HADİS VAHİY MÜNASEBETİ

T.C.
ULUDAÖ ÜNiVERSiTESi
iLAHiYAT FAI<DLTESi
Say1: 4, Cilt: 4, Y1l: 4, 1992
HADİS VAHİY MÜNASEBETİ
Salih
Hadis'in vahiyle ilgisi İstam Alimleri arasında
bir konudur. Tıpla ilgili hadisler de bu
Bu makalede Hattllbf'tıin konuyla ilgili
ana
tışılan
ele alm-
maktadır.
SUMMARY
argıı­
The relation of hadith with revelation has been a
mented with various suspects amoung İslamic sclıolars. 11ıe hadits retalhis
lining with medicine constitute an imp01tant part of this
article explains, in general, Hattabi's thoughts in this issue.
Genellikle Hz. Peygamber'in söz, fiil ve takrirlerinin
isim olan
hadis\ İslam dininin iki temel kaynağından biri kabul edilmektedir. Bu itibarla
dini ilim ve hükümlerin de menşeidir. Hadise bu
verilmesi
Hz.
gamber'in Nübüvvet görevi icabı vahye muhatap olması ile
. Esasen hadis'in dindeki fonksiyonunu icra edebilmesi de oınm vahiyle irtibatma bağlıdır.
Bu konu ele alınırken, Hz. Peygamber'in de bir insan olduğu ve dinle ilgisi
kaynağı bağlanması gerekbulunmayan meselelerde söz ve davramşlannm
* Dr.;
1
Uludağ Üniv. İlahiyat Fak. Hadis Anabilim Dalı
Görevlisi
Bkz. Kilsım i, Kavllıdu't-Talıdis, s. 61. Her ne kadar aralarında ımına ve muhleva farkı b ulunsa da
"Hadis" ile "Sünnet" hahdis usuleiiierine göre çoğu zam.an birbiri yerinde aynı anlamda kullanılır­
lar. Bkz. Şiltıbl, Muvilfakat, IV, 6; Sıbill', Mustafa, Siinne, s. 61; Kocyiğit, Talat, Hadis Tarihi, s.
11; Sublıi Salih, Hadis İlimleri, s. l-5; Koçku:w, A. Osman, Haber'i Vilhit, s. 19-24. Yardım, Ali,
Hadis, I, 27-35.
-217-
A·
uy ... "3
ona
bir
Muhammed
4
heveslerine uyma.''
sünnetin de
nun Kur'an'dan delilleri arasmda zikredilmektedir.
hanımianna
hitaben ".,.
hatırda tutun ... "5
ve hikmetini
belirten
bazı
Amı:
Abdullah b.
hadislerden
de-
Sahabc'nin önde
unutmamak
uygun ola·
Allah'a
. Bu
kelirnesiıııden
ve ommla
2
4
5
6
7
8
sünnet verildi"
te'vil 'A'"""·'"
bu
Necm
53/3·4, Elımılılı, "Peygamberin hiç içtihal ile ıımil olmadığımı bil olan ulema bu
ayet ile islidial etmişlerdir" der.
Elmalılı, Hak Din! Kur'iln Dili, VH, 45'71··72 .
.Ayrı.ca Bkz. En'am Sı.ıresi, 6/106.
45/18.
33/34.
Ahmed b. Hanbd, Müsncd, H, 162.. 192; Dilrimi, Mukaddime,
4.
6; Tirmizi, hadis'in
rivayelinin Salıilı ollduğumı
Tirmizi,
bkz. İbn Milc1:, Mukaddimc, B. 2; lbıı Hıblıan, Sahih 1~94; Hakim, Müstcdrek, I,
ıog
9
onurıla birlikte omm bir benzeri de verildi" '·"''"'"""'·'
sünnetin
belirtilmckl.c ve hadis "dikkat
..<),
İbn Kuteybe, Tc'vl!,
195; İbn Keslr, Tefs!r, I,
kabul etmek ne derece nasslara uygun
alakah olan ve
temel
Sıfatn Leırlf'(~wesnırıı~~
Her ne kadar kendisine Allah'tan
bir insandır.
10
11
12
13
14
15
16
İbıı
Kalan
Hadish.~ır:
olsa da Hz. ~"'"''""m
Nitekim Kur'an'da:
a.ge., s. 166.
İbıı Abdilberr, am!, II, 234.
Nahl
Nalıl Sııresi,
16/44.
16/64.
Ebii IDavud, Süıınc, B. 6.
Haw!b!, Meillim, VH, 7-8.
Fazla bilgi için bkz. K•uacalıcy, Salih,
Hııttilbl'rıin Hıulis
ilmindeki Y eıri ve
Şerh
Metodu, s. 87.
"De ki bende sizin
ıı17
bir şey
Alimleri peygamberleyaratılış itiba-
ınsan
kcndi!e~ri
""''""""~'"" kabuUene··
ilc aym vasınan
ifadesine
Kur'an'ın
bizzat
değerlendirilmesini
uygun bul-
""""""''~'"' insanlar arasındaki
da-
bazen
ve en tabii bir
husustı.ır.
Bu yüzden de
ön
ve zaaflarm kendisinde
bulunması
daha
omm ne
nPvoıun
17 Ke!ıf Su resi, 18/110.
18 İsrli Suresi, 17/93.
19 Bu mealdeld ayetler için bkz. İbrahim Surcsi, 14/10; Furkaıı Smcsi, 25f7.·8; Yasin Sııresi, 36/15;
Teğabiin Suresi, M/6.
20 Buhar!, Hıyel, B. lO; Ahkam, B. 20; B. 29; Me7.1!im, 16; Miislim, Akdıye, H. 5; Tirmizi Ahklim,
H, Nesil!, Kudat, l 3.
21 Bıılıar'i, Salat, 31; Müsliın, Mesadd, H. 89; Nesilrl, Sehv, B. 25; İbn Macc, İkaıneHi' Salaı, B. 133.
95.
Müslim, Birr,
23 Geniş bilgi
bkz. Hattilb'i, I'!am, U, 105:{..1057. Benzeri görüşler için ayrıca bkz. İbn Hazm,
I, 97·98;
Mif!ahıı'l-Cenne, s. 27-42. Koçyiğit, Talat, Hadis Tarihi, s. 11·15; Koçkuzu, A. Osman, Hadis Tarihi, s. 39-43. Koçkuzu, Hadiste Nasilı-Merısulı, s. 10-13; Koçkıızıı,
Halıcı-'i Vahit, s. 38..43; Ugn Mücteba, H. I. asırda İslam Toplumu, s. 60-72.
bazen de
etmektedir.
anz olan
muş, sahabe "'""'"'"'''""" naurıamı,ışıar
nü ile
kanaatini şu cümlede net bir şekilde "''>''""'·""'~'-"
anz olan hata ve unutma
hallerden masum değilıclır"'"·'
zikredilen hadisiere uygun olduğu görülmektedir.
HnrH<:!Pl"H1\11n
durumu farkh
kendi
gerektiği gibi, bu iki alanla
ve kültürünü de tasnife tabi tutmak icab etmektedir. Aksi taktirde birinci
""""'''"\! olur. Hz. Peygamber'in
Ancak dirı'i nitelik
biilirsi-
24 HaUı'ibi, age, I, Tl.
25 Hııttilbi, age, I, 180.
26 Miislim, Fezilil, H. 140.
27 Müslim, Feztlil, H. 141.
28 İbıı Abdilber,
I, 316;
Usdiii-Ôabe, I, 436.
Hz.
tc dir.
de bunu
hadis~
de üzerinde durmak "'"'"''!""'
bakmaktadır.
u''lli'AHJJa
HADİSLERİN vııc.u"'-•>!'>.L>-""l"<VHJ""&n-41voıc,,-,
kaynağı açısından değerlendirirken bunları
iki gruba
ve Hz. Peygamber'in görevi ile ilgili hadislerini vahye, bunun dışmda­
kileri de Hz. Peygamber'in beşeri bilgilerine dayandırmaktadır. Hadislerden biiönemli bir husus olan hadislerin vahiyle ınünasebetini Hat··
evımrnbıer'ıln bilgi kaynaklarını analiz ederek temel prensip haline gekonuda olursa olsun sıhhati açısından bir problemi bulunmayan hadisleri mutlaka değerlendirme gereğim~ inanmakta, anıa temel prensip
olarakta hadisi kaynağına göre ele almayı ihmal etmemektedir. Tıpla ilgili hadisler hakkındaki
de böyle bakılabilir. Konuyla ilgili hadislerin geniş
ve
incelemesine girmeden, Hattabi'nin bu meseledeki temel düşünyetincceğiz.
Kendi ifadesine göre Hattfibi, Tıbbı Nebevl ile ilgili müstakil bir çalışma
. Bu eserinde
ilgili hadisleri
ölçüde izah ettiği
tadır. Günümüze kadar ulaştığı
edilemeyen bu eserde Hattil.bi, hpla ilgili
ilmi açısından hem de bu hadislerin dindeki
bakımından
uu'"'"'-'·"'" ifade etmektedir.
kendi eserinden
'""·'"'"'"1"' temel prensiplerini nakledip açıklamaya "'.. ''1"'""1"""
An bah'nm tedavi
maksadıyla
'ilaç niyetine
29 İbn Hişam, S!rc, H, 272. Özetlenerek alındı.
I'laııı, H, 1108; Karacabey, age., s. 78.
31 Hadis için bkz. Buhar!, Tıb, B. 4.
32 Hattilbl, I'lilm, H, 1108.
30
222
~
kullanılması
ile
senedk bu hadisleri
eden hadis alimlerini itharndan
bu hadisleri
"''"'"l"'""'"'' ve değişik
biri
özel
özel
b. Hanbel
1985.
33 Hatt!ibl, age, H, 1108.
34 Hattilbl, age, H, 1110.
cl-Müsned
Muhammed b.
1979.
Sünenü'dDavud
V) Çağrı yay. İst 1981.
Nisaburi, Muhammed h. Abdiilah (ö. 405/1014), el-Müstedrek ale's··
tdhisi ile beraber, Beyrut, ts.
Ebu Bekir Ahmed b. Ali (ö. 463/1071),
fi
Medine, 1357.
Ebu Süleyman Hamd b. Muhammed (ö. 388/998)
Mcalimü's-Sünen Münzirinin Muhtasarı ile beraber
Danı'l-Ma-·
rife
1980.
- I'lamu'I-Hadis fi şerhi Sahlhı'l-Buhari (I-H), lhk. Muhammed h. Sa'd b.
es--Suudi, Camiatu Ummü'l--Kura
Ebu
cn-Ncmer1 (ö. 463/1071)
ve fadlih (I-H), dık. Abdurrahman Mahmud Osfı
marifeti'l-Ashab (I-IV), thk. Muhammed ei-Recav'i,
1960.
Ebu Muhammed Ali h. Hazm (ö. 456/1063), ..,, .. ,,.,.,_.," fi
1345.
es-Siretü'n·
Te'vilü
1985.
Yönlerinden
MUSTAFA SİBAI, es-Sünne ve Mekanetuha
2.
el-Mektebü'l-İslam'l Dımeşk, 1978.
MÜSLİM, Ebu'I-Hüseyin Müslim b. Haccac (ö. 261/874), Sahih'i Müslim, I-V,
Beyrut, 1954.
NESAI, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb (ö. 303/915), Sünenü'n-Nesai (Ivm), Beyrut, 1930.
SUYUTİ, Abdurrahman b. Eb1 Bekir (ö. 911/1505), Miftahu'l-Cenne fi'l-İhticac
bi's-Sünne, thk. Mustafa Abdulkadir Ata, Daıru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut,
1987.
ŞAFİİ, Ebu AbdiHalı Muhammed b. İdris (ö. 204/848), er-Risale, thk. Muham··
med Seyyid Keylani, Kahire, 1969.
ŞATJBİ, Ebu İshak İbrahim b. Musa (ö. 790/1388), el-Muvafakat fi Usuli'sŞeria (I-IV), Bcyrut, ts.
TİRMİZİ, Ebu İsa Muhammed b. isa (ö. 279/892), Sünen, (I-V) tlık. Ahmed
Muhammed Şakir, Bcyrut, 1938.
-225-