genel muhasebe - Erciyes Üniversitesi Akademik Bilgi Sistemi
advertisement
GENEL MUHASEBE Turizm Fakültesi Ders Notu ERCİYES ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ ve İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ I İçindekiler BİRİNCİ BÖLÜM MUHASEBE İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR ................................................................................... 1 1.1. Muhasebenin Tanımı ......................................................................................................... 1 1.2. Muhasebenin Özellikleri .................................................................................................... 1 1.3. Muhasebenin Türleri .......................................................................................................... 1 1.4. Muhasebenin Ürettiği Bilgilerden Yararlanan Kişi Ve Kuruluşlar (Paydaşlar) .................... 2 1.5. Muhasebenin Gelişimi ....................................................................................................... 2 1. 5.1. Dünyada Muhasebenin Gelişimi ................................................................................ 2 1.5.2. Türkiye’de Muhasebe Mesleği .................................................................................... 3 1.6. Muhasebeci Türleri ............................................................................................................ 4 1.7. Muhasebeye Yön Veren İlke Ve Kavramlar ........................................................................ 5 1.7.1. Muhasebenin Temel Kavramları ................................................................................. 5 1.7.2. Bazı Önemli Muhasebe Terimleri ................................................................................ 6 İKİNCİ BÖLÜM MUHASEBE TEMEL EŞİTLİĞİ (BİLANÇO EŞİTLİĞİ), BİLANÇO ve GELİR TABLOSU ........................... 7 2.1. Muhasebe Temel Eşitliği .................................................................................................... 7 2.2. Bilanço ................................................................................................................................ 8 2.3. Gelir Tablosu ...................................................................................................................... 9 2.4. Bilanço Ve Gelir Tablosu İle İlgili Örnekler ....................................................................... 12 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MUHASEBEDE HESAP .................................................................................................................. 15 3.1. Hesap Kavramı ................................................................................................................. 15 3.2. Hesap Türleri .................................................................................................................... 16 3.2.1. Bilanço Hesapları....................................................................................................... 16 3.2.2. Gelir Tablosu Hesapları ............................................................................................. 17 3.2.3. Dönem Karı veya Zararı Hesabı ................................................................................. 17 3.3. Hesapların Sınıflandırılması.............................................................................................. 20 3.4. Hesap Planı....................................................................................................................... 21 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DEFTERLER ve BELGELER ............................................................................................................. 23 4.1. Defterler ........................................................................................................................... 23 4.2. Belgeler ............................................................................................................................ 24 II BEŞİNCİ BÖLÜM MUHASEBE SÜRECİ ..................................................................................................................... 27 5.1. Dönem Başı İşlemler ........................................................................................................ 27 5.2. Dönem İçi İşlemler ........................................................................................................... 28 5.3. Dönem Sonu İşlemleri ...................................................................................................... 29 ALTINCI BÖLÜM TİCARİ MALLAR HESABININ İZLENMESİ ...................................................................................... 42 6.1. Stok İzleme Yöntemleri .................................................................................................... 42 6.1.1. Aralıklı Envanter Yöntemine Ticari Mallar Hesabı ile İlgili Özellikli İşlemler ............. 43 1 BİRİNCİ BÖLÜM MUHASEBE İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1. Muhasebenin Tanımı Tamamen veya kısmen mali karakterde ve para ile ifade edilebilen işlemlere ait anlamlı ve güvenilir bilgileri sağlayacak biçimde verilerin ilgili kaynaklardan toplanmasına, doğrulukların saptanmasına, kaydedilmesine, sınıflandırılmasına, raporlar halinde sunulmasına, analiz ve yorumlanmasına muhasebe denir. Bu işi yapan kişiye ise muhasebeci denir. Muhasebeyi örgütün (organizasyonun) dili olarak görmek gerekir. 1.2. Muhasebenin Özellikleri Para ile ifade edilebilmeleri ve mali (finansal) özellikte olması Belgelerin, verilerin kontrol edilmesi Doğruluğun saptanması Kaydedilmesi Belgeden – Deftere Çift taraflı kayıt yöntemiyle kaydederiz. Sınıflandırma Aynı nitelikli işlemler hesap adı altında toplanır. Bilgiyi özetleyip, raporlamak gerekir Mali Tablolar (Bilanço, Gelir Tablosu) ile raporlama yapılır. Analiz ve yorumlama 1.3. Muhasebenin Türleri 1) Genel Muhasebe (Finansal Muhasebe) Ticari işletmelerin kullandığı muhasebe türüdür. 2) Uzmanlık (İhtisas) Muhasebesi Sektöre özel çözümlerin üretildiği muhasebe türlerinin genel adıdır. Bunlar: o Banka Muhasebesi : Bankaların, kendilerine has işlemleri için kullandıkları muhasebe türüdür. o İnşaat Muhasebesi : İnşaat işletmelerinin, kendilerine has işlemleri için kullandıkları muhasebe türüdür. o Maliyet Muhasebesi : Sanayi-üretim işletmelerinin kullandığı muhasebe türüdür. o Yönetim Muhasebesi : Muhasebenin ürettiği bilgilerin analizi ve yorumunun yapıldığı, işletme ile ilgili alınacak kararlarda yönetime yardımcı olan muhasebedir. o Muhasebe Denetimi (Bağımsız Denetim – Auditing) : Muhasebenin ürettiği bilgilerin çeşitli ölçütlere uygunluğu ve doğruluğunun değerlendirilmesi için geliştirilmiştir. 2 1.4. Muhasebenin Ürettiği Bilgilerden Yararlanan Kişi Ve Kuruluşlar (Paydaşlar) 1) 2) 3) 4) 5) 6) İşletmenin sahipleri (Ortaklar) – İç Paydaş Ortak olmayı düşünenler (Yatırımcılar) İşletme personeli ve sendikalar – İç Paydaş Bankalar (kredi verenler) – Dış Paydaş Yatırım ve finans kuruluşları Devlet – Dış Paydaş Devletin en önemli kaynağı vergidir. Dolaysız (Doğrudan) Vergiler 30% Vergiler Dolaylı Vergiler *KDV (Katma Değer Vergisi) *ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) vs. Dolaylı Vergiler 70% Dolaysız Vergiler *Gelir Vergisi *Kurumlar Vergisi vs. 7) Diğer işletmeler ve kamuoyu – Dış Paydaş Diğer İşletmeler : Rakipler Kamuoyu : Halk 1.5. Muhasebenin Gelişimi 1. 5.1. Dünyada Muhasebenin Gelişimi Luca Pacioli Muhasebenin babasıdır Kitabı : Summa de Arithmetica (1494) Çift Taraflı Kayıt Tekniği (Muzaaf Yöntem) Abdülhamid Dönemi Cumhuriyet Döneminde üç ekol (okul) vardır. Bunlar: 1) Fransız (1926’ya kadar) 2) Alman (1926 – 1960) 3) ABD (1960 ve sonrası) *1926 – 1960 kurulmuştur. : Alman Prof. Sochsenberg tarafından Sümerbank muhasebe sistemini 3 *Hukukçu Prof. Hirsch Türkiye ‘yi çok sevmiştir. 1926 tarihli TTK’nın (Türk Ticaret Kanunu) babasıdır. *1926 tarihli TTK, 2011’de değiştirilmiş ve “Yeni TTK” Prof. Dr. Ünal Tekinalp tarafından yazılmıştır. *1960 ve sonrası : Türkiye ABD’ye hocalar göndermeye başlamıştır ve bu hala devam etmektedir. 1.5.2. Türkiye’de Muhasebe Mesleği Türkiye’de muhasebe mesleğindeki gelişmeler yasal düzenlemelerle gerçekleşmiştir. Türkiye’de muhasebeye yön veren başlıca yasal düzenlemeler şunlardır: 1926 •TTK (Türk Ticaret Kanunu) 1950 •Türk Vergi Kanunları •İlk düzenlemelerdir. •Gelir V.K., Kurumsal V.K., VUK (Vergi Usul Kanunu) 1980 •24 Ocak Kararları alınmıştır. •Karma Ekonomi •Liberal Ekonomi (Serbest Piyasa Ekonomisi) 1985 1986 1989 •İMKB (İstanbul Menkul Kıymetler Borsası) kurulmuştur. •Şu andaki BİST (Borsa İstanbul) •Sermaye Piyasası Kuruluşu (SPK) •Halka açık şirketlerle ilgili düzenleme ve denetleme yapan kuruluştur. •3568 Sayılı Muhasebe Meslek Yasası 1992 •Maliye Bakanlığı MSUGT (Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği) •Tekdüzen Muhasebe Sistemi •1 Ocak 1994'te yürürlüğe girdi 2011 •Yeni TTK •TMS (Türkiye Muhasebe Standardı) ve TFRS (Türkiye Finansal Raporlama Standardı) (TMS=UMS, TFRS=UFRS) Hangi işletmelerin TMS/TFRS’ye göre kayıt tutacağına ilişkin ilk düzenleme olan “Sermaye şirketleri 01.01.2013’ten itibaren UMS/UFRS’lere uygun TMS/TFRS’lere göre kayıt 4 tutacaktır” şeklindeki ifade sonrasında iptal edilerek, “Halka açık şirketler TMS/TFRS’ye uygun finansal tablo düzenleyeceklerdir.” şeklindeki düzenleme hayata geçmiştir. 1.6. Muhasebeci Türleri 1) Serbest Muhasebeci (SM) 2008 yılında kaldırılmıştır. 2 yıllık staj süresi vardır. 2) Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM) 4 yıllık lisans eğitimi + Staj + Sınav Muhasebecilik yaparlar. 3) Yeminli Mali Müşavir (YMM) Vergi denetimi yapar. Muhasebe defterlerini tutmazlar. Mali Müşavir Nasıl Olunur? 4 yıllık işletme, iktisat vb. dallarda lisans mezunu olan herkes 3 yıl staj yaptıktan ve SMMM sınavını kazandıktan sonra SMMM olabilir. Sınav Konuları Nelerdir? Finansal Tablolar Analizi Maliyet Muhasebesi Muhasebe Denetimi Vergi Mevzuatı ve Uygulama Hukuk (Ticaret Hukuku, Borçlar Hukuku, İş Hukuku, İdari Yargılama Hukuku) Meslek Hukuku YMM Olma Şartları Nelerdir? 10 yıl mali müşavirlik yapmış olmak ve sınavlardan başarılı olmaktır. Muhasebe Denetim SMMM'ler Vergi Denetimi Mütekabiliyet (karşılıklılık) esasına göre Bağımsız Denetçi bilançoyu inceler Bağımsız denetçi olmak için; SMMM veya YMM unvanlarını almış olmak, 3 yıl denetim yapmak ve sınavda başarılı olmak gerekir. 5 1.7. Muhasebeye Yön Veren İlke Ve Kavramlar Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinin kabulü ve geliştirilmesindeki amaç; muhasebe uygulamalarında farklılıkları azaltmak, muhasebe yöntem ve usullerinde uyumlu (tutarlı) bir uygulamaya yer vermek, işletme içi ve işletmeler arası karşılaştırmaya elverişli bilgilerin, verilerin, tabloların ve raporların üretimine olanak sağlamaktır. Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinin dayanağı temel muhasebe kavramlarıdır (varsayımlarıdır). Temel Kavramlar • 1-Sosyal Sorumluluk Kavramı • 2-Kişilik Kavramı • 3-İşletmenin Sürekliliği Kavramı • 4-Dönemsellik Kavramı • 5-Para Ölçüsü Kavramı • 6-Tarafsızlık (Objektif Belge) Kavramı • 7-Maliyet Esası Kavramı • 8-İhtiyatlılık Kavramı • 9-Tutarlılık Kavramı • 10-Tam Açıklama Kavramı • 11-Önemlilik Kavramı • 12-Özün Önceliği Kavramı Muhasebe İlkeleri • 1-Bilanço İlkeleri • 2-Gelir Tablosu İlkeleri 1.7.1. Muhasebenin Temel Kavramları 1) Sosyal Sorumluluk Kavramı Muhasebenin ve muhasebecinin topluma karşı sorumluluğunun olmasıdır. 2) Kişilik Kavramı İşletmenin, sahiplerinden ve yöneticilerinden ayrı bir kişiliği vardır. Bu kişilik tüzel kişiliktir. Bu kavramı işletme ortakları sevmez. 3) Süreklilik Kavramı İşletmeye bir ömür biçilemez. Ömrü yöneticiye bağlı değildir. 4) Dönemsellik Kavramı İşletmenin önceki ve sonraki durumlarının karşılaştırılabilmesi için sürekli kabul edilen ömrü belirli dönemlere ayrılır. Örneğin; ömrü yıllara ayrılan bir işletmenin iki ayrı yıldaki durumu karşılaştırılabilir. Devlet 3 ayda bir hesap (geçici vergi) ister. 5) Para Ölçüsü Kavramı Muhasebenin ölçüm birimi paradır. Türkiye’de TL ile tutulur. Ancak serbest bölge ve gümrüklerde hem $ hem de TL ile tutulur. 6 6) Tarafsızlık (Objektif Belge) Kavramı Muhasebe kayıtlarının objektif olması gerekir. Objektif belgelerin neler olduğu VUK ve TTK’da belirtilmiştir. Bunlar; faturalar, sevk irsaliyesi, perakende satış fişi, gider pusulası, müstahsil makbuzu, yolcu bileti, konaklama belgeleri, taşıma irsaliyesi, çek, senet (bono), poliçe’dir. Bu belgelere dış belgeler denir ve devlet bunları işletmeden ister. İç belgeler ise şirketin kendisi için hazırladığı belgelerdir ve devlet bunları istemez. 7) Maliyet Esası Kavramı Para ve alacaklar dışındaki bütün aktifler ile gider kalemleri elde edilme maliyeti ile muhasebeleştirilmelidir. İşletme içinde varlıkların şekil değiştirmesi ve giderlerin tüketilmesinde de elde edilme maliyeti esası izlenmelidir. Maliyet Bedeli= Alış Bedeli + Alış Giderleri 8) İhtiyatlılık Kavramı Var olan veya beklenen zararla ilgili tedbir almaktır. 9) Tutarlılık Kavramı Seçilen muhasebe yöntem ve usullerini (muhasebe politikalarını) zorunlu bir neden olmadıkça yıldan yıla değiştirmemektir. 10) Tam Açıklama Kavramı Önemli bilgiler finansal tablo ile ilgili karar alıcılara eksiksiz ve güvenilir sunulmalıdır. Finansal tablo dipnotları bu kavram gereği yazılır. 11) Önemlilik Kavramı Karar alıcıların kararını etkileyen bilgi (hesap kalemi veya mali bir olay) önemli nitelikte demektir ve okuyucuya mutlaka sunulmalıdır. 12) Özün Önceliği Kavramı İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında hukuki biçimlerinden çok özlerinin (esasının) dikkate alınmasını öngören kavramdır. 1.7.2. Bazı Önemli Muhasebe Terimleri 1. Tahakkuk Esası – Nakit Esası Gelir ve giderler, tahsil edildikleri veya ödendikleri döneme bakılmaksızın, gerçekleştikleri (tahakkuk ettikleri) dönemin gelir veya gideri olarak kaydedilir. Nakit esaslı muhasebede ise, nakden ödeme veya tahsil söz konusu olduğu zaman kayıtlara işlenir. 2. Sermaye – Özsermaye (Özvarlık) Bir işletmenin kuruluşunda, ortakların işletmeye koyduğu değerlere sermaye denir. Özsermaye ise işletme faaliyete geçtikten sonra kendi yarattığı değerlerin (kar veya zarar) sermayeye eklenmesiyle bulunur. Sermaye kolay kolay değişmez, özsermaye değişir. Özsermaye = Sermaye + Kar - Zarar 3. Gelir – Gider Özsermayeyi artıran unsurlar gelir, azaltan unsurlar ise giderdir. En önemli gelir kalemi satış hasılatıdır. En önemli gider kalemi ise satışların maliyetidir. Gider bir varlığa dönüşürse maliyet olur, dönüşmezse zarar olur. 7 İKİNCİ BÖLÜM MUHASEBE TEMEL EŞİTLİĞİ (BİLANÇO EŞİTLİĞİ), BİLANÇO ve GELİR TABLOSU 2.1. Muhasebe Temel Eşitliği Aktif(ler) = Pasif(ler) Varlıklar = Kaynaklar Varlıklar = Özsermaye + Borçlar Varlıklar ekonomik yapıyı, kaynaklar ise mali yapıyı gösterir. Varlığın kaynağı iki adettir. Bunlar; 1. Ortakların koyduğu değer 2. Borç Muhasebe temel denklemi bir işletmenin herhangi bir andaki kesitidir. Bu denkleme etkileri bakımından işlemler ikiye ayrılır: Sonuç meydana getirmeyen işlemler Sonuç meydana getiren işlemler Şayet bir ticari işlem, özsermayeyi (özvarlığı) etkiliyorsa sonuç meydana getiren işlemdir. Örnek: 1) CAN İşletmesi 100.000 TL nakdi sermaye ile işe başlamıştır. Kasa (100.000) = Özsermaye (100.000) + Borçlar (0) 2) Yarısı peşin yarısı borçlanarak (kredili, vadeli olarak) 20.000 TL taşıt alınmıştır. Kasa (90.000) + Taşıtlar (20.000) = Özsermaye (100.000) + Borçlar (10.000) 3) Borçlanarak, 200 TL’ye benzin alınmıştır. [Sonuç Hesabı] (Gider, özsermayeyi değiştirir) Kasa (90.000) + Taşıtlar (20.000) = Özsermaye (99.800) + Borçlar (10.200) 4) 4 adet makine, tanesi 10.000 TL’den peşin satın alınmıştır. İşletme, makine alış-satışı yapmaktadır. Kasa (50.000) + Taşıtlar (20.000) + Ticari Mal (40.000) = Özsermaye (99.800) + Borçlar (10.200) 5) 2 adet ticari mal, tanesi 15.000 TL’den 10.000 TL’si peşin, kalanı vadeli (kredili) satılmıştır. 8 Kasa (60.000) + Taşıtlar (20.000) + Ticari Mal (20.000) + Alıcılar (20.000) = Özsermaye (109.800) + Borçlar (10.200) 6) 100.000 TL banka kredisi kullanarak bir iş yeri satın alınmıştır. Kasa (60.000) + Taşıtlar (20.000) + Ticari Mal (20.000) + Alıcılar (20.000) + Binalar (100.000) = Özsermaye (109.800) + Borçlar (110.200) 7) 1.000 TL faiz ödenmiştir.[Sonuç Hesabı] Kasa (59.000) + Taşıtlar (20.000) + Ticari Mal (20.000) + Alıcılar (20.000) + Binalar (100.000) = Özsermaye (108.800) + Borçlar (110.200) KAR/ZARAR = Dönem Sonu Özsermaye – Dönem Başı Özsermaye = 108.800 – 100.000 = 8.800 TL Kar elde edilmiştir. Aktif (Varlıklar) Kasa Ticari mal Alıcılar Taşıtlar Binalar Aktif Toplamı CAN İŞLETMESİ 31.12.2017 TARİHLİ BİLANÇOSU 59.000 TL Borçlar 20.000 TL Sermaye 20.000 TL Kar 20.000 TL 100.000 TL Pasif (Kaynaklar) 110.200 TL 100.000 TL 8.800 TL 219.000 TL Pasif Toplamı 219.000 TL Finansal Tablolar Temel Tablolar Ek Tablolar • Bilanço • Gelir Tablosu • Nakit Akım Tablosu • Fon Akım Tablosu • Kar Dağıtım Tablosu • Özsermaye Değişim Tablosu Bilanço Finansal Durum Tablosu Gelir Tablosu Performans Tablosu Bu ikisine temel finansal tablolar denir. 2.2. Bilanço Bilanço, bir işletmenin belirli bir andaki mali durumunu gösteren tabloya denir. Benzetmek gerekirse, bilanço bir işletmenin anlık fotoğrafıdır. 9 Bilançonun aktif değerlerinin gösterilmesinde maliyet esası, borçların gösterilmesinde tahakkuk esası kabul edilmektedir. Bu kavramlar ve ilkelerin uygulanması sonucu verilerin doğruluk, güvenilirlik ve karşılaştırma niteliklerine sahip olması gerekir. İki tip bilanço vardır. Bunlar; 1. Hesap Tipi Bilanço 2. Rapor Tipi Bilanço Ülkemizde, MSUGT’ye göre hesap tipi bilanço benimsenmiştir. CAN İŞLETMESİ Pasif 31.12.2017 TARİHLİ (Kaynaklar) BİLANÇOSU I. DÖNEN VARLIKLAR 300.000 III. KISA VADELİ 300.000 YABANCI KAYNAKLAR 1 yıl içerisinde paraya çevrilen 1 yıl içerisinde ödenecek borçlardır. varlıklardır. (Satıcılar, Banka Kredileri, Borç (Kasa, Banka, Alıcılar, Ticari Mallar, Senetleri, Ödenecek Vergi ve Fonlar, Alınan Çekler, Hisse Senedi, Alacak Ödenecek Sosyal Güvenlik Senetleri) Kesintileri) II. DURAN VARLIKLAR 500.000 IV. UZUN VADELİ ---------YABANCI KAYNAKLAR 1 yıl içerisinde paraya çevrilmesi 1 yıldan uzun vadeli borçlardır. düşünülmeyen varlıklardır. (Banka Kredileri, Çıkarılmış (Binalar, Makineler, Demirbaşlar, Tahviller) Taşıtlar) V. ÖZKAYNAKLAR 500.000 (ÖZSERMAYE) Sermaye, Dönem Karı, Dönem Zararı, Geçmiş Yıl Kar veya Zararı Aktif Toplamı ^ [EKONOMİK YAPI] 800.000 Pasif Toplamı ^ [MALİ YAPI] 800.000 VADEYE GÖRE LİKİDİTEYE GÖRE (Paraya Çevrilme kabiliyeti) Aktif (Varlıklar) NOT: Ok işaretlerinin gösterdiği yönlere doğru likidite ve vade azalmaktadır. 2.3. Gelir Tablosu Bir işletmenin, belirli bir dönemine ait faaliyet sonuçlarını gösteren tabloya denir. Gelir tablosu, ilgili döneme ait (3 ay, 6 ay, yıllık olabilir) gelir ve gider kalemlerini ayrıntılı olarak göstererek yöneticilere (karar alıcılara) yardımcı olur. Gelir tablosu, bilanço gibi statik (durağan) değil, dinamik bir tablodur. 10 İki tip gelir tablosu vardır. Bunlar; 1) Hesap Tipi Gelir Tablosu 2) Rapor Tipi Gelir Tablosu Hesap Tipi Gelir Tablosu Giderler Satışların Maliyeti Genel Yönetim Giderleri Pazarlama Satış Dağ. Gid. Finansman Giderleri Giderlerin Toplamı Dönem Karı Toplam CAN İŞLETMESİ 01.01.2017 – 31.12.2017 Dönemi Gelir Tablosu (Kar/Zarar Cetveli) 200.000 Satışlar 70.000 Komisyon Gelirleri 20.000 Faiz Gelirleri 30.000 320.000 Gelirlerin Toplamı 80.000 Dönem Zararı 400.000 Toplam Gelirler 300.000 80.000 20.000 400.000 ----------400.000 Rapor Tipi Gelir Tablosu CAN İŞLETMESİ 01.01.2017 - 31.12.2017 Dönemi Gelir Tablosu (TL) A. Brüt Satışlar ------------------ TL B. Satış İndirimleri (-) (------------------) TL C. Net Satışlar ------------------ TL D. Satışların Maliyeti (-) (------------------) TL Brüt Satış Karı / Zararı ------------------ TL E. Faaliyet Giderleri (-) (------------------) TL Faaliyet Karı / Zararı ------------------ TL F. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar ------------------ TL G. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) (------------------) TL H. Finansman Giderleri (-) (------------------) TL Olağan Kar / Zarar ------------------ TL J. Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar ------------------ TL K. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-) (------------------) TL Dönem Karı / Zararı ------------------ TL L. Dönem Karı Vergi ve Yasal Yükümlülük Karşılığı (-) (------------------) TL Dönem Net Karı / Zararı ------------------ TL Satılan Malın Maliyeti (SMM) = Dönem Başı Stok + Dönem İçi Net Alışlar - Dönem Sonu Stok Dönem İçi Net Alışlar = Dönem İçi Alışlar + Alış Giderleri – Alış İadesi – Alış İskontosu Satılan Malın Maliyeti (SMM) = Dönem Başı Stok + (Dönem İçi Alışlar + Alış Giderleri – Alış İadesi – Alış İskontosu) – Dönem Sonu Stok 11 Örnek: ABC İşletmesi 2017 yılına ait bir takım verileri aşağıdaki gibidir: Brüt Satışlar İdari Personel Maaşları Dönem İçi Alışlar Alış Giderleri Dönem Başı Mal Mevcudu Alıştan İadeler Alış İskontoları Dönem Sonu Mal Mevcudu İdari Büro Elektrik Giderleri İdari Büro Kira Giderleri Satıştan İadeler Satış İskontoları Satış Giderleri Reklam Giderleri Büro Bakım ve Onarım Giderleri Amortisman Giderleri [200 TL Pazarlama Departmanına, 100 TL Yönetim Dep. Ait] Finansman Giderleri Demirbaş Satış Zararı Arazi Satış Karı Faiz Gelirleri 47.250 TL 6.171 TL 31.844 TL 2.800 TL 12.900 TL 400 TL 320 TL 13.560 TL 618 TL 1.708 TL 300 TL 138 TL 792 TL 650 TL 150 TL 300 TL 400 TL 140 TL 700 TL 250 TL İstenen: ABC İşletmesinin Gelir Tablosunu düzenleyiniz. Satılan Malın Maliyeti (SMM) = Dönem Başı Stok + (Dönem İçi Alışlar + Alış Giderleri – Alış İadesi – Alış İskontosu) – Dönem Sonu Stok SMM = 12.900 + 31.844 + 2.800 – 400 – 320 – 13.560 SMM = 33.264 TL 12 ABC İŞLETMESİ 01.01.2017 - 31.12.2017 Dönemi Gelir Tablosu A. Brüt Satışlar B. Satış İndirimleri (-) 1-Satış İadeleri 2-Satış İskontoları 47.250 TL (438) TL 300 TL 138 TL C. Net Satışlar D. Satışların Maliyeti (-) Brüt Satış Karı E. Faaliyet Giderleri (-) 1-Pazar. Sat. Dağ. Gid. 2-Genel Yönetim Gid. 46.812 TL (33.264) TL 13.548 TL (10.389) TL 1.642 TL 8.747 TL Faaliyet Karı F. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 1-Faiz Gelirleri 3.159 TL 250 TL 250 TL G. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) H. Finansman Giderleri (-) Olağan Kar J. Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar 1-Arazi Satış Karı (---) TL (400) TL 3.009 TL 700 TL 700 TL K. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-) 1-Demirbaş Satış Zararı (140) TL 140 TL Dönem Karı L. Dönem Karı Vergi ve Yasal Yükümlülük Karşılığı (-) Dönem Net Karı 3.569 TL (---) TL 3.569 TL 2.4. Bilanço Ve Gelir Tablosu İle İlgili Örnekler Örnek 1-) KAYA Ticaret Şahıs İşletmesi 31.12.2017 tarihinde devren gelen bilanço verileri şöyledir: Kasa 9.000 TL Alacak Senetleri 11.000 TL Alıcılar 6.000 TL Borç Senetleri 18.000 TL Banka Kredileri 7.000 TL İstenen: 01.01.2018 tarihli bilançoyu düzenleyiniz. Aktif Kasa Bankalar Alacak Senetleri Alıcılar Demirbaşlar Ticari Mallar Aktif Toplamı Satıcılar Demirbaşlar Bankalar Ticari Mallar KAYA TİCARET İŞLETMESİ 01.01.2018 TARİHLİ BİLANÇOSU 9.000 TL Satıcılar 5.000 TL Borç Senetleri 11.000 TL Banka Kredileri 6.000 TL Sermaye (Özkaynaklar) 20.000 TL 33.000 TL 84.000 TL Pasif Toplamı 14.000 TL 20.000 TL 5.000 TL 33.000 TL Pasif 14.000 TL 18.000 TL 7.000 TL 45.000 TL 84.000 TL 13 Örnek 2-) BAL Anonim İşletmesi 31.12.2017 tarihli devreden bilanço verileri aşağıdaki gibidir: Kasa 8.000 TL Alacak Senetleri 11.000 TL Alınan Çekler 3.000 TL Dönem Net Karı 16.000 TL Borç Senetleri 9.000 TL Ticari Mallar 15.000 TL Tesis, Makine ve C. 20.000 TL İstenen: 01.01.2018 tarihli bilançoyu düzenleyiniz. Aktif Kasa Alacak Senetleri Bankalar Verilen Çekler Ö.E. (-) Alınan Çekler Alıcılar Ticari Mallar Demirbaşlar Tesis, Makine ve Cih. Birikmiş Amortisman (-) Aktif Toplamı Banka Kredileri Bankalar Birikmiş Amortisman (-) Alıcılar Satıcılar Verilen Çekler Ö.E. (-) Demirbaşlar BAL ANONİM İŞLETMESİ 01.01.2018 TARİHLİ BİLANÇOSU 8.000 TL Banka Kredileri 11.000 TL Satıcılar 7.000 TL Borç Senetleri (4.000) TL Dönem Net Karı 3.000 TL Sermaye 12.000 TL 25.000 TL 10.000 TL 20.000 TL (12.000) TL 80.000 TL Pasif Toplamı 9.000 TL 7.000 TL 12.000 TL 12.000 TL 16.000 TL 4.000 TL 10.000 TL Pasif 9.000 TL 16.000 TL 9.000 TL 16.000 TL 30.000 TL 80.000 TL Örnek 3-) CANDAN Sanayi Anonim Şirketinin 31.12.2017 tarihli gelir tablosu hesapları şöyledir: Yurtiçi Satışlar Reeskont Faiz Giderleri D.Olağandışı Gelir/Kar Yurtdışı Satışlar Genel Yönetim Gider. Komisyon Giderleri Satış İskontoları Reeskont Faiz Gelirleri 192.000 TL 7.000 TL 1.000 TL 28.000 TL 27.000 TL 4.000 TL 12.000 TL 2.000 TL Konusu Kalmayan Karşılıklar Faiz Geliri Paz. Sat. Dağ. Giderleri Karşılık Giderleri Kısa Vadeli Yab. Kaynaklar Satılan Malların Maliyeti Dönem Karı Vergi Karşılığı Çalışmayan Kısım Giderleri 5.000 TL 3.000 TL 21.000 TL 5.000 TL 11.000 TL 128.000 TL 7.500 TL 2.000 TL İstenen: CANDAN Sanayi Anonim İşletmesine ait 01.01.2017 – 31.12.2017 dönemi gelir tablosunu düzenleyiniz. 14 CANDAN ANONİM İŞLETMESİ 01.01.2017 - 31.12.2017 Dönemi Gelir Tablosu A. Brüt Satışlar 220.000 TL 1-Yutiçi Satışlar 2-Yurtdışı Satışlar 192.000 TL 28.000 TL B. Satış İndirimleri (-) 1-Satış İadeleri 2-Satış İskontoları (12.000) TL ----------- TL 12.000 TL C. Net Satışlar D. Satışların Maliyeti (-) 1-Satılan Tic. Mal. Mal. 208.000 TL (128.000) TL 128.000 TL Brüt Satış Karı / Zararı E. Faaliyet Giderleri (-) 1-Pazar. Sat. Dağ. Gid. 2-Genel Yönetim Gid. 80.000 TL (48.000) TL 21.000 TL 27.000 TL Faaliyet Karı / Zararı F. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 1-Faiz Gelirleri 2-K.Kalmayan Karşılıklar 3-Reeskont Faiz Gelirleri 3.000 TL 5.000 TL 2.000 TL G. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) 1-Komisyon Giderleri 2-Karşılık Giderleri 3-Reeskont Faiz Giderleri (11.000) TL 11.000 TL Olağan Kar / Zarar J. Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar 1-Olağandışı Gelir/Kar (16.000) TL 4.000 TL 5.000 TL 7.000 TL H. Finansman Giderleri (-) 1-K. Vadeli Borçlan. Gid. 32.000 TL 10.000 TL 15.000 TL 1.000 TL 1.000 TL K. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-) (2.000) TL 1-Çalışmayan Kısım Giderleri 2.000 TL Dönem Karı / Zararı L. Dönem Karı Vergi ve Yasal Yükümlülük Karşılığı (-) 1-Dönem Karı Vergi Karş. Dönem Net Karı / Zararı 14.000 TL (7.500) TL 7.500 TL 6.500 TL 15 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MUHASEBEDE HESAP 3.1. Hesap Kavramı İşletmeler büyüdükçe işletmede yapılan ticari işlemleri muhasebe temel denklemi veya bilanço ile izlemek mümkün olmamaktadır. Bu durumdan dolayı ticari işlemler, hesaplar yoluyla saptanmaya başlanmıştır. Hesaplar ile bunları kapsayan defterler ve belgeler yardımıyla, bir işletmenin gerçek durumu gösterilir. Muhasebede hesap, ticari işlemlerin saptanmasına ve izlenmesine yarayan çizelgedir. Hesabın iki tarafı bulunur. Sol tarafa borç tarafı, sağ tarafa alacak tarafı denir. Hesap, özelliklerine göre aynı olan değer hareketlerine ilişkin bilgilerin bir başlık altında toplanmasını sağlar. Bir hesabın şekli şöyledir: BORÇ TARİH 20.10.2017 21.10.2017 22.10.2017 BANKALAR HESABI AÇIKLAMA TUTAR TARİH Hesap açılması 1.000 TL 21.10.2017 Alıcı Ali Ak’dan 7.000 TL gelen havale Alıcı X’den gelen 5.000 TL havale Borç Toplamı 13.000 TL Borç Kalanı 10.000 TL AÇIKLAMA Çekilen Alacak Toplamı ALACAK TUTAR 3.000 TL 3.000 TL Bu ayrıntılı hesap tablosunun basitleştirilmiş şekli aşağıda verilmiştir. BORÇ HESAP İSMİ ALACAK Bir hesabın borç tarafına yapılan kayıtlara borç kayıtları, alacak tarafına yapılan kayıtlara da alacak kayıtları adı verilir. Her hesabın bir tarafı artışları, diğer tarafı da azalışları gösterir. Artışlar veya azalışların hesapların hangi tarafına kaydedileceğini, hesapların nitelikleri belirler. Bir hesabın bir tarafına, ilgili ticari işlemin gerektirdiği ilk tutarın yazılmasına hesabın açılması denir. Bir hesabın iki yanının birbirine eşit hale getirilmesine de hesabın kapatılması denir. Bir hesabın iki tarafı arasındaki farka da kalan (bakiye) denir. Kalana da hesabın borç veya alacak tarafında oluşuna göre borç kalanı veya alacak kalanı denir. 16 3.2. Hesap Türleri Hesapları bilanço ve gelir tablosu yardımıyla 3 grupta toplayabiliriz. Bunlar: 1) Bilanço Hesapları 2) Gelir Tablosu Hesapları 3) Dönem Karı veya Zararı Hesabı Gelir Tablosu (Sonuç) Hesapları Bilanço Hesapları 1- Aktif (Varlık) Hesapları Dönem Karı/ Zararı Hesabı 1- Gider Hesapları 2- Pasif (Kaynak) Hesapları •Yabancı Kaynak Hesapları •Özkaynak Hesapları Hesap Türleri Aktif Hesaplar Yabancı Kaynak Hs. Özkaynak Hesapları Gider Hesapları Gelir Hesapları 2- Gelir Hesapları Örnekler Kasa, Bankalar, Alıcılar, Ticari Mallar, Alacak Senetleri Satıcılar, Banka Kredileri, Borç Senetleri, Ortaklara Borçlar Sermaye, Dönem Net Karı Genel Yönetim Gid., Pazarlama Satış Dağ. Gid., Finansman Giderleri Yurtiçi Satışlar, Faiz Gelirleri, Kambiyo Gelirleri 3.2.1. Bilanço Hesapları Aktif hesaplar bilançonun aktif tarafında yer alır. Aktif hesapların bilançonun aktifinde, yani solunda yer alabilmesi için borç kalanı vermesi gerekir. Bu bakımdan aktif hesapların borç tarafına temsil ettikleri değerlere ilişkin artışlar, alacak tarafına da bu değerlere ilişkin azalışlar kaydedilir. Aktif hesapların açılması veya aktif hesaplara ilk kayıt, borç tarafına herhangi bir tutarın kaydedilmesiyle gerçekleşir. Aktif hesapların borç tarafı sıfır iken alacak tarafına kayıt yapılamaz. Aktif hesaplara borç kalanlı hesaplar da denir. Pasif hesaplar bilançonun sağ tarafında yani pasifte yer alır. Bunlara alacak kalanlı hesaplar adı verilir. Bundan dolayı bu hesapların borç tarafı azalışları, alacak tarafı da artışları gösterir. Bu hesaplara ilk kayıt alacak tarafından yapılır. Pasif hesapların alacak tarafı sıfır iken borç tarafına kayıt yapılamaz. 17 3.2.2. Gelir Tablosu Hesapları Gider hesaplarına ilk kayıt borç tarafına yapılır. Gider hesaplarında artışlar, ilgili hesabın borç tarafına kaydedilir. Azalışlar ise (dönem sonunda “Dönem Karı veya Zararı” hesabına aktarılırken) hesabın alacağına kayıt düşülür. Gider hesapları dönem sonunda kapanacağı için kalan vermezler. Gelir hesaplarında ise hesabın açılışı, yani ilk kayıt hesabın alacak tarafına kaydedilir. Gelir hesaplarında artışlar, ilgili gelir hesabının alacak tarafına kaydedilir. Azalışlar ise (dönem sonunda “Dönem Karı veya Zararı” hesabına aktarılırken) hesabın borç tarafına kaydedilir. Gelir hesapları da dönem sonunda kalan vermezler. 3.2.3. Dönem Karı veya Zararı Hesabı BORÇ Dönem Karı veya Zararı Hesabı Giderler Gelirler (-) ALACAK (+) ZARAR KAR Dönem sonunda gider ve gelir hesapları Dönem Karı veya Zararı hesabına aktarılarak kapatılır ki dönem karı veya zararı bulunabilsin. Dolayısıyla bu hesaptaki artışlar hesabın alacak tarafına, azalışlar borca kaydedilir. Şayet bu hesap alacak kalanı veriyorsa kar, borç kalanı veriyorsa zarar edilmiş demektir. Muhasebede kayıt işlemleri iki yanlı (çift taraflı) kayıt yöntemine göre yapılır. Bu yöntemde her ticari işleme ilişkin tutarın, en az bir kez borç ve bir kez de alacak olarak kaydedilmesini gerektirdiğinden, muhasebe kayıtlarında hesapların karşılıklı olarak çalıştıkları görülür. Artış ve azalışlara göre, hesap türlerin işleyiş şekli aşağıda gösterilmiştir. AKTİF BİLANÇO B Varlık Hesapları + A PASİF B - Borç Hesapları B A + Özsermaye Hesapları A - + 18 GİDER GELİR TABLOSU B Gider Hesapları + A GELİR B - B Gelir Hesapları - Dönem Karı veya Zararı Hesabı - A + A + ZARAR KAR Örnek: 1) Merve İşletmesi 100.000 TL nakdi sermaye ile kurulmuştur. B 1 Kasa Hesabı 100.000 A B Sermaye Hesabı A 100.000 1 2) Yarısı peşin, yarısı kredili olarak 30.000 TL değerinde taşıt satın almıştır. B 2 B 1 Taşıtlar Hesabı 30.000 Kasa Hesabı 100.000 A B Satıcılar Hesabı A 15.000 2 Satıcılar Hesabı A 15.000 2 700 3 A 15.000 2 3) 700 TL borçlanılarak taşıtlara kış bakımı yaptırılmıştır. B 3 Genel Yönetim Giderleri Hesabı 700 A B 4) 40.000 TL banka kredisi alınmış ve kredi tutarı bankaya açtırılan hesaba yatırılmıştır. B 4 Bankalar Hesabı 40.000 A B Banka Kredileri Hesabı A 40.000 4 19 5) Banka kredisine 300 TL faiz işlemiştir. B 4 Bankalar Hesabı 40.000 A 300 5 B 5 Finansman Giderleri Hesabı 300 A Hesapların Türlerine Göre İşleyiş Özeti: BORÇ HESAP ALACAK 1- Varlıklardaki Artışlar 1- Varlıklardaki Azalışlar 2- Borçlardaki Azalışlar 2- Borçlardaki Artışlar 3- Özsermayedeki azalışlar 3- Özsermayedeki Artışlar 4- Giderlerdeki Artışlar 4- Giderlerdeki Azalışlar 5- Gelirlerdeki Azalışlar 5- Gelirlerdeki Artışlar 6- Zarar 6- Kar NOT: Gelir – Gider hesapları yıl sonunda kapatılır. Hesapların Karşılıklı Çalışma Esasları 1) 2) 3) 4) 5) 6) Aktif ve pasif hesaplar karşılıklı çalışabilir. Aktif hesaplar kendi aralarında karşılıklı çalışabilir. Pasif hesaplar kendi aralarında karşılıklı çalışabilir. Gider hesapları aktif ve pasif hesaplar ile karşılıklı olarak çalışabilir. Gelir hesapları aktif ve pasif hesaplar ile karşılıklı olarak çalışabilir. Dönem Karı veya Zararı hesabı hem gelir ve gider hesapları ile hem de aktif ve pasif hesapları ile karşılıklı çalışabilir. Ticari İşlemlerin Hesaplar Yardımıyla Defterlere Kaydedilme Sırası Ticari işlemler önce yevmiye defterine, yevmiye maddeleri halinde kaydedilir. Daha sonra düzenli aralıklarla büyük defter hesaplarına aktarılır. İşlemlerin doğrudan büyük defter hesaplarına aktarılmamasının nedeni kontroldür. Bir yevmiye defterinin bir sayfası aşağıdaki gibidir. 20 Madde No 1 2 3 ------------------Kasa Hesabı Taşıtlar Hesabı Açıklama 01.01.2017 Borç Tutarı Alacak Tutarı ------------------300.000 200.000 Sermaye Hesabı (İşletmenin Kuruluşu) ------------------02.12.2017 ------------------Genel Yönetim Giderleri Hesabı Kasa Hesabı (Benzin gideri) ------------------10.12.2017 ------------------Ticari Mallar Hesabı Satıcılar Hesabı (Kredili mal alışı) 500.000 100 100 100.000 100.000 3.3. Hesapların Sınıflandırılması Muhasebede kullanılan hesaplar çeşitli açılardan sınıflandırılır. A. Mali tablolar esasına göre hesaplar ikiye ayrılır; Bilanço Hesapları (Asli Hesaplar) Gelir Tablosu Hesapları (Geçici Hesaplar) B. Hesaplara birden fazla fonksiyon yüklememek için hesaplar ikiye ayrılır; Ana Hesaplar Yardımcı (Alt, Detay, Muavin, Tali) Hesaplar C. Diğer bir sınıflandırmaya göre; Düzenleyici Hesaplar Nazım Hesaplar Düzenleyici hesaplar: Bir işletmenin aktif ve pasif değerlerinin gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlayan hesaplardır. Bu hesaplar da kendi içinde ikiye ayrılır; Aktif Düzenleyici Hesaplar Pasif Düzenleyici Hesaplar Aktif 102 Bankalar 103 Verilen Çekler ve Ö.E. (-) BİLANÇO xxx 321 Borç Senetleri (xxx) 322 Borç Senetleri Reeskontu (-) Pasif xxx (xxx) 128 Şüpheli Ticari Alacaklar 129 Şüpheli Ticari Al. Karşılığı(-) xxx (xxx) xxx (xxx) (xxx) 157 Diğer Stoklar 158 Stok Değer Düşüklüğü Karş.(-) xxx (xxx) 252 Binalar 254 Taşıtlar 257 Birikmiş Amortisman (-) xxx xxx (xxx) 500 Sermaye 501 Ödenmemiş Sermaye (-) 591 Dönem Net Zararı (-) 21 Bilançoda hesaplarının sonunda (-) görünen hesaplara değer düzenleyici hesaplar denir. Nazım Hesaplar: İşletmenin varlık ve borçlarını, gelir ve giderlerini doğrudan etkilemeyen ancak izlenmesinde yarar olan işlemler nazım hesaplardır. Nazım hesaplar muhasebecinin akıl defteridir. Not alınması gerekir. Örnek: *İşletmenin aracı radara yakalanmış ve 500 TL para cezası ödenmiştir. ------------------27.11.2017 ------------------770 Genel Yönetim Giderleri Hs 100 Kasa Hesabı (Trafik cezası ödemesi) ------------------/ ------------------950 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 951 Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Alacağı ------------------/ ------------------- 500 500 500 500 *Yıl sonunda bu hesapların işi biter ve ters kayıtla kapatılırlar. ------------------/ ------------------951 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Alacağı 950 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ------------------/ ------------------- 500 500 3.4. Hesap Planı Bir işletmede tutulan bütün hesapların sistemli bir şekilde ve türlü gruplara ayrılmış olarak yürütülmesi için düzenlenen ve aynı olayların daima aynı hesaplara kaydedilmesini sağlayan defterdir. Hesap planı ekonominin tümü için hazırlanabilir. Bu hazırlanan hesap planına ise genel hesap planı veya tekdüzen hesap planı adı verilir. İşletmeler (Mükellefler) İşletme hesabı esasına göre defter tutanlar Bilanço esasına göre defter tutanlar (2. Sınıf Tacirler) • Yevmiye Defteri (Günlük Defter) • Defter-i Kebir (Büyük Defter) • Envanter Defteri tutarlar. • İşletme Defteri tutarlar. (1. Sınıf Tacirler) 22 Tekdüzen Hesap Planını bilanço esasına göre defter tutan işletmeler kullanır. Finans kesimi (bankalar, sigorta şirketleri vb.) ve işletme hesabı esasına göre defter tutan işletmeler TDHP’yi kullanmazlar. Tekdüzen Hesap Planı Sistematiği 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Dönen Varlıklar Duran Varlıklar Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Özkaynaklar Gelir Tablosu Hesapları Maliyet Hesapları – Nazım Hesapları Bilanço Hesapları Gelir Tablosu Hesapları 7/A Seçeneği •Giderler fonksiyon esasına göre muhasebeleştirilir. 7/B Seçeneği •Giderler çeşit esasına göre muhasebeleştirilir. 23 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM DEFTERLER ve BELGELER 4.1. Defterler Ticari işlemlerin defterlere geçirilmesi belirli ilkelere göre yapılır. Kimin ne tür defter tutulacağı işletme hukukunda (TTK ve VUK) belirlenmiştir. Ticari faaliyette bulunan işletmeler üçe ayrılır: 1. Birinci Sınıf Tüccarlar 2. İkinci Sınıf Tüccarlar 3. Esnaflar Ticari işlemler gerçekleştiğinde, ilk olarak belgeleri düzenlenir. Daha sonra bu belgeler sırasıyla yevmiye defteri ve büyük deftere aktarılır. DEFTERLER Resmi Defterler Yardımcı Defterler • Bu defterlerin tutulması zorunludur. • Yevmiye Defteri (Günlük Defter) • Büyük Defter (Defter-i Kebir) • Envanter Defteri • Bu defterin kullanılması işletmenin inisiyatifindedir. • Çek-Senet Defteri • Sabit Kıymet Amortisman Defteri Yevmiye Defteri : Günlük işlemlerin maddeler şeklinde kaydedildiği defterdir. Örneğin; satış işlemi, alış işlemi, tahsil işlemi, ödeme işlemi gibi. Yevmiye defteri muhasebenin kaydetme özelliği ile ilgilidir. Büyük Defter : Aynı tür işlemlerin tek bir hesapta toplulaştırılarak, söz konusu hesabın bakiyesinin rahatlıkla takip edilebilmesi için kullanılan defterdir. Örneğin; mal alışları, satışları ve iadelerini teker teker günlük defterden tespit ederek elimizdeki ticari mal mevcudunu hesaplamak güçtür. Ancak bu işlemlerden sonra ticari mal mevcudundaki azalış ve artışlar 153 Ticari Mallar hesabına kaydedilirse, her an ticari malların bakiyesini takip edebiliriz. Bu defter muhasebenin sınıflandırma özelliği ile ilgilidir. Envanter Defteri : İşletmenin aktif ve pasif kalemlerinin sayım, ölçüm, tartım gibi metotlarla ayrıntılı dökümünün yapıldığı defterlerdir. 1 Aralık 31 Aralık Açılış Envanteri Kapanış Envanteri 24 Resmi Defterlerin Kayıt Düzeni A. Defterler, açılış ve kapanış noter onayına (tasdik) tabidir. 2018 yılında kullanılacak bir defter için açılış noter tasdiki 31 Aralık 2017’ye kadar yapılmalıdır. 2018'de Kullanılacak Yevmiye Defteri Açılış onayı 31.12.2017 tarihine kadar yapılmalıdır. Kapanış onayı 30.06.2019 tarihine kadar yapılmalıdır. Defter dolarsa yeni bir ek defterin notere onaylatılması gerekir. Kapanış tasdikinde eğer defter bitmez de yıl biterse, kalan sayfalar notere onaylatılır ve bu sayfalar diğer dönemde kullanılamaz. Kapanış onayına sonradan müdahale edilemez. Açılış onayı yapılmazsa, defter resmi olarak tutulamaz. Kapanış onayı yapılmazsa hem cezası vardır, hem de sahibi lehine delil teşkil etmez. B. Belgeler 7 gün içinde yevmiye defterine kaydedilir. Elle yazılıyorsa mürekkepli kalem kullanılmalıdır (silinememesi için). Türkçe tutulması zorunludur. C. Defterler ve belgeler VUK hükümlerine göre izleyen yıl başından itibaren 5 yıl, TTK hükümlerine göre 10 yıl süreyle muhafaza edilmelidir. 4.2. Belgeler Belgeler Dış (Resmi) Belgeler İç (Resmi Olmayan) Belgeler •Fatura •Sevk İrsaliyesi •İrsaliyeli Fatura •Perakende Satış Vesikası(Yazar Kasa Fişi) •Gider Pusulası •Mustahsil Makbuzu •Taşıma İrsaliyesi •Ücret Bordrosu •Yolcu Listesi •Günlük Müşteri Listesi •Çek •Senet •Poliçe TTK •Hisse Senedi •Tahvil •Kasa Tahsil Makbuzu •Kasa Ödeme (Tediye) Fişi •Çek/Senet Giriş Bordrosu •Çek/Senet Çıkış Bordrosu •Depo İstek Fişi •Seyahat Harcama Belgesi 25 *Bir şirkette iç belgelerin kullanılması bu şirketin kurumsal bir şirket olduğu gösterir. Soru: Nihai tüketicilerin fatura alması veya almaması ne gibi sonuçlar doğurur? Ekonomiye etkisi ne olur? Yararları ve zararları yönünden tartışınız. Fatura İşletmeler arasındaki mal ve hizmet ticaretinin mutlaka fatura ile belgelendirilmesi gerekir. işletmeler nihai tüketicilere fatura verir. Sevk İrsaliyesi Ticari mallar belgesiz taşınamazlar. Satılmış veya satılmak üzere olan bir malın, satıcının iş yerinden alıcının (kişi veya işletmeye) iş adresine taşınmasında düzenlenmesi gereken belgedir. Taşınması esnasında nakil aracında bulundurulması zorunludur. Sevk irsaliyenin üzerinde malın konusu, birimi ve malın kime ait olduğu belirtilmek zorundadır. İrsaliyeli Fatura Hem fatura hem de irsaliye yerine geçen bir belgedir. Yani ayrı ayrı hem fatura hem de irsaliye belgeleri düzenlemek yerine tek bir belge olan irsaliyeli fatura belgesi düzenlenebilir. Perakende Satış Vesikası Yazar kasa fişidir. Gider Pusulası Vergi vermeyen esnaflara yapılan iş karşılığında alınan vergi için düzenlenir. Müstahsil Makbuzu Küçük çiftçiden alınan vergi için düzenlenir. Taşıma İrsaliyesi Nakliyecilerin kullandıkları irsaliye belgesidir. Ücret Bordrosu İşverenin, her ay ödediği ücretlerin detaylı dökümünün yer aldığı belgedir. Yolcu Listesi Şehirlerarası yolcu taşıyan işletmelerin, her sefer için ayrı düzenlemesi gereken liste belgesidir. Günlük Müşteri Listesi Otel, motel, pansiyon gibi konaklama işletmelerinin, hizmetten yararlanan müşterileri listelediği belgelerdir. 26 Ödeme Araçları (Kıymetli Evraklar-Kambiyo Senetleri) Çek Bono (Senet) Poliçe Çek Senet ve poliçeye göre daha güvenilirdir. Çek defteri alınabilmesi için bankadan mevduat hesabının bulunması gerekir. Çek ve senet gibi ödeme araçlarına iktisatta kaydi para denir. Senet (Bono) İki taraf arasında imzalanan ödeme vaadidir. Borçlu tarafı alacaklı tarafa karşı ödeme veya bir şey yapma yükümlülüğü altına sokar. Poliçe Senetin üç taraflı hali olarak düşünülebilir. Hisse Senedi Sahibine, ortaklık hakkı verir. Getirisi ise kar payıdır (temettü). Ortak olunan A.Ş.’nin kar elde edememesi durumunda ortakların da kar payı alması mümkün değildir. Bu yüzden getiri garantisi yoktur. Tahvil Sahibine alacak hakkı verir. Getirisi faizdir ve bu yüzden getiri garantisi vardır. Tahvillerin %99’u Devlet tahvilidir. Hazine Müsteşarlığı tahvil çıkararak devlet adına borçlanır. 27 BEŞİNCİ BÖLÜM MUHASEBE SÜRECİ Bir işletmenin, 1 Ocak tarihinden 31 Aralık tarihine kadar süren muhasebe işlemleri muhasebe süreci olarak ifade edilir. Muhasebe Süreci 3 Aşamadan Oluşur Dönem Başı İşlemler Dönem İçi İşlemler •Dönem başı bilançosunun (01.01.201x Bilançosu) düzenlenmesi •Yevmiye defterinde açılış kaydı (1 nolu Yevmiye maddesi) •Genel Geçici Mizan'ın •Mali işlemlere ilişkin belgelerin yevmiye defteri ve düzenlenmesi büyük deftere kaydedilmesi •Envanter işlemlerinin günlük defter ve büyük deftere •Mizan düzenlenmesi (Ara kaydedilmesi dönem mizanlarının •Kesin Mizan'ın düzenlenmesi düzenlenmesi) •Kapanış kaydı (yevmiye defterinde) •Dönem sonu bilançosunun ve dönem gelir tablosunun düzenlenmesi Dönem Sonu İşlemler 5.1. Dönem Başı İşlemler Dönem Başı Bilançosu ABC İŞLETMESİ 01.01.2018 TARİHLİ BİLANÇOSU 5.000 TL Satıcılar 10.000 TL Sermaye 20.000 TL 15.000 TL Aktif Kasa Bankalar Alıcılar Binalar Aktif Toplamı Pasif 20.000 TL 30.000 TL 50.000 TL Pasif Toplamı 50.000 TL Açılış Kaydı ------------------Kasa Hesabı Bankalar Hesabı Alıcılar Hesabı Binalar Hesabı 27.11.2017 ------------------5.000 10.000 20.000 15.000 Satıcılar Sermaye (Açılış kaydı) ------------------- 20.000 30.000 / ------------------- 28 5.2. Dönem İçi İşlemler Dönem içinde gerçekleşen işlemlerin önce yevmiye kayıtları, sonra da büyük defter kayıtları yapılır. Daha sonraki örneklerde bu kayıtlar çokça gösterilecektir. Ayrıca dönem içinde aylık mizanlar düzenlenebilir. Mizan Yevmiye defterine yapılan kayıtların büyük defterlere doğru ve eksiksiz taşınıp taşınmadığını matematiksel olarak kontrol etmek amacıyla hazırlanan çizelgelerdir. Dönem içinden hazırlanan mizanlara geçici mizan denir. Mizan ana hesap düzeyinde veya yardımcı hesapları içerecek şekilde hazırlanabilir. Yardımcı hesapları içeren mizanlara detay mizan denir. Mizan her ay hazırlanabilir. Hesabın Adı Kasa Hesabı Satıcılar Hesabı Sermaye Hesabı . . . . Alıcılar Hesabı ABC İŞLETMESİ 30 Kasım 2017 MİZANI (TL) Borç Tutarı Alacak Tutarı Borç Kalanı Alacak Kalanı 180.000 175.000 5.000 --450.000 500.000 --50.000 --800.000 --800.000 . . . . . . . . . . . . . . . . 290.000 290.000 ----- Toplam xxx xxx yyy yyy Yukarıdaki mizana bakıldığında aşağıdaki hesapların borç toplamı, alacak toplamı, borç bakiyesi ve alacak bakiyesinden yararlanılarak hazırlandığı görülür. İşletmenin herhangi bir zamandaki mizanını hazırlamak için o anki açık olan bütün hesaplarından yararlanılır. B Kasa Hesabı . . . . 180.000 5.000 A . . . . 175.000 B Satıcılar Hesabı . . . . 450.000 A . . . . 500.000 50.000 29 B Sermaye Hesabı A B Alıcılar Hesabı . . . . 800.000 800.000 290.000 A . . . . 290.000 5.3. Dönem Sonu İşlemleri Dönem sonu işlemleri, genel geçici mizanla başlar. Daha sonra envanter işlemleri yapılır. Envanter veya envanter çıkartmak; saymak, ölçmek, tartmak ve değerlendirmek suretiyle bilanço günündeki (31.12.2017) mevcutlar, alacaklar ve borçların kesin bir şekilde ayrıntılı olarak hesaplanmasıdır. Mevcutlar, alacaklar ve borçlar işletmeye ait iktisadi kıymetleri ifade eder. Kasa envanteri günlük olarak yapılır. Envanter Dış Envanter İç Envanter Sayım Değerleme Dış envanterde sayılabilecek bütün varlıklar (kasa, stoklar, demirbaşlar, makineler vb.) sayılarak liste oluşturulur ve bunlar değerleme ölçüleriyle (piyasa değeri, itibari (yazılı,nominal) değer, maliyet değeri, tasarruf değeri, emsal değeri vb.) değerlenerek fiili (gerçek) durum saptanır. İç envanterde ise kayıtlar (kaydi durum) fiili duruma uygun hale getirilir. İç envanterde ayrıca sağlıklı bir bilançoya ve gelir tablosuna ulaşılmasın için gereken özellikli işlemler vardır. Bunların başlıcaları: SMM’nin (Satılan Malların Maliyeti) bulunması ve kaydı Duran varlıklara, sabit kıymetlere amortisman ayrılması NOT: Amortisman; yıpranma payı, aşınma payı anlamına gelir. Duran varlıklar için söz konusudur. Dönemsellik kavramı gereği hesaplanır ve kaydedilir. Bir sabit kıymetin ekonomik ömrü boyunca giderleştirilmesi anlamına gelir. Örnek: İşletmeye 01.06.2017 tarihinde nakit bedeli 5.000 TL olan bilgisayar satın alınmıştır. Bilgisayarın ekonomik ömrü 5 yıldır. 𝐸𝑘𝑜𝑛𝑜𝑚𝑖𝑘 Ö𝑚ü𝑟 = 𝐹𝑎𝑦𝑑𝑎𝑙𝚤 Ö𝑚ü𝑟 = 𝑛 𝐴𝑚𝑜𝑟𝑡𝑖𝑠𝑚𝑎𝑛 𝑂𝑟𝑎𝑛𝚤 = 1 1 = = 0,2 𝑛 5 𝐴𝑚𝑜𝑟𝑡𝑖𝑠𝑚𝑎𝑛 𝑇𝑢𝑡𝑎𝑟𝚤 = 𝐴𝑚𝑜𝑟𝑡𝑖𝑠𝑚𝑎𝑛 𝑂𝑟𝑎𝑛𝚤 × 𝑉𝑎𝑟𝑙𝚤ğ𝚤𝑛 𝐷𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 0,2 × 5.000 = 1.000 ------------------- 01.06.2017 ------------------- 30 Demirbaşlar Hesabı Kasa Hesabı (Peşin demirbaş alımı) ------------------- 5.000 5.000 / ------------------- ------------------31.12.2017 Genel Yönetim Giderleri Hesabı Birikmiş Amortisman Hesabı (Amortisman kaydı) ------------------/ ------------------1.000 1.000 ------------------- B Demirbaşlar Hesabı 5.000 A B Birikmiş Amortisman Hesabı 1.000 A B Kasa Hesabı A B Genel Yönetim Giderleri Hesabı 1.000 A 5.000 Aktif . . Demirbaşlar Birikmiş Amortisman(-) . . . Aktif Toplamı 31.12.2018 TARİHLİ BİLANÇO . . . . 5.000 TL . (1.000) TL . 4.000 TL . . . . . --- TL Pasif Toplamı Pasif . . . . . . . --- TL Bankadaki vadeli mevduata lehte faiz tahakkuku (faiz geliri) Bankadaki kredi borcuna aleyhte faiz tahakkuku (finansman gideri) Senetli alacaklara ve borçlara reeskont hesaplanması Şüpheli alacaklara karşılık ayrılması Gelir – gider hesaplarının Dönem Karı veya Zararı hesabına aktarılarak kapatılması Dönem Karı veya Zararı hesabında kar etmişsek Dönem Net Karı hesabı, zarar etmişsek Dönem Net Zararı hesabına aktarılması Envanter işlemleri 31 Aralıkta günlük deftere, oradan büyük deftere aktarılır. Envanterden sonra büyük defter hesaplarından yararlanılarak hazırlanan mizana kesin mizan denir. Kesin mizanın genel geçici mizandan başlıca farkı, gelir ve gider hesaplarının kalan vermemesidir. Kesin mizanın borç kalanı sütunu toplamı dönem sonu bilançosunun aktif toplamını, alacak kalanı sütunu toplamı da dönem sonu bilançosunun pasif toplamını verir. 31 Örnek: Temiz Yürek A.Ş. 10.12.2017 tarihinde faaliyete başlamış olup işlemleri şöyledir: a) 10 Aralık tarihinde 3.000 TL nakit, 3.000 TL banka mevduatı ve 10.000 TL değerinde bina ile işe başlanmıştır. b) 13 Aralık tarihinde binanın bir kısmı kiraya verilmiş, 200 TL kira geliri tahsil edilmiştir. c) 15 Aralık tarihinde yarısı peşin, yarısı kredili olarak 1.000 TL maliyetle demirbaş alınmıştır. d) 20 Aralık tarihinde 200 TL’si peşin, geri kalanı kredili olmak üzere 500 TL tutarında ticari mal alınmıştır. e) 25 Aralık tarihinde 200 TL maliyetli mal yarısı peşin, yarısı kredili olmak üzere 500 TL’ye satılmıştır. Dönem sonu envanter işlemleri şöyledir: a) 31 Aralık tarihinde bankadan gelen hesap özetinden anlaşıldığına göre işletmenin bankadaki mevduatına 200 TL lehte faiz işlemiştir. b) 31 Aralık tarihinde işletme demirbaş için %20 oranında, binalar için %2 oranında amortisman ayırmıştır. İstenen: Muhasebe sürecinin bütün aşamalarını yapınız. Dönem İçi İşlemlerin Yevmiye Kayıtları 1 2 3 4 5 ------------------- 10 Aralık 2017 ------------------Kasa Hesabı Bankalar Hesabı Binalar Hesabı Sermaye Hesabı (İşletmenin kuruluşu) ------------------- 13 Aralık 2017 ------------------Kasa Hesabı D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. (Kira geliri tahsili) ------------------- 15 Aralık 2017 ------------------Demirbaşlar Hesabı Kasa Hesabı Satıcılar Hesabı (Demirbaş alımı) ------------------- 20 Aralık 2017 ------------------Ticari Mallar Hesabı Kasa Hesabı Satıcılar Hesabı (Ticari mal alımı) ------------------- 25 Aralık 2017 ------------------Kasa Hesabı Alıcılar Hesabı Yurtiçi Satışlar Hesabı (Satış işlemi) 3.000 3.000 10.000 16.000 200 200 1.000 500 500 500 200 300 250 250 500 32 Büyük Defter Kayıtları B 1 2 B 5 Kasa Hesabı 3.000 200 A 500 3 200 4 B 3.200 2.500 700 10 Alıcılar Hesabı 250 A B 1 7 250 B 3 200 Bankalar Hesabı 3.000 200 Demirbaşlar Hesabı 1.000 A B 10 Binalar Hesabı 10.000 A B Yurtiçi Satışlar Hesabı 500 Satıcılar Hesabı 10.000 B Sermaye Hesabı 10 A 16.000 1 B 8 Faiz Gelirleri Hesabı 200 A 500 5 500 A 500 3 300 4 B 4 B 6 200 400 Ticari Mallar Hesabı 500 A 500 A 200 7 Genel Yönetim Giderleri Hs. 400 400 A 800 16.000 B 200 3.200 1.000 B 1 D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. A 200 2 Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. 200 200 A 9 B 200 A 9 Birikmiş Amortisman Hesabı A 400 8 400 33 B 9 Dönem Karı veya Zararı Hesabı A 600 900 10 600 300 11 B Dönem Net Karı Hesabı 900 300 A 300 11 300 *31.12.2017 tarihi geldiğinde, dönem sonu envanter (sayım, tartım, ölçüm) işlemlerinden önce genel geçici mizanı düzenlemek gerekir. *Buna göre, yukarıdaki hesapların dönem sonu yevmiye kayıtları yapılmadan önceki hallerine göre mizanın düzenleneceğine dikkat ediniz. Yani henüz gelir ve gider hesapları kapatılmamıştır. Bu yüzden mizanda gider hesaplarının borç, gelir hesaplarının alacak kalanı vermeleri beklenir. TEMİZYÜREK A.Ş. 31.12.2017 TARİHLİ GENEL GEÇİCİ MİZANI (TL) Hesabın Adı Borç Tutarı Alacak Tutarı Borç Kalanı Alacak Kalanı Kasa Hesabı 3.450 700 2.750 --Bankalar Hesabı 3.000 --3.000 --Binalar Hesabı 10.000 --10.000 --Sermaye Hesabı --16.000 --16.000 D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. --200 --200 Demirbaşlar Hesabı 1.000 --1.000 --Satıcılar Hesabı --800 --800 Ticari Mallar Hesabı 500 200 300 --Alıcılar Hesabı 250 --250 --Yurtiçi Satışlar --500 --500 Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. 200 --200 --Toplam 18.400 18.400 17.500 17.500 *Borç Tutarı Toplamı ile Alacak Tutarı Toplamı, Borç Kalanı Toplamı ile Alacak Kalanı Toplamı birbirlerine eşittir. O halde yevmiye defterinden büyük deftere aktarım doğru şekilde yapılmıştır. *Yevmiye maddelerinin borç tarafına kaydedilen tutarları topladığımızda mizandaki borç tutarı toplamına eşit olduğu görülür. Aynı durum alacak tarafı için de geçerlidir. *Genel geçici mizanda henüz hiçbir hesabın kapatılmadığına dikkat ediniz. Dönem Sonu Envanter İşlemlerinin Yevmiye Kayıtları 6 ------------------- 31 Aralık 2017 ------------------Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. Ticari Mallar Hesabı (STMM kaydı) 200 200 34 7 8 9 10 11 ------------------- 31 Aralık 2017 ------------------Bankalar Hesabı Faiz Gelirleri Hesabı (Mevduata lehte tahakkuk) ------------------- 31 Aralık 2017 ------------------Genel Yönetim Giderleri Hs. Birikmiş Amortisman Hesabı (1.000 x %20 + 10.000 x%2 = 400) (Duran varlıklara amortisman ayrılması) ------------------- 31 Aralık 2017 ------------------Dönem Karı veya Zararı Hesabı Genel Yönetim Giderleri Hs. Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. (Gider ve maliyet hesaplarının kapatılması) ------------------- 31 Aralık 2017 ------------------Yurtiçi Satışlar Hesabı D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. Faiz Gelirleri Hesabı Dönem Karı veya Zararı Hs. (Gelir hesaplarının kapatılması) ------------------- 31 Aralık 2017 ------------------Dönem Karı veya Zararı Hesabı Dönem Net Karı Hesabı (Dönem Karı veya Zararı hesabının kapatılması) 200 200 400 400 600 400 200 500 200 200 900 300 300 *Dönem sonu envanter kayıtlarından sonra artık kesin mizan düzenlenebilir. TEMİZYÜREK A.Ş. 31.12.2017 TARİHLİ KESİN MİZANI (TL) Hesabın Adı Borç Tutarı Alacak Tutarı Borç Kalanı Alacak Kalanı Kasa Hesabı 3.450 700 2.750 --Bankalar Hesabı 3.200 --3.200 --Binalar Hesabı 10.000 --10.000 --Sermaye Hesabı --16.000 --16.000 D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. 200 200 ----Demirbaşlar Hesabı 1.000 --1.000 --Satıcılar Hesabı --800 --800 Ticari Mallar Hesabı 500 200 300 --Alıcılar Hesabı 250 --250 --Yurtiçi Satışlar 500 500 ----Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. 200 200 ----Faiz Gelirleri Hesabı 200 200 ----Genel Yönetim Giderleri Hs. 400 400 ----Birikmiş Amortismanlar Hs. --400 --400 Dönem Kar veya Zararı Hs. 900 900 ----Dönem Net Karı --300 --300 Toplam 20.800 20.800 17.500 17.500 35 *Eşitlik yine sağlandığına göre dönem sonunda yapılan kayıtlar ve aktarımlarda da sorun olmadığı anlaşılabilir. *Kesin mizanda gelir tablosu hesapları ve maliyet hesaplarının hepsinin kalansız (bakiyesiz) olduğuna, yani kapatıldığına dikkat ediniz. *Kesin mizan sonrasında bakiye veren bütün hesaplar bilançoda görünecek, bakiyesiz olanların ise bilançoda yer almayacaktır. Örnek: Zengin İşletmesi 1 Ekim tarihinde faaliyete başlamıştır. Mali işlemlere ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir. 1) İşletme 1.000.000 TL nakit, 1.000.000 TL değerinde bina ve 1.000.000 TL tutarında menkul kıymet ile işe başlamıştır. 2) 10 Ekim tarihinde 20.000 TL tutarında depozito ödenmiştir. 3) 12 Ekim tarihinde yarısı peşin, yarısı senetle 500.000 TL tutarında bir taşıt alınmıştır. 4) Aynı tarihte bedeli peşin ödenerek 3.000 TL tutarında benzin alınmıştır. 5) 20 Ekim tarihinde bir bankaya 30.000 TL tutarında bir mevduat hesabı açtırılmıştır. 6) 10 Kasım tarihinde tamamı kredili 400.000 TL tutarında mal alınmıştır. 7) 20 Kasım tarihinde menkul kıymetlerin tamamı 1.200.000 TL’ye banka aracılığıyla satılmıştır. 8) 1 Aralık tarihinde 200.000 TL maliyetli ticari mal, 300.000 TL’ye yarısı peşin, yarısı kredili olarak satılmıştır. 9) 10 Aralık tarihinde 2.000 TL tutarında, bedeli peşin ödenerek reklam harcaması yapılmıştır. 10) 20 Aralık tarihinde bankadan 500.000 TL tutarında kredi alınmıştır. Kredi tutarı kasaya girmiştir. 11) 22 Aralık tarihinde Aralık ayının kirası olarak, 40.000 TL kira geliri peşin tahsil edilmiştir. 12) 31 Aralık tarihinde 5.000 TL tutarında ücret gideri tahakkuk etmiştir. Dönem sonu (31.12) envanter bilgiler aşağıdaki gibi oluşmuştur: 13) Dönemin amortisman giderleri toplamı 120.000 TL olarak hesaplanmıştır. 14) Bankadan gelen yazıdan mevduat hesabına lehte 30.000 TL faiz tahakkuk ettiği anlaşılmıştır. 15) Bankadan gelen yazıdan alınan kredi için aleyhte 20.000 TL faiz tahakkuk ettiği anlaşılmıştır. İstenilenler: Yukarıdaki bilgilerde yararlanarak Zengin İşletmesinin dönem içi ve dönem sonu işlemlerine ilişkin günlük defter ve büyük defter kayıtlarını yapınız. Gerekli mizanları hazırlayarak dönem sonu bilançosu ve özet gelir tablosunu oluşturunuz. 36 Günlük (Yevmiye) Defter Kayıtları 1 2 3 4 5 6 7 8a 8b 9 10 11 12 ------------------1 Ekim ------------------100 Kasa Hesabı 252 Binalar Hesabı 110 Hisse Senetleri Hesabı 500 Sermaye Hesabı ------------------10 Ekim ------------------226 Verilen Depozito ve Teminatlar Hs. 100 Kasa Hesabı ------------------12 Ekim ------------------254 Taşıtlar Hesabı 100 Kasa Hesabı 321 Borç Senetleri Hesabı ------------------12 Ekim ------------------770 Genel Yönetim Giderleri Hs 100 Kasa Hesabı ------------------20 Ekim ------------------102 Bankalar Hesabı 100 Kasa Hesabı ------------------10 Kasım ------------------153 Ticari Mallar Hesabı 320 Satıcılar Hesabı ------------------20 Kasım ------------------102 Bankalar Hesabı 110 Hisse Senetleri Hesabı 645 Menkul Kıymet Satış Karı H ------------------1 Aralık ------------------100 Kasa Hesabı 120 Alıcılar 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı ------------------1 Aralık ------------------621 Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. 153 Ticari Mallar Hesabı ------------------10 Aralık ------------------760 Pazar. Sat. Dağ. Giderleri Hs. 100 Kasa Hesabı ------------------20 Aralık ------------------100 Kasa Hesabı 300 Banka Kredileri Hesabı ------------------22 Aralık ------------------100 Kasa Hesabı 649 D.Olağan Gelir ve Karlar Hs ------------------31 Aralık ------------------770 Genel Yönetim Giderleri Hs. 335 Personele Borçlar Hesabı ------------------/ ------------------- 1.000.000 1.000.000 1.000.000 3.000.000 20.000 20.000 500.000 250.000 250.000 3.000 3.000 30.000 30.000 400.000 400.000 1.200.000 1.000.000 200.000 150.000 150.000 300.000 200.000 200.000 2.000 2.000 500.000 500.000 40.000 40.000 5.000 5.000 37 Büyük Defter Kayıtları B 1 8a 10 11 100 Kasa Hesabı A 1.000.000 120.000 2 150.000 250.000 3 500.000 3.000 4 40.000 30.000 5 2.000 9 1.690.000 1.285.000 B 1 B 2 405.000 B 3.000.000 A B 3 20.000 B 321 Borç Senetleri Hesabı A 250.000 3 102 Bankalar Hesabı 30.000 1.200.000 30.000 1.260.000 254 Taşıtlar Hesabı 500.000 A 500.000 B 4 12 13 250.000 B 5 7 14 500 Sermaye Hesabı A 3.000.000 1 1.000.000 226 Verilen Depozito ve Tem. Hs. 20.000 A 1.000.000 110 Hisse Senetleri Hesabı A 1.000.000 1.000.000 7 1.000.000 --- B 1 252 Binalar Hesabı 1.000.000 770 Genel Yönetim Giderleri Hs. 3.000 5.000 120.000 128.000 A B 6 A 128.000 16 153 Ticari Mallar Hesabı A 400.000 200.000 8b 400.000 200.000 200.000 38 B B 8a 320 Satıcılar Hesabı A 400.000 6 B 400.000 17 120 Alıcılar Hesabı 150.000 A 150.000 B 8b 200.000 B A 520.000 B B 9 200.000 16 300 Banka Kredileri Hesabı A 500.000 10 20.000 15 335 Personele Borçlar Hesabı A 5.000 12 200.000 300.000 2.000 B 17 B 17 B 17 18 642 Faiz Gelirleri Hesabı A 30.000 14 30.000 350.000 220.000 570.000 220.000 A 2.000 16 649 D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. A 40.000 11 40.000 40.000 257 Birikmiş Amortisman Hesabı A 120.000 13 120.000 B 15 30.000 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı A 350.000 570.000 16 300.000 760 Paz. Satış Dağ. Giderleri Hs. 2.000 5.000 B 200.000 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı A 300.000 8a B 17 621 Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. 200.000 645 Menkul Kıymet Satış Karı Hs. A 200.000 7 780 Finansman Giderleri Hesabı 20.000 20.000 B A 20.000 16 590 Dönem Net Karı Hesabı A 220.000 18 220.000 39 Genel Geçici Mizanın Düzenlenmesi ZENGİN İŞLETMESİ 31.12.2017 TARİHLİ GENEL GEÇİCİ MİZANI (TL) Hesabın Adı Borç Tutarı Alacak Tutarı Borç Kalanı Alacak Kalanı Kasa Hesabı 1.690.000 305.000 1.385.000 --Binalar Hesabı 1.000.000 --1.000.000 --Hisse Senetleri Hesabı 1.000.000 1.000.000 ----Sermaye Hesabı --3.000.000 --3.000.000 Verilen Depozito ve Tem. Hs. 20.000 --20.000 --Taşıtlar Hesabı 500.000 --500.000 --Borç Senetleri Hesabı --250.000 --250.000 Genel Yönetim Giderleri Hs. 8.000 --8.000 --Bankalar Hesabı 1.230.000 --1.230.000 --Ticari Mallar Hesabı 400.000 200.000 200.000 --Satıcılar Hesabı --400.000 --400.000 Menkul Kıymet Satış Karı Hs. --200.000 --200.000 Alıcılar Hesabı 150.000 --150.000 --Yurtiçi Satışlar Hesabı --300.000 --300.000 Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. 200.000 --200.000 --Paz. Satış Dağ. Giderleri Hs. 2.000 --2.000 --Banka Kredileri Hesabı --500.000 --500.000 D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. --40.000 --40.000 Personele Borçlar Hesabı --5.000 --5.000 Toplam 6.200.000 6.200.000 4.695.000 4.695.000 Dönem Sonu Envanter İşlemleri (İç Envanter) 13 14 15 16 ------------------31 Aralık ------------------770 Genel Yönetim Giderleri Hs. 257 Birikmiş Amortismanlar Hs. ------------------31 Aralık ------------------102 Bankalar Hesabı 642 Faiz Gelirleri Hesabı ------------------31 Aralık ------------------780 Finansman Giderleri Hesabı 300 Banka Kredileri Hesabı ------------------31 Aralık ------------------690 Dönem Karı veya Zararı Hs. 780 Finansman Giderleri Hs. 770 Genel Yönetim Gider. Hs. 621 Satılan Tic. Mal. Maliy. Hs. 760 Paz. Satış Dağ. Gider. Hs. 120.000 120.000 30.000 30.000 20.000 20.000 350.000 20.000 128.000 200.000 2.000 40 17 18 ------------------31 Aralık ------------------600 Yurtiçi Satışlar Hesabı 645 Menkul Kıymet Satış Karı Hs. 649 D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. 642 Faiz Gelirleri Hesabı 690 Dönem Kar veya Zararı Hs. ------------------31 Aralık ------------------690 Dönem Karı veya Zararı Hs. 590 Dönem Net Karı Hesabı 300.000 200.000 40.000 30.000 570.000 220.000 220.000 Kesin Mizanın Düzenlenmesi ZENGİN İŞLETMESİ 31.12.2017 TARİHLİ KESİN MİZANI (TL) Hesabın Adı Borç Tutarı Alacak Tutarı Borç Kalanı Alacak Kalanı Kasa Hesabı 1.690.000 305.000 1.385.000 --Binalar Hesabı 1.000.000 --1.000.000 --Hisse Senetleri Hesabı 1.000.000 1.000.000 ----Sermaye Hesabı --3.000.000 --3.000.000 Verilen Depozito ve Tem. Hs. 20.000 --20.000 --Taşıtlar Hesabı 500.000 --500.000 --Borç Senetleri Hesabı --250.000 --250.000 Genel Yönetim Giderleri Hs. 128.000 128.000 ----Bankalar Hesabı 1.260.000 --1.260.000 --Ticari Mallar Hesabı 400.000 200.000 200.000 --Satıcılar Hesabı --400.000 --400.000 Menkul Kıymet Satış Karı Hs. 200.000 200.000 ----Alıcılar Hesabı 150.000 --150.000 --Yurtiçi Satışlar Hesabı 300.000 300.000 ----Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. 200.000 200.000 ----Paz. Satış Dağ. Giderleri Hs. 2.000 2.000 ----Banka Kredileri Hesabı --520.000 --520.000 D. Olağan Gelir ve Karlar Hs. 40.000 40.000 ----Personele Borçlar Hesabı --5.000 --5.000 Birikmiş Amortismanlar Hs. --120.000 --120.000 Faiz Gelirleri Hesabı 30.000 30.000 ----Finansman Giderleri Hesabı 20.000 20.000 ----Dönem Karı veya Zararı Hs. 570.000 570.000 ----Dönem Net Karı --220.000 --220.000 Toplam 7.510.000 7.510.000 4.515.000 4.515.000 *Bilançoda görünen hesap tutarlarının kesin mizan kalanlarından elde edildiğine dikkat ediniz. *Bilanço aktif taraf toplamı ile kesin mizan borç kalanı toplamının, pasif taraf toplamının ise kesin mizanın alacak kalanı toplamına eşit olmadığına dikkat ediniz. Bunun nedeni aktif düzenleyici hesap olan Birikmiş Amortismanlar(-) hesabının bilançonun aktif tarafında gösterilmesidir (aktif düzenleyici hesap) 41 Dönem Sonu (Kapanış) Bilançosunun Düzenlenmesi Aktif Kasa Bankalar Alıcılar Veriler Dep. Ve Tem. Ticari Mallar Binalar Taşıtlar Birikmiş Amortismanlar(-) ZENGİN İŞLETMESİ 31.12.2017 TARİHLİ BİLANÇOSU 1.385.000 TL Banka Kredileri 1.260.000 TL Satıcılar 150.000 TL Borç Senetleri 20.000 TL Personele Borçlar 200.000 TL Sermaye 1.000.000 TL Dönem Net Karı 500.000 TL (120.000) TL Aktif Toplamı 4.395.000 TL Pasif Toplamı Pasif 520.000 TL 400.000 TL 250.000 TL 5.000 TL 3.000.000 TL 220.000 TL 4.395.000 TL Gelir Tablosunun Düzenlenmesi ZENGİN İŞLETMESİ 01.01.2017 - 31.12.2017 Dönemi Gelir Tablosu A. Brüt Satışlar 300.000 TL B. Satış İndirimleri (-) (---) TL C. Net Satışlar 300.000 TL D. Satışların Maliyeti (-) (200.000) TL Brüt Satış Karı / Zararı 100.000 TL E. Faaliyet Giderleri (-) (130.000) TL 1-Pazar. Sat. Dağ. Gid. 2-Genel Yönetim Gid. 2.000 TL 128.000 TL Faaliyet Zararı F. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar (30.000) TL 270.000 TL 1-Faiz Gelirleri 30.000 TL 2-Menkul Kıy. Sat. Karı 200.000 TL 3-D.Olağan Gelir ve Karlar 40.000 TL G. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) H. Finansman Giderleri (-) Olağan Kar J. Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar K. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-) Dönem Karı L. Dönem Karı Vergi ve Yasal Yükümlülük Karşılığı (-) Dönem Net Karı (---) TL (20.000) TL 220.000 TL --- TL (---) TL 220.000 TL (---) TL 220.000 TL 42 ALTINCI BÖLÜM TİCARİ MALLAR HESABININ İZLENMESİ 153 Ticari Mallar hesabı stoklar grubunun bir hesabıdır. Stoklarla ilgili tekdüzen hesap planında yer alan hesaplar şunlardır: 150 İlk Madde ve Malzemeler Hesabı 151 Yarı Mamuller Hesabı (Üretim hesabıdır) 152 Mamuller Hesabı 153 Ticari Mallar Hesabı İmalat /Sanayi İşletmelerinde kullanılır Ticaret İşletmelerinde kullanılır 6.1. Stok İzleme Yöntemleri 153 Ticari Mallar hesabının izlenmesinde STMM’nin dönem içinde bilinip bilinmemesine göre iki yöntem vardır. Ticari işletmenin dönem başında bu iki yöntemden birini seçmesi gerekir. Bunlar: 1. Aralıklı (Dönem sonu) Envanter Yöntemi 2. Sürekli (Devamlı) Envanter Yöntemi Aralıklı Envanter Yöntemine Göre Ticari Mallar Hesabının İzlenmesi Bu yöntemi, dönem içinde SMM’yi hesaplaması güç veya imkansız olan ticari işletmeler kullanır. Genellikle çok sayıda küçük tutarlı mal satarlar. Örneğin; marketler, eczacılar, kırtasiyeciler, giyim mağazaları vs. gibi işletmeler kullanır. SMM dönem içinde bilinmez, dönem sonunda (31.12) envanter işlemleri sonucunda hesaplanır. Sürekli Envanter Yöntemine Göre Ticari Mallar Hesabının İzlenmesi Genellikle az sayıda ve kıymetli ticari mal satan işletmeler bu yöntemi kullanır. Örneğin; kuyumcu, galericiler, beyaz eşya satan işletmeler vs. SMM dönem içinde, her işlemden sonra takip edilmelidir. Dönem içindeki peşin satış işlemi, iki ayrı yönteme göre aşağıdaki şekilde kaydedilir: Aralıklı Envanter ------------------------ / ------------------------Kasa 300 Yurtiçi Satışlar 300 ------------------------ / ------------------------- Sürekli Envanter ------------------------ / ------------------------Kasa 3.000 Yurtiçi Satışlar 3.000 ------------------------ / ------------------------STMM 2.000 Ticari Mallar 2.000 ------------------------ / ------------------------- 43 Yukarıdaki örneklerden ilkinde, 300 TL’ye peşin satış yapılmış ve aralıklı envanter yöntemine göre sadece hasılat kaydı yapılmıştır. Satışı yapılan ticari malın, işletmeye maliyeti hesaplanmamış ve dolayısıyla maliyet kaydı yapılmamıştır. Dönem sonunda elde kalan ticari mal miktarına göre dönem genelinde satışı yapılan malların maliyeti hesaplanacak ve STMM tek kayıtla muhasebeleştirilecektir. Sürekli envanterde ise 3.000 TL’lik satış yapılmış ve satışı yapılan ticari malın maliyeti bilinmektedir (2.000 TL). Bu yüzden satış hasılat kaydı yapılırken maliyet kaydı da birlikte yapılmaktadır. Aralıklı envanterde SMM kaydı dönem sonunda, sürekli envanterde ise SMM kaydı dönem içinde yapılır. Bunu belirleyen işletmenin niteliğidir. İki yöntem bir arada kullanılamaz. İşletme birini seçmelidir. 6.1.1. Aralıklı Envanter Yöntemine Ticari Mallar Hesabı ile İlgili Özellikli İşlemler 1) Dönem başı stok : Açılış kaydı veya işletmenin kuruluşu esnasında, hali hazırda İşletmenin elinde bulunan ticari mal mevcudu 153 Ticari Mallar hesabının borcuna kaydedilir. 1 ------------------1 Ocak ------------------100 Kasa Hesabı 102 Bankalar Hesabı . . . 153 Ticari Mallar Hesabı 320 Satıcılar Hesabı 321 Borç Senetleri Hesabı 500 Sermaye Hesabı (Açılış kaydı) ------------------/ ------------------- XXX XXX 100.000 XXX XXX XXX 2) Dönem içi alışlar : Dönem içindeki alınan mal bedelleri, Ticari Mallar hesabının borcuna kaydedilir. 2 ------------------/ ------------------153 Ticari Mallar Hesabı 100 Kasa Hesabı 320 Satıcılar Hesabı (Ticari mal alımı) ------------------/ ------------------- 80.000 40.000 40.000 3) Mal alış gideri : Ticari malın işletmeye getirilmesine kadar katlanılan giderlerdir. Örneğin; nakliye, sigorta vs. Bu giderler malın işletmeye maliyetini artırdığından 153 Ticari Mallar hesabına kaydedilir. 44 3 ------------------/ ------------------153 Ticari Mallar Hesabı 100 Kasa Hesabı (Alış gideri kaydı) ------------------/ ------------------- 5.000 5.000 NOT: Ticari malların maliyetini artıran unsurlar Ticari Mallar hesabının borcuna, malın maliyetini azaltan unsurlar ise hesabın alacağına yazılır. 4) Mal alış iadesi : İşletmenin elindeki malların bir kısmı satıcı işletmeye iade edilir. Bu yüzden Ticari Mallar hesabında bir azalış söz konusudur. Ticari Mallar hesabı alacaklandırılır. Borç tarafına kaydedilecek hesap ise alış sırasında yapılan ödeme şekline bağlıdır. 4 ------------------/ ------------------100 Kasa Hesabı (320 Satıcılar) (321 Borç Senetleri) (127 Diğer Ticari Alacaklar) . . 153 Ticari Mallar Hesabı (Alış iadesi kaydı) ------------------/ ------------------- 200 200 5) Alış İskontosu : İndirim fatura üzerinde yapılıyorsa bunun ayrıca kaydına gerek yoktur. Faturada belirtilmemiş, yani fatura düzenlendikten sonraki bir tarihte yapılan iskontoların ise muhasebe kaydı yapılmalıdır. Alış iskontosu, ticari malın işletmeye maliyetini azaltacağından 153 Ticari Mallar hesabı iskonto tutarı kadar alacaklandırılır. Borçlandırılacak hesap ise önceden yapılan ödeme şekline göre değişebilir. 5 ------------------/ ------------------100 Kasa Hesabı (320 Satıcılar) (321 Borç Senetleri) (127 Diğer Ticari Alacaklar) . . 153 Ticari Mallar Hesabı (Alış iskontosu kaydı) ------------------/ ------------------- 3.000 3.000 6) Mal Satışı : Aralıklı envanter yöntemine göre satış işlemlerinde maliyet kaydı yapılmadığı için 153 Ticari Mallar hesabına da herhangi bir kayıt yapılmaz. Sadece hasılat kaydı yapılır. Hasılat kaydının alacak tarafına Satış hesapları (600 Yurtiçi Satışlar 45 veya 601 Yurtdışı Satışlar) kaydedilir. Borç tarafına ise ödeme şekline göre uygun hesaplar kaydedilir. 6 ------------------/ ------------------100 Kasa Hesabı (120 Alıcılar) (121 Alacak Senetleri) (108 Diğer Hazır Değerler) . . 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı (Satış kaydı) ------------------/ ------------------- 1.000 1.000 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı : Kredili satış hesabıdır. 7) Satış İadesi : İşletmenin sattığı malların alıcı tarafından geri iadesi durumudur. Borç tarafına 610 Satıştan İadeler hesabı, alacak tarafına ise alıcının önceki ödemesine uygun hesap kaydedilir. Aşağıdaki kayıtta İşletmenin önceden yaptığı kredili satıştan 500 TL’lik kısmının iadesi söz konusudur. 7 ------------------/ ------------------610 Satıştan İadeler Hesabı 153 Alıcılar Hesabı (100 Kasa Hesabı) (327 Diğer Ticari Borçlar Hs.) . . (Satış iadesi kaydı) ------------------/ ------------------- 500 500 8) Satış İskontosu : Fatura üzerinden indirim yapılmışsa bu iskontonun ayrıca kaydedilmesine gerek yoktur. Ancak daha sonra müşterinin talebi üzerine (miktar, peşinat gibi nedenlerle) müşteriye uygulanan ıskontodur. Borç tarafına 611 Satış İskontoları hesabı, alacak tarafına ise alıcının önceki ödemesine uygun hesap kaydedilir. Aşağıdaki kayıtta İşletmenin önceden yaptığı kredili satıştan müşteriye 700 TL’lik İskonto uygulanmıştır. 8 ------------------/ ------------------611 Satış İskontoları Hesabı 120 Alıcılar Hesabı (100 Kasa Hesabı) (327 Diğer Ticari Borçlar Hs.) . . (Satış iskontosu kaydı) ------------------/ ------------------- 700 700 46 Dönem için kullanılan ticari mallara ilişkin hesapların işleyişini özetlemek gerekirse; 153 B Ticari Mallar Hesabı Dönem başı stok Alış İadeleri Mal alışı Alış İskontoları Alış giderleri A B 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı XXX B 611 Satış İskontoları Hesabı XXX B 610 Satıştan İadeler Hesabı XXX A B 621 Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs. XXX A A A 9) Dönem sonu SMM’nin kaydı : Dönem sonunda elde kalan ticari malların değeri envanter işlemleriyle hesaplanır. Elde edilen bu değer tutarı 153 Ticari Mallar hesabının borç kalanından çıkartılarak dönem içinde satılan ticari malların maliyeti (STMM) hesaplanmış olur. Daha sonra bu hesaplanan tutar yardımıyla STMM kaydı yapılır. Bu kayıtın borç tarafında 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti, alacak tarafında ise 153 Ticari Mallar hesabı yer alır. Böylelikle 153 Ticari Mallar hesabının kaydi durumu fiili duruma eşitlenmiş olur. Aynı şekilde dönem karını hesaplamak üzere 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabı da elde edilmiş olur. BORÇ T. MALLAR BORÇ KALANI 153 Ticari Mallar Hesabı . . . . . . 100.000 10.000 90.000 STMM (50.000 TL) DÖNEM SONU STOK 40.000 ALACAK 47 9 ------------------31 Aralık ------------------621 Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs 153 Ticari Mallar Hesabı (SMM’nin dönem sonundaki kaydı) ------------------/ ------------------- 50.000 50.000 Dönem sonunda nihai kar veya zararı hesaplamak üzere ; 601 Yurtiçi Satışlar 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti 610 Satıştan İadeler 611 Satış İskontoları hesapları ve bunların dışında dönem içinde kullanılmış olan diğer gelir ve gider hesapları 690 Dönem Karı veya Zararı hesabına aktarılarak, bütün bu gelir ve gider hesapları kapatılır. Bunun için; gelir hesaplarına borç kaydı 690 Dönem Karı veya Zararı hesabına alacak kaydı yapılır. Diğer bir kayıt olarak; gider hesaplarına alacak kaydı, 690 Dönem Karı veya Zararı hesabına borç kaydı yapılır. ------------------31 Aralık ------------------690 Dönem Karı veya Zararı Hs. 610 Satıştan İadeler Hesabı 611 Satış İskontoları Hesabı 621 Satılan Tic. Mal. Maliyeti H. . . (Gider hesaplarının 690 Dönem Karı veya Zararı hesabına aktarılması) ------------------/ ------------------- ------------------31 Aralık ------------------600 Yurtiçi Satışlar Hesabı . . 690 Dönem Karı veya Zararı Hs. (Gelir hesaplarının 690 Dönem Karı veya Zararı hesabına aktarılması) ------------------/ ------------------- XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX XXX NOT: Alışla ilgili yapılan giderlerin, malın maliyetine dahil edilerek 153 Ticari Mallar hesabına kaydedildiği daha önce belirtilmişti. Satışla ilgili yapılan giderler ise 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabına kaydedilir. Aşağıda peşin ödenmiş bir satış giderinin kaydı gösterilmiştir. 48 ------------------/ ------------------760 Paz. Satış Dağ. Giderleri Hs. 100 Kasa Hesabı (Satış giderinin kaydı) ------------------/ ------------------- XXX XXX Örnek: Yılmaz Kırtasiye İşletmesinin 2015 yılına ait işlemleri şöyledir: 1. 10 Aralık tarihinde işletme, 20.000 TL ticari mal ve 30.000 TL değerinde nakit ile faaliyete başlamıştır. 2. 10 Aralık tarihinde yarısı peşin, yarısı kredili (vadeli) olarak 30.000 TL’lik mal alınmıştır. 3. 10 Aralık tarihinde alınan mallın nakli için 500 TL alış gideri peşin ödenmiştir. 4. 13 Aralık tarihinde alınan malın 5.000 TL’lik kısmı iade edilmiştir. 5. 15 Aralık tarihinde 18.000 TL tutarında yarısı peşin, yarısı kredili satış yapılmıştır. 6. 15 Aralık tarihinde bedeli peşin ödenerek 400 TL satış gideri kullanılmıştır. 7. 20 Aralık tarihinde 3.000 TL tutarında satış iadesi yapılmıştır. 8. 25 Aralık tarihinde çek karşılığı 7.000 TL tutarında satış yapılmıştır. 9. 30 Aralık tarihinde satıcının işletmeye 1.500 TL alış iskontosu yaptığı öğrenilmiştir. 10. 31 Aralık tarihinde alıcının isteiği üzerine 1.000 TL satış iskontosu yapılmıştır. İstenenler: a) Yukarıdaki işlemlere ilişkin günlük defter ve büyük defter kayıtlarını yapınız. b) İşletmenin dönem sonunda elde ettiği Brüt Satış Karı veya Zararı ne kadardır? NOT1 : Kar veya Zarar günlük ve büyük defter kayıtları sonunda bulunacaktır. NOT2 : Dönem sonunda depoda 2.000 TL değerinde ticari mal bulunmaktadır. a) Günlük Defter Kayıtları a-1) Dönem İçi İşlemler 1 2 3 4 ------------------10 Aralık ------------------100 Kasa Hesabı 153 Ticari Mallar Hesabı 500 Sermaye Hesabı (İşletmenin kurulması) ------------------10 Aralık ------------------153 Ticari Mallar Hesabı 100 Kasa Hesabı 320 Satıcılar Hesabı (Mal alışı) ------------------10 Aralık ------------------153 Ticari Mallar Hesabı 100 Kasa Hesabı (Alış giderinin ödenmesi) ------------------13 Aralık ------------------320 Satıcılar Hesabı 153 Ticari Mallar Hesabı (Alış İadesi) 30.000 20.000 50.000 30.000 15.000 15.000 500 500 5.000 5.000 49 5 6 7 8 9 10 ------------------100 Kasa Hesabı 120 Alıcılar 15 Aralık ------------------- 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı (Satış yapılması) ------------------15 Aralık ------------------760 Paz. Satış Dağ. Giderleri Hs. 100 Kasa Hesabı (Satış giderine katlanılması) ------------------20 Aralık ------------------610 Satıştan İadeler Hesabı 120 Alıcılar Hesabı (Satış iadesi yapılması) ------------------25 Aralık ------------------101 Alınan Çekler Hesabı 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı (Satış yapılması) ------------------30 Aralık ------------------320 Satıcılar Hesabı 153 Ticari Mallar Hesabı (Alış İskontosu) ------------------31 Aralık ------------------611 Satış İskontoları Hesabı 120 Alıcılar Hesabı (Satış iskontosu yapılması) 9.000 9.000 400 400 3.000 3.000 7.000 7.000 1.500 1.500 1.000 1.000 a-2) Kar veya Zararın Bulunması 11 12 13 14 ------------------31 Aralık ------------------621 Satılan Tic. Mal. Maliyeti Hs 153 Ticari Mallar Hesabı (STMM’nin kaydının yapılması) ------------------31 Aralık ------------------600 Yurtiçi Satışlar Hesabı 690 Dönem Karı veya Zararı Hs. (Gelir hesaplarının kapatılması) ------------------31 Aralık ------------------690 Dönem Karı veya Zararı Hs. 610 Satıştan İadeler Hesabı 611 Satış İskontoları Hesabı 621 Satılan Tic. Mal. Maliyeti H. 760 Paz. Satış Dağ. Giderleri Hs. (Gider ve maliyet hesaplarının kapatılması) ------------------31 Aralık ------------------591 Dönem Net Zararı Hesabı 690 Dönem Net Karı /Zararı Hs. (Dönem Karı veya Zararı hesabının kapatılması) 42.000 42.000 25.000 25.000 46.400 3.000 1.000 42.000 400 21.400 21.400 50 b) Büyük Defter Kayıtları B 1 5 100 Kasa 30.000 9.000 39.000 23.100 B 500 Sermaye A 15.000 2 500 3 400 6 B 1 2 3 15.900 50.500 44.000 2.000 A 50.000 1 B 4 9 50.000 B 5 120 Alıcılar 9.000 9.000 5.000 B 6 B 8 6.500 B 600 Yurtiçi Satışlar 4.000 12 25.000 A B 7 400 13 101 Alınan Çekler 7.000 A B 10 611 Satış İskontolar 1.000 1.000 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti 42.000 42.000 610 Satıştan İadeler 3.000 3.000 7.000 B 11 320 Satıcılar 5.000 1.500 A 3.000 7 1.000 10 760 Pazar. Satış Dağıtım Giderleri 400 400 153 Ticari Mallar 20.000 30.000 500 A 42.000 13 B 13 A 5.000 4 1.500 9 6.500 42.000 11 A 15.000 2 15.000 8.500 A 18.000 5 7.000 8 25.000 A 3.000 13 A 1.000 13 690 Dönem Karı veya Zararı A 46.400 25.000 12 21.400 21.400 14 51 B 14 591 Dönem Net Zararı(-) 21.400 A
