İbn Sayyad isimli çocuk, Hz. peygamberin aklından geçeni bilmiş

1
İçindekiler
Kainatın farklı günlerde yaratılmasıyla ilgili hadis sahih midir? ..............................................3
"Yenabiu'l-Mevedde" adlı eserin yazarı Süleyman el-Kunduzi, Şii midir? ..............................4
Müezzinin ezan duasını sesli olarak okuması, cemaatin duaya amin demeleri bidat mıdır? ...5
Mesnevide Mevlana'nın "Velilerin Tanrının çocukları olduğu" ifadesi teslis inancını
benimsediğini göstermektedir. Bu sözün söylenmesi küfür değil midir? ...................................6
Hadiste geçen karnu'ş-şeytan ne demektir? ................................................................................7
Adiyat Suresinin sebeb-i nüzulü ve fazileti hakkında bilgi verir misiniz? .................................8
"Allah için zaman yoktur" ne demektir? ..................................................................................10
İbn Sayyad isimli çocuk, Hz. peygamberin aklından geçeni bilmiş midir? .............................11
Duanızın başında bana salavat getirmedikçe o dua Allah’a ulaşmaz, hadisi sahih midir? ...14
Tasavvuf, Kabala ve Hinduizm’e mi dayanıyor? ......................................................................16
Bakara Suresinin 102. ayetinde; "Allah'ın izni olmadan büyü ile hiç kimseye zarar
verilemeyeceği" bildirilmiştir. Allah, Peygamberimiz'e büyü yapılmasına neden izin
vermiştir? ....................................................................................................................................18
Arş-ı Azam’ın hazinelerinden olan duanın anlamı nedir? .......................................................19
Halka şeklinde zikir çekmenin yasaklandığı rivayette, anlatılmak istenen nedir?..................20
2
Kainatın farklı günlerde yaratılmasıyla ilgili hadis sahih
midir?
Bu hadis rivayeti için, İbn Kesir “garip”tir, (daha doğrusu: “bunda bir garabet var” )
demiştir. (İbn kesir, 7/167-168) Bu söz, ilgili rivayetin sened veya mana bakımından zayıf
olduğu anlamına gelir.
Benzer bir hadisi de hâkim rivayet etmiştir. (bk. Hakim, 2/489)
Önce Hristiyanların bu hadis rivayetine saldırmalarının hiç ilmi bir değeri yoktur. Onlar sadece
bu hadise değil, onlarca hadise ve Kur’an’a saldırıyorlar. Bu sebeple onların itirazları onların
doğruluğunu göstermez.
Nitekim bu hadis rivayetinde de belirtildiği gibi, Hristiyanlar yine kızıyorlar.
Kızmalarının sebebi de belli. Çünkü onlar Yahudileri taklit ederek Allah’ın cumartesi günü
-yorulduğu için- istirahate çekildiğini iddia ediyorlar. Hadisin son kısmında Yahudilerin
bundan ötürü kızdıklarını göstermektedir. Şöyle ki:
Hz. Peygamber: “Cuma gününün son bir saatinde İblise Adem’e secde etmesini emretti ve
sonra onu (Adem’i) cennetten çıkardı” deyince, soru soran Yahudiler: “daha sonra ne oldu?”
diye sordular. Hz. Peygamber(s.a.v): “Daha sonra Allah Arşa yöneldi” deyince, onlar: “eğer
bunun sonunu getirseydin, (Yani “Arşa istiva etti” yerine, “İstirahate çekildi” deseydin)
isabet etmiş olurdun” dediler ve ilave ettiler: “daha sonra Allah istirahate çekildi” dediler.
Hz. Peygamber bunların bu sözüne şiddetle kızdı. Bunun üzerine şu ayet indi: “Biz gökleri,
yeri, ikisinin arasındaki bütün varlıkları altı günde yarattık da Bize en ufak bir
yorgunluk dokunmadı.” (Kaf, 50/38)
İşte bu hadis rivayetinin bu son kısmı -özellikle orada yer alan ayetin ifadesi, Yahudi ve
Hristiyanların “Allah yoruldu da Cumartesi günü istirahate çekildi” şeklindeki iddialarının
bir yalan ve iftira olduğunu bildirmektedir.
İlave bilgi için tıklayınız:
Allah (cc)'ın haftanın günlerinde neler yarattığını açıklar mısınız?
Yerler ve göklerin altı günde yaratılışının hikmeti nedir? Bu altı günden maksat nedir?
3
"Yenabiu'l-Mevedde" adlı eserin yazarı Süleyman elKunduzi, Şii midir?
Şii Şeyh Ağa Burzug Tehrani, Şia kaynaklarını içeren “Ez Zaria” isimli eserinde Yenabiu’lMevedde’nin yazarı olan Süleyman Kunduzi hakkında şöyle der:
‫و ان ل م ي ع لم ت ش ي عه ل ك نه غ نو صى و ال ك تاب ي عد من ك تة ال ش ي عة‬
“Süleyman Kunduzi, Şia kitaplarının yazarı olarak tanınmıyorsa da, o bir ruhani bilgiye sahiptir
ve onun Yenabiu’l-Mevedde isimli eseri, Şia kitaplarından biri olarak kabul edilir.” (1)
Kunduz ve Bedehşan halkının şeyhi olan Seyyid Süleyman Belhi el-Kunduzi, 1220 (1805)
yılında Belh yakınlarında Kunduz şehrine bağlı Hankah kasabası Çal köyünde doğmuştur.
Künyesi, Şeyh Süleyman İbn Şeyh İbrahim Hâce Kelân İbn Şeyh Muhammed Baba Hâce elHüseynî el- Belhî el-Kundûzî'dir. (2)
1853 yılında Belh'ten ayrılan Süleyman Belhî, Necef ve Kerbelâ'da ziyaretlerde bulunurken
İmamiye müctehidleriyle de görüşmüş, bu görüşmeler neticesinde, kafilede yer alan bazı
kişilerle birlikte Şia-İmamiye mezhebini kabul etmiştir. (3)
Belhî ailesinin Konya'da dört yıl ikameti esnasında, Şeyh Seyyid Süleyman ve oğlu Abdülkâdir
Belhî, bazı edebî ve dinî eserleri okumak ve incelemekle meşgul olmuşlardır. (4) Bu yıllarda
Mevlevî çevreleriyle de görüşen Süleyman Belhî, Mehmed Saîd Hemdem Çelebi çelebilik
makamında (1815-1859) iken, 1855-59 yılları arasında Mevlevîliğe intisab etmiş (5); Şems
türbedârı Ahmed Dede tarafından da Seyyid Süleyman Belhî'ye bir hilâfetnâme verilmiştir. (6)
Süleyman Belhî, Sultan Abdülaziz (1861-1876)'in daveti üzerine 1278 (1861) yılında Istanbul'a
geçmiş, iki yıl süreyle devlet misafirhanesinde ağırlanmıştır. Süleyman Belhî bu misafirhanede
uzun süre kalmış, ayrıca arzu ettiği kitapların istinsah edilmesi için hizmetine üç kâtip
verilmiştir. (7)
1284 (1867) yılında hacca gitmek üzere hazırlık yaptığı ve gerekli harçlıkların devlet tarafından
karşılandığı bir sırada, Meclis-i Meşâyih reisi Hâfız Feyzullah Efendi'nin 1867 yılında vefatı
üzerine, Meclis-i Meşayih'in yeni reisi Osman Selahaddin Mevlevî (ölm. 1887) ve
beraberindeki on iki meclis üyesi, kendisini ziyaret ederek Nakşî şeyhi ve Mesnevî-hân
Feyzullah Efendi'den boşalan Eyüp Nişancası'ndaki Şeyh Murad Buhârî Dergâhı meşihatine
atandığını haber vermişlerdir. Bu tayin üzerine dergâha taşınmış ve hayatının sonuna kadar
dergâhta şeyhlik makamında bulunmuştur. İstanbul'da, Sultan Abdülaziz'in saltanatı süresince
on altı yıl yaşayan Süleyman Belhî, sinir hastalığına yakalanarak 6 Şaban 1294 (16 Ağustos
1877) tarihinde Perşembe günü vefat etmiştir. Kabri dergâhın haziresindedir. (8)
Eserlerinde, Ehl-i Beyt'in üstünlüğünün yanında Şia-İmâmiye mezhebinin doğruluğunu da ispat
etmeye çalışır. (9) “Ecma'u'l-fevâ'id”, “Muşriku'l-ekvân”, “Gıbtatu'l-emân” ve “Yenâbî'u'lmevedde” adlarında dört eser yazmıştır. (10)
Arapça yazdığı bu kitaplardan yalnızca Yenâbîu'l-mevedde iki kez basılmıştır. (11) Yazma
halde olan diğer eserlerinin nüshaları bugün bazı kütüphanelerimize intikal etmiştir. (12)
Dipnotlar:
1. bk.ez-Zeria, 25/290.
2. Seyyid Süleyman Belhî, Yenâbîu'l-mevedde, c. I, Matbaa-i Ahter, Istanbul, 1301, s.1
3. Tebrizî, Muhammed Tâhir, Seyyid Süleyman Belhî'nin Hal Tercümesi, yazma, Mevlâna
Müzesi Abdülbâki Gölpınarlı Kitaplığı, nr. 147, s. 1-2; Gölpınarlı, A., Mevlâna'dan Sonra
Mevlevîlik, s.401
4
4. Gölpınarlı, A., Mevlâna Müzesi Yazmalar Kataloğu, c. II, Türk Tarih Kurumu Basımevi,
Ankara, 1971, s. 359
5. Gölpınarlı, A., Mevlâna'dan Sonra Mevlevîlik, s. 401
6. Gölpınarlı, A., Mevlâna'dan Sonra Mevlevîlik, s. 113, 401-404
7. Burhâneddîn Belhî, Defter-i kuyûdât, s.18
8. Şenalp, Mithat Recai, “Eyüpsultan'da Şeyh Murad Külliyesi”, Lâle, yıl:1, sayı:1, Temmuz1982, s.23
9. Gölpınarlı, A., Mevlâna'dan sonra Mevlevîlik, s. 401
10. Abdülbâki Gölpınarlı, son üç eserin adını kaydeder (bk. Gölpınarlı, A., Mevlâna'dan Sonra
Mevlevîlik, s.401). İbnülemin de anılan kitaplardan başka, İ'câzu'l-Kur'ân adıyla beşinci bir
eserini zikreder (İbnülemin, Mahmut Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, Üçüncü baskı, c.I.
Istanbul, 1988, s. 182).
11. Yenâbî'u'l-mevedde, c. I-II, Istanbul 1301, Ahter Matbaası, Istanbul 1302, İraniye
Matbaası.
12. Eserlerin nüshaları: Muşrıku'l-ekvân, Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar 1364,1365
(müstensih: Muhammed Musa, istinsah tarihi: Istanbul 1325); Gıbtatu'l-emân, Yazma Bağışlar
1363 (müstensih: Muhammed Musa, istinsah tarihi: Istanbul 1327, Mevlâna Müzesi A.
Gölpınarlı Kitaplığı 66 (müellif hattıyla yazılmış, müsvedde halinde noksan bir nüshadır).
Ecma'u'l-fevâ'id (İcâzü'l-Kur'ân adıyla kayıtlı), Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar 1367
(müstensih: Muhammed Musa, istinsah tarihi: Üsküdar 1328); bk. Yusuf Öz “Süleyman Belhî
Ailesi ve Son Mevlevî Postnişinleri İle Mektuplaşmaları”, X. Milli Mevlâna Kongresi
Tebliğler, C I-, 2-3 Mayıs-2002-Konya, 149-161.
Müezzinin ezan duasını sesli olarak okuması, cemaatin
duaya amin demeleri bidat mıdır?
İbadet ve zikirlerde aslolan tevkifiliktir. Yani Kitap ve Sünnette nasıl belirtilmişse o şekilde
uygulanır. Ezan duasında sünnet olan, kişinin sesini yükseltmeden kendi kendine dua etmesidir.
Ancak insanların öğrenmesi için camilerde bazen açıktan okunmaktadır. Bu şekilde insanların
öğrenmesi için me’sur duaları açıktan okumakta beis yoktur. Fakat öğrenme gerçekleştikten
sonra açıktan okumaya devam etmek uygun olmaz (Fetavay-ı Hindiyye, V, 318).
5
Mesnevide Mevlana'nın "Velilerin Tanrının çocukları olduğu"
ifadesi teslis inancını benimsediğini göstermektedir. Bu
sözün söylenmesi küfür değil midir?
Bediüzzaman hazretlerinin ifade ettiği gibi, bazen bir söz küfür olur fakat sahibi kâfir olmaz.
Çünkü, onun mümin olduğunu gösteren doksan dokuz vasfı ortada iken, bir vasfının
zahiren/görünürde küfür olması merkeze alınmaz, hüküm ona bina edilmez.(krş. Lemalar, 274).
Hadis-i şefite yer alan “ehl-i kıbleyi tekfir etmeyiniz”(Kenzu’l-Ummal, no:1078)manasındaki
ifadeden de anlaşılıyor ki, bazen bir müminde küfrüne bir emare bulunabilir. Bir davranışı, bir
sözü küfür gibi görünebilir. Ancak ölçü o kişinin ehl-i kıble olup olmamasıdır.
Mevlana gibi, yüzbinlerce kişinin imana gelmesini veya imanını kuvvetlendirmesini temin eden
ve İslam ümmeti tarafından bir veli olarak kabul gören bir zat hakkında hüsn-ü, zan etmek
dinin gereğidir.
Bununla beraber, bu sözün tevile imkanı vardır. Bunu mecaz olarak anlamak mümkündür.
Yani, Allah’ın veli kullarına karşı beslediği şefkat ve merhametini bir babanın veya annenin
evladına olan şefkati ile karşılaştırmış da olabilir. Bu gibi tevillere imkan varken bunu teslis ile
anlamlandırmak hüsn-ü zan prensibine aykırıdır. Bir de bundan tekfir olgusunu çıkarmak Allah korusun- din açısından son derece risklidir.
Nitekim bu anlama gelen hadis rivayetleri de vardır: İbn Ebi’d-Dünya’nın Enes’ten;
Deylemi’nin Ebu Hureyre’den; Hatib’in İbn Abbas’tan rivayet ettiğine göre, peygamberimiz
şöyle buyurmuştur: “Bütün mahluklar Allah’ın ıyalidir. İnsanların Allah katında en sevgilileri
ıyallerine en iyi davranan kimselerdir.” (bk. Kenzu’l-Ummal, hadis no: 16056, 16170,16171).
İşte Mevlananın bu sözünü bu gibi rivayetlerden aldığı ihtimali de vardır. Bu şekilde anlamak
gerekir.
Not: hadiste geçen IYAL: kelimesi, çoluk-çocuk manasına değil, fakir-muhtaç
anlamındadır(bk. Tacu’l-Arus) Bu hadis rivayetleri zayıf olabilir, Fakat manası doğrudur. Yani
bütün yaratıklar Allah’a muhtaçtır. Mevlana'nın velileri Allah'ın "iyal"'i olarak görmesi
ifadesini Allahın çocukları olarak ifade etmek de tercüme hatasıdır.
6
Hadiste geçen karnu'ş-şeytan ne demektir?
Buhari’de geçen hadis rivayeti şöyledir:
Rasulullah (asm), "Allâhumme bârik lenâ fî Şâminâ ve Yemeninâ (Yâ Allah, Şam'ımızda
ve Yemen'imizde bize bereket ihsan et)" buyurdu. Bâzı kimseler: "Ve fî Necdinâ
(Necd'imize de)" diye niyazda bulundular. Rasûlullah tekrar: "Allâhumme bârik lenâ fî
Şâminâ ve Yemeninâ" buyurdu. Onlar yine: "Ve fî Necdinâ" deyince: "Zelzeleler ve fitneler
işte oradadır. Şeytânın karnı (yani hizb ve ümmeti) de orada çıkacaktır" buyurdu. (Buhari,
İstiska, 26)
"Nazartu yemneten veşe'meten" ta'bîri "Sağıma ve soluna baktım" demektir.
Yemen, arkasını Kabe kapısına veren kimsenin sağ tarafına, Şam da sol tarafına düştüğüne
göre, burada Hicaz'ın güney ve kuzeyinde bulunan bütün diyarlar kasdedilmiş olabileceği
gibi, özellikle Yemen ve Şâm adlarıyle anılan iki bölge de kasdolunmuş olabilir. Yemen ile
Şam'ın faziletleriyle ilgili olan diğer hadislerden ikinci ihtimâl daha kuvvetli görünür.
Hicaz ile Yemen'in sahil tarafları Tıhâme'dir. Hicaz'ın doğusundan itibâren Irak'a kadar
uzanan yaylaya da Necd denir.
Karn, bir asırda yaşayan insanların tabakası; içlerinden bir peygamber çıkıp bir müddette
yaşamış olanlar; ilim ehlinden bir tabaka... manâlarına gelir. Nitekim "Hayru'l-kurûni
karni..” hadîsinde "Benim karn'ım"dan Peygamber'in muradı, kendisini görmüş olan sahâbîler
tabakasıdır. Buna göre, "Şeytân'ın karn'ı", şeytânın hizbi, taraftarları ve ümmeti demek
olur.
Peygamberimizin duasında Yemen ile Şam'ın bilhassa zikredilmesi, bu iki iklimin mübarek
olduğuna delâlet eder.
Necd'in, yani doğu halkının duadan mah¬rum bırakılmasındaki hikmet de, hadîs metninde
beyân edilmiştir. Orasının İlâhî gadabın göstergelerinden olan şiddetli zelzeleler yatağı, fitne
ocağı, şeytân hizbi yuvası olduğu Peygamber'ce bilindiği için, kendisi Rahmeten lil-Âlemîn
iken, orası lehine duâ etmeye dili varmamıştır. Çünkü geçmiş olan ilâhî kaderi bilip dururken
ona aykırı olarak duâ etmemek gibi yüce ve ince bir edeb gözetmiştir.
Bu hadîsin Buhârî tarafından yağmur isteme hadislerinin sonunda getiril¬mesindeki hikmet ise
şudur:
Kıtlık ve pahalılık gibi büyük musibetlerde, azabın göstergesi sayılabilecek şiddetli gök
gürültüsü ve şimşek esnasında tövbe, istiğfar ve Hakk'a dönüş sünnet olduğu gibi, zelzele ve
benzeri –tekrarı ve çoğalması kıyametin yaklaşmasına alâmet olup, bazı eski ümmetlere azab
olmuş- dehşetli olaylar meydana geldiğinde Allah'a sığınmanın sünnet olmasıdır.
7
Adiyat Suresinin sebeb-i nüzulü ve fazileti hakkında bilgi
verir misiniz?
İbn Mes'ûd (R.A.), Câbir (R.A.), el-Hasan, İkrime ve Atâ'a göre: Mekke'de; İbn Abbas (R.A.),
Enes (R.A.), Mâlik ve Katade'ye göre: Medine'de inmiştir. (Tefsîr-i Kurtubî: 20/153)
İbn Merduye (veya Merdeveyh)in İbn Abbas (R.A.)dan yaptığı tahrîce göre, İbn Abbas (R.A.)
şöyle demiştir; «ve'l-âdiyat sûresi Mekke'de inmiştir.
Birinci âyetinde savaş yollarında harıl harıl, nefes nefese koşan atlara ve binicilerine yemin
edilerek başlanmış ve bu mânaya delâlet eden «âdiyat» sûreye isim olmuştur.
Allâme Zemahşerî'ye göre: Bu sure, Asr Sûresi'nden sonra inmiştir. (Tefslrü'l-Keşşaf : 4/786)
Sûrenin Kapsadığı Başlıca Konular:
1- Allah yolunda, din, ahlâk, namus ve hak uğrunda düşmana karşı at koşturanlar konu ediliyor.
2- Bunca imkânlara mazhar kılınan ve bir bakıma kâinatın var kılınmasının sebep ve hikmeti
olan insanın Rabbına karşı nankörlükte bulunması, âyetin başındaki yemine cevap olarak
gösteriliyor.
3- İnsanın dünya malına karşı çok hırslı ve hevesli olduğu belirtilerek bu hırs ve hevesin Kitap
ve Peygamber çerçevesine alınmasının lüzumuna işaret ediliyor.
4- Sonra da ölüm olayının arkasından dirilme olayının meydana geleceği ve kalp ile kafalarda
dolaşan niyet ve düşüncelerin ortaya döküleceği günden söz edilerek uyarıcı ve yönlendirici
bilgi veriliyor.
Surenin Meali:
1- Harıl harıl, nefes nefese boyunlarını uzatarak koşan atlara (ve ya hac cihetine yönelen
develere),
2- Koşarken kıvılcım saçanlara,
3- Sabahleyin baskın yapanlara
4- (Geçtikleri yerlerden) toz-duman koparanlara
5- Ve (düşman) topluluğuna dalıp ortalayanlara and olsun ki
6- İnsan cidden Rabbına karşı oldukça nankördür.
7- Kendisi de gerçekten buna şahiddir.
8- Ve o, gerçekten Dünya malına karşı oldukça hevesli ve de cimridir.
9-10- Kabirlerdekinin deşilip çıkarılacağı, göğüslerde olanın derlenip ortaya konulacağı zamanı
acaba bilmiyor mu?!
11- Şüphesiz ki Rabları o gün onlardan (onların her hâlinden) haberlidir.
8
İniş Sebebi:
Hafız Bezzar, İbn Ebî Hatim ve Hâkim'in İbn Abbas (R.A.)dan yaptığı rivayete göre,
Resûlüllah (A.S.) Efendimiz bir kaç atlıyı bir yana göndermiş bulunuyordu. Aradan bir ay
geçmesine rağmen onlardan bir haber gelmedi. Bunun üzerine Âdiyat Sûresi indi.
(Süyûti/Esbabu Nüzûli'l-Kur'ân: 122)
Müfessir Kurtubî'nin tesbitine göre: Resûlüllah (A.S.) Efendimiz, Beni Kinâne Kabilesine bir
süvari müfrezesi gönderdi. Ancak aradan hayli zaman geçmesine rağmen onlardan bir haber
çıkmadı. Müfrezenin başında ise, Ansar'dan Münzir b. Amr bulunuyordu ki, bu zat nakiplerden
biri idi. Münafıklar, gönderilen bu müfrezenin öldürüldüklerini iddia edip etrafa yaymaya ve
kargaşa çıkartmaya başladılar. Bunun üzerine müfrezenin Allah yolunda selâmette olduğunu
belirtir anlamda Âdiyat Sûresi indirildi. (Tefsir-i Kurtubi: 20/155.)
Surenin Faziletine Dair:
Ebû Ubeyd'in Fezâ'il'inde el-Hasan'dan yaptığı rivayete göre, Resûlüllah (A.S.) Efendimiz
şöyle buyurmuştur: «İzâ zülzilet sûresi, Kur'ân'ın yarısına ve ve'l-âdiyat sûresi de (diğer)
yansına denktir.» (Şevkanî/Fethülkadîr: 5/481)
Diğer yandan Muhammed b. Nâsır'ın Atâ b. Ebî Rebah (R.A.) den merfuân yaptığı rivayette,
İbn Abbas'ın (R.A.) şöyle dediği nakledilmiştir: «izâ zülzile sûresi Kur'ân'ın yarısına; ve'lâdiyat sûresi de Kur'ân'ın yarısına, kul huvallah sûresi de Kur'ân'ın üçte birine muâdil
(eşde-ğerde)dir.» (Şevkani, Fethü’l-kadir: 5/481.)
(Bk. Celal Yıldırım, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları: 13/6950-6953.)
9
"Allah için zaman yoktur" ne demektir?
“Allah, zamandan münezzehtir” ifadesinin asıl maksadı şöyledir: Allah’ın varlığı belli bir
mekâna bağlı olmadığı gibi, bir zamana da bağlı değildir. Allah varken ne zaman ne de
mekân vardı. Bu sebeple Allah’a bir cihet(yön) tayin etmek doğru olmadığı gibi, bir zaman
tahsis etmek de mümkün değildir.
Bununla beraber, Allah sermedi (hem ezeli hem ebedi) olduğundan bu ifadeyi sadece onun
ezeliyeti itibariyle değil, ebediyeti itibariyle de değerlendirmek gerekir. Buna göre “Allah,
zamandan münezzehtir” ifadesi, onun ezelde de ebedde de, sonsuza dek bütün zamanların
dışında, üstünde, ötesinde bir varlık olduğunun ilanıdır.
O halde, Allah’ın zaman içerisinde gönderdiği vahiyler, yarattığı varlıkların zamana bağlı
olmaları, onun da zamana bağlı olduğunu göstermez. Zamanın bağlayıcılığı zaman tüneline
girmiş olan varlıklar için söz konusudur.
Nitekim, “Sana hilâlleri sorarlar. De ki: Onlar insanlar için; özellikle hac için vakit
ölçüleridir.” (Bakara, 2/189) mealindeki ayette Ay’ın değişik konaklardan geçerek dolanımını
sürdürmesi, insanlar için belli zaman dilimlerini tayin etmeye yönelik olduğu belirtilmiştir.
Her şey, olmadan önce de Allah’ın sonsuz ilminde vardır. Zaten KADER denilen şey Allah’ın
sonsuz ilminin kuşattığı her şeyin plan-programı demektir.
Göklerin hangi zamanda, yerin hangi zamanda, vahiylerin hangi zamanda söz konusu olacağı
ezeli ilimde mevcuttur. Zamanın kendisi de ne zaman yaratılacağı, değişik varlık kümelerinde
nasıl bir seyir takip edeceği, örneğin dünyanın güneş etrafındaki dolanımından meydana gelen
zamanın miktarı, daha başka galaksilerde meydana gelen zamanın miktarı ne kadar olacağı
hususu da zaman var edilmeden önce de ilahi ilimde bellidir.
İlave bilgi için tıklayınız:
Allah mekandan münezzeh midir? Allah'ın mekandan münezzeh ...
Cenab-ı Hakk'ın mekandan münezzeh olmasını nasıl anlamalıyız?..
10
İbn Sayyad isimli çocuk, Hz. peygamberin aklından geçeni
bilmiş midir?
Abdullah b. Sayyâd (Ö. 63/683) Ashap arasında yaşamakla birlikte dinî hüviyeti hakkında
kuşkular bulunan bir kişidir.
Hz. Peygamber (asm) ile Medine'de karşılaştıkları sırada bulûğ çağma yaklaşmış bulunduğuna
dair rivayetlerden (1) hicret yılı dolaylarında doğduğu anlaşılmaktadır. Kaynaklarda Abdullah
b. Saîd, Safî b. Sayyâd adlarıyla da anılır. Annesinin, yanlarına Resûl-i Ekrem'in geldiğini ona
haber verirken kullandığı Sâf ismi (2) Sâfî'nin kısaltılmış şeklidir.
Medineli bir aileye mensup olduğu ve orada doğduğu bilinmekle birlikte ailenin menşei
konusunda değişik rivayetler vardır. Hadislerde genellikle yahudi bir aileden geldiği
belirtilirken bazı tarih ve tabakat kitaplarındaki kısıtlı bilgilerde ailenin Benî Neccâr
kabilesinden olduğu yolunda iddialar da bulunmaktadır.
Bir rivayete göre aile kendisini Benî Neccâr'dan sayar. Benî Neccâr ise bu mensubiyeti
reddederdi. Onun, bu kabileyle dostluk kurmuş bir yahudi ailesinden geldiği de söylenmektedir.
İbn Sa'd, bu bilgileri aktardıktan sonra Abdullah b. Sayyâd'ın menşeinin meçhul olduğu
yolundaki kanaatini belirtir. (3)
Bazı tarih ve tabakat kitaplarında İbn Sayyâd'ın bir ara İsfahan'a gittiği, oradaki yahudilerin
kendisini defler çalıp kandiller yakarak karşıladıkları, onun sayesinde Araplar'ı mağlûp
edeceklerine inandıkları, fakat daha sonra ne gibi gelişmeler olduğu hususunda bir bilgi
bulunmadığı kaydedilmekteyse de (4) onun Medine'de öldüğü yolundaki bilgi daha güvenilir
görünmektedir. Hatta Câbir b. Abdullah, "İbn Sayyâd'ı Harre olayında (63/683) kaybettik"
demiştir. (5)
Deccâlin İsfahan'da ortaya çıkacağı (6) yetmiş bin İsfahanlı'nın deccâlin peşinden gideceği (7)
yolundaki rivayetler dikkate alınırsa İbn Sayyâd ile İsfahan arasında böyle bir irtibat
kurulmasına onu deccâl olarak gösterme çabasının bir ürünü şeklinde bakılabilir.
Kaynaklarda İbn Sayyâd'la ilgili asıl mesele onun dinî hüviyeti konusunda yoğunlaşmakta, bu
husus bilhassa hadis literatüründe yer alan farklı, hatta yer yer birbirine aykırı rivayetlerden
kaynaklanmaktadır. Bu rivayetlerde göze çarpan en önemli noktalardan biri, İbn Sayyâd'ın daha
oyun oynama çağında iken gaipten haber vermesi, hatta peygamberlik iddiasında
bulunduğunun ileri sürülmesidir.
Abdullah b. Ömer'e isnad edilen bazı rivayetlerden anlaşıldığına göre bu tür söylentilerden
haberdar olan Hz. Peygamber, onun gaipten haber verme iddiasının asılsız olduğunu ortaya
koymak amacıyla Duhân sûresinin 10. âyetini aklında tutarak yahut bir şeye yazdırıp elinde
saklayarak kendisinden bunu bilmesini istemiş, İbn Sayyâd, sadece âyette geçen "duhân"
kelimesinin baş kısmını (duh) bilebilmiştir. (8)
Bunun üzerine Resûlullah, şeytanın kendilerine bir bütünden ancak bir parça ilkâ ettiği
kâhinlerin bundan ileri gidemeyeceklerini ve Allah'ın peygamberlerine vahyettiği gayb
bilgisine ulaşamayacaklarını belirtmiştir. (9) Bundan maksat, "Sen kahinlerin bilebilecekleri
kadarını bilir, daha fazlasını bilemezsin" demektir.
İbn Sayyâd'la ilgili rivayetlerde ortaya çıkan diğer bir önemli husus da Resûlullah'ın, kendisinin
peygamberliğine inanıp inanmadığı sorusuna verdiği cevapta görülmektedir. Bu konuda
birbirinden farklı üç rivayet mevcuttur. Abdullah b. Ömer'e isnad edilen iki rivayetten birinde
İbn Sayyâd'ın bu soruya.
11
"Hayır inanmıyorum; sen benim peygamber olduğuma inanıyor musun?" şeklinde cevap
verdiği; ikincisinde, "Sen ümmîlerin peygamberisin" dedikten sonra yine peygamberlik
iddiasında bulunduğu belirtilmiş (10) Ebû Saîd el-Hudrî'ye isnad edilen üçüncü rivayette ise
"evet" veya "hayır" şeklinde bir cevap vermeyip kendisinin peygamberliğini Resûlullah'ın
tasdik edip etmediğine ilişkin sorusunu sormuştur. (11)
Söz konusu hadislerde, bu cevaplara öfkelenen Hz. Ömer'in onu öldürmek için Resûl-i
Ekrem'den izin istediği, fakat Resûlullah'ın buna izin vermediği de kaydedilmektedir. İbn
Sayyâd'ın peygamberlik iddiasında bulunmasına rağmen Resûlullah'ın onu cezalandırmayı
uygun bulmamasına gerekçe olarak Hattâbî, İbn Sayyâd'ın mensup olduğu yahudilerle yapılan
antlaşmayı gösterirken (12) Kâdî İyâz bunu İbn Sayyâd'ın henüz mükelleflik çağına erişmemiş
olmasına bağlamıştır. (13)
Hadislerde deccâle nisbet edilen özelliklerin İbn Sayyâd'da da bulunduğunu ileri sürerek onun
deccâl olduğunu iddia edenler de olmuştur. (14) Buna dair rivayetlerin birinde Hz. Ömer'in,
Resûl-i Ekrem'in huzurunda İbn Sayyâd'ın deccâl olduğu hususunda yemin ettiği halde
Peygamberin bu iddia karşısında ses çıkarmadığı (15) bunun da iddianın doğruluğunu
kanıtladığı ileri sürülmüştür.
Hatta onun, âhir zamanda zuhur edeceği bildirilen "mesîh deccâl" olduğu yolunda Abdullah b.
Ömer'e isnad edilen bir rivayet bulunmasına rağmen (16) genellikle âlimler mesîh deccâl
olduğu hususunda Hz. Peygamber'e bir vahiy gelmediğini, Resûl-i Ekrem'in Hz. Ömer
tarafından ileri sürüldüğü söylenen deccâl iddiası karşısında sükût etmesinin ise onu onaylama
anlamı taşımadığını kabul etmişlerdir. (17)
Esasen Ebû Saîd el-Hudrî'nin naklettiği bir rivayette, bizzat İbn Sayyâd'ın da kendisine bu
şekilde bir isnadda bulunulmasından üzüntü duyduğu ifade edilmiştir. Ebû Saîd'in anlattığına
göre bir hac veya umre yolculuğu sırasında gruptan ayrılarak onunla tesadüfen baş başa
kaldıklarında Ebû Saîd, İbn Sayyâd hakkında anlatılanlardan dolayı kendisiyle yalnız
kalmaktan ürküntü duymuş, İbn Sayyâd ise Ebû Saîd'e deccâl olduğu yolundaki söylentileri
hatırlatarak deccâlin nitelikleri hakkında Peygamber'in verdiği bilgilerin müslümanlarca
bilindiğini, buna göre deccâlin Mekke ve Medine'ye giremeyeceğini, çocuğunun
olmayacağını, halbuki kendisinin Medineli olup şu anda da Mekke'ye gitmekte olduğunu,
Medine'de bir oğlunun bulunduğunu, bu durumda anlatılanların asılsız olduğunu
söylemiştir. (18)
İbnü'1-Esîr, bu rivayeti ve İbn Sayyâd'ın Medine'de öldüğüne dair bilgiyi, Temîm ed-Dârî
hadisiyle (19) kıyamet alâmetlerine dair bilgileri gerekçe göstererek İbn Sayyâd'ın bilinen anlamda deccâl olmadığını belirttikten sonra onun büyük bir ihtimalle Hz. Peygamber'in
vefatından sonra Müslümanlığı kabul ettiğini, bu sebeple sahâbî sayılmaması gerektiğini ifade
eder. (20)
İbn Hacer'in, İbn Sayyâd'ın deccâl ile ilgisine ve deccâle dair bazı rivayetlere temas ettikten
sonra bu rivayetlerin Ehl-i kitap kaynaklarından alınmış olabileceğini söylemesi (21) ilgi
çekicidir.
Deccâlin varlığı ve bu hususla ilgili rivayetlerin kaynağı, sıhhati, nasıl yorumlanması gerektiği
gibi konulardaki tartışmalar bir yana deccâl kelimesini belli bir kişinin veya varlığın ismi
olarak değil insanların kafasını karıştırarak tereddüt uyandırmayı, onları doğru yoldan
saptırmayı amaçlayan, böylece inkarcılık ve kötülüklerin yaygınlaşmasına hizmet eden her
türlü sapık zihniyeti veya bu zihniyetin temsilcilerini ifade eden bir kavram olarak anlayan
görüşleri dikkate alıp İbn Sayyâd'ın da en azından hayatının ilk dönemlerinde bu anlamda
deccâl karakterli bir kişilik ortaya koyduğu kabul edilebilir.
12
Esasen onun deccâllerden bir deccâl olduğunu söyleyenlerin de (22) bu anlamı kastettikleri
açıktır. Daha çocuk yaşta iken bir yandan akranlarıyla oyun oynayıp öte yandan kehanetler ileri
sürmesi, peygamberlik iddiasında bulunması, deccâli ve ailesini tanıdığını, kaldığı yeri
bildiğini, arşı su üzerinde gördüğünü, iki cini bulunduğunu ve bunlardan birinin kendisini
tasdik ettiğini, diğerinin yalanladığını söylemesi gibi garip sözlerine ve davranışlarına bakarak
onun akıl hastası veya meczup bir kimse olduğunu düşünmek de mümkündür.
Nitekim Resûl-i Ekrem'in onun için "zihin düzeni bozulmuş, kafası karışmış" anlamına gelen
ifadeler kullanması da bu ihtimali desteklemektedir. (23)
İbn Sayyâd hakkındaki rivayetler, daha çok onun çocukluk ve gençlik yıllarıyla ilgili olup ileri
yaşlarında neler yaptığı bilinmemektedir. Yaygın görüşe göre önceki hallerinden sıyrılarak
tövbe etmiş, hacca gitmiş, cihada katılmıştır. (24)
Buna rağmen baştan beri müslümanların İbn Sayyâd'ın dinî ve fikri durumu hakkındaki
kanaatlerinin oldukça bulanık olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim Hattâbî, Selef âlimlerinin onun
son durumuyla ilgili farklı görüşler taşıdığını, tövbe edip samimi bir müslüman olduğunu kabul
edenler yanında Câbir b. Abdullah gibi deccâl olarak öldüğünde ısrar edenlerin de bulunduğunu
kaydeder. (25) Nevevî'nin belirttiği gibi (26) bu bulanıklık ve karışıklık İbn Sayyâd hakkındaki
rivayetlerde de görülmektedir.
İbn Sayyâd'ın oğlu Umâre, hadis literatüründe önemli bir isim olarak yer almış olup Saîd b.
Müseyyeb'in yakın dostlarından biri konumunda gösterilmekte ve hadiste sika kabul
edilmektedir. Babası aleyhindeki rivayetlerin başlıca kaynaklarından biri olan Câbir b.
Abdullah ile Saîd b. Müseyyeb ve Atâ b.Yesâr'dan hadis rivayet etmiş; kendisinden Dahhâk,
Mâlik b. Enes. Muhammed b. Ma'n, Velîd b. Kesîr el-Medenî rivayette bulunmuştur. Mâlik b.
Enes'in onu herkesten üstün tuttuğu ifade edilir. Umâre, II. Mervân b. Muhammed'in hilâfeti
döneminde (744-750) vefat etmiştir. (27)
Dipnotlar:
1. Müsned, II, 149; Buhârî, Edeb, 97
2. Müsned, II, 149; Müslim, Fiten, 95
3. et-Tabakat, el-mütemmim s. 302
4. İbn Hacer, Tehzibü't-Tehzîb, VII, 419; Fethu'l-bârî, XXVIII, 96
5. Ebû Dâvûd, Melâhim, 16
6. İbn Hacer, Fethu'l-bârî, XXVIII, 96
7. Müslim, Fiten, 124
8. Müsned, I, 380; Müslim, Fiten, 86,95
9. Sahihu Müslim bi Şerhi'n-Nevevi, XVIII, 48-49
10. Müslim, Fiten, 85, 95
11. Müslim, Fiten, 87
12. Me'âlimü's-Sünen, IV, 503
13. Sahihu Müslim bi Şerhi'n-Nevevi, XVIII, 48
14. Müsned, II, 149; Buhârî, Edeb, 97; Müslim, Fiten, 85-88
15. Buhârî, İ'tisâm, 23; Müslim, Fiten, 94
16. Ebû Dâvûd, Melâhim, 16
17. Sahihu Müslim bi Şerhi'n-Nevevi, XVIII, 46
18. Müslim, Fiten, 90-91; Tîrmizî, Fiten, 63
19. Müslim, Fiten, 119-121; Ebû Dâvûd, Melâhim, 15
20. Üsdü'l-ğâbe, III. 282-283
21. Fethu'l-bârî, XXVIII, 97
22. İbn Hacer, Fethu'l-bârî, XXVIII, 95; Ali el-Kârî, V, 219
23. Buhârî, Edeb, 97; Müslim, Fiten, 87; Ebû Dâvûd, Melâhim, 16
24. İbn Sa'd, s. 304
25. Me'âlimü's-Sünen, IV, 504
26. Sahihu Müslim bi Şerhi'n-Nevevi, XVIII. 46
27. İbn Sad, s. 302-304; İbn Hacer, Tehzibü't-Tehzîb, VII, 419; bk. TDV İslam
Ansiklopedisi, İbn Sayyad md.; Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınevi:
14/478-482
13
Duanızın başında bana salavat getirmedikçe o dua Allah’a
ulaşmaz, hadisi sahih midir?
Taberanî’nin el-Evsat’ta (h. no: 721) Hz. Ali’den rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber şöyle
buyurdu: “Muhammed’e ve onun ali beytine salavat getirilmedikçe yapılan her
dua mahcuptur/ perdelidir/engellidir(ilahi kabul huzuruna çıkamaz).” Heysemi, bu
hadisin senedinin sahih olduğunu belirtmiştir. (bk. Mecmau’z-Zevaid, h. no.17278)
Benzer bir rivayeti Deylemi de Hz. Ali’den nakletmiştir. (bk. Deylami, h. no: 4754)
Hz. Peygamberin kendisiyle ilgili övgülerini, büyüklüğünü ifade eden sözlerini, başka her
hangi bir insanın sözleri gibi algılamamak gerekir.
Çünkü onun sözleri Allah’ın elçisi olan bir kimsenin sözleridir. Onun sözleri heva ve
hevesinden kaynaklanmaz, Allah’ın emir veya izni dairesinde ilahi vahye dayalıdır. (Necm,
53/3-4)
Mesela, şöyle buyuruyor: “Kıyamet günü bütün peygamberler de benim sancağım altında
toplanır. Fakat /bunları söylerken benden taraf asla bir gurur ve böbürlenme yoktur.”
Demek ki, bunları bir elçi olarak ifade etmek durumundadır.
Salavat konusu da böyledir:
Kur’an’da Allah emrediyor: “Muhakkak ki Allah ve melekleri Peygambere hep salat
(rahmet ve sena) ederler. Ey iman edenler! Siz de ona salat edin ve tam bir içtenlikle
selâm verin.” (Ahzab, 33/56)
Alimler bu ayetteki salavat emrinin özellikle namaz kılarken “teşehhüd”de farz veya
mendub/sünnet olduğu konusunda farklı görüşler belirtmişlerdir.
Alimlerin büyük çoğunluğu bu emrin sünnet olduğunu söylerken, İmam Şafii gibi bazı alimler
bunun farz olduğu kanaatindedir.
İster farz olsun, ister sünnet olsun, her iki durumda da konunun bir ibadet yönü vardır. Salavat
da bir ibadettir. Ümmetinin her hususta yegâne rehberi olan Hz. Peygamber, başka değişik farz
veya sünnet konusunda muallimlik yaptığı ve önemli bir sevap kaynağı olduğu gibi, Allah’ın
rızasını kazandıran önemli bir ibadet şekli olan salavatın şeklini, ehemmiyetini, (sırf kendisiyle
alakalı olduğu için) ihmal etmesi düşünülebilir mi?
Eğer meseleyi -haşa- bencillik olarak değerlendirirsek, bundan daha önemli olan konular ve
ayetler vardır; onları nereye koyacağız? İşte bazı örnekler:
“Kim Resûlullah’a itaat ederse Allah'a itaat etmiş olur.” ( Nisâ, 4/80)
“Ey iman edenler! Allah'a ve Resûlü'ne itaat edin. Kur’ân’ı ve Resûlullah’ın öğütlerini işitip
durduğunuz halde ondan yüz çevirmeyin!” (Enfâl, 8/20)
“Kim Allah'a ve Peygambere itaat ederse işte onlar, Allah'ın kendilerine nimet verdiği
peygamberlerle, sıddıklarla, şehitlerle ve salihlerle birliktedir. İşte bunlar ne güzel arkadaştır!” (
Nisâ, 4/69)
14
“Allah ve Resûlü, herhangi bir meselede hüküm bildirdikten sonra, artık inanmış bir erkek ve
kadının, o işi kendi isteklerine göre seçme hakkı yoktur. Kim Allah'a ve Resûlüne karşı gelirse,
apaçık bir sapıklığa düşmüş olur.” (Ahzab,33/36)
“Hayır, hayır! Senin Rabbin hakkı için, onlar aralarında ihtilâf ettikleri meselelerde seni hakem
kabul edip, sonra da verdiğin hükümden ötürü içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın sana
tam bir teslimiyetle bağlanmadıkça iman etmiş olmazlar.” ( Nisâ, 4/65)
Bu konuyla ilgili bir soru ve cevabı aynen aktarmayı uygun görüyoruz:
Sual: Salavatın bu kadar kesretle hikmeti ve salâtla beraber selâmı zikretmenin sırrı nedir?
Elcevab: Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'a salavat getirmek, tek başıyla bir tarîk-ı
hakikattır. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm nihayet derecede rahmete mazhar olduğu
halde, nihayetsiz salavata ihtiyaç göstermiştir.
Çünkü Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm bütün ümmetin dertleriyle alâkadar ve
saadetleriyle nasîbedardır. Nihayetsiz istikbalde ebed-ül âbâdda nihayetsiz ahvale maruz
ümmetin bütün saadetleriyle alâkadarlığının ihtiyacındandır ki, nihayetsiz salavata ihtiyaç
göstermiştir. Hem Resul-i Ekrem hem abd, hem resul olduğundan ubudiyet cihetiyle salât ister,
risalet cihetiyle selâm ister ki; ubudiyet halktan Hakk'a gider, mahbubiyet ve rahmete mazhar
olur. Bunu
‫( ال‬Salat) ifade eder.
Risalet Hak'tan halka bir elçiliktir ki, selâmet ve teslim ve memuriyetinin kabul ve vazifesinin
icrasına muvaffakıyet ister ki,
(selam) lafzı onu ifade ediyor.” (Nursi, Barla Lahikası, 270)
Allah’ın sonsuz lütuflarına mazhar olmuş biri olarak Hz. Peygamberin yine de insanlardan
salavat getirmelerini istemesi, bir bencillik değil, büyük bir tevazu örneğidir. Çünkü salavat
getirmek, rahmet istemekle dua etmek demektir.
Allah’ın en sevgili kulu, en büyük peygamberi, en son dinin muallimi, alemlere rahmet olarak
gönderilen bir peygamber olarak, insanlardan bu kadar ısrarla kendisi için dua etmelerini
istemesi, tenkit edilmeye değil, hayranlıkla tebrik edilmeye değer bir haslettir.
İşte her konuda olduğu gibi tevazuda da eşsiz bir insan!
Sana kainatın elementleri, cansız varlıkların atomları-molekülleri ve canlıların hücreleri sayınca
salat ve selam olsun, Ey insanlığın iftihar tablosu Peygamber!
15
Tasavvuf, Kabala ve Hinduizm’e mi dayanıyor?
Yahudi-Kabala tarihini ve tasavvuf tarihini ve menşei ile ilgili detaylı bilgi verecek durumda
değiliz.
Biz burada ilkeler bazında bir kaç söz söylemekle yetineceğiz:
a. İslam tasavvufunun kaynağı Kur’an ve sünnettir. Hiç bir zaman Kabala ve diğer felsefi
doktrinler olmadı. Budizm ve benzeri bazı dini veya felsefi mistisizm hareketleriyle benzer
tarafının olması, tasavvufun onlardan kaynaklandığını göstermez.
b. İslam dinin getirdiği bazı güzelliklerin diğer semavi dinlerde de bulunması, İslam dininin
bunları o kaynaklardan alıntıladığını göstermediği gibi, bazı konuları ve bazı değer ölçüleri ile
semavi olmayan bazı din veya felsefi düşüncelerle de örtüşebilir. Bu da bir alıntı olduğu
anlamına gelmez. Çünkü semavi dinlerle olan uygunluğu, vahiy sahibinin aynı Allah
olduğunun göstergesidir. Gayr-ı dini bazı düşünce akımlarıyla uygunluk göstermesi de, bir
alıntılamayı değil, insanlık fıtratının ortak değerlerinin gösterir.
c. İslam literatüründeki bütün hak tarikler/yollar, tarikatlar, meşrepler, meslekler, mezheplerin
hepsinin kaynağı Kur’an’dır. Aksini düşünmek mümkün değildir. Çünkü Kur’an’a iman eden
bir kimsenin onun hilafına bir mesleğe girmesi mümkün değildir.
Bu konuda Bediüzzaman hazretlerinin şu sözleri bize ışık tutmaktadır:
“Cenab-ı Hakk'a vâsıl olacak tarîkler pek çoktur. Bütün hak tarîkler Kur'an’dan alınmıştır.
Fakat tarikatların bazısı, bazısından daha kısa, daha selâmetli, daha umumiyetli oluyor. O
tarîkler içinde, kasır fehmimle Kur'andan istifade ettiğim "Acz ve fakr ve şefkat ve tefekkür"
tarîkıdır.” (Sözler, 476 )
Zaman içerisinde insanların kendi hissiyatları ve beşeri akıllarının karışmış olması bu gerçeği,
yani bu meslek ve meşreplerin asıl kaynağının Kur’an olduğu gerçeğini değiştirmez.
“Bu iki asıl (Kelam ilimi ile Tasavvuf), çendan (her ne kadar) Kur'andan teşaub etmişlerdir
(kaynaklanmış-filizlenmişlerdir). Lâkin fikr-i beşer başka surete ifrağ ettiği için uzunlaşmış ve
müşkilleşmiş, evhamdan masun kalmamışlar.” (Mesnevi-i Nuriye, 252 )
Demek ki tasavvuf ve diğer İslam meslek ve meşreplerinin içinde yer alan bazı beşeri unsurlar,
insan düşüncesinin ürünleri olsa bile, bunların asıl kaynağının Kur’an olmadığını göstermez.
d. Ebced hesabının daha önceki semavi dinlerde de kullanıldığı bilgisi İslam alimleri tarafından
ittifakla kabul edilmiştir. Hatta bazılarına göre, ilk ebced tablosu Hz. Adem’e vahyedilmiştir.
Dolayısıyla Yahudilikte önemli bir tefsir kabul edilen KABALA’da bu hesabın bulunması,
Ebced ilminin yanlışlığını göstermez. Asıl menşei ne olursa olsun, İslam alimleri tarafından
oldukça fazla kullanılan, eskiden beri tefsir kaynaklarının önemli bir kısmında yer alan Ebced
hesabını-daha önce de var olduğu noktasından hareketle çürütmek doğru bir yaklaşım tarzı
değildir.
İslam literatüründe binlerce önemli mesele var ki, alimler tarafından farklı anlaşılmıştır. İtikadi
ve ameli mezheplerin varlığı bunun tartışmasız delilidir. Bu sebeple bazı alimlerin bu Ebced
hesabına karşı çıkmaları, mutlaka onların doğru olduğunu göstermez. Çünkü en az onlar kadar
alim olan karşı tarafın bu konudaki onayları da gözardı edilemez.
16
Müfessirlerin imamı/önderi kabul edilen Taberi ile tarikatın en büyük kahramanı kabul edilen
İmam- Rabbani ve bu asrın her yönden en bedii/en harika bir ilim ve irfana sahip olduğu
kabul edilen Bediüzzaman Said Nursi’nin EBCED hesabına onay vermeleri bunun
doğruluğunun önemli bir göstergesidir.
e. Özellikle bu asırda tasavvufa karşı olanlar, onunla Yahudilik, Hristiyanlık ve daha başka
doğu dünyasının dini ve felsefi düşünce tarzlarına bazı yönden örtüşmelerini bahane ederek
saldırıyorlar ve bizim kanaatimize göre haksızdırlar.
Yukarıdaki açıklamalarımız onların niçin haksız olduklarına da bir delildir.
İlave bilgi için tıklayınız:
EBCED, CİFİR.
Kabala nedir? Kabala hakkında kapsamlı bilgi verir misiniz?
17
Bakara Suresinin 102. ayetinde; "Allah'ın izni olmadan büyü
ile hiç kimseye zarar verilemeyeceği" bildirilmiştir. Allah,
Peygamberimiz'e büyü yapılmasına neden izin vermiştir?
Bakara Suresi, 102. Ayet:
"Onlar, Süleyman'ın hükümranlığı hakkında şeytanların uydurup söylediklerine
uydular. Gerçek şu ki Süleyman kâfir olmadı, fakat şeytanlar kâfir oldular; çünkü
insanlara sihri, Bâbil'de iki meleğe, Hârût'ia Mârufa indirileni öğretiyorlardı. Halbuki bu
iki melek, "Biz ancak imtihan vasıtasıyız; sakın küfre sapma!" demedikçe hiç kimseye
bilgi vermezlerdi. Fakat onlar bu iki melekten, karı ile koca arasını açacak şeyleri
öğreniyorlardı. Oysa Allah'ın izni olmadıkça onunla hiç kimseye zarar veremezlerdi. Yine
de kendilerine fayda sağlayanı değil zarar vereni öğreniyorlardı. Andolsun onlar, bunu
(sihri) satın alan kimsenin âhiretten nasibi olmadığını çok iyi biliyorlardı. Karşılığında
kendilerini sattıkları şey ne kötüdür, bir bilselerdi! "
Ayette sihrin bir fitne, yani ona inanıp inanmayacakları, bu işle meşgul olup olmayacakları
hususunda insanlar için bir imtihan vasıtası olduğu; sihirbazların, Allah'ın izni olmadıkça hiç
kimseye zarar veremeyecekleri bildirilmiştir. Allah insanları bununla imtihan etmek için, onlara
izin vermiştir. Bu şekilde Peygamberimiz'e büyü yapmışlardır. Ancak Allah Peygamberimiz'e
durumu bildirerek, Peygamberimiz'i büyünün kötü tesirinden kurtarmıştır.
Ayette Allah'ın izni olmadan hiç kimseye zarar veremeyeceklerini bildirilmesi, büyünün
Allah'ın kudreti dışında müstakil bir güç kaynağı olmadığını bildirmek içindir. Hayrı da şerri de
yaratan Allah'dır. Hayrı da şerri de insanların önüne koymuş ve imtihana tabi tutmuştur.
Nasıl ki asansör insanın emrine verilmiş, insan hangi kata çıkmak isterse, asansör onu istediği
kata çıkarıyor, aynen bunun gibi imtihan gereği olarak insan şerri isterse Allah şerri yaratıyor
hayrı isterse hayrı yaratıyor.
İlave bilgi için tıklayınız:
Hayır ve şerri , Allah'ın yaratması ne demektir?
“Allah seni insanlardan koruyacaktır” (Maide, 67) ayetine rağmen, Peygamberimiz Hz.
Muhammed’in vefat nedeninin, daha önceki zehirlenme olmasını nasıl açıklarsınız?
18
Arş-ı Azam’ın hazinelerinden olan duanın anlamı nedir?
Bir gün Cebrail Aleyhisselam, Peygamber Efendimiz Aleyhissalatü vesselamın huzuruna
gelmişti. Hazreti Peygamber (asm) onun yüzünde tebessümlü ve de müjdeleyici bir hal
görmüştü. Daha önce onu böyle hiç görmemişti.
Cebrail Aleyhisselam: Ya Muhammed, Allah’ın selamı üzerine olsun, dedi.
Hazreti Peygamber: Ey Cebrail! Allah’ın selamı senin de üzerine olsun, karşılığını verince,
Cebrail: Ya Muhammed! Allah beni sana öyle büyük bir armağan ile gönderdi ki, senden
önce bu armağan kimseye gönderilmedi. Bu sana ikram edildi, dedi.
Efendimiz: Nedir o hediye, ey Cebrail? diye sordu.
Cebrail: Sana gönderilen o hediyeler, Arş-ı Azam’ın hazinelerindendir. Ey Allah’ın
Resulü! Sen de onları oku! dedi.
Dua şudur:
Yâ men azharel cemîle ve seteral kabîh.
Yâ men lem yüâhızu bil cerîrati ve lem yehtiküssitr.
Yâ azîmel afv
Yâ hasenet tecâvüz
Yâ vâsial mağfirah
Ve yâ bâsital yedeyni bir rahme
Yâ müntehâ külli şekvâ
Ve yâ sâhıbe külli necvâ
Yâ kerîmes safhı ve yâ azîmel menni ve yâ mübdien niami kablestihkâkıhâ
Yâ rabbenâ ve yâ seyyidenâ ve yâ mevlânâ ve yâ ğâyete rağbetinâ
Es'elüke Yâ Allah en lâ teşviye halkî bin nâr.
Ey güzeli açığa çıkaran
Ey çirkinin üzerini örten
Ey suç sebebiyle hemen azarlamayan
Ey ayıpların üzerindeki perdeyi yırtmayan
Ey affı büyük olan
Ey günahkârları cezalandırmaktan vazgeçmesi güzel olan
Ey mağfireti geniş olan
Ey rahmeti bol veren
Ey bütün sessiz yalvarışların sahibi
Ey bütün şikâyetler kendisinde son bulan
Ey affı bol olan
Ey iyiliği büyük olan
Ey nimetleri hak etmeden önce mahlukatına ikram ve ihsan eden
Ey Rabbimiz, ey Efendimiz, ey Sahibimiz, ey son arzumuz olan Yüce Yaratıcımız
Ey Allahım, beni cehennem azabından azad etmeni istiyorum.
Not: Bu duadaki cümleler Cevşen’in 22. ve 31. bölümlerinde geçmektedir.
19
Halka şeklinde zikir çekmenin yasaklandığı rivayette,
anlatılmak istenen nedir?
İlgili rivayet şöyledir:
“… Sabah namazından önce Abdullah b. Mes'ûd'un kapısının önünde otururduk. Çıktığında,
onunla beraber mescide giderdik. Neyse (bir gün) Ebû Musa el-Eşarî yanımıza geldi ve;
"Ebû Abdirrahman (yani Abdullah b. Mesûd) şimdiye kadar yanınıza çıktı mı?" dedi.
"Hayır" dedik. O da bizimle beraber oturdu. Nihayet (Abdullah) çıktı. Çıkınca toptan ona ayağa
kalktık. Sonra Ebû Musa ona şöyle dedi:
"Ebû Abdirrahman! Biraz önce mescitte yadırgadığım bir durum gördüm. Ama yine de, Allah'a
şükür, hayırdan başka bir şey görmüş değilim. (Abdullah)
"Nedir o?" diye sordu. O da;
"Yaşarsan birazdan göreceksin" dedi (ve) şöyle devam etti:
"Mescitte halkalar halinde oturmuş, namazı bekleyen bir topluluk gördüm. Her halkada
(idareci) bir adam, (halkadakilerin) ellerinde de çakıl taşları var. (İdareci):
"Yüz defa Allahu ekber deyin" diyor, onlar da yüz defa Allahu Ekber diyorlar. Sonra, yüz defa
Lâ İlahe İllallah, deyin diyor, onlar da yüz defa Lâ ilahe İllallah diyorlar. Yüz defa Sübhanallah
deyin diyor, onlar da yüz defa Sübhanallah diyorlar." (Abdullah b. Mes'ûd);
"Peki onlara ne dedin?" dedi. "Senin görüşünü bekleyerek” -veya "senin emrini bekleyerek" onlara bir şey söylemedim." dedi. Dedi ki;
"Onlara kötülüklerini sayıp (hesap etmelerini) emretseydin ve, (bununla) iyiliklerinden
hiçbir şeyin zayi edilmeyeceğine dair onlara güvence verseydin ya!" dedi. Sonra gitti, biz
de onunla beraber gittik. Nihayet o, bu halkalardan birine geldi, başlarında durdu ve şöyle dedi:
"Bu, yaptığınızı gördüğüm nedir?" Dediler ki;
"Ebû Abdirrahman! (Bunlar) çakıl taşları. Onlarla Allahu Ekber, Lâ ilahe İllallah ve
Sübhanallah deyişleri sayıyoruz." (Bunun üzerine Abdullah b. Mes'ûd) dedi ki;
"Artık kötülüklerinizi sayıp (hesab edin)! Ben, iyiliklerinizden hiç bir şeyin zayi
edilmeyeceğine kefilim. Yazıklar olsun size! Ey Ümmet-i Muhammed, ne çabuk helak
oldunuz! Peygamberinizin salallahu aleyhi ve sellem şu sahabesi (içinizde hâlâ) bolca
bulunmakta. İşte onun elbiseleri, (henüz) eskimemiş; kabları, (henüz) kırılmamış. Canım
elinde olan (Allah'a) yemin olsun ki, sizler kesinlikle (ya) Muhammed'in dininden daha
doğru yolda olan bir din üzerindesiniz (-ki bu imkânsızdır.) veya bir sapıklık kapısı
açmaktasınız." Onlar;
"Vallahi, Ebû Abdirrahman, biz, başka bir şey değil, sadece hayrı (elde etmeyi) istedik" dediler.
(O da) şöyle karşılık verdi;
"Hayrı (elde etmek) isteyen niceleri vardır ki onu hiç elde edemeyeceklerdir. Resûlullah
salallahu aleyhi ve sellem bize haber vermişti ki; Kur'an'ı okuyacak olan bir topluluğun (bu
okuyuşları sadece dilde kalacak), onların köprücük kemiklerini ileriye geçmeyecek.
Vallahi, bilmiyorum, belki onların çoğu sizdendir." Sonra (Abdullah) onlardan yüz çevirdi.
20
(Amr b. Yahya'nın dedesi) Amr b. Selime, bundan sonra şöyle dedi:
“Bu halkalardaki (insanların) tamamını, en-Nehrevân olayında, haricîlerin yanında bize
karşı vuruşurken gördük.” (Darimi, Mukaddime, 23)
Bu rivayeti özet olarak Taberâni de rivayet etmiştir. (Mecmau'z-Zevaid, 1/181)
Rivayetteki Peygamberimize ait olan kısım ise başka kaynaklarda da geçmektedir. (bk. Müslim,
Müsâfirîn, 275; İbn Mâce, Mukaddime, 12; Ahmed b. Hanbel, 1/380, 404)
Bu rivayette, Abdullah ibni Mesud’un tenkit ettiği şey, yapılan toplu zikir değil, zikir
çekenlerin kendisidir. Çünkü rivayetin sonunda şöyle deniliyor: Kur'an'ı okuyacak olan bir
topluluğun (bu okuyuşları sadece dilde kalacak), onların köprücük kemiklerini ileriye
geçmeyecek." Bu ifadeden her halde Kur’an okumayın manası çıkmaz. Öyleyse Kur’an
okuyanların okuyuş tarzlarına tenkit var demektir ve denilmektedir ki: Okurken şuurluca
okuyun, kalbinize indirerek okuyun, zikri de böyle yapın.
Bu nedenle meseleyi zikrin değil zikir çekenlerin tenkit edilmeleri yönünde değerlendirmek
gerekir.
Belirli kelime veya cümleleri tek veya toplu olarak okumaya, tekrar etmeye "zikr"
denilmektedir. Yukarıdaki haberde böyle bir zikr söz konusudur. Dünya ve ahiret
mutluluğunu isteme (dua), Kur'an okuma, ilimle meşgul olma, nafile namaz kılma gibi
amellere de zikr denilmektedir.
Zikr dil, kalb veya vücut organlarıyla olabilmektedir. Allah'ı tesbihle, ona hamdetmeyle, onu
ululamayla, yüceltmeyle alâkalı kelime veya cümleleri söylemek dilin zikridir. Cenab-ı Hakk'ın
zat ve sıfatlarının delillerini, emir ve yasaklarından haberdar olmak için ilâhi emirlerin hikmet
ve delillerini, mahlûkatın sırlarını düşünmek kalbin zikridir. Allah'a ve Resulüne itaat etmeye
garkolmak da vücut organlarının zikridir. (bk. Ayni, Fethul-Bâri, 23/245)
Zikre teşvik eden bir çok âyet ve hadis vardır. Allah Teâlâ şöyle buyurur: "Öyle ise beni anın
(zikredin) ki ben de sizi anayım." (Bakara, 2/152) "Ey insanlar, Allah'ı çok anın ve onu
sabah-akşam tesbih edin." (Ahzâb, 33/41-42)
Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve selem de; "Dilin daima Allah'ı zikirle ıslak olsun"
buyurmuştur. (Tirmizi, Daavat, 4)
Hz. Peygamber'in, bazı kelime ve cümlelerin tekrar edilerek okunmasını tavsiye eden, zikir
meclislerini öven hadisleri de vardır. Örnek olarak şunları kaydedebiliriz:
"Allah'ı -azze ve celle- zikretmek üzere oturan her topluluğu melekler çepeçevre kuşatır,
onları rahmet kaplar, üzerlerine sekinet (huzur) iner ve Allah onları, katındakilerin
içinde zikreder." (Müslim, Zikr, 39)
"Allah'ın, zikredenleri araştırmak üzere yollarda dolaşan bir kısım melekleri vardır.
Bunlar, Allah'ı zikreden bir topluluk bulunca: "Muhtaç olduğunuz şeye gelin!" diye
birbirlerine seslenirler..." (Buhâri, Daavat, 66)
"Kim günde yüz defa "Sübhanellahi ve bi-hamdihi" derse, hataları, deniz köpüğü gibi
(çok) da olsalar, ondan atılır." (Buhâri, Da'avat, 65)
21
"Allah'ın en sevdiği sözler dört (tanedir): Sübhanallah, el-Hamdülillah, Lâ İlahe İllallah,
Allahu Ekber. Bunların hangisiyle başlasan sana zarar vermez." (Müslim, Adâb, 12)
Bu bilgiler ışığında yukarıdaki habere baktığımızda Abdullah b. Mes'ûd'un (radıyallahu anh),
mescitte zikir yapanlara itiraz etmesinin, zikrin kendisinden kaynaklanmadığını anlarız.
İtirazın sebebi zikrin yeri ve şeklidir. Mescitte yapılan böyle bir zikir, zamanla bütün
müslümanlarca dinin gereği olarak anlaşılıp yapılacak bir ibadet halini alabilirdi. Bu ise,
kınanan bidatlardan biri olurdu.
Ayrıca, bir kişinin başkanlığında, onun komutlarıyla yapılan şekli bir "zikr"de tenkit konusu
yapılmış olabilir.
Rivayette geçen Peygamberimizin sözü ve söz konusu "zikir meclisi"ne katılmış olanların
ilerde, şekli mutaassıp dindarlıklarıyla bilinen haricilerin saflarında görülmüş olmalarında da
bu son hususa işaret vardır.
Nehrevân, Bağdâd ile Vâsıt arasında bir yerin adıdır. Burası, Hz. Ali ile Hariciler arasında h. 37
(veya 38) yılında meydana gelen ve Hz. Ali'nin zaferi ile sonuçlanan savaş dolayısıyla meşhur
olmuştur. (bk. Abdullah Aydınlı, Sünen-i Dârimi Tercüme ve Şerhi, Madve Yayınları: 1/282283)
22