kapaktemmuz.indd 1 26.06.2012 14:01 Sevgili Okurlarımız, Bu ay sizlere Güneş Sistemi’ni tanıtıyoruz. Güneş Sistemi, evrendeki sayısız gökadadan biri olan Samanyolu Gökadası’nda bulunuyor. Yıldızımız Güneş bu gökadadaki 200 milyar yıldızdan biri. Güneş Sistemi, çok miktarda toz, bir yıldız, sekiz gezegen, 176 uydu, beş cüce gezegen, sayısız kuyrukluyıldız, asteroit ve göktaşından oluşuyor. Uzayda en yakın komşularımız Güneş Sistemi’ndeki gökcisimleri. Onların keşfiyle ilgili çalışmalar, evreni anlama çabamız açısından büyük önem taşıyor. Biliminsanları her yıl yeni gökcisimleri keşfediyorlar. Dergimizin sayfalarında bu keşif çalışmalarının bazılarıyla, Güneş Sistemi’ni oluşturan gökcisimleriyle ve uzayın keşfinde kullanılan araçlarla ilgili yazılar, etkinlikler ve oyunlar bulacaksınız. Sizin için hazırladığımız gökyüzü haritasını da, temmuz ayı boyunca geceleri gökyüzünde gözlemlenebilen bazı takımyıldızları ve gezegenleri bulmak için kullanabileceğinizi düşündük. Dergimizin hazırlıkları sırasında bize destek olduğu için Ankara Üniversitesi Rasathanesi’nden Özgür Baştürk’e teşekkür ediyoruz. Hepinizi sevgiyle kucaklıyoruz. Aslı Zülal "Benim manevi mirasım ilim ve akıldır" Mustafa Kemal Atatürk Sahibi TÜBİTAK Adına Başkan Prof. Dr. Yücel Altunbaşak Genel Yayın Yönetmeni Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Duran Akca [email protected] Redaksiyon Özlem Özbal [email protected] [email protected] Araştırma ve Yazı Grubu [email protected] Meltem Yenal Coşkun [email protected] Ali Engin Yayın Yönetmeni Aslı Zülal [email protected] [email protected] [email protected] Yayın Kurulu Prof. Dr. Meryem Beklioğlu Dr. Kıvanç Dinçer Doç. Dr. Mehmet Erdoğan Doç. Dr. Hatice Zeynep İnan Dr. Şükrü Kaya Yrd. Doç. Dr. Sait Uluç Yrd. Doç. Dr. Rıza Ülker Grafik Tasarım - Uygulama Fulya Koçak Seçil Güvenç Heper Bilge Nur Karagöz [email protected] Şefika Eroğlu Özcan [email protected] Zuhal Özer [email protected] Kübra Sıvışoğlu [email protected] Ayşegül Doğan Bircan Çizer Pınar Büyükgüral [email protected] İletişim Bilgileri Meraklı Minik Dergisi Atatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere / 06100 / Ankara Tel (312) 427 06 25 (Yazı İşleri) Tel (312) 468 53 00 (TÜBİTAK Santral) Faks (312) 427 66 77 (Yazı İşleri) İnternet www.tubitak.gov.tr/merakliminik e-posta [email protected] Abone İlişkileri [email protected] Tel (312) 468 53 00 Web Tasarım - Uygulama Sadi Atılgan [email protected] İdari Hizmetler İmran Tok [email protected] ISSN 977-1307-1998 Fiyatı 4 TL (KDV dahil) Baskı PROMAT Basım Yayın San. ve Tic. A.Ş. http://www.promat.com.tr/ Tel (212) 622 63 63 Baskı Tarihi: 30.06.2012 Mali Yönetmen H. Mustafa Uçar [email protected] Dağıtım DPP http://www.dpp.com.tr/ HER AYIN 1’İNDE ÇIKAR kunyeicindetemmuz.indd 10 26.06.2012 14:51 İçindekiler 2 Satürn’e Yolculuk 6 Cassini'nin Fotoğraf Albümü 8 Jüpiter ve Satürn 11 Ganymede, Callisto, İo, Europa... 12 Güneş, Ay, Gezegenler 2 ve Daha Neler Neler... 16 18 22 23 25 26 28 30 32 Jüpiter’den Mars’a Yolculuk Uzayı Nasıl Keşfediyoruz? Parçaları Büyük Resimde Bul Bir Uzay Aracının Öyküsü Uzay Aracı Fırlatılıyor Çok Merak Ediyorum Haydi Mutfağa Küçük Eller İşbaşında Kitap... Oyun... Öneri... 12 23 Kapak Çizimi: Pınar Büyükgüral kunyeicindetemmuz.indd 11 28.06.2012 17:50 Satürn’e Yolculuk Dünyadaki uzay üslerinden birinde çok hareketli bir gün yaşanıyor. Birazdan Cassini adlı küçük bir uzay aracı, Satürn’e gitmek üzere uzaya gönderilecek. Son hazırlıklar yapılıyor. Cassini koruyucu bir kapsülün içine yerleştiriliyor. - Hazır mısın Cassini? - Evet, hazırım, ama biraz heyecanlıyım... - Merak etme, her şey yolunda gidecek. 2 saturnyolculugu.indd 2 28.06.2012 13:30 yerlerinize geçin, geri sayım başlıy Hepiniz or. - Hoşça kalın! - Güle güle Cassini. Sık sık telsizle haberleşelim. İşte Cassini uzaya çıktı bile. Kapsülünden ayrılmış. Uzaklarda Venüs görünüyor. 3 saturnyolculugu.indd 3 28.06.2012 13:30 Cassini uzun bir yolculuğun ardından Satürn’e vardı. Bu gezegenin yörüngesine girerek çevresinde dolanmaya başladı. - Demek Satürn’ün halkası yakından böyle görünüyormuş... Cassini, Satürn’le ve uydularıyla ilgili topladığı ilk bilgileri Dünya’ya iletti. - Cassini’den Dünya’ya... Cassini’den Dünya’ya... Size Satürn’ün uydularının çok güzel fotoğraflarını gönderiyorum... 4 saturnyolculugu.indd 4 28.06.2012 13:30 Bugün Cassini için büyük bir gün. Cassini, Satürn’e gelirken yanında Huygens adlı küçük bir yüzey aracı getirmişti. Huygens, Satürn’ün uydusu Titan’a inecek. - Dünya’dan Cassini’ye... Her şey yolunda mı Cassini? - Evet, her şey yolunda. Huygens inişe geçti... Huygens başarılı bir şekilde Titan’a indi. Topladığı bilgileri Cassini’ye ilettikten sonra görevi sona erdi. Cassini’nin göreviyse hâlâ sürüyor. Satürn’ün yörüngesinde dolanarak bilgi toplamaya devam ediyor... Aslı Zülal Çizim: Pınar Büyükgüral saturnyolculugu.indd 5 5 28.06.2012 13:30 Cassini’nin Fotoğraf Albümü Cassini, Satürn gezegenine giderken başka gökcisimlerinin de yanından geçmiş. Haydi Dünya’dan başlayarak parmağınla sarı okları izle ve Cassini’nin hangi gökcisimlerinin yakınından geçtiğini bul. Venüs Jüpiter Ay 6 cassinialbum.indd 6 Dünya 27.06.2012 15:38 Satürn Cassini Cassini Satürn’e giderken yanından geçtiği gökcisimlerinin fotoğraflarını çekmiş. Cassini’nin çektiği fotoğrafları çıkartmalar arasından bul ve aşağıdaki fotoğraf albümüne yapıştır. Kübra Sıvışoğlu Çizim: Bilgin Ersözlü cassinialbum.indd 7 7 27.06.2012 15:38 Satürn Jüpiter’den biraz daha küçük. O, Güneş Sistemi’ndeki en büyük ikinci gezegen. 8 jupitersaturn.indd 8 NASA/JPL/Space Science Institute Jüpiter Güneş Sistemi’ndeki en büyük gezegen. Atmosferindeki renkli gazlar nedeniyle renkli bulutlarla kaplı. NASA/JPL/Space Science Institute NASA/JPL/University of Arizona Jüpiter ve Satürn 28.06.2012 14:48 NASA/JPL/Space Science Institute Visual Photos Satürn’ün en dikkat çekici özelliği halkası. Aslında birden çok halkası var. Bu halkalar buz, toz, taş ve kaya parçalarından oluşuyor. Bir teleskopla bakarsan Satürn’ün halkalarını görebilirsin. Jüpiter’in de birkaç halkası var. Bunlar çoğunlukla tozdan oluşuyor. Ama Jüpiter’in halkaları Satürn’ünkiler gibi belirgin değil. jupitersaturn.indd 9 9 28.06.2012 14:48 NASA/JPL/Space Science Institute Satürn’ün çok sayıda uydusu var. Bu, Satürn’ün en büyük uydusu Titan. NASA/JPL/DLR Jüpiter’in de çok sayıda uydusu var. İşte bu da Jüpiter’in en büyük uydusu Ganymede. 10 Kübra Sıvışoğlu jupitersaturn.indd 10 28.06.2012 14:48 Ganymede, Callisto, İo, Europa… Ganymede Callisto İo NASA/JPL/DLR NASA/JPL/University of Arizona NASA/JPL NASA/JPL/Ted Stryk Ganymede, Callisto, İo ve Europa. İşte Jüpiter’in en büyük dört uydusu. Europa Kübra Sıvışoğlu Jüpiter’in dört uydusu aşağıda da hep aynı sırayla yan yana dizilmiş. Ama bazı yerlerde boşluklar var. Boş yerlere gelecek olan uydu fotoğraflarını çıkartmalar arasından bulup yerlerine yapıştırır mısın? 11 oruntu.indd 11 27.06.2012 15:55 Güneş, Ay, Gezegenler ve Daha Neler Neler… Güneş bir yıldız. Dünyamız, diğer yedi gezegenle birlikte Güneş’in çevresinde dolanıyor. Ama Güneş’in çevresinde dolananlar yalnızca gezegenler değil. Gezegenlerin uyduları, kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve cüce gezegenler gibi başka gökcisimleri de var. Bunların hepsine birden Güneş Sistemi adı veriliyor. İşte Ay. Ay, Dünya’nın uydusu. Hiç durmadan Dünya’nın çevresinde dolanır. Yıldızımız Güneş, yakından böyle görünüyor. Çok ama çok sıcak bir gökcismi ve ışık saçıyor. 12 gunessistem.indd 12 28.06.2012 13:34 İşte Güneş’in çevresinde dolanan gezegenler: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün. Mars Satürn Jüpiter Dünya Uranüs Venüs Merkür Neptün 13 gunessistem.indd 13 28.06.2012 13:34 Asteroitler, gezegenlerden daha küçük. Şekilleri de farklı farklı. Asteroitlerin çoğu, Mars’la Jüpiter’in arasındaki bölgede bulunuyor. Bu bir kuyrukluyıldız. Kuyrukluyıldızlar, toz, taş parçaları ve donmuş maddelerden oluşur. 14 gunessistem.indd 14 28.06.2012 13:34 Plüton, Haumea, Eris, Makemake... Bunlar cüce gezegenlerden bazıları. Haumea Eris Makemake Plüton Uzay çok büyük. Uzaklarda başka yıldızlar, onların çevresinde dolanan başka gezegenler ve daha başka birçok gökcismi var. Seçil Güvenç Heper Çizim: Ayşe İnan Alican gunessistem.indd 15 15 28.06.2012 13:34 Jüpiter’den Mars’a Yolculuk 16 gunessistemetkinlik.indd 16 28.06.2012 11:06 Uzayda, Mars’la Jüpiter’in arasında birçok asteroit ve göktaşının bulunduğu bir bölge var. Bu bölgeye Asteroit Kuşağı adı veriliyor. Bir uzay aracı, Jüpiter’den yola çıkmış ve Mars’a ulaşmaya çalışıyor. Uzay aracı Asteroit Kuşağı’ndan geçmek için hangi yolu izlemeli? Seçil Güvenç Heper Çizim: Nazlı Tunalı gunessistemetkinlik.indd 17 17 28.06.2012 11:06 Uzayı Nasıl Keşfediyoruz? Uzayı keşfetmenin ve uzaydaki gökcisimlerini incelemenin farklı yolları var. Gözlem yapmak, uzay araçlarıyla bilgi toplamak, uzaya içinde astronotlar bulunan uzay araçları göndermek gibi. İşte uzayı keşfetmek için kullanılan araçlardan bazıları… Teleskop Yeryüzünden teleskoplarla bakarak gökcisimlerini gözlemleyebiliriz. Teleskoplar çok uzaktaki gökcisimlerini bile görebilmemizi sağlar. Uzay teleskopları, Dünya’nın yörüngesinde dolanır. Gökcisimlerinin fotoğraflarını çekip Dünya’ya gönderirler. Bu fotoğrafta Hubble Uzay Teleskobu’nu görüyorsun. STScI Visual Photos Uzay Teleskobu 18 araclar.indd 18 28.06.2012 18:22 NASA Uzay İstasyonu STScI İşte astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşıyan uzay araçlarından biri olan Soyuz. araclar.indd 19 NASA Bu fotoğrafta Uluslararası Uzay İstasyonu’nu görüyorsun. O da Dünya’nın yörüngesinde dolanıyor. Uzay istasyonunda astronotlar çeşitli araştırmalar ve deneyler yapıyorlar. Astronotlar belirli süreler için bu istasyonda kalıyorlar. Astronotların uzay istasyonuyla yeryüzü arasındaki ulaşımı, uzay araçlarıyla sağlanıyor. 19 28.06.2012 18:22 Roketler NASA / JPL - Caltech NASA/MSFC Birçok uzay aracı roketler aracılığıyla uzaya gönderilir. Belirli bir yüksekliğe çıkınca roket uzay aracından ayrılır ve roketin bazı parçaları yeryüzüne düşer. Yörünge Aracı Bazı gezegenleri incelemek için uzaya yörünge araçları gönderilir. Bunlar, gönderildikleri gezegenin yörüngesinde dolanır. Topladıkları bilgileri yeryüzüne gönderir. Burada, Merkür gezegenini incelemesi için uzaya gönderilen Messenger adlı 20 yörünge aracını görüyorsun. araclar.indd 20 28.06.2012 18:22 İniş Aracı İniş araçları genellikle bir başka uzay aracıyla birlikte uzaya doğru yola çıkar. Daha sonra uzay aracından ayrılarak bir gökcisminin yüzeyine iner. Fotoğrafta gördüğün Eagle adlı iniş aracı, astronotların Ay’a inmesini sağlamıştı. NASA Yüzey Keşif Aracı NASA/JPL-Caltech Yüzey keşif araçları, bir gezegenin yüzeyine inerek bilgi toplar. Sonra da bu bilgileri Dünya’ya gönderirler. Bu resimde gördüğünüz Spirit adlı araç Mars gezegenini keşfetmek için gönderilmiş. Bilge Nur Karagöz araclar.indd 21 21 28.06.2012 18:22 Parçaları Büyük Resimde Bul NASA / JPL - Caltech Bu resimde Mars’ta dolaşarak çevreyi keşfeden Curiosity adlı aracı görüyorsun. Aşağıda uzay aracının bazı parçaları var. Bu parçaları büyük resimde bulabilir misin? 22 Bilge Nur Karagöz parcalaribul.indd 22 28.06.2012 18:56 itap bir k esikli k ü ç kü ızı k fadan fayı kırm üç ayrı y a s e Bu in. Say öylec parçaları s B r i l . i s , yapab erden ke ksin. Bu Parçaları l e i . c a g l e çiz ed cek kat elde en ikiye ini izleye a ç r pa dan erd rbir çizgil araları bi e ortasın i v a m num koy v zır! sayfa de iç içe itabın ha biçim ımbala. K z Bir Uzay Aracının Öyküsü Ali Engin Çizim: Bilgin Ersözlü ...3, 2, 1, Fırlat! 9 7 Uzay aracı, uzaya bir roket yardımıyla gönderilir. Roketle birlikte fırlatılmak üzere fırlatma rampasına getirilir. Aracın uzaya fırlatılması için de birçok kişi çalışır. Uzay aracının parçaları çeşitli testlerden geçirildikten sonra bir araya getirilir. uzayarackitapcik.indd 10 Uzay aracının yüksek sıcaklıklara ve soğuğa dayanıklı olması gerekir. Bu nedenle bir sıcaklık kontrol sistemi gereklidir. Uzay aracının bilgi toplaması, fotoğraf çekmesi ve bunları yeryüzüne iletmesi için de çeşitli aygıtlar tasarlanıp yapılır. 2 4 28.06.2012 13:55 1 3 5 Bir uzay aracının yapımında birçok farklı alandan mühendisler ve uzmanlar çalışır. Uzay aracının tasarımı, nerede ve nasıl kullanılacağına bağlıdır. İşte araç uzaya çıktı. Topladığı bilgileri Dünya’ya göndermeye başladı bile. 10 Uzay aracını yönetmek ve yönlendirmek için bir kumanda sistemi tasarlanır. Araç, kalkışta ve Dünya’nın atmosferinden geçerken zarar görmemesi için özel bir kapsüle yerleştirilir. 8 Bazı durumlarda uzay aracının topladığı bilgileri göndermesi için yer istasyonu adı verilen bir yer kurulması gerekir. Burada çok büyük antenler vardır. 6 Uzay aracının elektrik enerjisine gereksinimi vardır. Aracın sistemleri çoğunlukla güneş enerjisinden elde edilen elektrikle çalışır. Bunun için piller ve güneş panelleri tasarlanır. uzayarackitapcik.indd 11 28.06.2012 13:55 Aslı Zülal NASA/Jack Pfaller NASA/J effery M arino NASA/Sandra Joseph, Tony Gray NASA/Tom Farrar Uzay Aracı Fırlatılıyor Uzay araçları yeryüzünden uzaya genellikle roketler yardımıyla gönderilir. Buna, uzaya fırlatmak adı verilir. Burada bir uzay aracının fırlatılışını gösteren fotoğraflar var. Ama fotoğrafların sırası karışmış. Bu fotoğrafların doğru sırasını bulabilir misin? 25 uzayaracifirlat.indd 25 28.06.2012 18:24 Çok Merak Ediyorum Yıldızlar nasıl kayar? l Ege Tuzcuoğlu / 5 Yaş / İstanbu ara Ceren Şahin / 6 yaş / Ank Bazen geceleri gökyüzünde parlak bir ışığın hızla geçip gittiğini görürüz. Hemen “Yıldız kaydı!” deriz. Aslında bu durumun yıldızlarla hiçbir ilgisi yoktur. Uzayda göktaşı adı verilen pek çok gökcismi bulunur. Bazen bir göktaşı Dünyamızın atmosferine girer. Çok hızlı hareket ettiği için çok fazla ısınır ve atmosferde yanar. Yanarken arkasında çizgi şeklinde parlak bir iz bırakır. Gökyüzünde gördüğümüz, göktaşının atmosferde yanması sırasında ortaya çıkan ışıktır. 26 cokmeraktemmuz.indd 26 28.06.2012 13:42 Sorularınızı Bekliyoruz! Veterinerlikle ilgili merak ettiğiniz soruları bize gönderin. Bu sorulardan birini ya da birkaçını Eylül 2012 sayımızda yanıtlayalım. Sorularınızı 15 Ağustos’a kadar gönderebilirsiniz. Adınızı, soyadınızı, yaşınızı ve yaşadığınız ili yazmayı unutmayın. e-posta: [email protected] Adres: TÜBİTAK Meraklı Minik Dergisi “Çok Merak Ediyorum” Köşesi Atatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere 06100 Ankara Bilge Nur Karagöz Fotoğraf: Photo Researchers / Getty Images Turkey cokmeraktemmuz.indd 27 27 28.06.2012 13:42 Haydi Mutfağa Karpuzdan ve Kavundan Yıldızlar e Malzem karpuz • 1 dilim kavun • 1 dilim çubuklar • Tahta Bu sayfadaki etkinlik yetişkinlerle birlikte yapılmalıdır. 28 mutfaktemmuz.indd 28 28.06.2012 11:55 Karpuzun ve kavunun kabuklarını soyup çekirdeklerini ayıklayın. Meyveleri dilediğiniz kalınlıkta, geniş parçalar halinde doğrayın. Bu parçaları da yıldız şeklindeki kurabiye kalıplarıyla kesin. Kalıptan çıkardığınız meyveleri birer tahta çubuğa takın. Kurabiye kalıbınız yoksa meyve dilimlerini bir bıçakla da yıldız şeklinde kesebilirsiniz. İşte sıcak yaz günlerinde sizi serinletecek yıldız meyveler hazır! Afiyet olsun. Yazı ve fotoğraflar: Deniz Özmen Çizim: Pınar Büyükgüral mutfaktemmuz.indd 29 29 28.06.2012 11:55 Küçük Eller İşbaşında Zehra Önal - 3 yaş - Bolu Sarp Efe Yüksel - 6 yaş - İstanbul Efe Kaan Kınacı - 5 yaş - Ankara Sude Onuk - 5 yaş - Antalya kucuktemmuz12.indd 10 Mayıs 2012 sayımızda atık malzemeler kullanarak bir uzay aracı tasarlamanızı istemiştik. İşte uzay araçlarınızla çektirdiğiniz fotoğraflarınız. Burada yer veremediğimiz fotoğraflarınızıysa internet sayfamızda görebilirsiniz. İnternet sayfamızın adresi: http://www.tubitak.gov.tr/merakliminik Uygar Arabul - 5,5 yaş - İzmir Nehir Naz Karakaya - 4,5 yaş - Eskişehir Hatice Cemre Salan - 5 yaş - Kütahya Fatma Reyyan Haktanır Mert Taşçı - 5 yaş - Eskişehir Ece Doğan - 6 yaş - Zonguldak Elif Öğüt - 5 yaş - Ankara Mehmet Yusuf Akalın - 2,5 yaş - İsviçre 5 yaş - Afyonkarahisar Duru Çeltikoğlu - 5 yaş - Trabzon Ayşe Bayram - 5 yaş - Çanakkale Efe Öztürk - 5 yaş - Bursa Begüm Gök - 5 yaş - Kütahya 28.06.2012 12:14 Çağan Bağçivan - 4 yaş - Sivas Barış Akad - 3,5 yaş - Ankara Eylül Ayşe Karacasu - 6 yaş - Ankara Ahmet Emre Dedeler - 5 yaş - İzmir Derin Duman - 4,5 yaş - İstanbul Bilge (5 yaş) ve Sezgi (3 yaş) Ünal- İzmit Sadık Eren Karakaş - 6 yaş - Siirt Eylül Keskin - 6 yaş - İstanbul Oğuzalp Büte - 4 yaş - Giresun Çınar Çelik Gülüm - 4 yaş - Adana Nesibe Yağmur - 6 yaş - Kayseri Eylül 2012 sayımız için atık malzemeler kullanarak bir kuş yuvası tasarlamanızı istiyoruz. Hazırladığınız kuş yuvalarıyla birlikte çektireceğiniz bir fotoğrafı, adınızı, soyadınızı, yaşınızı ve oturduğunuz ili de yazarak bize gönderin. 15 Ağustos’a kadar süreniz var. Adreslerimiz aşağıda: Melinda Soylu - 4 yaş - Ankara kucuktemmuz12.indd 11 Emre Karakayiş - 5 yaş - Malatya Sude Kurun - 5,5 yaş - Kırıkkale TÜBİTAK Meraklı Minik Dergisi “Küçük Eller İşbaşında” Köşesi Atatürk Bulvarı No: 221 06100 Kavaklıdere / ANKARA e-posta: [email protected] 28.06.2012 12:14 Kitap... Oyun... Öneri... Gökyüzü Gözlemi Yapabilirsiniz Gökyüzü gözlemi yılın her mevsimi yapılabilir. Ama açık havada en çok zaman geçirdiğimiz dönem yaz ayları. Yaz gecelerinde, yerleşim yerlerinden uzak bölgelerde gökyüzüne baktığınızda binlerce yıldız görebilirsiniz. Çıplak gözle birçok takımyıldızı bulabilirsiniz. Takımyıldızları bulmak için “Yaz Üçgeni”nden yararlanabilirsiniz. Yaz aylarında gökyüzünde gördüğümüz en parlak üç yıldız olan Deneb, Arkturus ve Vega Yaz Üçgeni’ni oluşturur. Hava kararınca doğu ufkunun biraz üzerine bakarsanız bu üç yıldızı kolayca fark edersiniz. Dergimizin ekinde verdiğimiz gökyüzü haritasında gösterilen takımyıldızları ve yıldızları bulmanız böylece daha kolay olur. Temmuz ayı boyunca Mars ve Satürn’ü de hava karardıktan sonra batıgüneybatı ufkunun üzerinde görebilirsiniz. Amatör gökbilim ve gökyüzü gözlemciliğiyle ilgili bilgi edinmek için internette http://www.biltek. tubitak.gov.tr/gelisim/gokbilim/gozlemcilik. htm adresini ziyaret edebilirsiniz. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları’ndan çıkan gökbilim kitapları da ilginizi çekebilir. Ayrıca, http:// www.tug.tubitak.gov.tr/goy.php adresinde, yıl boyunca gözlemlenebilecek önemli gök olaylarıyla ilgili bir rehber bulunuyor. Aslı Zülal Uzay Araçlarıyla Eşleme Oyunu Dergimizin ekinde verdiğimiz kartlarla bir eşleme oyunu oynayabilirsiniz. Bu kartların dokuzunun yüzünde dokuz gökcisminin büyük birer resmi var. Diğer dokuz karttaysa bu gökcisimlerine giden uzay araçlarının büyük resimleri. Eşleme oyununun amacı, üzerinde gökcisminin büyük resminin bulunduğu kartla, o gökcismine giden uzay aracının büyük resmi bulunan kartı eşlemek. Oyunu oynamak için önce kartları birbirinden ayırıp karıştırın. Resimli yüzleri alta gelecek şekilde yere dizin. Sonra kartları ikişer ikişer açın. Gezegen kartlarıyla uzay aracı kartlarını eşlemeye çalışın. Açtığınız iki kart birbiriyle eşleşiyorsa bu kartları bir kenara ayırın. Açtığınız kartlar eşleşmiyorsa bu kartları tekrar kapatıp başka iki kart açın. Dilerseniz bu oyunu iki ya da daha fazla oyuncuyla, kartları sırayla açarak da oynayabilirsiniz. Aslı Zülal 32 32-33kitapoyuntemmuz.indd 32 28.06.2012 18:15 15. TÜBİTAK Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği Gökyüzü Ne Kadar Yüksek? Gökyüzü ne kadar yüksek? Bu, küçük penguen Pipkin’in yanıtını en çok merak ettiği soru. Bu sorunun yanıtını bulmak için uzun bir yolculuğa çıkıyor. Yolculuk boyunca karşılaştığı birçok kişi ona yardım ediyor. Küçük penguen sonunda merakını gideriyor ve yeryüzüne geri dönüyor. Annesine yolculuğunu anlatırken sorusunun yanıtını da buluyor... TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları’ndan çıkan kitap, üç ve üzeri yaşlardaki çocuklar için hazırlanmış. Kitabı Anna Milbourne yazmış ve Serena Riglietti resimlemiş. Kitabın Türkçeye çevirisini Aslı Zülal yapmış. Kitabın arka kapağının içindeki zarfta yer alan upuzun posterde de Pipkin’in uzay yolculuğuyla ilgili ayrıntılar bulunuyor. TÜBİTAK’ın düzenlediği Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği, bu yıl 24-26 Ağustos tarihleri arasında Antalya Saklıkent’te gerçekleştirilecek. Şenlikte, her yaştan ve her bilgi düzeyinden katılımcıya yönelik etkinlikler düzenlenecek. Ayrıca, ülkemizin çeşitli kentlerinden amatör ve profesyonel gökbilimciler bir araya gelecek. Şenlikte çıplak gözle ve teleskoplarla gökyüzü gözlemleri, atölye çalışmaları, seminerler, yarışmalar yapılacak. Ayrıca şenlik alanının yakınındaki TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’ne bir gezi düzenlenecek. Şenliğe katılım için TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin internet sitesinden başvuru yapılması gerekiyor. Başvurular 1 Temmuz 2012’de başlıyor. Bilgi için: http://senlik.tug.tubitak.gov.tr/ Ali Engin Aslı Zülal 33 32-33kitapoyuntemmuz.indd 33 26.06.2012 15:13 Bu fotoğrafı, Ay’a giden bir astronot çekmiş. Sen de Ay’a gidersen Dünya’yı uzaktan böyle görebilirsin. Fotoğraf: NASA arkatemmuz12.indd 1 26.06.2012 14:46 Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. karttemmuz.indd 1 27.06.2012 10:24 Güneş Güneş Merkür Merkür Venüs Çizimler: Bilgin Ersözlü karttemmuz.indd 2 Venüs Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. 27.06.2012 10:24 Ay Ay Mars Mars Jüpiter Jüpiter Çizimler: Bilgin Ersözlü karttemmuz.indd 3 Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. 27.06.2012 10:24 Satürn Satürn Uranüs Plüton Çizimler: Bilgin Ersözlü karttemmuz.indd 4 Uranüs Plüton Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. 27.06.2012 10:24 Jüpiter Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. poster.indd 1 NASA / Science Faction / Getty Images Turkey Jüpiter’in atmosferinde renkli gazlar var. Gezegen o nedenle bu renklerde görünüyor. 25.06.2012 14:53 Satürn Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. poster.indd 2 NASA, ESA, Hubble Heritage Team (STScI/AURA) İşte Satürn! Bu fotoğrafta Satürn’ün uydularından bazıları da görünüyor. 25.06.2012 14:53 11. sayfadaki etkinlikte kullanılacak çıkartmalar. 6-7. sayfalardaki etkinlikte kullanılacak çıkartmalar. Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. sticktemmuz.indd 1 27.06.2012 16:43 mekikoyunu.indd 1 Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. Kübra Sıvışoğlu Çizim: Pınar Büyükgüral 2. parça Oyun alanlarının parçalarını kırmızı kesik çizgilerden kes. 1. parçanın uç kısmında bulunan beyaz alana yapıştırıcı sür ve 2. parçanın arka yüzündeki sarı bölümü buraya yapıştır. 3. ve 4. parçaları da aynı şekilde birleştirerek diğer oyun alanını hazırla. 3. parça Oyun Alanları Ay’a Roket Gönderme Oyunu 4. parça 1. parça 21.06.2012 15:30 Buraya yapıştırıcı sür. mekikoyunu.indd 2 Buraya yapıştırıcı sür. 21.06.2012 15:30 Ay’a Roket Gönderme Oyunu Piyonlar Roket piyonlarını yerlerinden çıkar. Siyah çizgilerden arkaya katla. Şeridin ucundaki beyaz kulakçığa yapıştırıcı sür. Şeridin uçlarını birleştirip yapıştır. Diğer piyonu da aynı şekilde hazırla. Kübra Sıvışoğlu Çizim: Pınar Büyükgüral roketkarton.indd 2 Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. 21.06.2012 15:37 Kübr Çizi kidir. Ay’a Roket Gönderme Oyunu • Ay’a Roket Gönderme Oyunu iki kişiyle oynanır. • Oyunu oynamak için dergimizin ekinde verdiğimiz oyun alanları, roket piyonları ve zar gerekir. Önce bunlar hazırlanır. • Oyuncuların birer oyun alanı ve birer roket piyonu vardır. Oyuncular piyonlarını oyun alanlarına resimdeki gibi, “Başlangıç” yazan kutuya denk gelecek şekilde geçirirler. • Oyunun amacı, roketi oyun alanının en tepesine, içinde Ay bulunan kutuya ulaştırmaktır. • Oyuna ilk kimin başlayacağına karar verilir. • İlk oyuncu zarı atar. Oyuncu zarda kaç geldiğini görmek için zarı yerden alıp tabanındaki noktacıkları sayar. Roket piyonunu zarda gelen sayı kadar kutular üzerinde ilerletir. Sıra ikinci oyuncuya geçer. Oyun bu şekilde devam eder. • Oyunculardan biri içinde Ay bulunan en tepedeki kutuya ulaştığında oyun sona erer. Oyunu bu oyuncu kazanır. Ay’a Roket Gönderme Oyunu Zar Zarı yerinden ayır. Siyah çizgilerinden arkaya katla. Beyaz kulakçıklara yapıştırıcı sürüp üçgen piramit elde edecek şekilde yapıştır. Kübra Sıvışoğlu Çizim: Pınar Büyükgüral roketkarton.indd 3 Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. 21.06.2012 15:37 Gökyüzü gözlemcileri, yıldızları gökyüzündeki konumlarına göre gruplandırarak takımyıldızları oluşturmuşlar. Sizin için hazırladığımız bu gökyüzü haritasını, Temmuz ayı boyunca hava karardıktan sonra gökyüzünde görülecek bazı takımyıldızları bulmak için kullanabilirsiniz. Bu haritadaki takımyıldızları, yalnızca en parlak yıldızlarını gösterecek şekilde çizdik. Çizimde yıldızların büyüklükleri parlaklıklarıyla orantılı. Yani gökyüzünde daha parlak görünen yıldızlar haritada daha büyük görünüyor. Haritada bazı parlak yıldızlar ve gezegenler de bulunuyor. Gökyüzü Haritası Kr ali k üy ü Ay ı Ta k ım k Ta ım ız ı ıld y çe yıl dız ı Kutupyıldızı B Aşağıdaki kutucuklarda, gökyüzündeki bazı takımyıldızları oluşturan yıldızlar yer alıyor. Noktaları rakamlara göre sırayla birleştirerek takımyıldızları oluşturabilir misin? 7 ga Ark Ve tur us eni Yaz Üçg ızı ı m y ıld Tak neb De Kuğ u Noktaları Birleştir, Takımyıldızı Çiz 5 4 3 2 Sp ika ı dız yıl ım 1 1 Kraliçe Takımyıldızı Alp Akoğlu Çizim: Pınar Büyükgüral 3 ım yıl dız ı ı ıldız y m ı k p Ta e r k A 5 5 gokharita.indd 1 7 8 2 6 4 3 1 1 Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir. Büyük Ayı Takımyıldızı 4 Ta k 5 3 2 Sa tü k Ta rn al rt Ka air Mar s Alt 4 Antares Ya y 6 Kartal Takımyıldızı 2 Yay Takımyıldızı 27.06.2012 11:14