TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

Bi KAT
haşiye olup Süleymaniye Kütüphanesi'nde bir nüshası bulunmaktadır (Hamidiye, nr. 741) .
Edebi yönü de bulunan Bikai
şiirlerini
İşcCırü'l-vCıci bi-eşcCıri'l-Bi}f.aci'de (bk.
Ömer b. Fehd el-Haşimi, s. 338), Hz. Peygamber'in methine dair şiirlerini de CevCıhirü '1- bi]J Cır ii na4-mi sireti'l- mul]tCır
(Süleymaniye Ktp , Hacı Mahmud Efendi,
nr. 6480; Şe hi d Ali Paşa, nr. 2804/ I) adlı
eserinde toplamıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Sehavi. eçi·Qau' ü 'l-Uimi', ı , 101 ·111 ; Süyüti, f'lazmü'l-'ıf!:yan (nşr. Philip K. Hitti). Beyrut
1927, s. 24·25; Davüdi, Tabaf!:atü'l-mü{essirin,
ll, 242-243; Keş{ü '?·?Unü n, 1, 81, 86, 104, 105,
117, 140, 156, 170, 210, 216, 267, 355, 382,
513,596,602,612,759,828,910,911,11741175 ; ll, 1018,1090, 1142, 1148, 1174,1175,
1215, 1233, 1365, 1393, 1421, 1500, 1579,
1704, 1961·1962; Şevkani. el-Bedrü't-tali', ı,
19·22; Serkis, Mu'cem, I, 573-574; iı,'ı599;
Brockelmann. GAL, ll, 179-180; Suppl., ll, 177·
178 ; iülf:ıu 'l-meknün, 1, 475; Hediyyetü'l· 'ari·
{in, 1, 21·22; Kehha le. Mu'cemü'l-mü'elli{in,
I, 71; Müneccid, Mu'cem, IV, 61'-62; V, 58 ; Bilmen, Te{sir Tarihi, ll, 594-595 ; Necati Kara, Bur·
htinüddin İbrahim b. Ömer el-Bikai ve Te{si·
rindeki Metodu (doktora tezi, I 981). EAÜİF;
Ömer b. Fehd ei-Haşimi, Mu'cemü 'ş-ş üyü!J
(nşr. Muhammed ez-Zahi), Riyad 1402/1982,
s. 336-339 ; Nüveyhiz, Mu' cemü 'l-müfessirin,
I, 17.
r:;ı:l
yakın
eser telif etmişse de Zehebi' nin
notlar aldığını ve içinde büyük alimlere yönelik tenkitler bulunduğunu söylediği "esmaü'r-rical " ile ilgili bir tanesi
dışında eserleri hakkında kaynaklarda
bilgi bulunmamaktadır. Bikendi, Zilkade 404'te (Mayıs 1014) Bikend'de vefat
etmiştir. Vefat tarihini 412 ( 1021) olarak zikreden kaynaklar da vardır.
bazı
BİBLİYOGRAFYA:
Sem'ani, el-Ensab (Barüdi), ı . 434; Yakut,
Mu'cemü'l-büldan, 1, 533; İbnü'l-Esir, el·Lü·
bab, ı , 199 ; Zehebi, Tezkiretü'l-huf{az, lll, 1036·
ı 037 ; a.mlf., A' lamü'n~ nübela'.' XVII,· 200; Sübki, Tabalcat, ıv, 41-42 ; isnevi. Tabalcatü'ş-Şa­
fi'i!JYe, iı. 40 ; İbnü'I-İmad. Ş~?erat, lll, 172 ;
Hediyyetü 'l- 'ari{in, ı , 71 ; Zirikli. el-A' lam, ı,
165.
~
~ İSMAİL L.
1
.
ÇAKAN
.
BIKENDI, Muhammed b. Ahmed
( lS~\ .4>1
ı
Mu'tezile
BİBLİYOGRAFYA:
kelamcılarından.
_j
alimlerinin çoklubir yerleşim merkezi olan
Bikend'e nisbetle anılan ve anne tarafın­
dan dedesi Ahmed b. Süleyman'a nisbetle Süleymani diye de tanınan Bikendi
311'de (923) doğdu. ilimtahsiliiçin Irak,
Şam ve Mısır'a seyahatler yaptı. Muhammed b. Hamduye el-Mervezi. Ali b. ishak el-Maderai, Muhammed b. Ya'küb
el-Esam, Abdullah b. Ca'fer b. Faris elİsbehani gibi alimierin derslerini dinledi. Kendisinden de Ca'fer b. Muhammed
el-Müstağfiri, oğlu Ebu Zer Muhammed
b. Ca'fer, Muhammed b. Ahmed el-Bikendi ve bu yöre alimlerinden birçoğu
rivayette bulundu.
Buhara · nın 44 km. güneybatısındaki
Bikend kasabasında 382'de (992) doğ­
duğu kabul edilir. Hayatı hakkında kaynaklarda fazla bilgi bulunmayan Bikendi tahsiline Buhara'da başladı. UsQI-i fı­
kıhla ilgili bazı eserler okuduktan sonra
1023'te Horasan'ı dolaşarak Ebu Asım
el-Amiri, Ebu Kasım ed-Davudi, Ebü'IAla Said gibi Hanefi alimleriyle görüştü.
Daha sonra Mısır'a gitti ; burada ismailiyye'nin ileri gelenlerinden Ebu Nasr Hibetullah b. Müsa el-Müeyyed-Fiddin ve
daha başkalarıyla münazaralarda bulunarak kelam ve usul ilminde önemli bir
şahsiyet olduğunu kabul ettirdi. "Kadi
Halep" diye tanınmasına rağmen kaynaklarda Halep'e gittiğinden bahsedilmez.
Fıkıhta Hanefi olmakla beraber itikadda koyu bir Mu'tezili olduğu ve her gittiği yerde Mu 'tezile mezhebi ni yaymaya çalıştığı nakledilir. Bağdat Valisi Ebü
Mansür Abdülmelik b. Muhammed zamanında bu şehre yerleşmek istediyse
de buna izin verilmedi. Ancak vali Ebu
Mansur'un Ölümünden sonra Bağdat'a
yerleşti ve hayatının kalan kısmını burada geçirdi. Vefatında Bağdat'taki Bab-ı
Harb Kabristanı'na defnedildi.
Çok yazan bir alim olan Bikendi her
hafta bir risale telif eder, Bikend'den Buhara'ya giderek yazdıklarını rivayet ederdi. Güçlü bir hafızaya sahip titiz bir muhaddis olarak tanınır. irili ufaklı 400'e
boyunca ilim meclislerinden ayBikendi daha çok kelamcılığıy­
la tanınır. Bunun yanında hadis ilmiyle
de ilgilenerek Ebu Amir Adnan b. Muhammed el-Herevi, Ebü 'I-Fazl Ahmed
M
SuAT YILDIRIM
BİKENDİ, Ahmed b. Ali
(lS~\~
cr. .4>1)
Ebü'l -Fazl Ahmed
b. All b. Amr el-Bikendl
(ö. 404 / 1014)
Muhaddis.
L
Buhara
_j
yakınlarında
ğuyla meşhu r
150
Hayatı
rılmayan
Kaynaklarda Bikendi'ye nisbet edilen.
fakat günümüze kadar ulaşmayan eserler şunlardır : Tah.lp}f.u 'r- risô.le bi- evdahi'l-edille (nübüwete dairdir; Keşfü 'z .
?Unun, 1, 378); el-Hüd{ı ve'l-irşCıd li- ehli'l -]Jayreü ve'l- cinCıd (ismaili alimlerden
Ebü Nasr Hibetullah'a reddiyed ir; Keş{ü '?·
zunan, II. 2043); er-RisCıletü'l-Mes cudiy­
ye (Muhtemelen oğlu Ebü'l-Yümn Mes'üd
adına yazd ı ğı bir ri saledir; KureşT. ll, 10).
cr. ........... )
Ebu Ca'fer Muhammed b. Ahmed b.
Hamid el-Buhar! ei-Blkendl
(ö. 482 / 1089)
L
b. Ali ei-Bikendi ve daha başkalarından
hadis rivayet etti. Kendisinden de Fazi
b. Abdülvahid es-Saydelani, Sadaka b.
Hasan, Sabit b. Mansur ve Ebü Galib eiBenna rivayette bulundular. Fakat hadiste sika* kabul edilmemiş, hatta 1003'te
vefat eden İsmail b. Muhammed ei-Küşani'yi 1007'de gördüğünü söyleyip ondan hadis naklettiği için "kezzab" sayıl­
mıştır (i b n Hacer, V, 61).
İbnü'I-Cevzi. el-Muntazam, IX, 52; Yakut,
Mu'cemü'l-büldan, 1, 533 ; ibn Kesir, el-Bidaye, XII, 136; Kureşi, el -Ceuahirü'l-mudiyye, ll,
10 ; lll, 23-24; İbn Hacer. Usanü 'l-Mizan, V, 61;
ibn Kutluboğa. Tacü't-teri';cim, s. 60; Keşfü '?·
zun ün, 1, 378, 891 ; ll, 2043; Hediyyetü 'l- 'ari{in, ll, 75.
~ SABRİ HizMETLİ
ı
BİKENDİ, Muhammed b. Selam
( lS~\ ~)oL
ı
cr. ........... )
Ebu Abdiilah Muhammed
b. Selam b. el-Ferec el-Blkendl
(ö. 225 /839 )
Muhaddis.
L
Buhara
_j
yakınlarında
alimlerinin çoklubir yerleşim merkezi olan
Bikend 'e nisbetle anılır. 160 (777) yılında
doğdu. ilim tahsili için seyahatler yaptı.
Abdullah b. Mübarek. Süfyan b. Uyeyne,
Ebu Bekir b. Ayyaş vb. 400 kadar alimden hadis yazdı ve rivayet etti. Sema*
yoluyla olmasa da imam Malik'ten de rivayette bulundu. Hadis ilminde hafız ve
sika• olup "Buhara muhaddisi" diye anı­
lı rdı. Kendisinden Buhari, Ebu Muhammed ed-Darimi ve Ubeydullah b. Vasıl
gibi alimler rivayette bulundular.
ğuyla meşhur
40.000 dinar ilim tahsili için, bir o kadar da neşri uğruna harcayacak derecede zengin olan Bikendi hep ilimle meş­
gul olmuştur. Horasan yöresinin ilim hazinesi kabul edilen Bikendi' nin çeşitli
alanlarda birçok eseri bulunduğu kaynaklarda zikredilmiş ise de bunların hiçbiri günümüze ulaşmamıştır.
Ezberinde 5000 hadis bulunduğu rivayet edilen Bikendi, 7 Safer 22S 'te (18 Ara-