vı. kutlu dogum sempozyumu
advertisement
İLAHİYAT FAKÜLTESi İslam Felsefesi Ana bmm D~!l! VI. KUTLU DOGUM SEMPOZYUMU f(EBLİGLER) 21 NİSAN 2003 ISPARTA S.D.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESi İslam Felsefesi Anabilim Dalı Başkanlığı Bilimsel Toplantılar Yayın No: 1 TERTİP HEYETi Prof. Dr. İsmail YAKIT (Başkan) Doç. Dr. Saffet SARIKAYA Doç. Dr. Kemal SÖZEN Dr. Nejdet DURAK Dursun KNRAK EDİTÖR Prof. Dr. İsmail YAKIT ISBN 975~7929-93-X ÇÖZÜMLEME Ahmet YILDIRIM, B. Bengü TORTUK, Huzeyfe ALKAN Kapak ve İç Düzen Nejdet DURAK BASKI Tuğra Matbaası, (0246) 224 14 68 Yayınlanan tebliğierin Yayınlanan dil, üslfip ve ilmi sorumluluğu yazarianna aittir. tebliğlefka"Y!lak gösterilmek şartıyla iktihas ve atıf şeklinde kullanılabilir. ©SDÜ ilahiyat Fakültesi İslam Felsefesi Ana Bilim Dalı-2006 iSTEME ADRESi S.D.Ü. ilahiyat Fakültesi ISPARTA Tel: (0246) 211 45 50 HZ. MUHAMMED'İ ANLAMAK Prof. Dr. Ethem Ruhi FIGLALı* Isparta ilahiyat Fakültesi'nin çok değerli, sevgili öğrencileri, öğretim elemanlan, Hatipoğlu üniversiteınİzin Hocadan sonra benim sadece yetiştirdiği hemşerim, değerli çok konuşmak şanssızlık. tabii bir komşum olmanın abim, mahalle çok büyük bir ilim adamıdır. Yardımcısı, değerli Rektör Çünkü Hatipoğlu, ötesinde ülkemizin hayırlı Allah kendisine dostum. ömürler versin, daha çok eser versin, bize okumak nasip etsin, onu temenni ediyorum. Onun için kızanın kendisine, biraz tembeldir, çok okur, çok bilir, çok az yazar bana göre. Hatipoğlu Hocamız, sevgili gençler, bugün bu Kutlu münasebetiyle düzenlenmiş toplantıda Peygamber'in günümüze mesajlannın Kur'an-ı fevkalade önemli hususlar söylediler. Hz. nasıl okunması, nasıl yorumlanması gerektiğine verdiler. Hz. Peygamber dendiği onunla ilgili her duyduğumuz, bakışlada açtığı fevkalade mütemayil gördüğümüz, olduğumuz başlığını acaba bir mezhepler tarihçisi gözüyle Hz. Peygamber'i şeklindeki hazırladım kaçırmamız anlayışı dönüşür. birtakım Ben bu tercih ederken işin nasıl değerlendirmek ön planda tutarak bir metin hazırladım. Metin diyorum çünkü mezhepler tarihçisi olarak bizim ipin ucunu her zaman alıkoyamazsınız sevketmiş bir ve düşündüğümüz için insanüstü bir isim haline noktadan hareketle "Peygamberimizi Anlamak" gereklidir, yumuşadığı ve hatta bazen de millet olarak çalıştığımız sevmeye, kucaklamaya çerçevesinde dair önemli mesajlar, ipuçlan muhabbetin fevkalade işittiğimiz, hususlann bizim için yeni ufuklar efsaneleştirmeye gözlüğü Kerim zaman bizim milletimiz için özellikle doruğa noktasına çıktığı, duygulann Doğum Haftası muhtemeldir. Çünkü ve de Kur' an-ı Kerim, insanlan ise o zaman bu düşüncenin *Muğla Üniversitesi Emekli Rektörü hudutlannı insanoğlunu eğer düşünmeden bütünüyle düşünmeye Hz. Peygamber'in oluşturduğu islam ahlakını kullanma yolunu bulalım. Milyonlarca görüşü teker teker ele almak gibi badirenin içine düşersiniz. Bundan kurtulmak için bir metin hazırladım. çıkabilecek O metni hem vaktinizi almamak, hem de metin içerinde ortaya hususlan belirlemek için o metni huzurlanmza getirmek istiyorum. Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v.)'nın doğum yıldönümlerinin Türkiye Diyanet Vakfı'nın fevkalade isabetli bir karan ile 1989 yılından bu yana "Kutlu Doğum Haftası" adıyla kutlanmaya başlaması ve bu faaliyete üniversitelerimizin ilahiyat fakültelerinin de buna dahil olması fevkalade önemli ve değerli bir iştir. Neden önemlidir? Çünkü artık dünyamız fevkalade bir hızla küçülmekte ve değişmektedir. Küçüldükçe de düşündüğümüzden çok daha fazla sandığımız çok daha fazla karmaşaya bürünmektedir. Karmaşa kelimesini felsefi anlamda kullanıyorum, complexity anlamda kullanı yorum. Bu derece karmaşaya bürünmüş olan bir dünyada da Hz. Peygamber'i eğer gerçekten seviyorsak, eğer gerçekten kendimize İslam sıfatını yakıştırabiliyorsak o zaman onu yeniden okumak, yeniden düşünmek, yeniden anlamak, anlatmak ve tanımak ve tanıtmak zorundayız. Biraz önce Hatipoğlu Hocamız, fevkalade isabetli bir biçimde Kur'an-ı Kerim'in nasıl okunınası gerektiğini bize örnekleriyle birlikte ortaya koydu. O, kitabı bize getiren, bize anlatan insanın mesajının elbette ki anlaşılması ve aniatılmasıyla bu dinin ve onun insani yönü de çok daha rahat bir biçimde önümüze konmuş olacaktır. Bir kere Hatipoğlu Hocamızın da ifade ettiği gibi kesin olan bir şey var sevgili gençler, değerli bilim adamlan. Kur' an-ı Kenm' in inditilişi ve İslam toplumunun oluşumu çok şükür ki Hıristiyanlıktan ve Yahudilik'ten çok daha farklı olarak çok net bilgilerle önümüzde dıınnaktııdır. Bu kitabın indirilişi ve İslam toplumunun oluşumu her şeyden önce tarihi ve kültürel bir ortamda cereyan etmiştir. 610 yılında başlayan -miladi yıl hesabıyla- 632'de son bulan bir tarihi maceranın Mekke ve Medine bizim ilahiyatçılann deyişiyle Hicaz bölgesinde vuku bulan kültürel bir oluşumun tarihidir. Ve çok şükür ki bu oluşumla alakah bilgiler ve belgeler çok büyük ölçüde elimizdedir. Ve hele hele Kur'an-ı Kerim diğer Kita'b-ı Mukaddes'in aksine indirildiği dönemde kaleme alınmış, tespit edilmiş ve bugüne intikal etmiş olan bir kitaptır. Biraz önce yine Hatipoğlu Hocamız, bu inzal keyfiyetiyle alakah bir önemli hususa dikkat çektiler. Bu kitabın çok büyük bir çoğunluğu bizim İslam düşünce tarihinde ya da din sosyolojisinde "dikey boyut" dediğimiz bütün insanlığın ortak paydasını teşkil eder. Çünkü Adernden beri madem ki bu dinin adı İslam olarak gelmektedir ve tek 28 yaratıcı olan Cenab-ı Allah, insanlık tarihi içerisinde insanın gelişimine ihtiyaçlannı paralel, toplumun ihtiyaçlanna paralel bir biçimde düzeltmek için peygamberler gönderiyorsa o zaman son peygamber olarak Hz. Peygamber'in getirdiği mesajın diğer bu ortak paydası olan evrensel bahsettiğimiz beraber içerisinde bu biraz önce yıllan arasında 610-632 çevrenin mahalli ihtiyaçlanna cevap olmak üzere de vardır. ettiği da ifade sonra zorunlu olarak sonuca ulaşabiliriz. Bir mesaj veya haber tereddütsüz olsa da bu mesajı veya haberi gözlüğüyle çağdaş hayatın doğru, birtakım şöyle hak ve ebedi bir vasıflı bilim, felsefe, psikoloji, sosyoloji, anlayışlan doğrultusunda, antropoloji benzeri mesajın ama sahibinin gözü ve görmek, kavramak ve anlamak gerekir. Yani hedef, burada bize Müslümanlar olarak, inanan insanlar olarak bu mesajın Hz. Peygamber'in gözü ve gözlüğüyle görülmesi ve kavranmaya şeyden önce bu mesajı kalkmayacak olan mesajı kaynaklanmızın Bunun için de her değişmeyecek, ortadan getireni yani Hz. Peygamber'in çok iyi ve çok gerçeğini yakalanması katılıyorum Hatipoğlu Hocamıza, çok iyi değerlendirilmesi çalışılmasıdır. getirenin eskimeyecek, olarak tanınması, bilinmesi ve bin kültürel olan hükümler gibi ekonomik, dini, ahlaki, hukuki değerlendirmeden esaslar da içermektedir. Bu düşen gelmiş ile Mahalli çevrenin ihtiyaçlanm karşılamak için gönderilmiş olan bu esaslar hocamızın yine değerler şarttır. kaynaklann çok iyi bilinmesi veonlann Çok teknik bir anlayışla konması teker teker ortaya doğru gerekir. Bunun için, yüzde yaklaşarak ve onlann kendi kültür değerlendirilmesiyle sonuca ulaşılması lazım. İşte benim kanaatimce başlangıç safhasında bir takım hizmetlenın ya da düşüncelerim katkılanın olduğu Doğum Haftası toplantılanndan Vakfı Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye Diyanet böyle bir sonucu bekliyor. Ancak bu sonuçlar uzun ve ciddi toplantılarda yapılacak sonucunda, ve uzmanlar arasmda ortaya konacak, sonuçlan alınacak üniversitelerimizde, fakültelerimizde çok için ifade ediyorum, Kutlu değerli bilim adamlan zaman içerisinde yeniden inanıyorum ki izierin ortaya yakın olan yapılmış tarafından birtakım değerlendirilerek bir olan tartışmalarda olan faaliyettir. toplantılarda çalışmalar Bu elbette ki nevı işin unsurlar ortaya konacak, bunlar yine o uzmaniann katılımıyla öyle bir gelecekte ülkemizde bu konuda çok ciddi seslerin ya da konması mümkün olabilecektir. Ben sizlere mümkün olan kısa süre içerisinde sadece kendi duygulanma dayalı nasıl gördüğümü veya onu anlamak için rehber olacak edebildiğiınİ huzurunuza getirmek istiyorum. Bir görmek istediğimi bazı ipuçlannı nasıl veya tespit toplumun miman olan ve insanlığın Muhammed Mustafa (s.a.v.), kendi kendi nefsini meydan malı olmak üzere Hz. Peygamber'i bünyesine ruh ve biçim düzeni veren Hz. hayatını insanlığın gidişi uğruna harcamış, ederek topumun yüzünü ışıklandırmış bir kahraman, 29 başını ve Allah yoluna adamış bir örnek insandır. O, yaşanınası gerektiğini yaşamamış, adına bağımsız istememiştir. kendisi için yaşayışının çeşitli görünüşlerini bir yaşandığını kurbandır. hayatı olmamış, bir Bu kendisi için Durum böyle olunca Hz. Peygamber'in kalkması, ayn ayn anlatmak, oturup şernaillerde gördüğümüz şekillerde içmesi gibi dünya için nasıl varlığını adamış göstermek için yüzdendir ki onun kendi şu ayırmak, bölümlere yemesi belgelerin ç?kluğu dolayısıyla oldukça kolaydır. Ama onun hayatının ve gerçeğinin bölmek demektir. Bunun içindir ki onun bir Allah elçisi ve bütünlüğünü özellikle aramızda yaşayan yaşadığı devrin şartlan sanıyorum göstermek, bir insan olarak davranışlannı gönlünün dolduran ve çabalamak gerçekten çok güç bir inanıyorum Ama Peygamberimiz, iştir. olacaktır. Allah'ın Her büyük insan gibi Allah elçisinin kalacaktır. ortaya koyarken onun kısaca ve olaylan içerisinde izlemek, hepimiz için uygun hepimiz gibi bir insan olmakla beraber kişidir. gerçeğini vahyettiğ,i kendisinse gerçeğini çözmeye şekillendiren Bu konuda bir yüce çalışmak, yüce özünü dile getirmeye yapılanlar olan Mustafa, engin da daima eksik gönderilmiş ki alemiere rahmet olarak seçilmişlerin seçilmişi yaşayışını Ancak Hz. Peygamber, hoşgörüsüyle ulu benim bu eksikliklerimi hoş görecek ve kusurlanma göz yumacaktır. Daha yılında 571. onun doğmadan babasını Rebiülevvel doğumu anında Kisramn ayının on ikinci gecesi doğumu için kaynaklar diyor ki, Kabe'de bulunan putlar yere sarayı yıkıldı, Mecusilerin kutsal ve bereket geldi, daha nice nice gerçekler birbirine değildir. girrrıiştir. gerçeğe olayındaki mucize ve övülen. Gelecekten banş çocuğa halkına olmasını olur. Süleyman Çelebi, onun On bağlı altı yaşına edilmesi de hemen hemen olmasaydı getirdikleri göz önüne kendisiyle, başka bile Hz. alınırsa doğum layık ol saatte, ol Çocukluğunun efsane anlaşılır. layık ve insanlarla ve Allah'la huyuran bir kimse övülmeye doğumunu "doğdu müırJcün açıdan ve bilimsel bir isim Muhammed, övülmeye gark oldu semavatu zemin" diyor. geleneklerine Bütün bu rivayetlerde efsane ile konan addaki yücelik ve isabet çok iyi tanımadığı şehrinde Medain o anda söndü, Mekke'ye bolluk kamaştıran insanlığa insanın ve sevgi içinde yıkıldılar, uygun olmayan rivayetler Muhammed'in dünyaya, alem Bugüne kadar Araplann ateşi şeyler. \ 1e ayırt Ancak bütün bu göz diyebileceğimiz miladın kaybeden yüce Peygamberimiz'in ilk olmaz da ne sultanı yıllannı din, nura o günün olarak çölde süt annenin yanda geçiriyor Hz. Muhammed. kadar süren bir çöl hayatı hakkında yine kaynaklanmızda birbirinden güzel ve anlamlı şeyler anlatılıyor. İbn İshak, İbm Hişam'da çok 30 uzun olarak süt annesi Halime'nin rivayetlerini, Umre'nin rivayetlerinin naklini bulmak mümkün. Bunu hepiniz biliyorsunuz. Benim burada temas etmek istediğim husus şu: yanında yetişmiş Süt annenin de yitiren Hz. Peygamberin belki de her büyük olan ve yalnız kalmasıdır. Yalnızlık insanın kişi, doluluğuna, canlılığına rağmen yalnız insandır. kadar yalnız içine düştüğü bir annesini yüce Rabbin bir cilvesi, yansırnsıdır. kaderinin Hz. Peygamber' de de bir Çünkü her örnek bütün altı yaşında sevgili gençler bu çok önemlidir. çevrelerinin bütün insandır ki Arap toplumunun gerek inanç ve ahlak yönünden bakımdan bozukluk, gerek sosyo-ekonomik farklılık ve adaletsizlikler, onun hayatını derinden sarsmış Çünkü Hz. Peygamber o ve yalnız dünyanın yıllannı değil çocukluk ve gençlik olmuş, en büyük derdi haline gelmiştir. Onun belini büken bu yükün yine yol göstermesiyle kaldınldığını çok iyi biliyoruz. aşın toplumdaki bütün belini büken yük Cenab-ı Allah'ın dirayeti ve En emin ve güvenilir insan olarak geçirilen ilk gençlik yıllanndan sonra Allah elçisinin çocukluk yıllannın saf ve berrak gönlünü dolduran sonsuzluk sevgisi ve düşünme aşkı Hz. Hatice. Hatice, ı utmarnış, yalnızca kanaatİınce insanın aşkıyla bir büyük inanıyoruz sevgisinin ki, onu severken herhangi bir gereği olarak Allah'ı biliyordu ki, insanlara sevmiş tir. öğretisinin ve şahsiyetinin sevgi yatar. Çünkü Hz. Peygamber, yeryüzüne başta insanlarla ama en önemlisi ve olması gerektiğini öğretmek dostluğu, yoldaş ve kısaca onun için Allah'ı şahsiyetinde hoşnutluğundan başka hayattaki yeri ve rolü kadınlar tanımazken aynı erkeklerin yansıdır sevgisi, dostluğu bana göre eğer ve sıcak zevkinde zamanda şartlan kadının sosyal işaret vermiş oldu. içersinde ezilen, borlanan ve ve bütün kadınlara sahip çıkarak diyebiliyordu. Ve ekliyordu: "Bana dünyada üç kadınlar şey ve gözümün nuru namaz". Hz. Hatice'nin yardımcılığı Allah'ın doruğa çıkar. ve sevgi içerisinde düşüncelerinde, da kusursuz bir örnek, bir alınıp satılabilen kadınlara sevdirildi. Güzel koku, banş olan diğer Hz. Hatice engin sevgisi, Hz. Peygamber'in Bunun içindir ki Hz. Peygamber, o günün bir mal gibi yaratılışın sım kendi kendisiyle, yok olurdu. onun huzurunda rabatmdan ve bir amaç hakkında sımm sevmenin sevdinneye memur temelinde insanın geleni Allahla gönderilmiştır. yardımcılığıyla ve O, Hz. Hatice benin Allah'ı Yüce Peygamber için biraz önce dedim. Çünkü onun şeyi karşılık sevdirmeye memur Allah sevgilisini sevmekle hem insan olarak Hz. Muharnmed'i hem de yakalarnıştır. başlıyor, yan yana yürümeye Çünkü ilk vahyin elçisinin ilk vahiy yüceliği aldığı ile titreyen, deyim yerindeyse, Hz. Peygamber'e Hz. Hatice'nin 610 yılında paniğe kapılan sıcak bağı olmasaydı 31 onu tasdik eden "hayır, şeytan sana ulaşamaz" diye o cesur yüreklendirmesi olmasaydı belki dinler tarihinde bir dinin seyri bile değişirdi. İşte Hz. Hatice burada gerek vahyin bir süre kesildiği bir dönemde olsun, gerekse ilk vahiy gecesinde Hz. Peygamber' e sadece ilk inanan değil, onu ilk tasdik eden, onu cesaretlendiren Allah· a davetinin hak olduğunu tereddütsüz ifade eden bir büyük insandır. Onun için Hz. Hatice İslam tarihinde müstesna bir isim olarak anılır. Hz. davetiyle beraber toplum içerisinde ciddi anlamda , başkaldınlann olduğunu, etrafındaki insaniann bütün güçleriyle onu yıldırmaya ve Peygamber'in caydırmaya, gözünü korkutmaya sağlamıyor. yarar Çünkü o, inandığı çevresine, direnmelere, alaylara, sı:ıhiptir. azme çalıştıklannı biliyoruz. Ama bunlann hiçbiri yolda bir avuç dostu ile yürümek, rağmen onlann üstesinden gelmek gibi bir inancı yavaş Yiice Peygamber'in bu kararl! tutumu ve da olsa ((e vıesindeki insanlar çe roberini genişi etir. Özellikle Hattaboğlu Ömer' in Müslümanlığa girişiyle yeni bir döneme ulaşır ve artık açıktan anlatılınaya din başlanır. Sevgili dostlar Hz. Peygamberin bir ifadesi var. Yine İbn İshak'tan takip ettiğimiz meleğim bildiren de bir bana Allah'ın sözüyle her Allah'ın kadanyla diyor ki; "Ben size sözü şeyden hazineleri bendedir, insanım, yalnız demiyorum. Ben ancak sizin gibi bir vardır." gaybı Bu söz fevkalade önemlidir. Hz. Peygamber bu olduğunu evvel kendisinin bir insan ve Tannlık vasfı gütmediğini ileri sürmektedir. Oysa günümüzde İslam adına konuşmaya başlayan bir ~ok insammız, O'nun adına adımı buradan başlıyor. saldınlan karşısında eğer rahatlıkla kendisini Tann'nın hüküm bile verebilir. Evvela Hz. Peygamber'i başlattığı çağnlanna Medine, çok Kendisinde bir Tannlık, bir bir benzetme yapmak gerekirse anlamanın ilahlık vasfı hayatını birinci gözetmeksizin aşın düşmanlık Hz. Peygamberimiz, Mekkeliler'in 622'den itibaren Medine'de vekili acidederek sürdürmeye ıssız Hıra dağının ve başlıyor. bir mağarasında başlayan bir nurlu düşüncenin İslam devleti olarak hayata gözlerini açtığı fikir, vücut ve ruh görevinin bulduğu, yürünülen yola rağmen başlangıç noktasında olduğunu düğüm noktası olan bir şehirdir. yuva kurmak ve bir mescit inşa gözleri ve gönlüyle etmek olmaktadır. de sevdir." Sadece eza, cefa ve hakaret biri de 32 söylemektedir. Çünkü onun vefadır. Vefa duygusu, görüş gerçeğinin Hz. Peygamber'in Medine'deki ilk Hz. Peygamber diyor ki: "Ya Rabbi! Mekke'yi sevdiğini yüce Peygamberimiz'in henüz işi orada bir Ve bir dua ediyor o zaman sevdiğimiz gördüğü bir gibi bize Medine'yi şehri Peygamberimiz hayatındaki bayraklaşmış davranışlanndan bağlılık anlayışı, vatan sevgisine düşkünlüğü hatırianacak olursa onun bu sözlerini sevmek, orada bir sıcak Peygamberimiz, vermiş dine gönül başlarken Ve yine o, verdiği her nefes, olduğunu tahmin temeller üzerinde yüce bir din ve bu yapı kurduğunun, insanlardan örülü bir ulu hayatında aldığı kolaylaşabilir. İşte bu duygulada dolu aslında sağlam başlattığının farkındadır. Müslümanlığın icap eder. Bir yeri içten yuva, bir ocak kurmakla çok Medine'de mescidi yapmaya ettiğim yadırgamamak şunu yeni bir düzeni çok iyi biliyordu ki yaptığı her cevap, her işaret, artık söylediği onun her söz bundan sonraki gelecek çehresi için bir esas, kanun hükmünde olacaktır. Artık o, sadece bir dinin kurucusu değil yeni bir topluluğun dini olduğu kadar siyasi ve içtim~h önderidir. Onun, yeni toplumunu kurarken daima birlikte olduğu ilham kaynağı, büyük aşkı ve yol göstericisi kutlu kitabımız Kur'an-ı dertleri Kerim'dir. Ancak henüz vahiy hakkında,o "işlerinde gelmemiş Müslümanlara konularda, yada toplumun danış" hü!crnü gereğince hareket etmektedir. İslam topluluğunu müşterek ve kolektif çalışma örneğine nasıl intibak etmesi gereğine dair örnekler sunuyor. Bu nokta çok önemli bana göre. Çünkü mezhepler tarihinde biz, mezheplerin çıkış meselelerini gündeme getirirken, Arap toplumunun özellikle bedevi ve kabile toplumu mezheplerirı Bundan ne teşekkülünde çıkar? fevkalade etkili, önemli Hz. Peygamber zamanında kadarki denemelerinden gördüklerinden olduğu alışkanhğı anlayışını kırarak oluşumunun hep söyleriz. özellikle Hz. Peygamber o güne anlamış bulunuyordu ki daha önce de gibi onun gününde de ve ondan sonra da Araplarda arzusu ve müşterek çalışma yoktur. Arap kabilelerinin kendi kabile çemberlerini, bir bütün halinde, bugünün deyimleriyle ifade edecek olursak, bir ulus devlet haline gelmesi mümkün olması olduğunu değildir. halinde bile yine bedevinin geçim anlayışı dolayısıyla Federasyon haline kaynağırıı teşkil oradaki düzenin de uzun süre ayakta eden gelmiş yağmacılık kalmayacağı ortadadır. İşte Hz. Peygamber bu gerçeği çok iyi biliyordu. Onun için Arap'ın dövüşürken de çalışırken de sırf kendi kabilesi veya kendi toplumu için çalışma arzusunu kınp onun ümmet fikri etrafında, yani o günkü İslam toplumunun müşterekliği etrafında toplanmasını topluluğu ön planda tutmuştur. Hepimiz biliyoruz ki o günün Arap kimsenin kimseyle uzlaşıp birieşebildiğinin düşünülmediği, sadece haram aylannda ateşkesin gerçek kılımibildiği düzen ve kurallann örflere, adetlere, şeref, kabilenin gücü vb. birtakım esaslara, mürüvveye dayalı olmak üzere şekillendiği, kadının at ve deveden sonra düşünüldüğü, fuhuş ve ahlaksızlığın doruğuna erişildiği, içki, kumar, putlar, sihir, büyü vesairenin alabildiğine toplumu esir aldığı bir dönem. İşte Hz. Muhammmed'in bir avuç dağınık, düzensiz ve disiplinsiz toplumundan büyük, düzenli ve adaletli bir 33 toplum ve birlik ve dayanışma mucizevi yönlerinden veya bir toplumun gidişini akıl görev, karşısına erdirmek için ta;afından Aişe, değiştiriyor. kurallannı gönderildiğini Kerim'in insanlar en iyi söylüyordu. Ve şekilde yaşanınası ve ona tanıtırken şöyle ahlakı Kur'an'dır." Şu Kur'an'ın beş aldırış bağlı Kur'an-ı olarak ortaya bir ifade kullanıyor: "Allah'ın sarıl, iyiliği kemale konmasıydı. ayeti onun özellikle ödevi naklen Araf suresinin 119. ayeti "Affa Hz. elçisinin olmuştur. Hz. buyur, bilgisizlere etme", Lokman suresinin 17. ayeti " ... kötülüğü önle, sabıel", l~alıl biçmiş olduğu Çünkü kendisi için kemale erdirilmesi ve kendisinin de ahlak Hz. Peygamber'i Aişe'den ki onun en önemli noktalanndan biridir. O böyle geçiyor ve bütün kötülükleri silerek toplumun yüzünü ve almaz bir biçimde ahiakın sanıyorum ruhu meydana getirebitmesi şahsiyetinin başına gelene &Ufesinin 90. aycti "Allah, şüphesiz adaleti, iyilik yapmay:, yakıniara bakmayı Hayasıılığı, fenalığı, emreder. Hucurat suresinin 12. ayeti "Ey inananZarf haddi aşmayı yasaklar.", ilmnın çoğundan sakının, çünkü ımının azı ile suçtur. ", AI-i İrnran suresinin 134. ayeti "Onlar bollukta ve darlıkta sarf ederler, öfkelerini yenerler, yapanları Allah iyilik insanüstü hepimiz gibi ve eş, iyi bir başını elçisi iken bile gece gündüz işlerini bir dost, kalmamıştır. bağışlanma işten Ben de şu şen, bir elçi olarak akıtrmş, boşaltmış güler yüzlü, bir yüce bağışlanma o da adaletli bir hikmet, kişidir. Ve o, ibadetini yerine almış ve tıpkı seven bir erkek arkadaş, Allah'ın durmaksızın çalışmış, sonra Allah'tan sırasında güvenilir bir kendisi yapmaktan fevkalade büyük zevk önemlisi her yaptığı 34 öğretmen, adamış hazinelerini insanlara bol bol benim kanaatime göre, arkadaş oluşundan kaynaklanıyor, bir baba, örnek bir Allah yoluna ömekliği, son derece samimi, dürüst, sevmiş sevilrniş, sırasında sadık eş, şefkatli idareci, sever". Ancak onun oluşundan dolayı değil, iyi bir baba, iyi bir insanların kusurlarını bağışlar/ar, işte bağış ve · Allah'ın getirmiş, arkasından en dilemekten bir an bile geri anda onun yolunda olanlar gibi Yüce Tann'dan dileyerek hepinize saygılanını sunuyorum.
