M. Meclisi B : 126 27 . 6 . 1967 O : 3

M. Meclisi
B : 126
(Bir 'bölgenin /gelişmişliği o bölgede 'bulunan
sanayileşmiş stratejik şehirleşme merkezlerinin
bulunmasına ıbağlıdır. Çünikü sanayileşmiş 'stra­
tejik merkezlerin ibüıyülk tbir gelişme potansi­
yeli vardır; 've (bu imerikcızlar çevrelerini de
olumlu ıbir yönde etkiliyerek ıçevrenin gelişme­
sini ısağlarlar. ıBu görüş plânda, igelişımiş böl­
geler koouusnda yapılan değerlendirmeyle çe­
lişme halinde olmasına rağmen, '«bölgesel .gelişme, 'şehirleşme ve yerleşme sanımı» 'bölümlün­
de de beıninısenmıişitir. O IhaMe Türkiye şartla­
rına ıgöre (gelişmiş Ibir ıbölgede geri (kalmış (bâzı
fini'lıraiklarm bulunması bu bölgeler için geri
kalmış bölge dqyimini kullanmayı gerektirmez.
Bu deyim, ancak sanayileşmiş ıstratej/ilk şe­
hirleşme merke'Zİeri ibukmmıyan, belıirıgin Taadal kalıntılı siosyal münasebetlerin hâkim ol­
duğu ve yalnız 'taırıma (dayanan ıbir ekonomik
bünyeye sahip ıgeniş ıçoğrafi bölge için (kullanı­
labilir. Bu 'tanımlamaya (göre, Doğu ve Güney Doğu idlerimizi kapsıyan geniş coğrafi bölgeyi
Türkiye'de ıgeri kalmış ıbir (bölge -olarak göste­
rebiliriz. 'Bunun dışında Doğu - Karadeniz ve
Batı - TraJkya bölgelerini az gelişmiş bölge ola­
rak saymak mümikündür. İşgal 'ettiği alamın
büyüklüğü, (barındırdığı nüfusum çokluğu ve
sosyal - ekonomik yapının geri kalmışlık dere­
cesi ıgöz öoüne alındığı takdirde
ülkemizde
Doğu ve Güney - Doğu lilleriımizi kapsıyan böl­
genin öncelikle »geri (kalmış bölge olarak ıniftelendirilmesi gerekir.
Doğunda, kırsal hayatta hâlâ Ortaçağ «müna­
sebetleri yürüdüktedir. Tarım sektörümde, sa­
nayileşmeden bağımsız 'olarak eıakinalı tarı­
mın gelişmesi ve toprağın mahdut ellerde top­
lanması ısonuıcu köylü nüfusu durmadan şehir­
lere doğru itilmektedir. ıBu bölgede hızlı şehir­
leşme 'hareketline paralel olarak ıbir sanayileşme
hareketi olmadığı için gizli işsMikle birlikte
açık işsizliğin yarattığı önemli 'bir istihdam
problemi vardır. Eğitim ve kültür alanlarında
da durum Türikiye lortalamasmın çok 'altındadır.
İkinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı ıgeri kal­
mış bölgelerin kalkınmasını sağlamak amaciyle
«Bölgesel .gelişme, şehirleşme ve yerleşme soru­
nu» bölümünde birbiriyle ilişkili iki ilke ge­
tirmiştir. (Plân tasarısı S. : 209)
a) '«IBölıgeleraraisı dengeli (gelişmeyi ıgerçektirıme'k içim hilamet yatırımları, bu hiızımetlerden
27 . 6 . 1967
O :3
yeter ölçüde lyararlanamıyan kütlelere yönelti­
lerek ibıı yatırımların bölgelararası dengeli da­
ğılımı sağlanacaktır. Aız gelişmiş bölgelerin ik­
tisadi faaliyetlerini artıracak yatırımlar, 'bu böl­
gelerde Ihüyüme potansiyeli yüksek stratejik şe­
hirleşme merkezlerinde yoğunlaştırılarak ıkendi
kendine (gelişme gücü kazanan ve çevresini etkiliyen ıgeliışme noktaları elde edileceiktir ?»
b) «İktisadi 'faaliyetleri az 'gelişmiş bölıgeıgelere yöneltmek için kamu yatırımlarına bir­
den fazla kuruluş yeri üzerinde durulacak, ik­
tisadi olma niteliğini ikaylbeitımcden :geri kalmış
ıbölgelerdeki gelişme ımerkezlerinide yapılmaları
tercih edilecek, Ihu 'bölgelerin ıkaynaiklanmı ge­
liştirici ve özel sektörün yatırımlarını bu böl­
gelere yönel'tici bir politika izlenecektir.»
Plânda bunlardan başka, 'gelişme olayını niteliyen ve politik kararlar da göz önünde bulun­
durulmam ızionınlu, 'bi.lairiyle 'bağlantılı ve kar­
şılıklı etki halinde olan üç unsurlu 'genel bir il­
ke getirilmiştir. Sanayileşme, tatrımda mıüdcrnleşme ve düzenli bir tarzda şehirleşme unsur­
larını kapsıyan bu ilke tasarıda şu şekilde ifa­
de olunmuştur:
«Sanayileşme, tarımda modernleşme ve şe­
hirleşme, ıgelişme olayının 'birbirinden ayrı düKlünıüleımoz üç unsurdur. Bu üç unsur politika
kararlarımda birlikte ele alınacak, bunlardan
her hangi Ibirinin ıbağıımisıız olaraik geliştirilmesi
için «bir çaiba gösterilmesi 'kaynak israfına yol
açtığından bundan kaçınılacaktır.» (Plân tasa­
m ı , S. : 209, f bendi)
Şimdi ıgeri kalmış bölgelerin, özellikle Doğu
bölgesinin kalkınması içilin plânın lönıgördüğü bu
hunuslarm, özellikle sanayileşme, tarımda mo­
dernleşme ve şehirleşme sorunlarının birlikte
yürütülerek gerçekleştirilmesinin mümkün olup
olmadığını araştırmak 'gerektir.
Sayın milletvekilleri, bilindiği gibi, 'geri kal­
mış bölgelerin kalkınması. için öınplânda ıgelen
en önemli unısur sanayileşme «orunudur. İkinci
Beş Yıllık Plânın temel ekonomik felsefesine
göre kamu yatırımları da özel sektör yatırım­
ları »gibi kârlılık ve verimlilik prensiplerine
göre yapılacaktır. Altyapı tesisleri kurulmamış
başka sanayi kuruluşlarının bulunmadığı, /dolayısiyle yeni sanayi yatırımları için iış birliği
imkânlarının olmadığı, kalifiye işçi bulmanın
kabil olmadığı bir bölgede (kaımu yatırıımlıarınun