ََ َ ً ََ َ ثالث ُةُثالث ُة Arapçası َ ُ أحا ُُد Üçer üçer Müzekker Müennes Müzekker Müennes Müzekker Müennes Not 6: Sayı normalde kullandığımızın dışında belirli bir kelimeden sonra gelirse sıfat olur. Örnekler: Türkçesi Dört şehir Arapçası َ َمُ م اْل ُد ُ ُنُاْل مرَب ُُع 10.4. Sayılar (11-20) 24 Türkçesi Arapçası Beş isim ُ َ َم َ َ م ُاْل مسما ُُءُالخ مم َسة Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi 11-20 arası ma’dûd (sayılan şeyler) nekre ve fetha tenvinli olarak gelir. Sayılan şey müzekkerse sayı da müzekker, müennes ise sayı da müennes olur. 11-19 arası rakamlar 12 nin nasb ve cer hali dışında fetha üzere mebnidir. Örnekler: Türkçesi Arapçası ً َ َ م ُِاث ُناُ َعش َُرُ َب ميتا ً َ َ َ َم ِاثن ُتاُ َعش َر ُةُ َم ِد َين ُة ً َ َ َ ا مرَب َع ُةُ َعش َُرُ َب مي ُتا َ ً َ َ ا مرَب َُعُ َعش َر ُةُ َم ِد َين ُة 12 ev 12 şehir 14 ev 14 şehir Türkçesi Arapçası 11 ev َ ً َ ُأ َح َُدُ َعش َُرُ َب ميتا 11 şehir 13 ev 13 şehir ً َ َ ُِإ مح َدىُ َعش َر ُةُ َم ِد َينة ً َ َ ََ َ ثالث ُةُ َعش َُرُ َب مي ُتا ً َ َ ََ َ ثُ َعش َر ُةُ َم ِد َين ُة ُ ثال Müzekker Müennes Müzekker Müennes َ َ kelimesi tek olduğu zaman ( )شharf-i cezimli okunur. Fakat 11-19 arası sayılarda ( )شharf-i Not 1: (ُ)عش َر fethalı okunur. Örnekler: Türkçesi On kız On dört gün Arapçası Türkçesi َ م َُعش ُُرُ َبنات ً َ َ َ ُ أ مرَب َع ُةُ َعش َُرُ َي مو ما On çocuk On beş gece Arapçası َ َُ م َُعش َر ُةُأ موالد ًَ ََ َ َ َ م سُ َعش َر ُةُل ميل ُة ُ خم 11. 1. Sıra Sayıları (1-12) Bu sayılar varlıkların bir sıra içindeki yerlerini, baştan veya sondan kaçıncı sırada olduklarını bildiren َ sayılardır. Sıra sayıları, sayılan kelimelerden sonra gelir. ُاعل ِ فkalıbında düzenli bir sıfat yapısı gösterir. Sayılana yer yönden uyar. Kullanıldığı isimle sıfat tamlaması oluştururlar. Örnekler: Müennes َُ َم اْللى ُ َّ َ الثا ِن َي ُة ُ َ َّ َ الث ِالث ُة Müzekker َ َم اْل َّو ُُل َّ َ الثا ِنى ُ َّ َ ُ الث ِال ث 25 .۱ 1. .۲ 2. .۳ 3. Adnan HOYLADI َ ُ ُا َّلر ِاب َعة ُ َ َم الخ ِام َس ُة ُ َّ َا لس ِاد َس ُة َّ َا ُلس ِاب َعة ُ َّ َ الث ِام َن ُة ُ َّ َ اس َع ُة ِ الت ُ َ َم اش َر ُة ِ الع َ ُا َّلر ِاب ُع ُ َا مل َخ ِام ُس َّ َا ُ ُ لس ِاد س َّ َا لس ِاب ُُع َّ َ ُ ُ الث ِام ن َّ َ اس ُُع ِ الت َ َم اش ُُر ِ الع .٤ 4. .٥ 5. .٦ 6. .۷ 7. .۸ 8. .۹ 9. .۱۰ 10. 11.2. Sıra Sayıları (11-20) Bunlara “mürekkeb sıra sayıları” denir. Bu sayıların sonu üstün olarak mebnidir. Yani son harekeleri değişmez. Cümledeki yerleri ne olursa olsun her zaman üstün hareke alırlar. 11-19 arasındaki sıra sayıları marife isme sıfat olduklarında birinci sayılar harfi tarif alır, ikinci sayıları almaz. Örnekler: َم َ َ َ ُال َح ِاد َي ُةُ َعش َرة َ َ َ َ ْىْ َعش َر ْ الح ِاد .١١ 11. َ َ َ َّ َ ُالثا ِن َي ُةُ َعش َرة َ َ َ َ َّ َ الث ِالث ُةُ َعش َر ُة َ َ َ َ ا َّلر ِاب َع ُةُ َعش َر ُة َ َ َ َ َم الخ ِام َس ُةُ َعش َر ُة َ َ َ َّ َا لس ِاد َس ُةُ َعش َر ُة َ َ َ َّ َ لس ِاب َع ُةُ َعش َر ُة ا َ َ َ َّ َ الث ِام َن ُةُ َعش َر ُة َ َ َ َّ َ اس َع ُةُ َعش َر ُة ِ الت َم م ُ َ ال ِعش ُر ون َ َّ َ ُالثا ِنىُ َعش َر .١٢ 12. .١٣ 13. .١٤ 14. .١٥ 15. .١٦ 16. .١٧ 17. .١٨ 18. .١٩ 19. .٢٠ 20. َ َ َّ َ ُثُ َعش َر ُ الث ِال َ َ ا َّلر ِاب َُعُ َعش َُر َ َ َ َم سُ َعش َُر ُ الخ ِام َ َ َّ َ ُسُ َعش َر ُ الس ِاد َ َّ َا لس ِاب َُعُ َعش َُر َ َ َّ َ نُ َعش َُر ُ الث ِام َ َّ َ اس َُعُ َعش َُر ِ الت َم م ُ َ ال ِعش ُر ون Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Türkçesi Arapçası 26 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi َ َ َّ ُ َّ َ َ ُثُ َعش َر ُ بُالث ِال ُ اءُالط ِال ُج َ َ َّ َ َّ ُ َ َ م ثُ َعش َُر ُ بُالث ِال ُ تُالط ِال ُ راي َ ُ َ َّ م َّ َ َ َّ ثُ َعش َُر ُ بُالث ِال ُ ِ تُ َعلىُالط ِال ُ سلم َ َ َ َّ ُ َّ َ الش َج َر ُةُالثا ِن َي ُةُ َعش َر ُة َ َ َ َّ َ ُّ َ ور ُِةُالثا ِم َن ُةُ َعش َر ُة نُالس ُ ِم On üçüncü öğrenci geldi. On üçüncü öğrenciyi gördüm. On üçüncü öğrenciye selam verdim. 12. ağaç 18. sureden 12. Saatler (Tam-Yarım) Saatlerde müennes sıra sayıları kullanılır. Çünkü saat kelimesi müennestir. Saatlerde kullanılan müennes sıra sayıları şunlardır: Türkçesi Arapçası ُ َّ َ ُالثا ِن َية َ ُ ا َّلر ِاب َع ُة ُ َّ َا لس ِاد َس ُة İkinci Dördüncü Altıncı Sekizinci Onuncu On ikinci Türkçesi On birinci َم ُ ُال َو ِاح َدة ُ َ َّ َ الث ِالث ُة ُ َ َم الخ ِام َس ُة ُ َّ َ لس ِاب َع ُة ُ ا ُ َّ َ اس َع ُة ِ الت َم َ َ م ال َح ِاد َي ُةُ َعش َر ُة Birinci Üçüncü Beşinci ُ َّ َ ُالث ِام َنة ُ َ َم اش َر ُة ِ الع َ َ َ َّ َ الثا ِن َي ُةُ َعش َر ُة Arapçası Yedinci Dokuzuncu Saatlerde kullanılan kelimeler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Kala, var َّ ُِاال Geçe, geçiyor َُو Çeyrek ُُرمبع Yarım, buçuk Saniye َُسا ِن َية 20 dakika ن م ُصف ِ ُُ ُثلث Dakika َ َُد ِقيقة Saniyeler Saat Öğlen َ َس ُاعة ً ُ ظ مهرُا 27 Dakikalar َُس َوا ِني َ َُدقا ِئق Saatler َ َس ُاعات Adnan HOYLADI Bir saat içinde َ خ َال َُلُ َس ُاعة ِ Yaklaşık Yarım saattir م َ فُ َس نُن م ُاعة ُِ ص ِ ُ ِم İki saat süreyle Akşam َُم َس ًاء َّ ِبالل مي ِ ُل Saat 5’e kadar Gece Öğleden sonra َ َُح َوال مي َ ْلُ َّد ُةُ َس ُاع َت مي ِن ِ ِ َ َ َ َّ َ م اع ُِةُالخ ِام َس ُِة ِلغاي ُِةُالس ُّ َب مع َُدُالظ مه ُِر Saatler ifade edilirken önce marife olarak saat kelimesi yazılır. Bunun yerine َّإن َهاveya ِه َُيde kullanılabilir. Ardından marife olarak belirtmek istediğimiz saat, sıra sayısı olarak yazılır. Ardında “geçiyor” kullanacaksak َ ُو ekleriz. Daha sonra dakikayı marife olarak yazarız. Saatler sıfat tamlaması şeklinde yazıldığı için harekeler aynı َّ olur. “kala” kullanacaksak ِا ُالekleriz. Ondan sonraki dakika nekre ve fethalı olması gerekir. 11 ve 12 sayıları fetha üzere mebni (harekesi değişmeyen) olduğu için bunların harekesi her zaman fethadır. Bu sayılarda birinci sayı elif َ َ َ lam takısı alırken ikinci sayı (ُ)عش َرة elif lam takısı almaz. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َّ َ ُ م ُ ُاع ُةُال َو ِاح َدة الس ُ َ َّ َ ُ م َ َ ُ َ ِّ م ُ ص ف الن ِ ُالساع ُةُالخ ِامس ُةُ ُو َّ ُ َ َ َّ َ ُ م إالُ ُرمب ًعا ُ ُاع ُةُالخ ِام َس ُة الس ُ ُ ُّ ُ َّ َُّإن َها ُ الس ِاد َس ُةُ َوالثل ث َ َّ َ ُ َ َّ َ َ ُ ِ الد ِقيق َت ان اسع ُةُو ِ ِه ُيُالت ُ َّ َ م َ َ َ َ َ َ َ َ ِّ م ُ ص ف الن ِ ُإنهاُالحادي ُةُعشر ُةُ ُو َّ َ َ َ َ إالُ ُرمب ًعا ُ ُِفيُالثا ِن َي ُةُ َعش َر ُة َ َّ ً َ م م َّ َ ينُ َد ِقيق ُة ُ َ ثُ َوال ِعش ِر ُ ِ ِفيُالث ِام َن ُِةُ َ ُوُالثال ً َ ً َ َ َّ َ َّ َ م ينُ َد ِقيق ُة ُ َ إالُثالثاُ َ ُوُ ِعش ِر ُ ُِفيُالر ِابع ُِة Saat 01.00 Saat 05.30 Saat 04.45 Saat 06.20 Saat 09.02 Saat 11.30 11.45’te 8.23’te 03.37’te 13. İsim Tamlaması (İzafet Terkibi) Arapça izafet terkibi olarak adlandırılan isim tamlaması Muzâf Muzâfun İleyh adıyla iki isimden oluşur. Muzaf tamlanan olup muzafun ileyh de tamlayandır. Bu iki mana açısından birbirini tamamlarlar. İzâfet terkibi Türkçe’ye çevrilirken genellikle önce muzâfun ileyh sonra muzâf tercüme edilir. Muzâfun ileyh bağlanırken ..ın, in, 28 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi ..un, ün takısı alır. Muzâf cümledeki yerine göre hareke alır, yani fâil olduğunda merfû, mef’ûl olduğunda mansûb, veya harfi cerden sonra geldiğinde mecrûr olur. Muzâfun ileyh’in ise sonu hep mecrûrdur (esredir). İki ismin birbirine müzekkerlik-müenneslik veya müfret-tesniye-cemi hususunda uyması gerekmez. Muzafun ileyh marife olursa tamlama belirtili isim tamlaması, nekre olursa belirtisiz isim tamlaması olur. Muzafun İleyh (Tamlayan) Muzaf (Tamlanan) َ م ُال َول ِد ََ ُقل ُم Çocuğun َ َُولد kalemi ََ قل ُُم (Herhangi) Bir çocuğun kalemi Harekesi her zaman mecrurdur. (Kesra) َ Marife olması için (ُ )ا ملtakısı alabilir. Nekre olduğunda iki kesra alır. Harekesi cümledeki yerine göre değişir. َ (ُ )ا ملtakısı almaz. Tenvin almaz. İzafet ikiden fazla isimden de oluşabilir. Zincirleme isim tamlaması dediğimiz bu terkipte harf-i tarifi veya tenvini en sondaki isim alır. Aradakiler bir sonrakine muzâf olarak esre alsa da harf-i tarif almaz. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ م َ ُبُ َح ِديق ُِةُال َب مي ِت ُ ُ با َ َ ُبُ َح ِديق ُِةُ َب ميت ُ ُ با Evin Bahçesinin Kapısı (Herhangi Bir) Evin Bahçesinin Kapısı Tamlamalı isimlerde harfi cerler tamlamanın önüne gelir. Örnek: Türkçesi Arapçası Sabah gazetesini okulun kütüphanesinde mi okudun? َ َّ َ َ َ َ م َ َ م م َم حُ ِفيُ َمك َت َب ُِةُاْل مد َر َس ِة؟ ُ ِ الصبا ُتُج ِريد ُة ُ ِ ه ُلُقرأ Muzaf olan kelime tesniye (ikil) ya da cemi (çoğul) müzekker ise bu kelimelerin sonunda bulunan nun harfi silinir. Örnekler: İsim Tamlaması İsim 29 Cemi Müzekker İsim Adnan HOYLADI َ َم ُُم مس ِل ُُموُال َبل ِد َ م ُم مس ِل ِميُال َبل ُِد Ülkenin Müslümanları َ َم ُال َبل ُد َ َم ال َبل ُُد Ülke َ ُُم مس ِل ُمون ُ َ ُم مس ِل ِم ين Müslümanlar İsim Tamlaması َ ُ م ُ َم ماتُال َبل ُِد ُ مس ِل Ülkenin Müslümanları İsim َ َم ال َبل ُُد Ülke Cemi Müennes İsim ُُم مس ِلمات Müslümanlar İsim Tamlaması َم َ َم ِتل ِميذاُاْل مد َر َس ُِة َم َ م َم يُاْل مد َر َس ُِة ُ ِتل ِميذ Okulun iki öğrencisi İsim ُ َ َ َمَم اْلدرس ُة ُ ََم اْل مد َر َس ُة Okul Tesniye Müzekker İsim َ م ُ ِ ِتل ِميذ ان َ م ُ ِ ِتل ِميذ مي ن İki Öğrenci İsim Tamlaması َم َ َ َم ِتل ِميذتاُاْل مد َر َس ُِة َم َ َ َم ِتل ِميذت مُيُاْل مد َر َس ُِة Okulun iki öğrencisi İsim ُ َ َ َمَم اْلدرس ُة ُ ََم اْل مد َر َس ُة Okul Tesniye Müzekker İsim ََ م ُ ِ ِتل ِميذت ان ََ م ِتل ِميذت مي ِ ُن İki Öğrenci Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Bir evin kapısı ُابُ َب ميت ُ ُ َب ُ َ ُ َ خال ك Evin kapısı Senin dayın Arapçası Muhammed’in kalemi Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ ُْو ِج َُدُ ِكتابْْ َولد َ َ ُو ِج َُدُ ِكتابْْال َول ِْد َ َ ْ ِ ُو ِج َُدُ ِكتابْْ َول َدي ن َ َ ْ ِ ُو ِج َُدُ ِكتابْْال َول َدي ن َ َ ِّ َ َ َ َ ماْاِلد َر َس ِْة ْ بُمع ِل ُ ذه Bir çocuğun kitabı bulundu. Çocuğun kitabı bulundu. İki çocuğun kitabı bulundu. (Nekre) İki çocuğun kitabı bulundu. (Marife) Okulun iki öğretmeni gitti. (Müzekker) 30 َ ُ م ُابُال َب مي ِت ُ ب ََ ُقل ُُمُ ُم َح َّمد Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi َ َ َ ِّ َ َ َ َ م ْتاْاِلد َر َس ِة ْ تُمع ِلم ُ ذ هب ِّ َ َ َ َ بُم َع ِلم ْوْاِلد َر َس ِْة ُ ذه َ َ ِّ َ َ َ م تُم َع ِلماتْْاِلد َر َس ِْة ُ ذ هب َ َ ُ ََم ْتُ ِكتا َبيْْخا ِلد ُ رأي َ َ َ َ َ تُوا ِل َدي ِْه؟ ْ ِ ذاُف َع َُلُخا ِلدُُ َب مع َُدُ َمو ُ ما َ ِْ ّ ْْنْ َبيت اَلل ْ ِ قلبْْاِلؤ ِم َ َّ َ م َ ُ َ َ َ م َم صال ُةُال ُج مم َع ُِةُ ِفيُ َم مس ِج ُِدُاْل ِد َين ُِة ُأدىُأحم ُد َ َ َمَ ُ ََ َ َ َ م ّ َ تيُ ِإلىُالعا ِص َم ُِة ِْ بُم ُعُعا ِئل ُ فيُأيا ِ ْمْالعطل ِْةْأذه ُِ ُ َ َ م َ ُ ُ ُ َّ ُ م ُبُاْل مد َر َس ُِةُ ِفيُك ِ ُِّلُ َع َمل ُ يسأل ُهُطال َ َ ُ َّ ُ َ َ م ً يعاُ ِفيُ َيو ِ ْمْال ِقيا َم ِْة ُ سُ َج ِم ُ َ الِلُالنا ُ ُيجم ُع Okulun iki öğretmeni gitti. (Müennes) Okulun öğretmenleri gitti. (Müzekker) Okulun öğretmenleri gitti. (Müennes) Hâlit’in iki kitabını gördüm. Halit ana babasının ölümünden sonra ne yaptı? Mü’minin kalbi Allah’ın evidir. Ahmet Cuma namazını şehrin mescidinde eda etti. Tatil günlerinde ailemle başkente giderim. Okulun öğrencileri her işte ona sorarlar. Allah bütün insanları kıyamet gününde toplar. 14. Sıfat Tamlaması 14.1. Sıfat Varlıkların nasıl olduğunu, yani rengini, durumunu veya sayısını bildirene kelimelere denir. Kırmızı, sarı, büyük, küçük, uzun, kısa, birinci, beşinci gibi kelimeler sıfat grubuna giren kelimelerdir. Arapça olarak birkaç örnek َ َأ مخyeşil gibi kelimeler sıfat grubuna َ küçük; ُ َكبيرbüyük; ُ َجديدyeni; ض ُُر verecek olursak: ُ َحرsıcak; ُ َب ِاردsoğuk; ُص ِغير ِ ِ giren kelimelerdir. Sıfatlar isim grubunda yer alır ve ismin özelliklerini taşırlar. Yerine göre tenvin veya elif-lam takısı alırlar. Müfred, müsenna ve cemi olurlar. Müzekker veya müennes olurlar. 14.2. Sıfat Tamlaması En az bir isim ve bir sıfattan meydana gelen tamlamadır. Arapçada sıfat tamlaması yapılırken önce isim sonra onu niteleyen sıfat gelir. Özelliği belirtilen isme mevsuf, diğer ifadeyle men’ut; özelliğe de sıfat, diğer ifadeyle na’t denilir. Sıfat (Na’t) Mevsuf (Men’ut) َُج ِميلة م ُِبنت 31 Adnan HOYLADI Güzel َم ُُ الك ِب ير bir kız َ َم ال َول ُُد Büyük çocuk 14.3. Sıfat ve Mevsuf Uyumu Sıfat mevsufa 4 yönden uyar: 14.3.1. Marifelik- Nekrelik Mevsûf harfi tarifliyse sıfat da harf-i tarifli, mevsûf harf-i tarifsizse sıfat da harf-i tarifsiz yani nekre gelir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ ََ ُ ض مر َ َأ مح ْدي َدة ج ال ْ ْ ة ر ك ال ُ ُ ت ِ ِّ ُ َ َ م َُ َ م َ ديدْْك َر ُةُالق َد ِ ُم ُ يلع ِ بُال ِتل ِ ميذْْالج Yeni topu getirdim. Yeni öğrenci futbol oynuyor. 14.3.2. Müzekkerlik- Müenneslik Mevsûf müennes ise sıfat da müennes, mevsûf müzekker ise sıfat da müzekkerdir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ ُ َ َ َ َ ْفيُاِلد َر َس ِْةْاِلت َو ِ ِّسط ِة ُِ ُُعا ِئش ُةُطا ِل َبة َ َ َّ فيُاِلد َر َس ِْةْالثان ِو ّي ِْة ُِ ُُُم َح َّمدُُطا ِلب Ayşe ortaokulda öğrencidir. Muhammed lisede öğrencidir. 14.3.4. İ’rab (Hareke) Mevsûf’un harekesi ne ise sıfatın da harekesi odur. Örnekler: Türkçesi Arapçası Küçük bir öğrenci büyük bir kütüphaneye gitti. َ َ م َََ م َ َ ت ُ تل غي َرةُْ ِإلىُ َمك َت َبةُُك ِبي َر ُة ِ ميذةُْص ِ ِ ُ ذ هب 32 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi م َ َ ُ َُ َم ُفيُال َب مي ِت ُِ ُْكُ َمكت َبةُْك ِبي َرة ُ ه ُوُيم ِل َ ُ ُ ُ َ م َ ْديد ُِ ُُنُ َج َّد ُةُخا ِلد ُ تسك ِ فيُبيتْْج O evde büyük bir kütüphaneye sahiptir. Halit’in ninesi yeni bir evde oturuyor. 14.3.5. Sayı Mevsûf müfred ise sıfat da müfred, mevsûf tesniye ise sıfat da tesniye, mevsûf cemi ise sıfat da cemi (çoğul) olur. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ َ ْديد ِ أ ُناُ ِتل ِ ميذْْج َ َ َ َم كْالك ِبيرُْ ِفيُاْل ِد َين ُِة ْ ب يت َ َّ َ َ َُم ُُ م ْ ِ نْ َبراقتا ن ْ ِ تنظ ُرُ ِمن ُهُعينا َ َ َ م ُ َ مَم ْ ِ نْ َج ِد َيدي ن ْ ِ نُاْلك َت َب ُِةُ ِكتا َبي ُ تُ ِم ُ أخذ ّ َ َ ّ َ َ ن ْ ض َُرُالتال ِميذْْالنا ِجحو ح َ َ َ َ م ِّ َ اال مم ِتحا ِ ُن ُ ِ ن َج َح ِ ُتُال ِتل ِميذاتْْاْلجت ِهداتْْ ِفي Ben yeni bir öğrenciyim. Büyük evin şehirdedir. Ondan iki parlak göz bakıyor. Kütüphaneden iki yeni kitap aldım. Başarılı öğrenciler geldi. Çalışkan öğrenciler imtihanda başarılı oldu. Not 1: İnsanlara ait kırık bir çoğul (cemi teksir) genel olarak eğer mevcut ise kırık bir sıfat alır, aksi halde kurallı bir sıfat alır. Örnekler: Türkçesi Arapçası Büyük yaşlılar َ ُ ُش ُيوخُُ ِكبار İhlaslı yaşlılar َ ُ ُ ُ ُ م ُصون شيوخُُمخ ِل Not 2: Müennes şahıslara ait çoğullar kurallı dişil çoğullar alır. Örnekler: Türkçesi Arapçası Büyük kızlar َ َ َ َُبناتُُك ِبيرات 33 Adnan HOYLADI َ َ م ُِنساءُُ ُمخ ِلصات İhlaslı kadınlar Not 3: Kur’an’da bütün kurallı dişil çoğullar (cemi müennes sâlim) ve hatta cansız eşyalar tam uyuşma düzeninde sıfat alabilmektedir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ ُآياتُُ َب ِِّينات َ َّ َُجناتُُ َم مع ُروشات Açık işaretler Asma bahçeler Fakat günümüz Arapça’sında Kur’ân’dan farklı olarak, insanların dışındaki (eşyalara ait) çoğullar, daha ziyade eksik uyuşma gösterir. İnsanlar dışındaki şeylere ait olan çoğullar eksik uyuşmalı sıfat alır, yani sıfat müfred münnestir. Örnekler: Türkçesi Arapçası Büyük şehirler َ ُم ُدنُُك ِب َير ُة Küçük evler َ ُُُب ُيوت ص ِغ َير ُة Not 4: Bir mevsuf birden fazla sıfat alabilir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ ََ ُقلمُُط ِويلُُ َج ِميل َ م َ يذةُُ ُم مج َته َدةُُ ُم مخل ُصة ِتل ِم ِ ِ Uzun, güzel bir kalem Çalışkan, ihlaslı bir kız öğrenci Not 5: Bazen isim ve sıfat tamlamaları bir arada bulunabilir. Böyle durumlarda isim tamlaması önce yazılır. Sıfat en sona getirilir. Sıfat hangi kelimeyi niteleyecekse ona uyum sağlar. Örnekler: Türkçesi Arapçası 34 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi ُ َ َ ُ م َم م َُح ِديق ُةُاْلن ِز ِ ُلُالك ِب َيرة َ َ ُ م َم م ُِ َح ِديق ُةُاْلن ِز ِ ُلُالك ِب ير Evin büyük bahçesi Büyük evin bahçesi 15. İsmi Tafdîl Ortak bir sıfatta, iki şeyi veya iki kimseyi karşılaştırmak ya da birinin diğerlerinden ortak bir sıfatta daha üstün olduğunu göstermek için fiilden türetilmiş isimlerdir. Türkçede, “Daha büyük, en büyük; daha güzel, en َ ُ م güzel” şeklinde anlatılan ifadelerin karşılığıdır. Müzekkerlerde أف َع ُُلmüenneslerde ف معلىvezninde yapılır. Örnekler: Türkçesi Müennes Daha büyük ُ ى ُ ك مب َر Daha küçük Daha uzun Daha güzel Daha iyi Daha doğru ُ م ُصغ َرى َ ُ طولى َ ُج مملى ُح مس َنى َ ُ ص مدقى Daha çok ُ ن مف َعى ُم ُكث َرى Daha az ُ ُق َّلى Daha şiddetli ُ ش َّدى Daha faydalı Müzekker َم أك َب ُُر َ َ م صغ ُُر أ َ م أط َو ُُل َ أ مج َم ُُل َ ُ ُ أ مح َس ن َأ م ُ ُ ص َد ق َم أن َف ُُع ََم أكث ُُر ََ اق ُُّل َ َ أش ُُّد Türkçesi Sıfat Büyük َ ُك ِبير İyi َ ُص ِغير َ ُط ِويل َُج ِميل َُح َسن Doğru َ ُص ِديق Küçük Uzun Güzel Faydalı Çok Az Şiddetli َ ُنا ِفع َ ُك ِثير َ ُق ِليل َ ُش ِديد 15.1. İsmi Tafdilin Tesniye ve Çoğulu Aşağıdaki tabloda ism-i tafdilin müfret, tesniye ve cemi durumları gösterilmiştir. Cemi Tesniye َ َأ مك َب ُر ُون َم ُ َ أك َب ِر ين َ َم ُاك َبرا ِن َم ُ ِ اك َب َرمي ن Müfret َم أك َب ُُر َم أك َب َُر 35 Müzekker (Merfu) Müzekker (Nasp ve Cer) Adnan HOYLADI Daha büyükler َ ُ ُك مب َريات َ ُ ُك مب َريات (İki) daha büyük َ ُ ك مب َريا ِ ُن ُ ك مب َرَي مي ِ ُن Daha büyük ُ ُك مب َرى ُ ى ُ ك مب َر Türkçesi Müennes (Merfu) Müennes (Nasp ve Cer) 15.2. İsm-i Tafdîlin Cümle İçinde Kullanılışı İsm-i tafdîlin derecelendirmesi maddeler halinde şöyle özetlenebilir. َ َم َ م َم اْلك َب ُُر ُ أك َب ُُرُ ِم م ن ُك ِبير En büyük ُ َم ُالك مب َرى …den daha büyük َم ُ أك َب ُُرُ ِم م ن Müzekker Büyük َ ُك ِب َيرة Türkçesi Müennes م 1. (ُ )أف َع ُلvezni kıyaslananların cinsiyeti ve sayısına bakmaksızın ortak kullanılır. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ ََ َ ُ َ أ ُناُأ معل ُُمُ ِم من ك َم ِه َُيُأك َر ُُمُ ِم من ُُه َّ َم ُه مُمُأك َب ُُرُ ِم ُنا Ben senden daha bilgiliyim. O (kadın) ondan (o adamdan) daha cömerttir. Onlar bizden daha büyüktür. 2. Karşılaştırma için kullanıldığında (ُ ِ)م منharf-i ceri kullanılır. Kıyas yapılırken ister müennes olsun ister َ ُ َم müzekker, isterse sayı bakımından müfred, tesniye veya cemi olsun hepsi için de ( )ف معلىdeğil (ُ )أف َع ُلvezni kullanılır. Buna dikkat edilmelidir. Örnekler: Türkçesi Arapçası م َم م َم .ال ِعل ُمُأن َف ُع ُِم َنُال َج مه ِل م َ َم ُ .خ ِالدُأك َب ُر ُِم من َُبكر َ َ َ م ُ .خ ِالدُأ معل ُم ُِم من َُبكر َ َ ُ َ َ َ ُ .اط َمةُأ معل ُم ُِم من َُعا ِئشة ِ ف İlim cehaletten daha yararlıdır. Halit Bekir’den daha büyüktür. Halit Bekir’den daha bilgilidir. Fatma Ayşe’den daha bilgilidir. 36 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi مَم َمَ ُ َ م ُ .اْل مد َر َسةُأك َب ُر ُِم َنُاْلك َت َب ِة َ م َ َ ِّ م َ َ َ م ُ .صغ ُر ُِم َنُال َول ِد لطفلتا ِنُأ ِ ا َ ِّ ََ َ َ م ُ .ىُم َنُال ِنسا ِء ِ ا ِّ ِلرجا ُلُأغن َ َأ ممري َُأ م ُ .ص َع ُب ُِم منُأ مم ِر َك ِ Okul kütüphaneden daha büyüktür. İki kız çocuktan daha küçüktür. Erkekler kadınlardan daha zengindir. Benim işim seninkinden daha zordur. 3. En üstünlük hali birkaç şekilde olur. َم A) (ُ )أف َع ُلvezni karşılaştırma yapılmadığında yani (ُ ِ)م منharf-i ceri ile kullanılmadığında “en üstünlük” anlamı verir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َم هللاُأك َب ُُر َ َ هللاُأ معل ُُم َ َ َ م َُ َ َ م َّ َّ ُ ُ يمُ ِإ ُالُ ِبال ِتيُ ِه َُيُأ مح َس ن ُ ِ الُال َي ِت ُ ُالُتقربواُم Allah en büyüktür. Allah en çok bilendir. Yetimin malına en güzel (yolun) dışında yaklaşmayın. B) Harf-i tarif alan ism-i tafdîl “en üstünlük” halindedir. Bu en üstünlük hali, bir isme sıfat olabilir veya haber durumunda da gelebilir. Karşılaştırma yapıldığında aranmayan uygunluk “en üstünlük” durumunda aranır. Başında harf-i tarif bulunan ism-i tafdîl ait olduğu isimle (yani mevsûfuyla) sayı (müfred, tesniye, cemi) ve cinsiyet (müzekkerlik –müenneslik) gibi her bakımdan uyuşur. Örnekler: Türkçesi Arapçası ُ َم م ُ م ُتُالك مب َرى ُ ال ِبن َم َ َ م اْل مسما ُُءُال ُح مس َنى مَم ُه ُُمُاْلك َر ُمو َ ُن َ َ مَمَ ُ م ُ م ضلى ِه ُيُاْلرأ ُةُالف َ َ ُ َ َّ َ َ م ُ م ضليا ِ ُن ماُالطا ِلبتا ِ ُنُالف ُ ه En büyük kız En güzel isimler Onlar en keremlilerdir. O en faziletli kadındır. O ikisi en faziletli kız öğrencilerdir. 37 Adnan HOYLADI C) İsm-i tafdîl başına harf-i tarif aldığında en üstünlük özelliği gösterdiği gibi muzaf durumunda olduğunda da en üstünlük özelliği belirtir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ ِّ َ َ م ُالرجا ِل ِ ُُأقوى َ ِّ َم أك َر ُُمُال ِنسا ُِء ََم أكث ُر ُه مُم َ َ َم أك َب ُُرُأ موال ِد ُِه َ ُّ َ َ م م ُ َ م ُ ِ الرت ب ُال ِعل ُمُأعلى َ َ َ ُ َ م َ ُ ِّ م ِّ َّ ُ ِ الص ف ُفي ُِ ُت ُ ِ ميذا ُ عا ِئش ُةُأنش ِ طُال ِتل Adamların en kuvvetlisi Kadınların en cömerdi Onların en çoğu Çocuklarının en büyüğü Bilgi rütbelerin en üstünüdür. Ayşe sınıftaki kızların en çalışkanıdır. D) Müfred nekre bir isimle birlikte tamlama durumunda olduğunda da en üstünlük hali oluşur. Örnekler: Türkçesi Arapçası َم ُأق َوىُُ َر ُجل َ َم ُأك َر ُُمُ مام َرأة َ َ َم أك َب ُُرُ َولدُُل ُُه َ َ َ ِإلىُأ مدنىُ َح ُِّد َ َ م ُ ِ فيُال َف ِري ق ُِ ُُُه َ ُوُأ مس َر ُُعُ َولد َ َ َ َ َ م ُ َم ض ِ ُلُل ميلةُُ ِفيُ َر َمضا َن؟ ماُاس ُمُأف ُ َ َا ملع مل ُُمُ َأ مف ُض ُُلُ ِز َينة ِ ُ َ َ م َم مُ َ م َ طُ ُم َم ِّر ضةُُ ِفيُاْل مستش َفي؟ ُم ِ ُ نُأنش ُ َ َم َ ُ َم مُ َ م َ طُ ُم َم ِّر ضةُُ ِفيُاْل مستش َفى ُ بُأنش ُ زين ِ En güçlü adam En cömert kadın Onun en büyük oğlu En alt seviyeye kadar O takımdaki en hızlı oyuncudur. Ramazan’daki en efdal gecenin ismi nedir? Bilgi en iyi süstür. Hastanedeki en çalışkan hemşire kimdir? Zeynep hastanedeki en çalışkan hemşiredir. Kısaca; ism-i tafdîl başına harf-i tarif aldığında ve muzaf olarak kullanıldığında “en, pek çok” manalarında kullanılır. 38 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi 15.3. İsm-i Tafdîl’in Diğer Özellikleri َ َ (ُ )خ ميرve (ُ )شرkelimeleri (ُ ِ)م منile kıyaslama yapıldığında “daha iyi” ve “daha kötü” anlamını verirler, müzekker- müennes ayrımı olmadığı gibi sıfat uyuşması da göstermezler. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ َ أ ُناُخ ميرُُ ِم من ُُه ُ َ ُه مُمُشرُُ ِم منك مُم َ ُ َ َّ َ َّ ُن الن مو ِ ُم ُ َ لصال ُةُخ ميرُُ ِم ا Ben ondan daha hayırlıyım. Onlar sizden daha kötüdür. Namaz uykudan daha hayırlıdır. َ َ (ُ )خ ميرve (ُ )شرkelimeleri nekre müfred bir isim veya marife çoğul bir isimle tamlama hali oluşturduklarında en üstünlük halini gösterirler. Örnekler: Türkçesi Arapçası ُ َ ُ ُك من ُت مُمُخ مي َُرُأ َّمة َ َ م ُ َ ُه َ ُوُش ُُّرُالكا ِف ِر ين Siz en iyi topluluk idiniz (ya da oldunuz). O kâfirlerin en kötüsüdür. َ َم َ (ُ ق ِليلaz) ve (ُ ش ِديدşiddetli) gibi iki aynı harfin arasında illet harfi olan fiiller, ism-i tafdîl (ُ )أف َع ُلveznine ََ َ َ girince, illet harfi atılıp son iki harf (ُ )أق ُّلve (ُ )أش ُّدgibi şeddeli hale getirilerek ism-i tafdîlleri yapılır. İsm-i tafdîl sülâsî, tam, çekimi olan, müsbet ve mâlum fiilden türer (elde edilir). Sülâsi olmayan, nâkıs, câmid (mâzîsi çekilip muzârisi çekilmeyen yani tam çekimi olmayan), menfî ve meçhûl fiilden türemez. Fiil bu şartları ََم َ َ taşımıyorsa, normalde ism-i tafdîli olmaz. Böyle fiillerden ism-i tafdîl elde etmek için (ُ )أش ُّدdaha şiddetli, (ُ)أكث ُر َ َ َ َ ََ ُ َ م daha çok, (ُ )أق ُّلdaha az, (ُ )أ َع ُّزdaha kuvvetli, daha güçlü, (ُ )أ معظ ُمdaha büyük, (ُ )أ َح ُّبdaha sevgili, (ُض َعف )أdaha َ م zayıf, (ُ )أق َوىdaha kuvvetli, gibi bir kelimeden sonra sülâsî dışındaki fiilin masdarı getirilir. Nekre ve mansûb olan bu isim, kıyaslama veya en üstünlük halinin neye nisbetle ifade edildiğini gösterir. Bundan dolayı bu mansûb isim temyiz adını alır. Aynı şekilde bu durum, üstünlük kalıbına giremeyen diğer sıfatları ifade etmede de geçerlidir. Örnekler: Türkçesi Arapçası 39 Adnan HOYLADI Sen benden daha çalışkansın. O (kadın) ilim bakımından onlardan (o erkeklerden) daha fazladır. O (erkek) o (kadın)dan daha az güvenilirdir. Bu kitap o kitaptan daha kırmızıdır. Aişe mutlu bir anne midir? Evet, Aişe annelerin en mutlusudur. ً َ َ م َ َ م َ ُ ِّ م ُاج ِتهادا ُتُأكث ُرُ ِم ِني ُ أن ََم ً م ُ ِه َُيُأكث ُر ُه مُمُ ِعل ما َ ً ََ ُ ُه َ ُوُأق ُُّلُ ِم من ُهاُ ِص مد قا َ َ َ م َ ُ َ َ ُّ ُ م َ ً م َ َ م ُ ِ كُال ِكتا ب ُ نُذ ِل ُ بُأش ُدُحمر ُةُ ِم ُ ذاُال ِكتا ُ ه َ ُ ُ َ َ َ م عي َدةُُ؟ ِ ه ُلُعا ِئش ُةُأمُُس َ َُ َ ُ َمَ م َ ً َ تُ َسعا َد ُة ُ ِ ُعا ِئش ُةُأكث ُُرُاْل ُّمها،ن َع مم 16. Muzâri Fiil (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim) 16.1. Tanımı ve Kuralları Şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zamanda bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren fiillere denir. Muzari fiil için şu kaideleri sıralayabiliriz: 1. Muzari fiil mazi fiilden yapılmaktadır. Mazi fiilin başına elif, te, ye ve nun ( ) ا ُُت ُى ُنharflerinden biri ََ şahsa göre getirilir. Bu harfler “eteyne” (ُ ) ات مي َنkelimesinde bir araya gelmiştir. Bu harflere “Muzaraat harfleri” denilir. 2. Muzaraat harflerinin harekesi sülâsi (üç harfli fiiller), humâsi (beş harfli fiiller) ve südâsi (altı harfli fiiller) fiillerde fethadır. Rubâi fiillerde ise damme yani ötredir. 3. Mazi fiil muzari yapılırken fiilin sonuna bir takım ekler getirilir. Sonuna ek gelmediği yerlerde harekesi damme yani ötre olur. 4. Sülâsi mazi fiil muzari fiile çevrildiğinde orta harfinin harekesi fiilden fiile göre değişir. Sülasi fiillerin muzari sigasını öğrenmek için sözlüğe bakmak gerekir. Yani sülasi fiillerin muzarisi semaîdir. Hâlbuki rubâi (dört harfli), humâsi ve südâsi fiillerde muzari fiil belli kalıplara göre gelir. َ getirilerek “yakın gelecek zaman” ve “sevfe” (ُ ) َس مو َفgetirilerek de “uzak 5. Muzari fiilin başına “se” (ُ)س م م َ ) getirerek ب gelecek zaman” elde edilir. Mesela: ب ُ ُ “ َيك ُتyazar” fiilinin başına “se” (ُس ُ ُ َس َيك ُتşeklinde söyleyecek َ م َ م olursak, mana “yazacak” anlamına gelir. Eğerُُب ُ ُ ف َيك ُت ُ سوdersek, bu da uzak gelecek zamanda “yazacak” manasına gelir. Örnekler: 40 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Türkçesi Muzari Mazi Türkçesi Muzari Mazi Vuruyor َ ُض َر َب Yardım ediyor ُ َي من ُص ُر Biliyor َي م ُض ِر ُب َ َي معل ُُم َُع ِل َم Açıyor َُي مف َت ُح َ َن ُص َر َ ف َت َُح Zannediyor َُي مح ِس ُب َُح ِس َب Güzelleşiyor َُي مح ُس ُن َُح ُس َن ََ Fiil-i muzâride dikkat edilmesi gereken husus şudur: Yukarıda örnek olarak gösterilen ve أت مي َ ُنharflerinden biriyle başlayan sülâsi (üç harfli) fiillerin ortak noktası; muzaraat harflerinin üstünle başlaması ve hepsinin son harfinin harekesinin merfû olmasıdır. Ortadaki harfin harekesi ise değişkendir. Üstün, ötre veya esre olarak gelebilir ve bunun belli bir kaidesi yoktur. Ancak ezberlenmek ve sözlükten bakılmak suretiyle orta harfi bilinir. Sülasi mücerret dediğimiz üçlü fiillerde mâzî ile muzâri fiil aşağıdaki altı şekilden biriyle meydana gelir: Türkçesi Muzari ُ ُ م َيأخ ُذ Mazi Türkçesi Muzari Mazi َ َ ُأخذ Öldürüyor َُي مق ُت ُل َُي مر ِج ُع َ َي مسأ ُُل َُر َج َع َ َسأ َُل Oturuyor Gidiyor ُ َي مج ِل ُس م ُ ُ َيذ َه ب َ ُق َت َل َ ُ َ َجل س َ ُ َ ذ َه ب َُو ِج َل َ ك ُب َُر Şahit oluyor م َُيش َه ُد Büyük oluyor َُي َج ُل م َيك ُب ُُر Çirkin oluyor َُي مق ُب ُح َ ُش ِه َد َ ق ُب َُح Seviyor َُي ِم ُق َُو ِم َق Mirasçı oluyor ُ َُي ِرث َ َُو ِرث Alıyor Dönüyor Soruyor Korkuyor 16.2. Muzari Fiilin Çekimi Müennesi َم ُ ُ أك ُت ب َم ُ َ تك ُت ِب ين َم ُ ُ تك ُت ب َم ُ ُ نك ُت ب َم تك ُت مب َ ُن م َيك ُت مب َ ُن Türkçesi Ben yazıyorum. Sen yazıyorsun. O yazıyor. Biz yazıyoruz. Siz yazıyorsunuz. Onlar yazıyorlar. 41 Müzekkeri َم ُ ُ أك ُت ب َم ُ ُ تك ُت ب م ُ ُ َيك ُت ب َم ُ ُ نك ُت ب م َتك ُت ُبو َ ُن م َيك ُت ُبو َ ُن Bab 1. Bab 2. Bab 3. Bab 4. Bab 5. Bab 6. Bab Adnan HOYLADI ََ َ َ َ Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أك َُلyedi) –ُ( أ َم َرemretti)- ( أ َخ ُذaldı) gibi fiillerin hemzeleri, muzâri ُ َم ُ mütekellim vahde (ben) siygalarında, iki hemze yan yana geldiği için (ُ )أاك ُلşeklinde değil, birleştirilerek آك ُُل ُ ُ (yerim), ( ُآم ُُرemrederim, emrediyorum), ( آخ ُذalırım, alıyorum) şeklinde uzatılan tek hemze halinde söylenir. َ َُي معل ُم َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( غا ِئبMüzekker) Türkçesi Onlar biliyorlar َ ُ َ َي معل مم ن َ َ ت معل ُمو َ ُن O ikisi biliyor َ َ ُ ِ ت معل َم ان َ َ ُ ِ ت معل َم ان O biliyor َ َ ت معل ُُم َ َ ت معل ُُم Sizler biliyorsunuz َ َ ُ َ ت معل مم ن َ َ ن معل ُُم Siz ikiniz biliyorsunuz َ َ ُ ِ ت معل َم ان َ َ ن معل ُُم Sen biliyorsun َ َ ُ َ ت معل ِم ين َ َ ا معل ُُم َ َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( ُمخاط َبةMüennes) ِّ َ َم ُ( ُ)مشت َركُ( ُم َتك ِلمOrtak) Bizler biliyoruz Biz ikimiz biliyoruz Ben biliyorum Türkçesi َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( غا ِئ َبةMüennes) َ َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( ُمخاطبMüzekker) Türkçesi Uzaktakiler Açıklama Yakındakiler ( مف َر ْدTekil) Kendisi Başka bir muzari fiil çekim tablosu: َ ْ( َجمعÇoğul) ْ( تث ِن َيةİkil) َ َ َي معل ُمو َ ُن ُ ِ َي معل َم ان 17. İsm-i Fâil 17.1. Üç Harfli (Sülasi) Fiillerin İsmi Faili َ Fiilden türeyen ve işi yapanı gösteren isim cinsinden kelimelerdir. Sülasi fiilin ism-i faili (ُاعل ِ )فvezninde َ َ gelir. Mesela: ب ُ َ “ ك َتYazdı” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili ُ كا ِتبşeklindedir ve “yazan” manasındadır. Gördüğünüz َ gibi ism-i fail (ُاعل ِ )فvezninde gelmiştir. َ “Dövdü” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili ُضارب َ şeklindedir ve “döven” manasındadır. ص َُر َ “ َنYardım ُض َر َب ِ َ َََ etti” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili ُاصر ِ نşeklindedir ve manası “yardım eden” manasındadır. “ فت ُحAçtı” َ manasındadır. Bu fiilin ism-i faili ُ فا ِتحşeklindedir ve “açan” manasındadır. Ayrıca ism-i faili müennes yapmak için َ sonuna yuvarlak te ( )ةgetirilir. ُ فا ِت َحةgibi. Çoğul İkil Tekil َ َ ُكا ِت ُبون َ ُكا ِت َب ِان َ ُكا ِتب 42 Merfu Mü zek ker İsm-i failin tekil, ikil ve çoğulu aşağıdaki gibidir. Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi İki yazan َ كا ِت َب مي ِ ُن َ ُ ِ كا ِت َب َت ان Yazan ً َ كا ِت ُبا َ ُكا ِت َبة Yazanlar َ ُكا ِت َبات İki yazan َ كا ِت َب َت مي ِ ُن Yazan ً َ كا ِت َب ُة Türkçesi Nasp ve Cer Merfu Türkçesi Nasp ve Cer Müennes Yazanlar َ ُ َ كا ِت ِب ين َ ُكا ِت َبات 17.2. Dört ve Daha Fazla Harfli Fiillerin İsmi Faili Bu fiillerin ismi faiili, muzarisi esas alınarak yapılır. Şöyle ki: İlk önce muzari fiilin malumunun muzaraat harfi َّ atılır. Sonra başa ötreli bir “mim” getirilir. Eğer orta harfi esre değilse esrelenir ve sonu tenvinlenir. Mesela: َعل َُم ِّ ِّ ِّ fiilinin muzarisi ُي َع ِل ُُمşeklindedir. İlk önce baştaki muzarat harfini atarız, َع ِل ُُمolur. Sonra ötreli mim getiririz, ُُم َع ِلم ِّ َّ olur. Yani َعل َُمfiilinin ism-i faili ُ ُم َع ِلمşeklindedir. 18. Muzâri Fiil (Olumsuz) 18.1. Şimdiki Zamanın Olumsuzu َ Muzâri fiilin başına ُ ماgetirilmek suretiyle şimdiki yani şu andaki geçici, uzun sürmeyecek olan bir olumsuzluk yapılmış olur. Örnekler: Türkçesi Olumsuzu Türkçesi م َُماُ َيش َر ُب م ُ ُ َماُ َيك ُت ب ََم ُ ُ ماُأذ َه ب ُ İçmiyor Yazmıyor Gitmiyorum İçiyor Yazıyor Gidiyorum Arapçası م َُيش َر ُب م ُ ُ َيك ُت ب َم ُ ُ أذ َه ب Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: Türkçesi Arapçası َ َُ ُ م ُ م َ م َُه مُلُت مدخ ُُلُاْلختا ِ ُنُاْل مت َحف؟ َ َُ َم ُ م َ َ َ ُ َ م ُ ماُت مدخال ِ ُنُاْل مت َح ف ُ ُُاْلختا ِ ُن،ال َ َ م َمَ ُ م َ اْل مو َال ُُدُ ماْلَ َالب س؟ ُس ُ ه ُلُيلب ِ İki kız kardeş müzeye giriyor mu? Hayır, iki kız kardeş müzeye girmiyor. Çocuklar elbiseleri giyiyor mu? 43 Adnan HOYLADI َ َ َم َم َ ُ َ م ُماُ َيل َب ُس َونها ُ ُُاْلوال ُد،ال َّ َّ ُ َ َ م َ م ُ ُ ِّ م الصف؟ ُت ُ ه ُلُتدخ ُلُال ِتل ِميذا َ َ ِّ م َ ُ َ ُ م ماُ َي مدخل َن ُُه ُ ُت ُ ُال ِتل ِميذا،ال Hayır, çocuklar onları giymiyorlar. Kız öğrenciler sınıfa giriyor mu? Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmiyor. 18.2. Geniş Zamanın Olumsuzu َ Geniş zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ُالgetirilir. En çok kullanılan olumsuzluk edatı budur. Örnekler: Türkçesi Olumsuzu Türkçesi َ م ُُالُ َيش َر ُب َ م ُ ُ ُالُ َيك ُت ب ََم ُ ُ ُالُأذ َه ب İçmez Yazmaz Gitmem İçer Yazar Gidiyorum Arapçası م َُيش َر ُب م ُ ُ َيك ُت ب َ َأ ُ ُ ذه ب Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: Türkçesi Arapçası َ َُ ُ م ُ م َ م َُه مُلُت مدخ ُُلُاْلختا ِ ُنُاْل مت َحف؟ َ َُ َم ُ م َ َ َ ُ َ م ُ ُاْلختا ِ ُنُ ُالُت مدخال ِ ُنُاْل مت َح،ال ف َ َ م َمَ ُ م َ اْل مو َال ُُدُ ماْلَ َالب س؟ ُس ُ ه ُلُيلب ِ َ َ َم َ َ َ م ُاْل موال ُُدُ ُالُ َيل َب ُس َون ُها،ال َّ َّ ُ َ َ م َ م ُ ُ ِّ م الصف؟ ُت ُ ه ُلُتدخ ُلُال ِتل ِميذا َ َ ِّ م َ ُ َ ُ م تُ ُالُ َي مدخل َن ُُه ُ ُال ِتل ِميذا،ال İki kız kardeş müzeye girmez mi? Hayır, iki kız kardeş müzeye girmez. Çocuklar elbiseleri giymez mi? Hayır, çocuklar onları giymezler. Kız öğrenciler sınıfa girmez mi? Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmez. 18.3. Gelecek Zamanın Olumsuzu َ A) Gelecek zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ُالgetirilir. Bu şekilde gelecek zamanın َ َ َ olumsuzu yapılabileceği gibi sevfe (ُ)س موف den sonra ُالgetirilerek de yapılabilir. Bunun yanında fiilin başına gelecek َ getirilmiş ise َُالondan önce getirilerek olumsuz yapılır. Bu olumsuzluk kesinlik ifade zaman yapmak için sin (ُ)س etmez ancak çoğunlukla, hemen hemen olumsuz anlamı verir. 44 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Örnekler: Türkçesi Olumsuzu Türkçesi َ م َ َ م ُف ُالُ َيش َر ُب ُ سو َ م َ َ م ُ ُ ف ُالُ َيك ُت ب ُ سو َ م َ ََم ُ ُ ف ُالُأذ َه ب ُ سو َ َ م ُ ُ س َيش َر ب ُ ُُال َ َ م ُ ُ س َيك ُت ب ُ ُُال َ ََم ُ ُ سأذ َه ب ُ ُُال İçmeyecek Yazmayacak Gitmeyecek İçmeyecek Yazmayacak Gitmeyecek İçecek Yazacak Gideceğim İçecek Yazacak Gideceğim Arapçası َ م َ م ُف َيش َر ُب ُ سو َ م َ م ُ ُ ف َيك ُت ب ُ سو َ َ ف َأ ُ ُ ذه ب ُ َس مو م َُس َيش َر ُب م ُ ُ َس َيك ُت ب َم ُ ُ َسأذ َه ب Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: Türkçesi Arapçası َ َُ ُ م ُ م َ م َُه مُلُت مدخ ُُلُاْلختا ِ ُنُاْل مت َحف؟ َ َُ َم ُ م َ َ َ ُ َ م ُ ُاْلختا ِ ُنُ ُالُت مدخال ِ ُنُاْل مت َح،ال ف َ َ م َمَ ُ م َ اْل مو َال ُُدُ ماْلَ َالب س؟ ُس ُ ه ُلُيلب ِ َ َ َم َ َ َ م ُاْل موال ُُدُ ُالُ َيل َب ُس َون ُها،ال َّ َّ ُ َ َ م َ م ُ ُ ِّ م الصف؟ ُت ُ ه ُلُتدخ ُلُال ِتل ِميذا َ َ ِّ م َ ُ َ ُ م تُ ُالُ َي مدخل َن ُُه ُ ُال ِتل ِميذا،ال İki kız kardeş müzeye girmez mi? Hayır, iki kız kardeş müzeye girmez. Çocuklar elbiseleri giymez mi? Hayır, çocuklar onları giymezler. Kız öğrenciler sınıfa girmez mi? Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmez. َ Not: ُالve َماbirbirlerinin yerlerine de kullanılabilirler. َ B) Gelecek zamanın kesinlik bildiren olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ن ُ ل مgetirilir. Fiilin son harfinin harekesi de fetha yapılır. Fiilin sonunda efâl-i hamse nunu varsa nun harfi atılır. Nun-u nisvelere mebni oldukları için dokunulmaz. Bu nunlar muzari müennes çoğul fiillerde bulunur. Müzekker çoğul muzari fiildeki nun atıldıktan sonra elif ilave edilir. Örnekler: َ ْ( تث ِن َيةİkil) ( مف َر ْدTekil) َ َ م ن َي معل ُم ُوا ُل َ َ م ن َي معل َما ُل َ َ م ُن َي مع ُل َم ُل 45 Açıklama َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( غا ِئبMüzekker) Uza kta kile r ْ( َجمعÇoğul) Adnan HOYLADI O bilmeyecek َ َ َ م ن ت مع ُل َُم ُل َ َ َ م ن ت مع ُل َُم ُل Sizler bilmeyeceksiniz Siz ikiniz bilmeyeceksiniz Sen bilmeyeceksin َ َ َ م َ َ َ م َ َ َ م ُ َ ن ت معل مم ن ُل ن ت معل َما ُل ن ت مع ُل ِمي ُل َ َ َ م َ َ َ م َ َ َ م ن ن مع ُل َُم ُل ن ن مع ُل َُم ُل ن ا مع ُل َُم ُل Bizler bilmeyeceğiz Biz ikimiz bilmeyeceğiz Ben bilmeyeceğim Türkçesi َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( غا ِئ َبةMüennes) َ َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( ُمخاطبMüzekker) Türkçesi َ َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( ُمخاط َبةMüennes) ِّ َ َم ُ( ُ)مشت َركُ( ُم َتك ِلمOrtak) Türkçesi Yakındakiler O ikisi bilmeyecek َ َ َ م ن ت معل َما ُل َ َ َ م ن ت معل َما ُل Kendisi Onlar bilmeyecekler َ َ م ُ َ ن َي معل مم ن ُل َ َ َ م ن ت معل ُم ُوا ُل 19. Mâzî Fiil (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim) 19.1. Tanımı ve Kuralları Geçmiş zamanda, yani söylendiği andan önce meydana gelen fiillere denir. “Gitti, oturdu, yazdı, gitmişti, okumuştu” gibi fiiller mazi fiil grubuna giren fiillerdir. Fiili maziler –gerek malum ve gerekse meçhul olsunlar- Türkçeye en çok “dili geçmiş zaman” ile bazen de “mişli geçmiş zaman” ile tercüme edilir. Demek oluyor ki, hangisi daha uygun düşerse öyle tercüme edilir. Mesela َ َ ُ َ ك َتyazdı yahut yazmış. Fiili maziler bazen de “dua kipi” anlamında gelir. Mesela هللا ب ُُ ُ َر ِح َُمAllah rahmet etsin, ُق َت َُل ُُ Allah öldürsün. هللا Örnekler: Türkçesi Arapçası Türkçesi Arapçası Geldi Yardım etti Kırdı َ َح ُض َر َ ك َس َُر Açtı َ َن ُص َر َ ف َت َُح Duydu َُس ِم َع Buldu َُو َج َد 19.2. Mazi Fiilin Çekimi Müennesi َ ُك َت مب ُت َ ُ ِ ك َت مب ت Türkçesi Ben yazdım Sen yazdın 46 Müzekkeri َ ُك َت مب ُت َ ُ َ ك َت مب ت Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi َ ُك َت َب َ َ ك َت مب ُنا َ ك َت مب ُت مُم َ ك َت ُبوا O yazdı Biz yazdık Siz yazdınız Onlar yazdılar ( مف َر ْدTekil) َع ِل ُموا َع ِل َما َُع ِل َم َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( غا ِئبMüzekker) Onlar bildiler O ikisi bildi O bildi Türkçesi َُع ِل مم َن َع ِل َم َتا َُع ِل َم مت َُع ِل مم ُت مم َع ِل مم ُت َما َُع ِل مم َت َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( غا ِئ َبةMüennes) َ َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( ُمخاطبMüzekker) Sizler bildiniz Siz ikiniz bildiniz Sen bildin Türkçesi ُ َُع ِل ممت َّن َع ِل مم ُت َما َع ِل مم َنا َع ِل مم َنا َُع ِل مم ِت ُ ُ َع ِل مم ت َ َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( ُمخاط َبةMüennes) ِّ َ َم ُ( ُ)مشت َركُ( ُم َتك ِلمOrtak) Bizler bildik Biz ikimiz bildik Ben bildim Türkçesi Uzaktakiler Açıklama Yakındakiler Başka bir muzari fiil çekim tablosu: َ ْ( َجمعÇoğul) ْ( تث ِن َيةİkil) Kendisi َ ُك َت َب مت َ َ ك َت مب ُنا ُ َ ك َت مبت َّ ُن َ ك َت مب َ ُن 20. Mâzî Fiil (Olumsuz) 20.1. Harfu Nefy َ Mâzî fiilin başına ما ُ olumsuz takısı eklenir. Örnekler: Türkçesi Olumsuzu Arapçası Türkçesi Bilmediler َماُ َع ِل ُموا َع ِل ُموا Yazmadım Yardım etmedin َ َماُ َن ُص مر َت َ َن ُص مر َت İçmediniz Bulmadık َ َما َو َج مدنا َ َو َج مدنا Vurmadın Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: 47 Olumsuzu Arapçası َ َُماُك َت مب ُت َ َ ماُش ِرمب ُت مُم ُ َ َ ما ُ َ ض َرمب ت ُ َ ُك َت مب ُت َ ُش ِرمب ُت مم َ ُض َرمب َت Adnan HOYLADI Türkçesi Arapçası َ َ ماُ َف َت مح ُت ُُمُ مال َب ُاب ُ َ َُ َ م َ تُ مالح َُ ص ان ِ ُ ماُض َرب َََ م َماُ َو َج مدناُالقل َُم َ َ َّ َ َ َ َُ ُُعا ِدل حي َف ُة ِ ماُقرُأُالص ََم َ ُ ََ َ َ م ماُأخ ُذُالقل َُم ُ ُهي ُم ِ ِإبرا َ َ َ ُ َ ََ َ م ُ َ تُال ِكتا ب ُ ِ ماُفتح ُ ُديج ُة ِ خ Kapıyı açmadınız. Ata vurmadın. Kalemi bulmadık. Adil gazeteyi okumadı. İbrahim kalemi almadı. Hatice kitabı açmadı. َ Not: Mazi fiilin başına ُالgetirilirse gereklilik bildirir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َُالُ َف َت مح ُت ُُمُ مال َب ُاب َ َ َ م َ تُ مالح َُ ص ان ِ ُ ُالُض َرب Kapıyı açmamanız gerekir. Ata vurmaman gerekir. 20.2. Cahd-I Mutlak َ Muzâri fiilin başına ل مُمtakısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir. Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur: 1. Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kesindir ve bozulması beklenmez. 2. Sonu meczûm (cezimli) olur. 3. Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir. Örnekler: ْ( َجمعÇoğul) َ ْ( تث ِن َيةİkil) ( مف َر ْدTekil) َ م ل مُمُ َيك ُت ُبوا َ م ل مُمُ َيك ُت َبا َ م ُل مُمُ َيك ُت مب َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( غا ِئبMüzekker) Onlar yazmadı O ikisi yazmadı O yazmadı Türkçesi 48 Uzaktakile r Açıklama َ َم ل مُمُتك ُت َبا َ َم ل مُمُتك ُت َبا َ َم ُل مُمُتك ُت مب َ َم ُ ل مُمُتك ُت م ب َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( غا ِئ َبةMüennes) َ َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( ُمخاطبMüzekker) Sizler yazmadınız َ َم ل مُمُتك ُت مب َ ُن َ َم ُ ل مُمُنك ُت م ب Siz ikiniz yazmadınız َ َم ل مُمُتك ُت َبا َ َم ُ ل مُمُنك ُت م ب Sen yazmadın َ َم ل مُمُتك ُت ِبي َ َم ُ ل مُمُأك ُت م ب Türkçesi َ َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( ُمخاط َبةMüennes) ِّ َ َم ُ( ُ)مشت َركُ( ُم َتك ِلمOrtak) Bizler yazmadık Biz ikimiz yazmadık Ben yazmadım Türkçesi Kendisi َ م ُل مُمُ َيك ُت مب َن َ َم ل مُمُتك ُت ُبوا Yakındakiler Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: Türkçesi Arapçası َ َ َم َ ُاْلا ُُلُل مُمُ َي من َف مُعُصا ِح َب ُه ََ م َ م َ م َ م َ م سُ ِإلىُاْل مد َر َس ُِة ُ ِ ب ُ أم ُ ل ُمُأذه َ َّ َّ َ َ َ َ ُ حاُ ِفيُ َحيا ِت ِه ما ُ الشابا ِ ُنُل مُمُ َي من َج َ َمُ م َ م َ م َ ُ َ م َ م سُ ِإلىُال َح ِديق ُِة ُ ِ أنت ُمُل ُمُتذهبواُأم َ َم َ َ م ُ ِ تُل مُمُتغ ِس ِليُ َمال ِب َس ك ُ ِ أن Mal sahibine fayda vermedi. Dün okula gitmedim. İki genç hayatlarında başarılı olmadı. Siz dün bahçeye gitmediniz. Sen elbiselerini yıkamadın. 20.3. Cahd-I Müstağrak َ َ َّ َ Muzâri fiilin başına cahd-ı mutlak takısı olan ل مُمyerine (ُ )ْلاgetirilince; muzâri fiili cezmeder, mâzîye götürür, geçmiş zamandan şu ana kadar olumsuz yapar. Ancak bu olumsuzluk konuşma anından itibaren bozulabilir. Türkçe’ye “hiç ya da henüz …medi, ..madı” şeklinde çevrilir. Örnekler: ( مف َر ْدTekil) َ َّ َ م ُ ْلاُ َيك ُت م ب Onlar henüz yazmadı َ َّ َ م ْلاُ َيك ُت مب َ ُن O ikisi henüz yazmadı َ َّ َ َ م ْلاُتك ُت َبا O henüz yazmadı َ َّ َ َ م ُ ْلاُتك ُت م ب َ َّ َ َ م ْلاُتك ُت ُبوا َ َّ َ َ م ْلاُتك ُت َبا َ َّ َ َ م ُْلاُتك ُت مب 49 Açıklama َ َّ َ ُ( ُ)مذكرُ( غا ِئبMüzekker) Türkçesi َ َ ُ( ُ)مؤ َّنثُ( غا ِئ َبةMüennes) َ َ َّ َ ُُ)مذكرُ( ُمخاطب (Müzekker) Uzaktakiler َ ْ( تث ِن َيةİkil) َ َّ َ م ْلاُ َيك ُت َبا Yakın dakile r ْ( َجمعÇoğul) َ َّ َ م ْلاُ َيك ُت ُبوا Adnan HOYLADI Siz ikiniz henüz yazmadınız َ َّ َ َ م ْلاُتك ُت َبا َ َّ َ َ م ُْلاُنك ُت مب َ َّ َ َ م ُْلاُنك ُت مب Sen henüz yazmadın َ َّ َ َ م ْلاُتك ُت ِبي َ َّ َ َ م ُ ْلاُأك ُت م ب Bizler henüz yazmadık Biz ikimiz henüz yazmadık Ben henüz yazmadım Türkçesi َ َ َ ُُ)مؤ َّنثُ( ُمخاط َبة (Müennes) ِّ َ َم ُ( ُ)مشت َركُ( ُم َتك ِلمOrtak) Türkçesi Kendisi Sizler henüz yazmadınız َ َّ َ َ م ْلاُتك ُت مب َ ُن Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: Türkçesi Arapçası َ َّ َ َّ ُن ُالس َف ِر ُ َ ْل ُاُ َي مر ِج مُعُوا ِل ِديُ ِم َ َ م ُ م َ َ َ َّ َ م م بُوْلاُأق َرأ ُُه ُ تُال ِكتا ُ أخذ Babam henüz seferden dönmedi. Kitabı aldım ve henüz onu okumadım. َّ م َ َّ م ُْل ُاُ َين ِز ِ ُلُالثل ُج َ َ م م َ َ َّ َ م َ م ال ِبنتا ِ ُنُْل ُاُتل َع ُباُ ِفيُال َح ِديق ُِة َ َ َّ َ م َ م نُفيُ ماْلَ م ص َن ِ ُع ِ ُ ْل ُاُيعمل Henüz kar yağmadı. İki kız henüz bahçede oynamadı. Henüz fabrikada çalışmadılar. َّ َ Not: (ُ )ْلاedatı fiil-i mâzînin önüne geldiği takdirde …dığı zaman, ..diği zaman, ..dığında, ..diğinde manası verir. Örnekler: Türkçesi Arapçası َ َ ُم َ َ َّ َ َ َ َ م نُاْل مد َر َس ُِةُ َيأك ُُلُطعا َم ُُه ُ ْل ُاُرج ُعُ ِم َ َّ َ َ َ َ م َ م م بُ َد مر َس ُُه ُ ُ تُ َيك ُت ُ ِ ْل ُاُحض ُرُ ِإلىُالبي Okuldan döndüğü zaman yemeğini yer. Eve geldiği zaman dersini yazar. 21. Gelecek Zaman َ َ Gelecek zaman için muzâri fiilin başına س ُ َ ve ف ُ َس موtakısı getirilir. س ُ َ takısı daha yakın bir gelecek için, ف ُ َس مو takısı ise daha uzak bir gelecekte yapılacak işler için kullanılır. İki takı da …ecek, …acak diye tercüme edilirler. Fiilin sonunda herhangi bir değişiklik olmaz. Bazen muzari fiil gelecek zaman ifade edebilir. Örnekler: 50 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Türkçesi Gelecek َم ُ ُ َسأذ َه ب َ م ُ ُ َستش َر ب َ َ َ َ م فُت معل ُمو َ ُن ُ سو Gideceğim İçeceksin Bileceksiniz Muzari َم أذ َهب َ م ُ ُ تش َر ب َ َ ت معل ُمو َ ُن Türkçesi Gireceksin Yiyeceksin Yazacağım Gelecek Muzari ُ َ ُت مدخ ِل َين ُ َم ُ َ تأك ِل ين َم ُ ُ أك ُت ب ُ َُس َت مدخ ِل َين ُم ُ َ َس َتأك ِل ين َ م َ َم ُ ُ فُأك ُت ب ُ سو Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: Türkçesi Arapçası َ َ م ُ ُ َّ م َ م ُسُال َي مو َم ُ بُالدر ُ س أك ت َّ َ م َ َم بُ ِبا َّلدرا َج ُِة ُ ُ فُأذ َه ُ سو َ َ م َ ُ م ُ َ ِّ َ ُ م َ َ م ً َ َ تُ ُمباش َر ُة ُ ِ نُ ُه ُناُ ِإلىُال َب مي ُ بُاْلد ِرس ُةُ ِم ُ س تذ ه َ َ ََ م َ َ م َ ُ م م فيُال ُعطل ُِةُ ِإلىُ َبل ِد ُِه ُِ ُب ُ فُيذه ُ سو َ َ ََ َ م َ ُ م م ُِ فيُال ُعطل ُِةُ ِإلىُ َبل دي ُِ ُب ُ سأذه Dersi bugün yazacağım. Bisikletle gideceğim. Öğretmen buradan doğruca eve gidecek. Tatilde memleketine gidecek. Tatilde memleketime gideceğim. 22. Emir Fiili 22.1. Emr-i Hazır Muzâri fiilin muhatap-muhataba sîgasının başındaki muzârat harfi kaldırılır. Muzarat harfi atıldıktan sonra kalan ilk harf cezimli değilse başa bir şey getirilmez. Ama kalan ilk harf cezimli ise okuyabilmek için başına bir hemze getirilir. Bu hemze fiilin orta harfinin harekesine göre harekelenir. Üç harfli fiilin orta harfi ötreli ise emir ُ fiilinin başına ötreli hemze (ُ)أ, üç harfli fiilin orta harfinin harekesi üstün ya da esre ise emir fiilinin başına esreli hemze (ُ ِ)إeklenir. Fetha ile harekeleme yoktur. Sonu da cezim yapılır. Örnekler: Çoğul İkil Tekil َ َم ُتك ُت ُبون َم ُتك ُت َب ِان َم ُتك ُت ُب Sizler yazıyorsunuz ُم اك ُت ُبوا Siz ikiniz yazıyorsunuz ُم اك ُت َبا Sen yazıyorsun ُم ُ اك ُت م ب Sizler yazın İkiniz yazın Yaz 51 Müzekker Muzari Müzekker Emir Adnan HOYLADI َم ُتك ُت مب َن َم ُتك ُت َب ِان َم ُتك ُت ِب َين Sizler yazıyorsunuz ُم اك ُت مب َ ُن Siz ikiniz yazıyorsunuz ُم اك ُت َبا Sen yazıyorsun ُم اك ُت ِبي Sizler yazın İkiniz yazın Yaz ََ َ Müennes Muzari Müennes Emir َ َ ُ ُم Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أك َُلyedi) (ُأ َم َُرemretti) ( أ َخ ُذaldı) gibi fiillerin emir fiili ( ) ُااك مُلşeklinde ُ söylenmez. İki hemzenin okunuşu dile ağır geldiği için hemzeli kısım atılır. (ُ( )ك ملye) olarak emir yapılır. Hemzeler atıldıktan sonra geriye kalanın çekimi yapılır. Cemi müennes nûnu hariç fiil çekiminde yer alan nunlar düşer. Önekler: Çoğul İkil Tekil ُ ك ُلوا َ ُ ُكال ُ ُك مل Sizler yiyin ُم ُ َ كل ن İkiniz yiyin َ ُ ُك ال Ye ُ ُِ ك لى Müzekker Türkçesi Müennes Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: Türkçesi Arapçası م َ م ََ َ م م ُكُ َواق َرأ ُه ُ ِافت ُحُ ِكتاب ََ م م ُ َ سُ َمكان ك ُ ِاج ِل َ مَ َ م ُ َ الُالوا ِج ب ُ ِاعم َ َّ َّ َ م َ م ُ ِ السيارا ت ُِاركب ُن َ َ م ِا مر َح ُمواُال ُفقرا َُء Kitabını aç ve onu oku. Yerine otur. İkiniz ödevi yapın. Arabalara binin. Fakirlere merhamet edin. 22.2. Emr-i Gaib ve Mütekellim Üçüncü bir şahıstan bir şeyi yapmasını talep etmektir. “Gitsin, yazsın, Ali’ye söyle, her gün ders çalışsın” gibi emirler emr-i gaibe örnek olabilecek emirlerdir. Emr-i gaib, muzari fiil tablosunda gaib, gaibe ve mütekellim çekimlerinden elde edilir. Önce muzari fiilin gaib, gaibe ve mütekellim çekimi alınır. Müfred gaib, gaibede ve mütekellim sigalarında sonu cezimlenir. Cemi müennes hariç sonlarındaki “nun” ( ) نdüşürülür. Başına emir lamı ( ) ِ ُلgetirilir. 52 Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi Örnekler: Çoğul İkil Tekil َ م َُيك ُت ُبون م َُيك ُت َب ِان م َُيك ُت ُب Onlar yazıyorlar م ِل َيك ُت ُبوا O ikisi yazıyor م ِل َيك ُت َبا O yazıyor م ُ ِل َيك ُت م ب Onlar yazsın م َيك ُت مب َ ُن O ikisi yazsın َم ُ ِ تك ُت َب ان O yazsın َم ُ ُ تك ُت ب Onlar yazıyorlar م ِل َيك ُت مب َ ُن O ikisi yazıyor م ِل َتك ُت َبا O yazıyor م ُ ِل َتك ُت م ب Onlar yazsın َم ُ ُ نك ُت ب O ikisi yazsın َم ُ ُ نك ُت ب O yazsın َم ُ ُ أك ُت ب Biz yazıyoruz. م ُ ِل َنك ُت م ب Biz ikimiz yazıyoruz. م ُ ِل َنك ُت م ب Ben yazıyorum. َم ُ ِْلك ُت م ب Biz yazalım Biz ikimiz yazalım Ben yazayım Müzekker Muzari Müzekker Emir Müennes Muzari Müennes Emir Mütekellim Muzari Mütekellim Emir Konuyla İlgili Cümle Örnekleri: Türkçesi Arapçası َ َ َ مَ م ُظُن مف َسها ُ ِلتحف م ِل َيك ُت ُبواُ َو ِظ َيف َت ُه مُم َ م م َ م مَم ِل َي مق َرأ َ ُنُاْلخبا َُرُ ِفيُال َج ِر َيد ُِةُ َول َي مف َه مم َن ُها ً َ َ َم َ م ُ َ م ُ بُك َر ُةُالق َد ِ ُمُغ دا ُ ِلنلع َ َ َّ ِل َي مف َت مُحُ َع ِليُُالنا ِفذ ُة Kendini korusun. Görevlerini yazsınlar. Gazetedeki haberleri okusunlar ve onları anlasınlar. Yarın futbol oynayalım. Ali pencereyi açsın. 53
