Türkiye`de Yaşlı Turizminde Kaplıca Sularının ve Mekanların Yaşlı

advertisement
Türkiye’deYaşlı Turizminde Kaplıca
Sularının ve Mekanların Yaşlı Sağlığı
Açısından
Değerlendirilmesi
Prof. Dr. Deniz Evcik
Ankara Üniversitesi Haymana MYO
FTR uzman Dr.
Yaşlanma biyolojik bir süreç olup fizyolojik ve
ruhsal işlevlerimizde azalma ve kayıplara eşlik
etmektedir.
Yaşlılık;
• 65-75 yaş arası dönemi kapsar,
• 75-85 yaş ileri yaşlılıktır ve sıklıkla fonksiyonel
kayıplar eşlik eder.
• 85 yaş ve üzeri çok ileri yaşlılıktır ve çoğunlukla özel
bakıma gereksinim duyarlar.
• Son 50 yılda insan ömrü 20 yıl kadar uzamış olup Dünya
Sağlık Örgütü 1990 ‘ lı yıllardan sonra sloganını
değiştirmiştir.
• Yaşlılık ile özürlülük oranı 2050 yılına doğru 4-5 kat
artacaktır.
• Ülkemizde yaşlı nüfus oranının 2025 yılında yaklaşık % 10
olması, 2050 yılında ise yaşlı nüfus sayısının bugünkünün
yaklaşık üç katı olacağı düşünülmektedir.
Hedeflerimiz
• Sağlıklı bir yaşam.
• Daha uzun ve kaliteli bir yaşam.
• Bağımsız yaşam.
4
Yaşlı hastadaki değişimler
• Kardiyopulmoner sistem kapasitesinde azalma
• Cilt turgor tonusta azalma,
• Kemik yoğunluğunda azalma, osteoporoz
• Kas kütlesinde azalma
• Denge ve koordinasyonda bozulma
• Kognitif fonksiyonlarda azalma
• Eşlik eden kronik hastalıklar
• Polifarmasi / Yaşam kalitesinde azalma
Yaşlılarda termal tedavideki hedefler
• Hastanın yakınmalarında rahatlama sağlamak
• Ağrıyı azaltmak yada yok etmek
• Var olan hareket kısıtlılığını açmak, fonksiyonel
kapasiteyi korumak
• Hastalığı tedavi etme
• Günlük yaşam aktivitelerinde yeterliliğini sağlamak
• Sosyal yaşamdaki engelliliği azaltarak yaşamını
kolaylaştırmak, topluma kazandırmak
Termal Tedaviler
• Hidroterapi
• Balneoterapi
• Spa Tedavisi
• Akuaterapi
Hidroterapi
• Su ile yapılan bütün tedavi yöntemlerini içerir.
• Mineral içeriğinden çok mekanik, bir miktar da
termik etkiden yararlanılır.
• Fizik tedavi uygulamalarının su ile yapılması da
hidroterapi içerisinde yer alır.
• Genel ve lokal su banyoları bu grupta yer alır.
8
Balneoterapi
• Termomineral sularla , peloid ve gazların banyo, içme ve
inhalasyon şeklinde uygulanan tedavi yöntemidir.
• Mekanik,
• Termal,
• Kimyasal (içindeki mineraller)
etkidir. İçerdikleri erimiş mineral ve gazların deri yoluyla
emilmesi ile vücut metabolizmasını düzenlerler.
9
Spa Tedavisi
• Spa; Su ile gelen sağlık
• Spa tedavisi hidroterapi, balneoterapi, fizik tedavi,
rehabilitasyon gibi farklı ana tedavileri, destek
tedavileri ve ek olarak tatil atmosferini içerir.
• Destek tedaviler arasında diyet, hasta eğitimi,
masaj..vs sayılabilir.
• Sağlık merkezi, dinlenme ve terapi, sauna,buhar…
Akuaterapi
• Su içinde uygulanan tedavi edici egzersizlerdir. Fonksiyonel
kapasitenin arttırılması amacıyla uygulamaktadır.
• Akuaterapi terimi yerine, akuatik terapi, akuatik
rehabilitasyon, havuz tedavisi, su içi egzersiz ve hidroterapi
terimleri de yaygın olarak kullanılmaktadır
• Akuaterapi kavramı 20.yüzyılın sonlarına doğru
kullanılmaya başlanmıştır ve su tedavilerini bilimsel
platforma taşımıştır.
11
Termal tedavi etkileri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eklem katılığında azalma
Tendonlarda kollajen esnekliğinin artması
Ağrıda azalma
Ağrı eşiğinde artma
Kas spasmının azalması
Dolaşımın artması
Endorfin salınımında artış
Hücresel metabolizmada artıştır.
Denge ve koordinasyonda düzelme
12
• Suda boynumuza kadar immersiyon ile vücut
ağırlığında %90’a varan bir azalma meydana gelir.
• Ağırlığın azalması ağrılı ve güçsüz kaslara destek
olur ve hareketi kolaylaştırır.
• Hidrostatik basınç etkisiyle ödem azalır ve eklem içi
yapıların gerginliğinde ve eklem kapsülündeki
artmış basınç azalır.
• Ilık suyun etkisi ile özel ve genel kas gruplarında
gevşeme meydana gelir, ağrı azalır.
13
• Bu özellikleri suya ideal egzersiz ortamı olma
imkanı sağlar.
• Su içinde hızla yürümek, su dışında elde edilmesi
zor bir bir dirençli egzersizdir.
• Bu şekilde yük bindirmesi yasaklanmış olan
hastalara bile dirençli egzersizler yaptırılır.
14
Yaşlı hastada termal tedavi
uygulamaları
• Suların özellikleri
• İdeal su sıcaklığı genelde 34-36 derecedir.
• Bu sıcaklıktaki suda uygulanacak banyonun süresi
günlük bir seferde 20 dk’dır.
• Banyolar 2-4 hafta süreyle, günde bir ya da gün aşırı
bir banyo şeklinde yapılır. Haftada bir gün ara
verilmeli, termal krize dikkat edilmelidir.
• Termoindifferent yada hipotermal banyolar tercih
edilmeli,
• Hipertermal banyolar kardiyovasküler yüklenme
açısından öncelikle düşünülmemelidir (SVO
açısından dikkat edilmelidir).
• Yaşlı hastalarda özellikle boyuna kadar immersiyon
uygulamaları yerine lokal uygulamalar tercih
edilmeli.
• Peloidoterapi gibi uygulamaların paketler halinde
daha lokal bölgelere uygulanmalı,
• Kür reaksiyonu açısından dikkatli olunmalıdır.
• Yaşlılarda balneoterapiye yetersiz yanıt
olabilir,takip edilmelidirler.
Kontraendikasyonlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kalp ve Solunum sist hastalıkları
Ciddi periferik damar hastalıkları
Kanama bozuklukları
Atopik egzema
Akut inflamatuvar artritler
Ateşli hastalıklar
Üriner enfeksiyonlar
Enfekte açık yaralar
Isı duyusunun bozulduğu ciddi yanıklar
18
Yaşlıda termal tedaviye destek
yöntemler
• Hasta eğitimi
• Masaj
• Diyet düzenlemeleri
• Ergonomik
(Diabet, KVS…vs)
• Davranışsal tedaviler
• Gevşeme yöntemleri
düzenlemeler
• Egzersiz programları
Termal havuz
• Kaplıca
havuzları
yüzme
havuzu
olarak
kullanılmamalıdır.
• Egzersiz havuzları yüzülebilmek için 4-5 m. ebatında
olmalı, kişi başına en az 3 m2 zemin alan olmalı
• Havuzun derinliği en fazla net 150 santimetre
olmalıdır. Çocuklar için 80 cm.
• Tedavi havuzlarının planlanmasında mimar ve
mühendisin yanısıra FTR uzman doktorun da yer
alması uygun olacaktır.
• Günümüzde çoğunlukla prefabrik tedavi havuzları
tercih edilmektedir (FDA).
20
Akuaterapi
• Havuzun hangi amaca hizmet edeceği
• Havuzlar birçok etkinliğin yapılabileceği tarzda
yapılmalı (fitness, yüzme, egzersiz…vs)
• Büyük havuzlar giderek sığlaşmakta.
• Özel havuzlar yaygınlaşmakta (rehabilitasyon ağırlıklı)
21
• Yapılacak aktiviteye göre havuz boyutları değişir.
• Durağan bir aktivitede; kişi başına en az 2 m²,
yüzme yürüme gibi aktivitelerde bu 15 m²
ulaşmaktadır.
• Suda 20 kişiden fazla olmayacak bir grup; yanlara
doğru bir adımdan fazla yatay hareketin
yapılmayacağı egzersizde her bir katılımcı için
minimum 2.5 m² gereklidir.
22
Mekanlar
• Havuz içine inen dolgu basamaklı merdiven bulunur,
ayrıca merdiven kenarına ve havuz iç duvarına
tutunma kolları yapılır.
• Gerekirse havuz içine hasta indirmeye yarayan sabit
veya hareketli bir sistem kurulur.
23
Tedavi Havuzları
24
Rehabilitasyon havuzu
25
Hidroterapi Ekipmanları
26
• Havuz merdiveni
27
• Kenar tutamakları
28
29
• Hasta taşıyıcı (LIFTER)
30
• Taşıyıcı
31
• Su içi paralel bar
32
•
Egzersiz aletleri
33
• Su yüzeyinde kalmaya ve egzersizlere yardımcı
aletler
36
37
•
Kickboard
• Su yüzeyine paralel
veya dik kullanılırlar.
38
39
40
• Suda dik pozisyonda tutan cihazlar
41
• Kemer gibi beli sararak
destekler ve aynı
zamanda su yüzeyinde
kalmaya yardımcıdır.
42
• Hastanın boyun ve başını su yüzeyinde
tutmaya yardımcıdır.
43
44
Genel Önlemler
• Hastalar hiçbir zaman gözetimsiz bırakılmamalı
• Hastanın kan basıncı, nabız ve solunumu gibi
yaşamsal fonksiyonlarını takip edilmeli
• Rehabilitasyon havuzlarında karbondioksitli ve
kükürtlü sular kullanılmaz.
45
• Sistemik hastalıklara göre uygulanacak tedavinin ısısı
göz önünde tutulmalıdır.
• Sıcak suyla yapılan tedavilerde yanık oluşmamasına
• Havuz tedavilerinde hastaların boğulmamasına! ve ıslak
zeminde kayarak düşmemelerine dikkat edilmelidir.
• Merkezlerde yaşlı hastaların dinlenebileceği alanlar ile
sosyal aktivasyon alanlarının yer alması gereklidir.
46
Kas iskelet sistemi hastalıkları
• Romatizmal hastalıklar
• İnflamatuar artritler (RA, AS..vs)
• Osteoartrit
• Yumuşak doku hastalıkları (Fibromiyalji)
• Mekanik bel-boyun ağrıları
• Osteoporoz
• Rehabilitasyon
47
Kanıta dayalı tıp
• Yaşlı hastalarla yapılan bilimsel çalışmalar oldukça az
sayıda,
• Kanıta dayalı çalışmalar özellikle kas iskelet
sistemine ait hastalıklarda, romatolojik hastalık
grubunda artmakta ve olumlu sonuçlar
bildirilmektedir.
• Yaşlı hasta grubuna su içi egzersiz programı
verilmekte. 1.grup (n=10) haftada bir gün, 2.grup
(n=12) haftada 2 gün germe,kuvvetlendirme ve
gevşeme egzersiz programına alınmaktadır.
2.
grupta daha fazla olmak üzere her iki grupta HRQL,
ADL ve kas gücü ölçümlerinde 2 yıl sonuçlarında
anlamlı düzelme bulunmuştur.
Sato D et al. Disability and Rehabilitation 2009;31:84-93
• Fibromiyalji sendromu tanılı 63 hasta su içi ve
karasal egzersiz olmak üzere 2 grup hasta,
• 1 saat/gün, 3 kere /hafta total 15 seans.
• Hastalar hassas nokta sayısı , ağrı (VAS),
fonksiyonel kapasite (FIQ) ve Beck Depresyon
Sorgulaması (4,12,24.haftalar)
• Her iki grupta anlamlı düzelme olmakla birlikte bu
düzelmenin devamlılığı akuatik egzersiz grubunda.
Evcik D et al. Rheumatol Int. 2008;28(9):885-90
• Diz osteoartriti olan toplam 80 hasta 3 grup;
• 1. grup balneoterapi, 2. grup mud-pack, 3. grup hotpack tedavisi 20dk/gün, 5 gün/hafta total 10 seans.
• Ağrı, Yaşam kalitesi,fonksiyonel kapasite (VAS,
NHP,WOMAC)
• Tüm parametrelerde düzelme ve özellikle yaşam
kalitesindeki düzelmenin 1 ve 2. grupta olduğu
gözlendi.
Evcik D. Joint Bone Spine 74 (2007) 60-65
Sonuç
• Ülkemiz su kaynakları açısından zengin bir ülke olup,
yaşlılarımızın tedavi seçenekleri arsında daha fazla oranda
yer almalıdır.
• Su tedavileri sadece kaplıca ve banyo tedavilerinden
oluşmamaktadır. Akuaterapi önemsenmelidir.
• Kür merkezlerinde fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları
ile kombine edilmelidir.
• Bu merkezlerin hijyen başta olmak üzere denetim ve
standardizasyonlarının sağlanmalıdır.
Teşekkürler
[email protected]
Download