Danışma Meclisi B : 135 25 . 8 . 1982 O : 3 Sayın Parlak`ın

Danışma Meclisi
B : 135
Sayın Parlak'ın vermiş olduğu önerge, işçi hakları­
nın zayi olmaması, dağınık işyerlerinde çalışan bu
kimselerin de kanunun getirdiği, himaye amacı ile
getirdiği haklardan faydalanmasını amaçlamaktadır.
Bu amaca katılıyoruz; yalnız tefsir tarzına ve endi­
şelerine katılamıyoruz. Şöyle ki:
Aslında, beş veya on işçi çalıştıran yerler, Tür­
kiye'de genellikle sanatkârlardır; terziler, kundura­
cılar, oymacılar ve de güzel sanatlarla Türkiye'deki
ta atalarımızdan gelen sanatları yaşatmak isteyen,
sırf sanat aşkı ile çalışan, günlük kazancını temin eden
atölyelerdir. Bunların başında bir usta bulunur, bazan çocuğu vardır ve birkaç tane de işçi vardır. Bun­
lar da genellikle- tanıdıklar ve mahalledeki çocuklar­
la ilgilidir.
Bu itibarla, biz çok yasaklar getirirsek, bunları da
toplusözleşmelerin içine alırsak; ustalar bu defa za­
ten kendi kazancını göz nuru el emeğiyle ancak te­
min eden kimselerdir; Böyle çocukların yetiştirilme­
sine mani oluruz, böyle toplusözleşmeler gibi konu­
ların içine girmemek için, böyle yeni yetişecek kabi­
liyetleri yetiştirmekten vazgeçerler.
Bir de işçi yönü ile başka bir sorun var. 'Böyle
yerlerde genellikle asgarî ücretin altında datııi işçi ça­
lıştırdıkları da bir gerçektir. Bu da işçinin aleyhine,
çırağın aleyhine, kalfanın aleyhine bir durumdur.
işte, bunda da ilgili bakanlık ve hükümet bir sınırla­
ma getirirse; rahatlıkla usta, çırak, kalfa, işveren, iş­
çi münasebetlerini de düzenlemiş olur.
Bu itibarla, bu maddenin yerinde olduğu kanı­
sındayım; yani Sayın Komisyonun getirdiği düzen­
leme isabetlidir; ama 10 yerine, şimdi son öğrendiği­
mize göre 5 işçiyi teklif etmektedir; bu daha da uy­
gundur. Onun için önergenin aleyhindeyim.
Saygılarımla.
FERİDUN Ş. ÖĞÜNÇ — Sayın Başkan lehinde
söz istiyorum.
BAŞKAN — Lehte, buyurun efendim.
FERİDUN Ş. ÖĞÜNÇ — Sayın Başkan, Danış­
ma Meclisinin Saygıdeğer üyeleri;
Hiçbir polemiğe girmeden, teknik bir gerçeği açık­
lamakla yetineceğim.
Tasarının 59 uncu maddesiyle, en çok on işçi ça­
lıştıran küçük işyerlerinde toplu iş sözleşmesi, grev
ve lokavt yapılamayacağı hükme bağlanmak isten­
mektedir.
Sosyal Sigortalar Kurumunun 1981 yılı istatistik­
lerine göre ülkemizde kanun kapsamında tescilli
840 882 işyeri vardır. Bu işyerlerinden ancak 259 589
25 . 8 . 1982
O:3
unda 2 288 439 sigortalı işçi çalıştırıldığı bildirgeyle
sabittir.
Bildirge alınan işyerlerinden 15 533 işyeri kamu­
ya, 244 056 işyeri de özel sektöre aittir. Kamu ke­
siminin bildirge vermemezlik edememesi dolayısıyla,
prim kaçakçılığı yapamayacağı gözönünde tutularak,
bildirge vermeyen 581 293 işyerinin, genelde özel
sektöre ait olduğu kolayca anlaşılabilir.
Bildirge veren 259 539 işyerinden 228 220 işyerin­
de 1 ila 9 işçi çalıştırılmaktadır. Aynı kaynağa gö­
re inşaat işkolunda kanun kapsamındaki 387 973 iş­
yerinin 53 052 sinde bildirge alınabilmiş ve bildirge
alma oranı % 13,7 düzeyinde alınabilmiştir.
Kanun kapsamındaki 840 882 işyerinden ancak
31 369 işyerinde 10 işçiden daha fazlası çalıştırılmak­
ta, 809 513 işyerinde ise en çok 10 işçi çalıştırılmak­
tadır.
Bu duruma göre, 59 uncu maddenin kabulü ha­
linde, 100 işletmeden 96'yı kapsayacak bir kısıtlama
olacak ve bu işyerlerinde çalışan işçilerin toplu iş
sözleşmesi ve grev haklarından yoksun bırakılması
sonucu doğacaktır.
Yine bir araştırmamıza göre, toplu sözleşme ve
grev dışı kalacak işyerlerini ve işyeri sayısını da bil­
gilerinize arz etmekte büyük yarar görüyorum.
Gıda işkolu: Şeker ve pasta imalathaneleri, ek­
mek, simit fırınları, Doğuda ve tç Anadoludaki un
fabrikaları; 2 530 işyeri. Tarım ve ormancılık kesi­
minde: Veteriner hekimlikleri, tohumlama hizmetle­
rinde zirai mücadele grup şeflikleri, orman memur­
lukları, bölge şeflikleri; 400 işyeri, Ağaç işkolu: Si­
teler, küçük kereste atölyeleri, mobilya imalathane­
leri; 1 650 işyeri. Çimento ve toprak sektöründe: Ki­
reç ocakları tuğla ocakları, mermer atölyeleri, sera­
mik imalathaneleri; 2 500 işyeri, Basın ve yayın sek­
töründe: Küçük matbaa ve basın yayın evleri; 5 000.
Ticaret büro ve eğitim: Pancar ekicileri kooperatifle­
ri işçi ve işveren kuruluşları, dernekler, noterler, sa­
tış büroları, tarım-kredi kooperatifleri; 2 200 Lastik
sektöründe, sanayiide: ISanayi bölgelerinde kurulu
kauçuk, lastik ve naylon üreten atölyeler, Lokanta,
konaklama ve eğlence işyerinde; küçük oteller, pan­
siyonlar, lokantalar, pasta ve börek imalathaneleri,
kahvehaneler, sinemalar, büfeler, hamamlar; 30 000
işyeri. Genel işlerde kaza ve nahiyelerdeki küçük be­
lediyeler; 900, Gazetecilik: IKüçük gazeteler ve bil­
hassa Doğuda ve İç Anadoluda çıkan gazetelerde
çalışanlar; 400. Sağlık işkolu: Bakım ve dinlenme ev­
leri, doktor muayenehaneleri, klinikler, hayvan ba-