Untitled

İSTANBUL TİCARET ODASI
Yayın No:
MOĞOLİSTAN
ÜLKE PROFİLİ
Hazırlayan
BLİP ÇAKIR
LEBİB YALKIN YAYIMLARI VE BASIM İŞLERİ A.Ş.
TEL: (0212) 279 67 50
ÖNSÖZ
Odamız 1995 yılından beri özellikle ihracatçılanmızın yararlanmalan
amacıyla Ülke Profilleri Dizisi hazırlayıp üyelerimizin ve diğer ilgililerin
bilgisine sunmaktadır. Bu kez Moğolistan ile gelişmesi beklenen ticari
ilişkiler gözönüne alınarak "Moğolistan Ülke Profili" kitabı hazırlanmıştır.
Masabaşı çalışma ve incelemeler sonucu hazırianan bu profil Moğolistan'ın
ekonomisi, dış ticareti ve piyasa yapısıyla ilgili güncel bilgileri içermektedir.
Bilindiği üzere, Moğolistan 1990 yılından bu yana, eski merkezi ve
ekonomik sistemin yerine demokrasinin, ekonomik reform hareketlerinin
işleriik kazandığı ve serbest piyasa ekonomisi kurallannın uygulandığı bir
ülkedir. Bu geçiş sürecinde piyasa ekonomisi için mevcut yasalarda
değişiklikler yapılarak özelleştirme, iç ve dış ticarette liberalizm, gümrük
tarifeleri ve döviz kuru uygulamalan konusunda önemli gelişmeler
sağlanmış ve makro ekonomik politikalar bu prensiplere göre belirienmiştir.
Türkiye ile Moğolistan arasında 1992 yılında Ticari ve Ekonomik
İşbiriiği Anlaşması, Aralık 1994'de Madencilik Anlaşması imzalanmış ve bu
çerçevede bir Türk kuruluşu Moğolistan'ın en büyük gümüş madenini
işletme hakkını almıştır. Eylül 1995'de Türkiye Cumhuriyeti ile Moğolistan
arasında "Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme
ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması" imzalanmıştır İletişim ve
ulaşım konusundaki gelirmeler sayesinde, iki ülke arasındaki ticari ve
ekonomik ilişkilerin önümüzdeki yıllarda yoğunlaşması beklenmektedir.
Odamızın, bu konuda üzerine düşen görevi her zaman olduğu gibi yerine
getireceği kuşkusuzdur.
Bu itibaria, Moğolistan Ülke Profili'nin ihracatçılanmıza, girişimci
işadamlanmıza ve diğer ilgililere yararii olmasını diler, çalışmayı
gerçekleştiren Etüt ve Araştırma Şubesi elemanı Elif Çakır'a ve yazımını
gerçekleştiren Selma Subutay'a teşekkür ederim.
Prof. Dr. İsmail Özaslan
Genel Sekreter
İÇİNDEKİLER
1. COĞRAFİ, SİYASİ VE DEMOGRAFİK YAPI
1.1. Coğrafya ve İklim
1.1.1 Konumu ve Yüzölçümü
1.1.2. İklim ve Bitki Örtüsü
1.2. Nüfus ve Demografik Yapı
1.2.1. Nüfusun Etnik Yapısı, Dil ve Din
1.3. Tarihi Yapı
1.4. Siyasal Yapı
2. EKONOMİK YAPI
2.1. Genel Ekonomik Durum
2.1.1. Yapısal Değişim
2.1.2. Makro Ekonomik Gelişmeler
2.1.3. Sektörel Ekonomik Gelişim
2.2. Başlıca Sektörler
2.2.1. Tanm ve Hayvancılık
2.2.2. Madencilik
2.2.3. Sanayi
2.2.3.1. İmalat Sanayi
2.2.3.2. İnşaat Sektörü
2.2.4. Hizmetler
2.2.4.1. Haberleşme
2.2.4.2. Ulaştırma
2.2.4.3. Turizm
2.3. İstihdam
2.4. Ödemeler Dengesi ve Bütçe
2.4.1. Genel Değerlendirme
2.4.2. 1997 Yılı Tahmini Bütçe
2.5. Uluslararası Destekler
2.6. Özelleştirme
3. DIŞ TİCARET
3.1. Genel Olarak Dış Ticaret
3.2. İhracat
3.3. İthalat
3.4. Moğolistan-Avrupa Ticari İlişkileri
3.5. Dış Ticaret Mevzuatı
3.5.1. İthalat ve Gümrük Mevzuatı
3.5.2. Gümrük Tarifeleri
3.5.3. İhracat Mevzuatı
Sayfa No,
1
1
1
1
2
2
4
5
6
6
6
7
8
9
9
11
15
15
16
16
16
17
17
19
20
20
22
23
23
25
25
27
29
31
31
31
32
33
3.6. Madde Bazında İthalat ve İhracata Uygulanan
Yasak ve İzinler
33
4. MOĞOLİSTAN-TÜRKİYE TİCARİ VE EKONOMİK
İLİŞKİLERİ
4.1. Genel Olarak Ekonomik ve Ticari İlişkiler
4.2. Moğolistan'da İş ve Yatınm Olanaklan
35
35
37
5. İŞ MEVZUATI
5.1. Yabancı Yatınmlar ve Yabancı Sermaye Mevzuatı
5.2. Sermaye Transferinin Serbestleştirilmesi
5.3. Serbest Bölgeler
5.4. Şirket Kuruluşu
38
38
39
40
41
6. İŞADAMLARI İÇİN YARARLI BİLGİLER
6.1. Pasaport ve Giriş İşlemleri
6.2. Ne Zaman Gidilir?
6.3. Hangi Ticari Dil Kullanılır?
6.4. İlk Temaslarda Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar
Nelerdir?
6.5. Saat
6.6. Resmi Tatiller
6.7. Ölçü ve Para Birimi
6.8. Ulaşım
6.9. Çalışma Saatleri
6.1 O.Moğolistan'daki Restoran ve Kafeler
6.11.Moğolistan'daki Oteller
6.12.Alışveriş Merkezleri
6.13.TicaretOdalan
6.14.Resmi Temsilcilikler
6.15.Meslek Birlikleri
6.16. Bazı ithalatçı ve İhracatçı Firmalann Listesi
6.17. İnşaat Şirketleri
6.18.Telekomünikasyon Firmalan
6.19.Posta Hizmetleri Veren Firmalar
6.20.Madencilik Firmalan
6.21.Turizm Şirketleri
43
43
43
43
43
43
44
44
44
44
45
45
46
46
47
47
48
56
58
58
59
60
TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa No.
Tablo 1: Nüfusun Dağılımı
3
Tablo 2: Cinsiyet ve Yaş Gruplanna Göre Nüfusun Dağılımı...
3
Tablo 3: Doğum, Ölüm ve Nüfus Artış Oranlan
4
Tablo 4: Başlıca Ekonomik Göstergeler
7
Tablo 5: GSYİH'nın Ülkelere Göre Dağılımı
9
Tablo 6: Hayvan Varlığı
10
Tablo 7: Tanm ve Hayvancılık Üretimi
11
Tablo 8: Altın Üretimi
13
Tablo 9: Kömür Üretim, İhracat ve İthalatı
14
Tablo 10: Telefon, Radyo ve TV Alıcılan
16
Tablo 11: Ülkeyi Ziyaret Edenlerin Sayısı
18
Tablo 12: İşgücü Sayısı
19
Tablo 13: Sektörlere Göre Çalışan Kişi Sayısı
19
Tablo 14: Ödemeler Dengesi
21
Tablo 15: Bütçe
21
Tablo 16: 1997 Yılı Bütçesi
22
Tablo 17: Dış Ticaret Değerleri
25
Tablo 18: Dış Ticaretin Ülkelere Göre Dağılımı
26
Tablo 19: İhraç Edilen Başlıca Ürünler
27
Tablo 20: Dış Ticaretin Ülkelere Göre Dağılımı
28
Tablo 21: İthal Edilen Başlıca Ürünler
30
Tablo 22: Moğolistan'dan İthal Ettiğimiz Başlıca Ürünler
35
Tablo 23: Moğolistan'a İhraç Ettiğimiz Başlıca Ürünler
36
1. COĞRAFİ, SİYASİ VE DEMOGRAFİK YAPI
1.1, Coğrafya ve İklim
1.1.1. Konumu ve Yüzölçümü
Orta Asya'nın kuzeyinde yeralan Moğolistan kuzeyde Rusya, diğer
yönlerde ise Çin Halk Cumhuriyeti ile çevrilidir. Yüzölçümü 1.566.000 km^
olan ülke doğu-batı doğrultusunda 2410 km boyunca uzanmakta ve kuzeygüney doğrultusunda en geniş yeri 1.255 km'ye ulaşmaktadır. Yüzölçümü
bakımından Asya kıtasının altıncı, dünyanın onsekizinci büyük ülkesi
olmasına rağmen kıtanın en az nüfuslu ülkeleri arasında yer almaktadır.
Uzun yıllar göçebe yaşam biçiminin egemen olduğu Moğolistan 20
yüzyılda çarpıcı bir gelişme göstererek her alanda oldukça ileri bir düzeye
ulaşmıştır.
Ortalama yüksekliği 1.600 m'yi bulan Moğolistan'ın yaklaşık altıda
beşi zengin çayırlann kapladığı hafif dalgalı steplerden oluşmıaktadır.
Fiziksel özellikleri bakımından ülke üç ana coğrafi bölgeye aynimış olup,
kuzeyde birer parmak gibi iç kesimlere doğru sokulan sıradağlar, bu
dağlann arasında yeralan havzalar ve güneyde (uzanan) dev plato ve çöl
kuşağı bulunmaktadır.
Jeolojik oluşum bakımından yakın dönemdeki yükselmelerle ortaya
çıkan dağlar batıdan doğuya üç ayn kuşak olarak sıralanmaktadır. En
yüksek ve en uzun kuşağı oluşturan buzullarla kaplı Altay Dağlan
kuzeybatı, güneydoğu doğrultusunda yaklaşık 1.600 km boyunca
uzanırken ülkenin en yüksek noktası Monh Hayrhan Dağı (4362 m) Altay
sisteminin başlıca kolu olan Moğol Altaylannda yeralmaktadır.
Ülkenin kuzeybatısında Altay ve Hangay dağlanyla Sovyet
sınınndaki dağlar arasında sıkışmış olan ve Büyük Göller Bölgesi olarak
bilinen bir havza kompleksi yeralmaktadır. Kuzey sının boyunca uzanan
Havsgöl Orta Asya'nın en derin ve en büyük tatlı su gölüdür. Tuul (Tola) ve
Orhun Nehirleri ülkenin en büyük su kaynaklandır.
1.1.2. İklim ve Bitki Örtüsü
Moğolistan sık ve yaygın sıcaklık değişiminin yanısıra son derece
düşük yağış miktanyla belirlenen sert bir kara iklimine sahiptir. Ülkede dört
mevsim hüküm sürmektedir. Kışlar soğuk kuru, kısa süren yazlar ise sıcak
geçer .Günlük sıcaklık farklılığı bazen IS^C'ye kadar ulaşırken kum ve dolu
fırtınalan birdenbire ortaya çıkabilir.
Başkent Ulanbator'da kış ortalama sıcaklığı -25°C, yaz ortalama
sıcaklığı ise +20°C'dir. En soğuk geçen ay Ocak ayıdır ve ortalama yağış
miktan 25.4 cm'dir. Yıllık yağışlann dörtte üçü Temmuz ve Ağustos
aylannda düşerken dağlık kesimde 230-375 mm arasında değişen yıllık
yağış miktan, Gobi çölünde 125 mm'nin altına kadar inmektedir.
Ülkenin kuzeyindeki sık ormanlar genellikle Sibirya Karaçamı, sedir,
ladin, çam ve husağacından oluşur. Dağlann yüksek kesimlerindeki tayga
ormanlan daha yukanda yerini ince otlara ve yer yer Alp Kuşağı çiçeklerine
bırakır. Güneydeki kurak alanlann bitki örtüsü seyrek olmakla birlikte su
kaynaklannın çevresinde karaağaç ve kavak kümelerine rastlanır.
1.2. Nüfus ve Demografik Yapı
1.2.1. Nüfusun Etnik Yapısı, Dil ve Din
Moğolistan nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturan Moğallar
birkaç kola aynlır. Bu kollann en büyüğü olan Halhalann toplam nüfus
içindeki oranı dörtte üçü geçer. Öteki önemli kollar arasında Buryatlar,
Darbet Moğollan ve Dariganga Moğollan sayılabilir.
Resmi dil Moğolca'nın Holha lehçesidir. Nüfusun yaklaşık %90'ı bu
lehçeyi bilir. Aynca çeşitli Türk dilleri, Rusça ve Çince de konuşulur.
Moğollar arasında en yaygın din olan Tibet Budacılığı etkisini önemli
ölçüde yitirmiştir. Şaman ve Müslüman topluluklar da vardır. Eski teokratik
devlet yapısının dayanağını oluşturan katı sınıflaşma 20 yüzyılda
çözülerek yerini işçilerin ve köylülerin ağırlıkta olduğu yeni bir toplumsal
dokuya bırakmıştır.
20.yüzyıl başlannda kötü sağlık koşullan ve yüksek ölüm oranı
nedeniyle nüfusta görülen azalma, sonraki yıllarda alınan önlemlerle
tersine bir eğilim içine girmiştir.
TABLO: 1
NÜFUSUN DAĞILIMI
(Yıl Sonu Rakamları, 1000 Kişi)
Yılsonu
Kadın
Kadın Erkek
Erkek
Nüfus
Yıllar
49,9
50,1
839,3
842,7
1.682,0
1980
49,9
50,1
948,4
952,2
1.900,6
1985
50,1
49,9
2.149,3 1.072,3 1.077,0
1990
50,3
49,7
2.317,5 1.151,8 1.165,7
1995
50,3
49,7
2.353,3 1.169,6 1.183,7
1996
Kaynak: Mongolian Economy and Society in 1996.
Km^'ye Düşen
Kişi Sâyıst
1,1
1,2
1,4
1,5
1,5
Moğolistan km^ başına 1.5 kişinin yaşadığı en düşük nüfus
yoğunluğuna sahip ülkelerden biridir. 2,3 milyon olan nüfusun %7'sini
Müslüman Kazaklar, %93'ünü Budist Moğollar oluşturur. Nüfusun %44'ü
16 yaşın altındadır. Başkent Ulanbator'un nüfusu ise 650.000'dir.
TABLO: 2
CİNSİYET VE YAŞ GRUPLARINA GÖRE NÜFUSUN DAĞILIMI
19 9 7
19 8 9
Toplam
Erkek
Kadın
Toplam
Erkek
2.043.954
135.051
1.020.669
68.241
1.023.285
66.810
2.347.068
49.734
1.165.119
24.888
189.805
275.179
255.646
221.580
196.052
179.543
135.284
92.615
70.390
68.296
55.430
50.220
36.235
31.488
51.140
95.769
139.287
128.824
112.509
97.505
88.747
67.249
46.614
35.764
35.413
28.157
24.569
17.598
14.374
20.049
94.036
135.892
126.822
109.071
98.547
90.796
68.035
46.001
34.626
32.883
27.273
25.651
18.637
17.114
31.091
203.068
327.750
294.603
257.374
239.795
208.572
191.234
154.927
103.312
69.907
59.569
54.203
44.542
31.789
56.689
102.803
164.228
148.146
129.826
119.753
104.319
94.326
75.743
51.261
34.276
29.686
26.806
21.264
14.551
23.243
Kaynak: Mongolian Economy and Society in 1996.
Kadın
Yaş
Grubu
1.181.949 Toplam
24.846
1'in
altında
100.265
1-4
163.522
5-9
146.457
10-14
127.548
15-19
120.042
20-24
104.253
25-29
96.908
30-34
79.184
35-39
52.051
40-44
35.631
45-49
29.883
50-54
27.397
55-59
23.278
60-64
17.238
65-69
33.446
70+
TABLO: 3
DOĞUM, ÖLÜM VE NÜFUS ORANLARI
(1000 Kişi İçin)
Doğum
Ölüm
Nüfus Artış Oranları
1992
29,1
8,4
20,7
1993
21,5
7,9
13,6
1994
23,4
7,3
16,1
1995
23,7
7,3
16,4
1996
22,2
7,5
14,7
1.3. Tarihi Yapı
Bugünkü Moğolistan topraklannda Neolitik çağda küçük göçebe
avcı ve çoban topluluklar yaşıyordu. Arkeolojik bulgular ve tarihsel veriler,
hayvancılığa dayalı göçebe bir yaşam biçimi olan eski Moğol kabilelerinin
otlaklan ve kamp yerleriyle belirli bir toprağa bağlı olduklannı
göstermektedir Genellikle güçlü komşu devletlerinin yönetimi altında
yaşayan Moğollar ilk kez Cengiz Han döneminde bağımsız ve birleşik bir
güç olarak tarih sahnesine çıkmıştır. Bu süreç aynı zamanda geleneksel
klan ve kabile sisteminin çökmesi ve yerini hijerarşik feodal yapıya
bırakması sonucunu doğurmuştur.
Moğollar 1686'dan başlayarak Çin'e haraç ödemeye başlamış ve
"Yaşayan Budhha" Mançulann egemenliğini tanımıştır. 18.yüzyılda Çinli
köylülerin bölgeye göç etmelerinden ve sınırlarda büyük toprak sahiplerinin
ortaya çıkmasından sonra bozkınn güneyinde kalan kesimlerde yaşayanlar
yavaş yavaş öz kimliklerini kaybederek Çinlileşmiştir.
18.yüzyıl sonlanndan 20.yüzyıl başına kadar
kendilerini
toparlayamayan Moğollar 1912'de Mançu sülalesinin egemenliğinin sona
ermesinden ve Çin'de Cumhuriyet ilan edilmesinden sonra aynlık yanlısı
soylu Moğollar önderliğinde Çin egemenliğinden kurtulmak amacıyla
Ruslardan destek alarak ayaklanmıştır. Bu hareket sonunda ülkenin
güneydoğu kesimi (ya da iç Moğolistan) Çin'e bağlanırken kuzey kesimi
(ya da dış Moğolistan) Rusya'nın koruması altına girmiştir. 1921'de Sovyet
kuvvetleri tarafından işgal edilen dış Moğolistan 1924'de Moğolistan Halk
Cumhuriyeti adını almfştır. Bağımsızlığı 1924'de SSCB, 1946'da Çin Halk
Cumhuriyeti tarafından tanınan Moğolistan Halk Cumhuriyeti 1961'de
Birleşmiş Milletler Örgütü'ne kabul edilmiştir.
Çin-Sovyet çekişmesinde SSCB saflannda yeralan Moğolistan Halk
Cumhuriyeti 1962'de Camecon'a katılmış ve 1965'de SSCB'yle 20 yıllık bir
bans ve dostluk anlaşması imzalamıştır. 1972'de Japonya ile diplomatik
ilişkiler kurulmuş, 1974'de ise 2.Sombu'nun yerine Y.Tsedenbal Büyük
Kurul (Halk Meclisi) başkanlığına seçilerek parti başkanlığı görevini
üstlenmiştir. Y.Tsedenbal 1979'da da mareşal rütbesini alarak Savunma
Konseyi'nin başkanı olmuştur.
1.4. Siyasal Yapı
Moğolistan Demokratik Devrimi'nin en önemli özelliği banşçıl ve
kansız olmasıdır. Demokratik reformlar sosyal yapıyı, devlet ideolojisini ve
vatandaşın zihniyetini 5 yıl içinde kökten değiştirmiş olup. Doğu Avrupa
ülkeleri ile karşılaştırdığımızda bu ilişkiler kararii ve sakin bir biçimde
gerçekleşmiştir.
Doğu Avrupa'daki demokratik devrimlerin etkisi
Moğolistan'a 1990 yılında ulaşmıştır. O yılda; Moğolistan tarihinde ilk kez
çok partili seçimler yapılmıştır. Sonuçta yeni bir Anayasa kabul edilmiş ve
daha önceki Anayasada olmayan üç temel prensip üzerine kurulmuştur.
Yeni Anayasa ile insan haklan, özel mülkiyet haklan ve güçler aynlığı
ilkesine dayanan bir devlet yapısı oluşturulmuştur.
1992 yılında yapılan seçimlerde; 1921 yılından beri ülkeyi yöneten
ve 1990'da parlamentoda sandalyenin %60'ını ele geçirmiş olan
Moğolistan Devrimci Halk Partisi zaferi kazanmıştır. Böylece 76 sandalyeli
pariamentonun 71'ini kazanarak tekrar gücü eline almıştır. Ancak MarksistLeninist ideolojilerini pazar ekonomisi ve Budizmden oluşan bir kanşım ile
değiştiren, temel ilkelerinden vazgeçen eski koministlerin zaferi ekonomik
ve politik alanda yapılan reformlan etkilememiştir.
Reform hareketleri 1996 yılında da devam etmiş ve Haziran 96'da
yapılan yeni seçimlerie Demokratik Birieşme Koalisyonu 76 sandalyenin
ellisini kazanarak iktidara gelmiştir. Moğolistan Devrimci Halk Partisi ise 25
sandalyede kalmıştır. Hükümetin gerçekleştirdiği radikal reformlar
Bakanlıklar 14'den 9'a düşürülerek ve Başbakan yardımcılannın yetkileri
ellerinden alınarak yürüriüğe konmuştur. Reform hareketleri 1996 yılı
sonunda hızlandınimış olup kilit konular tamamen veya kısmen
kanunlaştınimıştır. Moğolistan'da 1996 yılı sonu itibariyle siyasi durum
kararii ve sabittir. Bunun göstergesi yeni anayasanın kabulü, demokratik
ve ekonomik reformlan destekleyen insanlann sayılanndaki artış ve
nihayet Moğollann yapısındaki bans ve hoşgörüdür.
2. EKONOMİK YAPI
2.1. Genel Ekonomik Durum
2.1.1. Yapısal Değişim
Bağımsızlığını 1921'de kazanmış olmasına rağmen, "açık ekonomi"
olma özelliğine ancak 1987'de şekillenen yeni ekonomik politikalar sonucu
ulaşmıştır. Bu programla birlikte ekonomik yönetimin iyileştirilmesi, merkezi
kontrolün azaltılması ve politik diyalogun yerleştirilmesi hedefleri ilk sıralan
almıştır.
Mart 1990'da geçici bir hükümet iş başına gelerek özel sektörün
ekonomideki yerini arttırmaya ve ihracatı hızlandırmaya yönelik politikalann
ilk uygulamalannı başlatmıştır. Temmuz 1990'da ilk çok partili seçimler
yapılmış. Şubat 1992'de pazar ekonomisini işler hale getirmeyi ve özel
mülkiyeti yerleştirmeyi hedefleyen yeni Anayasa kabul edilmiştir. Bu süreç
içersinde gerçekleştirilen başlıca reform hareketleri şunlardır:
- Çiftlik hayvanlannın özel mülkiyet konusu olmasını engelleyen
kısıtlamalar kaldınlmıştır.
- Ağustos 1990'da bankacılık sisteminde reform başlatılmış ve iki
ticari banka kurulmuş, banka kredisi alma koşullan kolaylaştınimıştır.
- 1991 yılında yürürlüğe giren özelleştirme programı ile kamu
işletmelerinin
%65'inin
özelleştirilmesi
planlanmıştır.
Ulaştırma,
haberleşme, madencilik ve Erdenet Bakır ile Molibedenum Kombinesi
özelleştirme dışında tutulmuştur.
- Ocak 1991'de fiyatlann serbestleştirilmesi için ilk adım atılmış ve
perakende fiyatlann çoğu, tespit edilen bir tavan-taban aralığında olmak
kaydıyla, pazar koşullannda belirlenmeye başlamıştır.
- Mayıs 1991'de "Bankacılık Kanunu" yürürlüğe girmiş ve Merkez
Bankası'nın işlevi ticari ve merkezi bankacılık olmak üzere iki yeni farklı
tanım almıştır.
- Özel sektöre ait kooperatifler ve diğer girişimcilere yönelik teşvik
programlan geliştirilmiştir.
- 1991'de gümrük vergisi ve gelir vergisi yasaları çıkmış, 1992'de
vergi tabanını genişletmeye ve sistemi daha esnek hale getirmeye yönelik
reformlara başlanmıştır.
- 1993'de yabancı sermayeyi teşvik etmek üzere, mineral
kaynaklann çıkanmı ve işlenmesini de kapsayan bir "Yabancı Sermaye
Yasası" çıkanimıştır.
TABLO:4
BAŞLICA EKONOMİK GÖSTERGELER
GSY H-1990 Fiyatlarıyla
(Milyon Tg)
Reel GSYİH Büyümesi (%)
Enflasyon (%)
Tüketici Fiyatlanyla
Nüfus (milyon)
İhracat Fob (Milyon $)
İthalat Fob (Milyon $)
Cari Hesap Dengesi
(Milyon $)
Rezervler (Altın Hariç)
(Milyon $)
Toplam Dış Borç
Döviz Kuru (1 $=731.88 Tg)
1992
8.392
1993
8.140
1994
8.327
1995
8.835
1996
-11.6
321.0
-3.0
183.0
2.1
66.3
6.1
53.1
2.6
58.2
2.27
355.8
384.9
-55.7
2.32
365.8
344.5
31.1
2.36
360.5
362.7
46.4
2.40
451.0
425.7
38.9
2.40
422.9
438.3
16.35
59.74
81.39
117.03
350.3
42.56
374.7
443.0
412.72
448.61
700
Kaynak: E.I.U. Contry Report 1st quarter 1997.
2.1.2. Makro Ekonomik Gelişmeler
1981-86 yıllan arasında sanayideki, özellikle bakır üretimindeki
artışa ve yeni termal elektrik kapasitesine paralel olarak ortalama %7
olarak gerçekleşen büyüme hızı, 1987-89 yıllannda %4.6'ya düşmüş,
1990'dan sonra ise hızla gerilemeye başlamıştır. 1990 yılında meydana
gelen %2.5'lik küçülmede en büyük etken inşaat sektöründeki gerilemedir.
Büyüme hızının negatif değerlere düşmesinde politik reformlann
daha öncelikli ele alınması, ekonomik reformlann henüz neticesini
vermemiş olması ve üretim daralması rol oynamıştır. COMECON
sisteminde ticari ilişkilerin zayıflamasının ve eski Sovyetler Birliği'nin
finansal yardımlannın kesilmesinin de üretim düşmelerine büyük katkısı
olmuştur. 1991'de özellikle ithalatta görülen %44'lük gerileme sonucu sınai
üretim için ithal girdi temininde zorluk yaşanmış, petrol ürünlerinin aralıklı
ve düzensiz dağıtımı ve yedek parça kıtlığı yüzünden elektrik kesintilerinin
artması da üretimi olumsuz etkilemiştir.
Ekonomi 1991, 1992 ve 1993 yıllannda sırasıyla %9.5, %11.6 ve
%3 dolayında küçülmeye devam etmiş, ancak bu süre dahilinde tanm
sektöründe bir daralma meydana gelmemiş, perakende ticaret ve turizm
sektöründe %15'in üzerinde büyüme gerçekleşmiştir. 1994 yılında
ekonomide iyileşme sinyalleri alınmış ve dört yılın ardından ilk olarak
%2.1'lik büyüme sağlanmıştır. 1994 yılında ekonomik durum bir önceki yıla
kıyaslandığında şu gelişmeler dikkat çekicidir:
- GSYİH'da büyüme,
- Enflasyonun kontrol altına alınması,
- Tanmsal üretimde artış,
- Dış ticarette daralma, ancak dengenin korunması,
- İşsizliğin artış hızının düşmesi.
1995 yılında %6.1 olan büyüme hızındaki gelişme 1996'da da %2.6
olarak devam etmiştir.
Ekonomik reformlann ve büyümenin devamı açısından Moğolistan
ekonomisinin orta dönemde ihtiyaç duyduğu diğer iyileştirme hareketleri
büyük ölçekli kamu kuruluşlannın iyileştirilmesi, özel sektörün
finansmanına yönelik atılımlann yapılması ve sosyal dengelerin
sağlanmasıdır.
2.1.3, Sektörel Ekonomik Gelişim
Doğal kaynaklan bakımından önemli bir ülke olan Moğolistan'ın
ekonomisi; çeşitlilik gösteren bir yapıya sahip olup ağıriıklı olarak
hayvancılık ve madenciliğe dayanır.
Tanm sektörü (hayvancılık dahil olmak üzere) GSYİH'nın 1/3'ünden
fazla gelir getirmektedir. Çiftlik hayvanlanndan sağlanan et, post, kaşmir
ve yün sayesinde tanm sektöründeki katma değerin 3/4'ünü çiftlik
hayvanlan, geri kalanını buğday ve sebze gibi tanmsal ürünler
oluşturmaktadır.
Endüstri sektörü GSYİH'nın %36'sı kadar gelir getirmekte olup
madencilik, işlenmiş yün, kaşmir, deri, yiyecek ve inşaat ürünlerini
kapsamaktadır.
TABLO: 5
GSYİH'NIN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI
(Cari Fiyatlarla-Milyon Tg)
Endüstri
Tarım
İnşaat
Ulaştırma
Haberleşme
Ticaret/Kamu İhaleleri
Hizmetler
Diğer
Toplam GSYİH
1995
112.742
143.681
8.691
13.720
4.284
52.706
46.170
9.109
391.103
Kaynak: DİE
2.2. Başlıca Sektörler
2.2.1. Tarım ve Hayvancılık
Moğolistan ekonomisi son 30 yılda hızlı bir endüstrileşme sürecine
girmesine rağmen tanm sektörü GSMH'da sahip olduğu %26'lik pay ile
ekonominin temelini teşkil etmektedir.
Tanm sektöründe toplam işgücünün %40'ı, kırsal nüfusun %95'i
çalışmaktadır. Moğolistan ihracatının %44'ünü tanm ürünleri ve özellikle
hayvansal ürünler oluşturmaktadır. Ülkedeki arazi, yapısı itibariyle
hayvancılığa uygundur 29.3 milyon baş hayvan bulunan ülkede13.5
milyonunu koyunlar, 9.1 milyonunu keçiler, 3.5 milyonunu sığırlar, 2.8
milyonunu atlar, 0.36 milyonunu develer oluşturmaktadır. Hayvanlann
yaklaşık %95'i özel sektörün mülkiyetindedir.
Ülkede ekilebilir alan da fazlasıyla mevcuttur. Ancak ekim,
mevsimin kısalığı ve yüksek ısı değişmeleri nedeniyle sınırlı
gerçekleşmektedir. Başlıca üretim kalemleri yün, et, süt, deri, kaşmir ve
kürktür.
1995 yılı ile karşılaştırdığımızda hayvancılık 1996 yılı sonunda
%2.5'luk bir büyüme ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır.
TABLO: 6
HAYVAN VARLIĞI
Deve
At
Sığır
Koyun
Keçi
Toplam
1993
367.673
2.190.325
2.730.456
13.779.193
6.107.041
25.174.688
1994
366.10
2.408.400
3.003.700
13.779.400
7.239.100
26.796.700
1995
367.500
2.648.300
3.316.400
13.718.100
8.520.300
28.570.600
1996
357.600
2.786.400
3.479.000
13.541.800
9.130.600
29.277.400
Kaynak: DİE
Tablo 6'dan de görüldüğü gibi keçi sayısındaki artış iç ve dış
piyasada kaşmire olan talebin artamsına paralel olarak yüksek seviyelere
ulaşmıştır. At ve sığır sayılannda da artış görülmesin erağmen koyun
sayısında son üç yılda muntazam bir düşüş yaşanmış olup deve
sayısındaki düşüşün devam etmesi endişe vericidir. 1000-2000 arasındaki
sürü hayvanlann çobanlannın sayılannda da çarpıcı bir artış görülmekte ve
bu Gov-Altay, Bayankhongor, Dundgov ve Zavkhan bölgelerinde
yoğunlaşmaktadır. Bu bölgelerde haberleşme ve altyapı gelişmemiş olup,
dış piyasalara az giriş yapılır. Hayvan sürülerinin büyüklük (hacim) olarak
artması ülke için sevindirici gibi gözükse de aslında hayvansal ürünlere
dayalı endüstrilerin kötüye gittiğinin bir göstergesidir. Çünkü bunlar et
kombinalanna veya tekstil fabrikalanna gönderilip değerlendirileceği yerde
ülke içinde yığınlar halinde toplanıp kayıt dışı sınır ticaretince
kullanılmaktadır.
Aralıktan Şubat'a kadar süren kar yağışlan tüm ülkeyi etkisi altına
almaktadır. 1996 yılında 10-40 cm arası yağan kar, hayvanlann otlamasını
engellemiş ve özellikle at, sığır gibi hayvanlann ölümüne sebep olmuştur.
TABLO:7
TARIM VE HAYVANCILIK ÜRETİMİ (1000 Ton)
Koyun-Keçi Eti
Sığır Eti
Domuz Eti
Koyun Yünü
Süt
Yağ
Yumurta
Tahıllar
Buğday
Patates
Sebzeler
1992
116.3
75.7
1.8
21.0
308.1
1.3
18.6
493.9
453.2
78.5
16.4
1993
112.5
64.5
0.7
20.8
292.9
10.0
479.5
450.2
60.1
22.7
1994
111.9
64.4
0.7
19.6
312.5
0.5
3.6
330.7
321.9
54.0
22.8
1995
111.5
69.4
0.6
19.6
369.6
3.5
261.4
256.7
52.0
27.3
1996
118.9
86.7
0.3
19.5
365.7
4.9
220.1
215.3
46.0
23.8
Kaynak: Mongolian Economy and Society in 1996.
Tablodan da görüleceği gibi, en fazla üretimi yapılan ürünler süt,
tahıllar, buğday, koyun ve keçi etidir. Tanmsal üretim iklim değişmelerine
bağlı olarak gelişme göstermektedir.Mevsimin kısalığı ve yüksek ısı
değişmeleri ekimi olumsuz yönde etkilemektedir. Tahıl ve buğday
üretiminde her geçen yıl düşüş görülmesine rağmen süt üretiminde artış
görülmektedir.
2.2.2. Madencilik
Endüstriyel çaplı ilk madencilik çalışmalan XX.yuzyilin başlannda
altın madenciliği ile 1901'de, kömür ile de 1912'de başlamıştır.
Maden sektörünün gelişimindeki en önemli aşama; 1970'li 80'li
yıllarda eşit ilişkilere dayanan ortaklıklann kurulduğu dönemde başlamıştır.
1973'de Rus-Moğol ortaklığında Mongolsovtsretment (florit ve altın),
1980'de Çekoslavak-Moğal ortaklığında "Moğol Chekhoslovak Metal"
kurulmuştur.
Maden üretimi hacmi hızla büyümektedir. Son on yılda madencilik
üretimi 18.7 defa artmıştır.
Günümüzde; maden endüstrisi, kömür, cevher madenciliği, inşaat
malzemesi ve kimya endüstri hammaddeleri olarak yapılmaktadır. Bunlar;
kömür, bakır, cevher ve konsantreleri; molibden, turgiten, merit, altın
madenleri; inşaat malzemesi olarak kullanılan mermer vb. malzemelerdir.
Ana üretim; bakır ve molibden konsantresi, kömür madenciliği ve
floritten üretilen florit konsantresidir.
Maden Yatakları ve Önemli Madenler
Bakır
En büyük endüstri tesisi Moğol-Rus ortaklığı ile üretilen Erdemir
Bakır tesisidir. Ülke dış gelirinin %50'sini karşılamaktadır. Kurulu kapasitesi
600.000 ton (%28'lik konsantre)/ yıl demirin kop cevher terörü ve teknik
sorunlar nedeniyle 350.000'lere düşmüştür. 1990 öncesi dönemde Ural
Balklarda fason olarak üretilen blinter bakır ve katet bakır dünyaya
pazarlanmaktadır.
Porfiri bir yatak olan zuhurdan yan ürün olarak molibden
konsantresi de elde edilmektedir. 1991'de kurulan ortaklıkta %0.8 cu
tenörde 7.5 milyon ton bakır cevheri; %0.018 mo içerikli 400.000 ton
molibden vardır.
Yeni bir proje yine bakır-molibden cevheri olan Tsogoon Suvarga
yatağıdır. 128 milyon cevher tenörlü yatakta %0.53 cu ve 43.600 ton
%0.018 Mo vardır.
Yıllık satış 350.000 ton konsantredir.
Molibden
Üretim, molibden konsantresi olarak Erdenet'de yan ürün halinde
yapılmaktadır. Yıllık 4.000 ton üretim vardır.
Ana rezevler halen üretimin yapılmadığı Erdenet'in Oroo ve
Tsagonchulut yataklandır. Aryn-Nuur'da Cu ve Mo olarak daha küçük
yataklar tespit edilmiştir.
Yıllık satış 4.000 tondur.
Florit
Çoğunluğu melez ve doğuda olan 60'dan fazla rezeırv tespit
edilmiştir. Tahmini rezerv 18 milyon tondur. Bunlann birçoğu Berk,
Karairag ve Ber-Onder bölgelerindedir. Ber-Onder'da 1970'lerden itibaren
Rus-Moğol ortaklığı ile yılda 860.000 ton üretilen cevherden 120.000 ton
konsantre üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu bölgede 17 milyon tahmini rezervi
15 yatak ve 60'dan fazla oluşum bulunmuştur.
Berkh'de 2 milyon ton rezervli 24 yatak, Kharaig'da 7 milyon ton
rezervli 30 oluşum vardır.
Üretim Moğol Rostreitment
konsantre satışı 110 bin dolayındadır.
tarafından
yapılmaktadır.
Yıllık
Altın
Moğolistan altın üretimi üç yoldan mümkündür. Birinci ve en büyük
gelir sağlayacak olan üretimi henüz madenciliğin başlamadığı Kumari
damarlannda yeralan hord rock depositlerden olacaktır. İkinci üretim halen
irili ufaklı birçok devleti özel yan devlet ve yabancı sermayeli şirketler
tarafından işletilen plaser yataklardır. Diğer üretim ise polimetil yataklar ve
halen üretimi yapılan paofeik Bahr-molibden yataklanndan olmaktadır.
Moğolistan hükümetinin son yıllarda uygulamaya koyduğu altın
üretimi Celetine Programı ile üretim 10 kez arttıniması hedeflenmektedir.
Boroo yatağı 3-4 gr/ton içeriği ve 40 tonluk metal Ar rezervi ile en
büyük yataktır. Henüz bilinen üç büyük hard rock yatak daha vardır.
Bunlardan Bumbet 17 ton rezev 7-30 gr/ton içeriği ile ilginç bir yataktır.
Plaser yataklar belli bölgeler halindedir. Bunlardan Zoomar'da irili
ufaklı 40 işletmede altın üretilmektedir, ancak sermaye ve teknoloji eksikliği
nedeniyle istenen düzeyde değildir. Tuul'da da belli bir orandadır.
Florit üretimi yapan ortaklık Zoomar'daki yatağında yılda 1 tona
yakın altın üretmektedir.
TABL0:8
1990
1991
1992
1993
810.8 1994
722.4 1995
775.5 1996
1.117.8
1.752.0
3.800.0
6.000.0
Kömür
Moğolistan'da üretilen kömürün hemen tamamı enerji üretiminde
kullanılmaktadır. Halen 17 lokasyonda yaklaşık 7 milyon ton/yıl üretim
yapılmaktadır. 1991'de 90.000 ton kömür Rusya'ya satılmıştır.
Moğolistan tahmini kömür rezervleri %20'si taşkömür olmak üzere;
100 milyar ton olarak verilmektedir. 200'den fazla yataktan 42'sinde jeolojik
çalışmalar tamamlanabilmiştir.
En önemli üretim yataklan Boganur (6 milyon ton/yıl-3900 kcal/kg),
Sharingal (2 milyon ton/yıl-3900 kcal/kg), Siveova (2 milyon ton rezerv
vardır - açık üretme rezervi 564 milyon tondur, halen yıllık 500.000 ton
kömür üretilmekte)dir.
Tawantolgai; 3.5 milyon ton toplam 1.5 milyon tonu koklaşabilir
kömür rezervlidir. 5000-55000 kcal/kg'dır Yaklaşık 3000 sondajla yapılan
arama çalışmalan sonucu 3-30 m. kalınlık, 16 ayn damar tespit edilmiştir.
TABLO: 9
KÖMÜR ÜRETİM, İHRACAT VE İTHALATI
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
Kömür
üretimi (Ton}
5.126.000
5.158.000
5.617.000
6.247.000
7.037.000
7.157.000
8.045.000
8.606.000
7.705.000
6.523.000
Kaynak: DİE
Kömür
Kömür
llıracatı (Ton) İthalatı (Ton)
900
0
5.400
0
0
0
88.000
0
121.000
0
490.000
73.000
776.000
77.000
1.041.000
73.000
611.000
0
300.000
0
Elektrik ithalatı
(Min.kw/h)
380.000
215.000
197.000
102.000
84.000
228.000
158.000
75.000
70.000
87.000
2.2.3. Sanayi
Sanayi sektörünün GSYİH içindeki payı %36, toplam işgücü
içindeki payı %16'dır; dolayısıyla bu sektörde meydana gelen daralma
ekonominin gelişmesini önemli ölçüde etkilemketedir. 1994 yılı verilerine
göre sanayi sektörü üretiminin %20'sinin özel sektörden kaynaklandığı
tahmin edilmektedir; bir önceki yıla oranla özel sektörden kaynaklanan
üretim artışı da %240 dolayındadır.
2.2.3.1. İmalat Sanayi
1993 yılının verilerine göre, imalat sektörünün toplam sanayi
sektörü içindeki payı %60 dolayındadır. Öne çıkan alt sektörler ve imalat
sektörü içindeki paylan sırasıyla gıda işleme (%33), tekstil (%13), deri
ürünleri (%10) ve kimyasallardır.
İmalat sektörünün yapısına bakıldığında, hayvancılık sektörüyle
ilişkili ürünlerin ilk sıralan aldığı dikkati çekmektedir. Et ve mandıra ürünleri,
tabakhane ürünleri, deri ve kürk ürünleri, kaşmir, yün eğirme ve dokuma,
yünlü giysiler, battaniye ve halılar en önemli imalat ürünleridir. Mevsimsel
özelliklerin etkisi nedeniyle, hayvancılık dışında tanma dayalı sanayi yok
denecek kadar azdır, yalnız meşrubat, un ve unlu mamuller görece
gelişmiş alanlardır.
Hammadde temininin maliyetli oluşu, kaliteye henüz yeterince
önem verilmemesi, girdi üretimindeki yetersizlik ve paketleme sektörü için
gereken polietilen malzemeler ve mukavva gibi ara mallarda, yedek
parçalarda ve petrolde ithalat bağımlılığı, üretim maliyetini artıran başlıca
etkenlerdir.
İmalat sektörünün son dört yıllık gelişimine bakıldığında; ekmek,
sabun, konserve, sebze gibi iç piyasaya yönelik bazı mallann yanısıra
mühendislik, altın, metal işleme ve demir-dışı metal konsantresi
üretimindeki belirgin artışlar dikkat çekicidir. Aynca, özellikle sosis, salam
gibi et ürünleri işleme, tahta işleme, kaşmir, şal gibi hazır giyim ve başta
votka olmak üzere alkollü-alkolsüz içkilerin üretimi iyileşmiş olmakla birlikte,
1994 yılı itibariyle henüz dört yıl öncesinin seviyesi yakalanamamıştır.
Üretiminde daralmanın devam ettiği diğer ürünler ise deri ürünleri ve başta
keçe botlar olmak üzere bazı tekstil ürünleridir.
imalat sanayiinde ihracata yönelik üretim yapan sektörlerin başında
demir-dışı maden cevherleri gelmektedir. Bunu, post ve deve tüyü gibi
diğer yan işlenmiş ürünler takip etmektedir.
Çelik ve çimento üretimi geçiş dönemi sürecinde öncelikli sektörler
olarak ele alınmaktadır. Ülkenin kuzeyinde metal işleme ve yapı
malzemeleri sektörleri için ara mal ihtiyacını karşılamay ayönelik fabrikalar
yeralmaktadır.
2.2.3.2. İnşaat Sektörü
DİE'nin istatistiklerine göre inşaat sektöründe 1996 yılında olumlu
gelişmeler görülmüştür. Toplam 37.9 milyon $'lık yeni bina inşaası ve
büyük ölçekli tamiratlar gerçekleştirilmiştir. Yol inşaası, köprüler, Buyant
Ukhaa havaalanının genişletilmesi ve Ulanboter'a uzatılması işlemleri 15.2
milyon Tögrog tutmuştur ve bunlann çoğu dışanya yardım için yapılmıştır.
Havaalanının genişletilmesi 1996 Aralık ayında gerçekleştirilmiştir. Moğol
müteahhitler arazilerin ve evlerin özelleştirilmesi ile ilgili kanunlann yeni
Anayasanın etkisi altında olmasının inşaat sektörünü teşvik edeceğini
düşünüyorlar.
2.2.4. Hizmetler
2.2.4.1. Haberleşme
Moğolistan'da telefon şebekesi yetersiz ve oldukça eskidir; telefon
ücretlerinin kullanım süresi ve uzaklık kriterleriyle belirlenmesi
uygulamasına 1995 yılı başında geçilmiştir (önceleri sabit bir aylık masraf
ödenmekteydi). Teleks ve faks kullanımı artmaktadır.
TABLO: 10
TELEFON, RADYO VE TV ALICILARI (Bin)
Telefon
Radyo Alıcılan
TV Alıcılan
68
297
90
69
306
93
1993
66
315
96
1993 yılı verilerine göre ülkede, 1000 kişi başına 30 adet olmak
üzere, toplam 66.400 telefon bulunmaktadır. 1995 yılında ise bunun
75.000'in üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Posta hizmetlerinin de hız ve
güvenilirlik açısından iyileştirmeye ihtiyacı vardır.
2.2.4.2. Ulaştırma
Demiryollan Japon sermayesi yardımıyla yenilenmektedir. 1994
yılında yenilenme çalışmalanna başlanan karayollan ağı yetersizdir;
mevcut duruma göre yalnız 42.000 km uzunluğunda karayolu
bulunmaktadır ve bunun yalnız 1300 km'si kaldınm döşelidir. Orta ve
büyük ölçekli sanayilerin bulunduğu merkezleri birbirine bağlayan karayolu
ve demiryolu ağının iyileştirilmesi ve genişletilmesi gerekmektedir.
Ulanbator'daki
Buyant
Ukhaa
Havaalanının
uluslararası
standartlara uygun hale getirilmesine yönelik proje, Asya Kalkınma
Bankası tarafından kredilendirilmektedir.
2.2.4.3. Turizm
Moğolistan Asya'dan ve Batı'dan gelen ziyaretçiler için doğal ve
kültürel etkinliklere sahip bir ülkedir.
Ülkenin turistlere cazip gelen başlıca özellikleri şunlardır:
• Moğolistan'daki yeşil tepeler, stepler ve dağlar,
• Moğollann yerleştiği uluslararası turizmde eşsiz yeri olan kamplar,
• Yaban hayatı, vahşi hayvanlar ve yabani bitkiler,
• Develer, atlar, koyunlar ve çobanlann hayatı,
• Gobi Çölü.
Özel İlgi Alanları:
•
•
•
•
•
Moğolistan tarihi (Cengiz Han Dönemi)
Budizm
Amatör balıkçılık
Kayak, rafting
Dünyadaki en güzel dinozor kalıntılan.
TABLO: 11
ÜLKEYİ ZİYARET EDENLERİN SAYISI (1995)
Ülkeler
Ziyaretçi Sayısı
Çin+Tayvan+Hong Hong
48.284
Rusya Federasyonu
28.390
Japonya
8.976
ABD
3.987
Almanya
3.502
Güney Kore
2.561
Birleşmiş Milletler
1.752
Fransa
1.523
Danimarka
1.497
Avusturalya
892
İsveç
850
Hollanda
820
İtalya
648
Kuzey Kore
510
Kanada
318
Çek
316
Yeni Zelanda
312
Hindistan
305
İsviçre
302
Türkiye
300
Norveç
288
Diğer Ülkeler
3.777
Toplam
110.110
Kaynak: Doing Business in Mongolia, 1996.
Moğolistan'ın en iyi ziyaretçileri Doğu Asya (Japonya, Tayvan,
Hong Kong, Güney Kore), Batı Avrupa (Almanya, Fransa, İtalya,
İskandinavya), Avusturalya ve ABD'den gelir. Bu ziyaretçiler hakkında
henüz kesin bir sayı söylenmemiş olup Moğolistan tur düzenleyicilerinin
tahminlerine göre 1995 yılı içinde ülkiye 100.000 turist girmiştir. Turizm
sektöründe henüz bir devlet tekeli oluşturulmamıştır ve bazı özel
organizasyonlar ortaya çıkmıştır.
200 tane özel işletme devletten izin alarak turizm sektörünün içine
girmiştir ve bunlann %15'i Moğollan dış ülkelere götürmek aynı zamanda
dışardan yabancı turist getirmek için fuarlar düzenlemektedirler Bu
kuruluşların çoğu özellikle Avrupa'da olmak üzere kendilerine ortaklar
bulmuşlardır.
2.3. İstihdam
Yabancı Yatınm Kanunu'nun 24.maddesinde çalışma şartlanna
ilişkin birtakım kurallar vardır. Yabancı sermaye ile kurulmuş bir firma
öncelikle Moğolistan vatandaşlannı işe alacaktır ancak nüfus politikası ve
Çalışma Bakanlığı'nın karanna göre profesyonellik ve özel bir ayncalık
gerektiren işlerde yabancılar da alınabilir. Bir firma sicil (kayıt) yaptırdıktan
sonra Moğolistan'ın yasal kuruluşlanndan sayılmaktadır ve çalışma ve
sosyal güvenlik açısından Moğolistan kanunlannı uygular.
Moğolistan İş Kanunu'nun 37.maddesinde işin kapasitesine ve
kişinin performansına bağlı olarak ücretlerin belirlendiği belirtiliyor.
Hükümetin 163 no'lu resmi karannda bu saat başına 32.82 Tögrig olarak
ayarlanmıştır.
TABLO: 12
İŞGÜCÜ SAYISI (Bin)
1995
839.8
794.7
45.1
5.4
1994
861.4
786.5
74.9
8.7
Toplam İşgücü
Çalışan Sayısı
İşsiz Sayısı
İşsizlik oranı (%)
1996
847.2
791.8
55.4
6.5
Kaynak: Mongolian Economy and Society in 1996.
TABLO: 13
SEKTÖRLERE GÖRE ÇALIŞAN KİŞİ SAYISI (Bin, Yılsonu)
Endüstri
Tan m
İnşaat
Ulaştırma ve letişim
Sanayi ve Ticaret
Toplam
1992
133.9
294.2
41.4
50.2
53.8
806.0
1993
124.1
302.2
33.0
46.0
50.5
772.8
1994
100.9
336.6
27.3
31.5
67.4
786.5
Kaynak: Mongolian Economy and Society in 1996.
1995
108.1
354.3
29.5
31.6
64.8
794.7
1996
104.6
358.1
29.7
31.6
68.5
791.8
Tablo 12'den de görüldüğü gibi 1996 yılında Moğolistan'ın
ekonomik açıdan aktif nüfusu 847 bin civannda idi. Bunun 791 binini
çalışanlar, 55 binini işsizler oluşturuyordu. İşsizlik oranı %6.5 olup giderek
düşürülmeye çalışılmaktadır.
İstihdam dağılımına bakıldığında tanm sektörü en büyük paya
sahiptir. Onu ikinci olarak endüstri izlemektedir. Sanayi ve ticaret fazla
gelişmemiş olup, en düşük paya sahip olan sektör inşaat sektörüdür.
2.4. Ödemeler Dengesi ve Bütçe
2.4.1. Genel Değerlendirme
Serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecinde cari hesap dengesi
bozulmaya yüztutmuştur. Dış ticaret açığının düşürülmesinde sağlanan
basanlara karşın (1989'dan 1994'e kadar geçen 5 yıllık süre zarfında,
1993 yılında dış ticaret açığı GSYİH'nın %6'sına eşit olan 38 milyon $'a
düşürülmüş, 1994'de ise 59.3 milyon $ olarak gerçekleştiği tahmin
edilmektedir) bu açığın küçülmesi ihracat performansındaki iyileştirme
sonucu sağlanmamış, aksine 1994 yılı itibariyle 1989 yılında
gerçekleştirilenin ancak 1/4'ü olan ithalattaki ani ve keskin düşüşe bağlı
olarak gerçekleştirilmiştir. İthalattaki düşüşe sebep olan Sovyet yardımının
geri çekilmesi ülkenin finansal durumunu oldukça etkilemiştir.
1989 yılında Moğolistan 2 milyar $'ın üzerinde (çoğunluğu Sovyetler
Birliği'nden olmak üzere) mal ve hizmet ithalatı gerçekleştirilmiş olup,
büyük kısmı dış yardımlarla karşılanan 1.2 milyar $'lık dış ticaret açığı
vermiştir. Ülkedeki olumsuz ekonomik gelişmelere bağlı olarak ortaya
çıkan döviz rezervlerindeki ani düşüşün ancak küçük bir bölümü ikili
anlaşmalar ve uluslararası ticari krediler yolu ile telafi edilebilmiştir.
TABLO: 14
ÖDEMELER DENGESİ (Milyon Dolar)
İhracat (Fob)
İthalat (Fob)
TİCARET DENGESİ
Hizmet İthali
Hizmet İhracı
Mal ve Hizmetler Dengesi
Diğer Gelirler
Diğer Giderler
Cari Transfer Gelirleri
Cari Transfer Harcamalan
CARI DENGE
Doğrudan Yatırımlar
Portföy Yatırımları
Net Hata ve Noksan
GENEL DENGE
1991
346.5
-447.6
-101.1
26.5
-66.3
-140.9
-4.9
41.6
-
-36.4
-129.8
1992
355.8
-447.6
-29.1
34.8
-69.7
-64.0
.2
-27.1
38.7
-.35
2.0
17.4
-82.3
1993
365.8
-344.5
21.3
26.0
-66.9
-19.6
.8
-21.0
66.7
4.2
7.7
-4.8
14.5
1994
367.0
-333.0
33.7
45.4
-91.2
-12.1
3.2
-22.5
77.8
6.9
-1.0
6.4
1995
451.0
-425.7
25.3
57.3
-95.4
-12.8
3.0
-28.4
77.1
-
9.8
-
10.1
32.1
Kaynak: International Financial Statistics, June 1997
TABLO: 15
BÜTÇE (Milyon Tögrög)
Açık veya Fazla
Gelirler
Bağışlar
Harcamalar
Borç Ödemeleri
1991
-.1774
6.065
1.090
8.929
-
1992
-2.840
8.672
1.224
10.187
2.549
1993
-3.522
45.397
3.027
44.680
7.266
1994
-5.418
63.605
3.265
61.238
11.050
1995
-14.921
108.206
5.085
92.286
35.926
Kaynak: International Financial Statistics, June 1997.
Moğolistan 1993 yılı sonunda ticari mallar ve hizmetler ihracatının
tamamına eşit ve GSYİH'nın %60.5'ini teşkil eden 386 milyon dolar
tutannda dış borç ödemesi yapmıştır. Bunun %12'si değişken yatınm
oranına tabiidir. Eski Sovyetler Birliği ile imzalanan uzun vadeli borç
ödemelerine ilişkin anlaşma 2000 yılına kadar ertelenmiştir. Almanya,
Polonyo ve Çek Cumhuriyeti ile imzalanmış bulunan borç erteleme
anlaşmalan ise halen yürürlükte bulunmaktadır.
2.4.2. 1997 Yılı Tahmini Bütçe
1997 yılı için hükümet 157.8 milyar Tg. gelir, 184.1 milyar Tg. gider
olucağını tahmin ediyordu. Geçmiş yıllarda olduğu gibi aradaki fark
yabancı yardımlarla kapatılacaktı. Eğitim, sağlık ve sosyal sigorta giderleri
kamu kaynaklanndan karşılanmayacaktı. Çünkü bu sektörleri yöresel
bütçeler destekliyordu. Mr.Josrai bütçeyi değerlendirdiğinde özellikle
elektrik, benzin ve petrol gelirlerinin hesaplanmasında yanlışlık yapıldığını
öne sürmüş ve yıllık enflasyonun düşürülmesi gerektiğini belirtmiştir.
TABLO: 16
1997 YILI BÜTÇESİ
Gelirler
Gelir Vergisi
Sosyal Güvenlik Primleri
Ticari Vergiler
Aksiz Vergileri
Petrol, Dizel, Benzin
Gümrük Vergileri
Diğer Vergiler
Gelir Dışı Vergiler
Parasal Gelirler
Dış Yardım
%
18.9
14.5
13.1
6.3
3.1
13.2
0.8
13.2
12.7
4.4
Harcamalar
Kamu Hizmetleri
Savunma
Adalet
Eğitim
Sağlık
Sosyal Güvenlik
Belediye Hizmetleri
Spor, Kültür ve Eğlence
Enerji
Tanm ve Ormancılık
Mineraller, Madencilik ve İnşaat
Ulaşım ve Haberleşme
5.4
8.1
2.9
4.5
3.5
20.9
5.4
2.4
3.7
1.6
1.0
3.0
Kaynak: Mongol Messenger (ElU)
2.5. Uluslararası Destekler
Sermaye hesaplarına göre, Moğolistan piyasa ekonomisine geçiş
sürecini desteklemek için ikili ve çok uluslu anlaşmalarla dış yardımı
sağlayabilmiştir. Bu sayede altyapı yatınmlan, eğitim için teknik yardım,
kurum ve kuruluşlann gelişmesi, idari destek ve proje geliştirme
konusunda yendien yapılanma çalışmalannı başlatmıştır. Moğolistan'a
verilen hibe şeklindeki ve imtiyazlı krediler 1993'de 150 milyon dolara
ulaşmış, 1995'de ise 210 milyon dolara kadar çıkmıştır Hibe olarak verilen
krediler-ki çoğu teknik yardım projelerini içermektedir- 1993'de 10 milyon
dolan aşmış, 1995'de ise büyük bir sıçrayış göstererek 40 milyon dolara
yükselmiştir.
2.6. Özelleştirme
Moğolistan'ın özelleştirme programı başlangıç itibariyle etkileyiciydi
ve eski Sovyet Bloku Cumhuriyetleri içinde en başanlı olanıydı. 1994 yılı
sonunda üretim kesiminin %50'si, ticaret ve hizmet sektörünün yaklaşık
tamamı
özelleştirilmiş
olup
tamamında
"geniş
özelleştirme"
gerçekleştirilmiştir.
Tanm kooperatiflerinin %90'ından fazlası, devlet çiftliklerinin
%75'inden fazlası özelleştirilmiş ve çiftlik hayvanlannın %90'ından fazlası
özel mülkiyete devredilmiştir. Halen birçok büyük firma devlet kontrolünde
kalmayı sürdürmektedir.
"Özelleştirme Kanunu" kapsamında hisse senetleri 31 Mayıs
1991'den önce doğmuş olan tüm vatandaşlara dağıtılmıştır. Her bir kişi için
ikincil piyasalarda el değiştirebilen (nominal değeri 1000 Tg) 3 adet kırmızı
ve (nominal değeri 7000 Tg olan) 1 adet mavi senetler verilmiştir.
Küçük özelleştirme; küçük özelleştirmede küçük işletmeler ve çiftlik
hayvanlan işletmeleri kırmızı senetlerini kullanarak ve ihale bedelini
artırarak özelleştirme ihalesi yaparlar. Kullanılmayan kırmızı senetler konut
özelleştirilmesinde kullanılır.
Büyük özelleştirme; Anonim Şirket statüsüne çevrilip Moğolistan
Menkul Kıymetler Borsası'nda satışa sunulan büyük ölçekli teşekküller,
devlet teşekkülleri ve kooperatiflerin özelleştirilmesi yöntemidir. 1994 yılı
sonunda 4004 teşekkülde 17.3 milyon Tg. değerinde aktif varlığın mülkiyet
özelleştirilmesi transferi onaylanmıştır.
Tarımın özelleştirilmesi; tanmsal teşekküllerde özelleştirme küçük
ve büyük özelleştirmeden farklıdır. Tanmsal hisse senetleri çiftçilere
dağıtılmış olup halka açık değildir.
Diğer özelleştirme türleri; 1996 Kasım ayında halen 203 tane
devletin sahip olduğu teşekküller bulunmaktaydı. Bunlann 197'si mülkiyetin
çoğunluğu devlete ait olan, 60'ı ise azınlığı devlete ait olan teşekküllerdir.
1991 yılındaki yönetmeliğin 170.maddesinde devletin tamamen sahip
olmak istediği 21 firma ve sınırlı ortaklık kurmak istediği 42 firma mevcuttu.
Buna rağmen 1994 yılındaki 179 no'lu yönetmelik bunlann bazılannın
özelleştirilmesini öngörüyordu ve hükümet 239 teşekküle ilaveten
tamamen veya kısmen özelleştirmeyi kesinlikle kabul etti aynca 2000 yılına
kadar devlet aktif varlıklannın %60'ını özelleştirmeyi kabul etti.
3. DIŞ TİCARET
3.1. Genel Olarak Dış Ticaret
Moğolistan'ın 1996 yılı itibariyle ticaret hacmi 861.2 milyon $'dır.
Bunun 438.3 milyon dolannı ithalat, 422.9 milyon dolannı da ihracat
oluşturmaktadır. Aşağıdaki tablodan da görüldüğü gibi dış ödemeler
dengesi öteden beri açık vermektedir.
TABLO: 17
DIŞ TİCARET DEĞERLERİ
(FOB, Milyon $)
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
İhracat
468,0
347.0
355.8
365.8
360.5
451.0
422.9
İthalat
1.051.0
501.0
384.9
344.5
362.7
425.7
438.3
Ticaret Hacmi
1.519.0
848.0
740.7
710.3
723.2
876.7
861.2
Ticaret Dengesi
-583.0
-154.0
-29.1
21.3
-2.2
25.3
-15.4
Kaynak: EIU Country Report, 1^'. Quarter 1997.
Moğolistan dış ticaretinin tamamına yakınını başta Rusya ve BDT
ülkeleri olmak üzere Sosyalist Blok ülkeleri ile yürütür. 1996 yılı ihracatının
%25.4'ünü İsviçre'ye yapmış olup, ikinci sırada Rusya gelmektedir.
İthalatta ise %34.2'lik payla Rusya ilk sırada yeralmaktadır.
TABLO: 18
DIŞ TİCARETİN ÜLKELERE GÖRE YÜZDE DAĞILIMI
SSCB
Çekoslovakya
Bulgaristan
Macaristan
B.Almanya
1990
İhracat (%)
78.3
4.5
2.5
2.1
2.1
İsviçre
Rusya
Çin
Kazakistan
Güney Kore
İİİİJilİllİ
SSCB
B.Almanya
Çekoslovakya
Çin
Macaristan
77.5
4.1
3.7
2.4
2.2
Rusya
Japonya
Çin
Almanya
Kaynak: EIU Country Report, 1^'. Quarter 1997.
1996
İhracat (%)
25.4
20.6
17.7
12.8
8.0
İii:^iİJİiiiİt|lİ
34.2
17.5
14.6
4.7
3,2. İhracat
Moğolistan ihracat gelirlerinin 4/5'ini yaklaşık aynı paya sahip olan
gıda ürünleri ve hammaddeler ile maden ve metallerden sağlar. Başlıca
ihraç mallan bakır, molibden, kaşmir, florür konsantresi, yün ve deri giyim
eşyalandır.
TABLO: 19
İHRAÇ EDİLEN BAŞLICA ÜRÜNLER
Flüorin Konsantresi
Bakır Konsantresi
Molibden Konsantresi
Kömür
Flörür
Kullanılmış Bakır
Çimento
Kereste
İşlenmiş Odun
İşlenmiş Yün
Devetüyü
Keçi
At Yelesi
At Derisi
Koyun Derisi
Keçi Derisi
Orme İşleri
Dikilmiş Giysiler
Çelik
Deri
Deriden Giysiler
Hah
Yün Battaniye
Buğday
Votka
Et
Bağırsak
Kaynak: DİE, 1996
ölçü Birimi
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Ton
Bin Ton
Bin m^
Bin m^
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Parça
Bin Parça
Bin Parça
Bin Parça
Bin Parça
Bin Ton
Bin Parça
Bin Parça
Milyon m^
Pin Parça
Bin Ton
Bin Litre
Bin Ton
Bin Rulo
1994
88.00
448.6
5809.4
5.4
16.2
288.8
2.3
36.1
52.6
0.8
2.6
0.6
45.4
2567.4
588.2
187.8
263.1
1.7
-
17.9
0.1
7.7
18.8
22.8
5.4
1103.6
1995
129.0
446.2
3438.2
1.0
0.5
620.1
1.6
1.8
44.8
14.9
0.9
0.6
0.4
70
2004.3
361.4
570.3
1372.0
19.3
0.8
-
20.5
8.3
3.6
2.2
1288.3
1996
156.2
486.1
3777.4
0.5
385.1
0.4
96.2
7.5
1.0
1.1
0.9
53.6
1699.9
283.2
368.9
2016.5
14.1
1.0
4.1
2.2
4.3
45.2
3.3
2987.4
ülke ticaretinde açık bir şekilde görülen çeşitlenme ticari ortamdaki
kanşıklığın azalmasına ve ihracat gelirlerinin istikrarlı bir sekide artmasına
sebep olmaktadır. 1985 yılında CMEA Bloku ülkeleriyle yapılan ticaret
bugün yanya düşmüştür. Buna rağmen Moğolistan bakır madeninin büyük
bir çoğunluğunu Rusya'ya satmakta ve petrol ihtiyacının büyük bir
kısmınıRusya'dan karşılamaktadır.
Moğolistan toplam ticaretindeki payı düşmekte olan Rusya halen %30
oranında bir paya sahiptir.
TABLO: 20
DIŞ TİCARETİN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI
(Milyon Dolar)
Ülkeler
Avusturya
Belçika
Bulgaristan
Çek Cumhuriyeti
Çin
Danimarka
Fransa
Almanya
Hong Kong
Macaristan
İtalya
Japonya
Kore
Kazakistan
Hollanda
Polonya
Singapur
İsviçre
İngiltere
ABD
Rusya
G.Kore
Toplam
Kaynak; DİE, 1996
İhracat Değer
1dd4
1995
1996
0.1
0.1
0.0
2.1
2.2
2.3
0.5
0.4
0.3
73.2
77.8
107.4
0.2
0.3
0.2
2.4
7.6
4.7
2.4
3.0
2.7
8.7
11.4
10.7
33.6
46.7
36.0
0.2
0.1
52.1
77.4
14.6
3.1
4.6
4.1
1.8
0.1
2.4
76.9
107.4
5.1
21.6
19.3
12.4
25.8
18.5
108.8
68.9
78.2
-
-
-
356.1
473.3
422.9
İthalat De£ er
1994
1996
1996
0.1
5.6
0.5
0.9
0.9
2.3
0.2
0.6
1.8
3.3
9.9
7.8
23.9
44.5
64.0
1.3
4.1
2.2
0.5
1.8
1.3
10.0
18.5
20.5
10.7
6.1
3.8
0.3
0.5
22.1
0.2
3.6
23.3
16.7
45.3
76.9
0.2
0.1
0.1
0.8
0.7
0.1
0.6
1.6
1.0
1.1
3.4
3.6
7.4
12.8
3.5
6.1
4.5
1.4
2.7
2.9
11.4
14.5
10.9
148.8
208.0
150.1
14.9
21.5
17.7
258.4
415.3
438.3
Çin'in 1989 yılında toplam dış ticaretteki payı %1 iken, bu oran
1996 yılında %14'e çıkmıştır. Çin'e yapılan ihracatın büyük bir kısmını
kaşmir, yün ve deri oluşturmaktadır. Bunun yanında Moğolistan, Çin ile
Rusya arasında yapılan kara ticaretinden de; Rus hammaddelerini Çin'e
Çin tüketim mallannı da Rusya'ya ulaştırmak yoluyla kar elde etmektedir.
1989'da Japonya'nın Moğolistan toplam ticaretindeki payı %2'den
az iken, 1993'de %5'e yükselmiş, 1994'de %10 dolaylanna çıkmıştır. Bu
durum Japonya'nın hızla önemli bir ticaret ortağı durumuna geldiğini
göstermektedir. 1994'deki bu trend ticarette Rusya Federasyonu'na olan
bağımlılığın daha da düştüğünü, bunun yanısıra G.Kore, Hong Kong,
İsviçre gibi ülkelerle ticaretin arttığını ortaya koymaktadır.
1994 yılında ihracatın %20'sini ve ithalatın %15'ini oluşturan takas
ticareti, önemli fakat giderek azalan bir rol oynamaktadır. Moğolistan'da
kırsal kesimlerdeki takas ticareti bölgesel ekonomi için hala büyük bir
önem arzetmektedir.
3.3, İthalat
1993 yılında genel ticaret içinde ithalatın oranı %59.9'dur. Bunun
%29.57ini takas, %10.6'sını diğer ticaret şekilleri oluşturmuştur. 1994-1995
yılında Moğolistan ptrol ithalatını azaltmak ve kaşmir ihracatını teşvik
etmek suretiyle ilk defa ticaret fazlasına ulaşma politikası izlemiştir.
TABLO: 21
İTHAL EDİLEN BAŞLICA ÜRÜNLER
Turna
Ekskavatör
Traktör
Kamyon
Otobüs
Otomobil
Dizel Yağı
Benzin
Makina Yağı
Yağlandıncı
Elektrik
Azotlu Gübre
Çimento
Pencere camı
Kağıt
Buğday
Sebze Yağı
Şeker
Pirinç
Yeşil Çay
Meyvesuyu
Keten Kumaş
Yün
İpekli Kumaş
Dikiş Makinesi
Buzdolabı
Çamaşır makinesi
Elektrik süpürgesi
Teyp
Bilgi İşlem Ekipmanı
Televizyon
Kaynak: DİE, 1996.
Ölçü Birimi
Adet
Adet
Adet
Adet
Adet
Adet
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Kw/saat
Bin Ton
Bin Ton
Bin m^
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Bin Ton
Milyon Metre
Milyon Metre
Milyon Metre
Bin Parça
Bin Parça
Bin Parça
Bin Parça
Bin Parça
Bin Parça
Bin Parça
1994
-
269
257
65.0
3171
130.4
158.8
47.5
4.7
206.9
0.4
0.4
43.6
1.2
0.1
0.7
11.2
1.6
0.3
1.9
5.3
-
2.1
1.6
0.7
-
7.2
1995
200
-
109
222
348
6210
113.2
189.2
33.1
0.6
379.8
8.7
0.9
78.7
2.2
-
1.8
12.3
8.3
0.9
2.6
14.1
0.2
31.5
3.0
2.2
0.5
2.6
2.3
11.2
11.1
1996
33
22
87
286
193
2741
118.7
187.9
33.6
0.4
347.8
6.1
1.9
273.2
1.0
_
1.6
10.2
6.3
0.9
4.4
3.6
_
2.8
0.2
1.7
1.8
5.9
4.5
49.1
12.8
1994 yılında Moğolistan'ın Rusya'dan ithalatı 148.8 milyon dolar
olarak gerçekleşmiş olup önceki yıla nazaran %50 artış göstermiştir İthalat
rakamlannı incelediğimizde en fazla ithalat yapılan ülkeler Rusya, Çin ve
Japonya'dır 1995 yılında ithalatın %52'si Rusya ile yapılmış, bunu %11'lik
payla Japonya ve %10'luk payla Çin izlemiştir
3.4. Moğolistan-Avrupa Ticari İlişkileri
Moğolistan Batı Avrupa ile uzun zamandır durgun olan ticari
ilişkilerini tekrar canlandırmış ve özellikle Macaristan olmak üzere Orta ve
Doğu Avrupa'nın özel sektörleri ile yeni ticaret bağlan kurmuştur İnternet
ile daha etkin bir hale gelen iletişim ve yeni uçak seferlerinin başlatılması
sayesinde ticaretteki büyüme hız kazanmıştır
Ülkeler arasındaki mesafeler fazla olmasına rağmen Moğolistan'ın
bakır, altın ve molibden ihracatındaki artış Avrupa'nın ilgisini çekmektedir
Moğolistan da teknoloji, ekipman, know-how ve ortak girişim finansını
sağlama açısından ticaretini Avrupa'daki şirketlerle yapmaktadır Sibirya ve
Çin arasında bir köprü vazifesi gören Moğolistan Avrupa'dan gelen malann
dağıtımı için de transit ticarette etkin rol oynamaktadır
3.5. Dış Ticaret Mevzuatı
3.5.1. İthalat ve Gümrük Mevzuatı
Canlı hayvan, hayvansal ve bitkisel ürünler, sebve ve hayvansal
yağlar, plastik ürünler, kimyasal ürünler,deri gibi ithal mallannı iç pazarda
satabilmek için izne gerek duyulmaktadır Bu izin Milli Standartlar ve Ölçüm
Enstitüsü'ne ihracatçı ülkenin aşağıdaki belgelerden birini kaynak olarak
göstermesine bağlı olarak verilmektedir Bu belgeler; kalite garanti
mektubu, kalite sertifikası, kontrol sertifikası, yetkili bir labrotuvann
denetleme sonuçlan ve uygunluk sertifikasıdır Bu belgelerin olmaması
durumunda denetleme, yükün boşaltıldığı yerde yetkili Moğolistan
Enstitüsü tarafından gerçekleştirilmektedir
3.5.2. Gümrük Tarifeleri
Gümrük Vergisi indirimi'uygulanan ithal ürünler;
%0 İndirim oranı
Eczacılık ürünleri
%5 İndirim oranı
Muşambalar
Okul defterleri
%7.5 İndirim oranı
Deri ve post işleme makineleri
Ayakkabı üretim ve tamir makineleri
Halk otbüs ve troleybüsleri
Tekstil malzemeleri
Dokuma makineleri
Traktörler
Kürk işleme makineleri
Tanmsal makineler
İletişim araçlan
Ağır sanayi makineleri
Gıda üretim makineleri
Tıbbi malzemeler
Enerji ve madencilik
Yün ve kaşmir işleme makineleri
%10 İndirim oranı
Pirinç
Küp ve toz şeker
Gümrük Vergisi muafiyeti;
- Depolarda muhafaza edilen ve tüketici isteğine göre özel
bölgelere gönderilen malar
- Enerji
- İlaç
- Mallann dışanya şevkinde yanlışlıkla geriye dönen mallar
- Sakat insanlar için tasarlanmış özel amaçlı araç-gereçler
- Transit geçişi yapılan mamuller
- Geçici olarak iç piyasa için ithal edilen mamuller
- Geçici olarak dış piyasa için ihraç edilen mamuller
Satış Vergisi:
İthal edilen tüm mallara %10 satış vergisi uygulanır.
Muafiyetleri;
- Yabancı ülkelerden yardım/bağış olarak gönderilen mallar
- Yeni yatınmlar için alınan teknoloji ve makineler
- Yeni petrol ve enerji ünitesi ile elektrik ve ısı dağıtım hattının
inşaası için alınan uluslararası yardım ve krediler çerçevesinde
ithal edilen hammadde ve ekipmanlar
- Eczane ve tıbbi ürünler
Gümrük vergisi ve satış vergisinden muafiyet yabancı yatınmlar için
de sözkonusudur.
3.5.3. İhracat Mevzuatı
- Moğolistan'da üretilen ürünleri ve makineleri alırken ve yabancı
sermaye ile üretim yapan firmalann ürettiği ürünleri yeniden ihraç ederken
hiçbir yasal zorunlulukla karşılaşılmaz.
- Vergi muafiyet içeren ürünlerinin %50'sinden fazlasını ihraç eden
yabancı sermayeli kuruluşlara vergilendirmede bir takım tavizler
verilmektedir.
3.6. Madde Bazında İthalat ve İhracata Uygulanan Yasak
ve İzinler
İthalatı Yasak Olan Mallar
- Nikotin ve katran oranı bakımından bilgi içermeyen veya oranı izin
verilen limiti aşan tütünler.
- Sağlık uyansı bulunmayan tütünler.
İthalatı ve İhracatı Yasak Olan Mallar
- Uyuşturucu kullanımı ve/veya üretimi için gerekli ekipman.
- Pornografi ve şiddet içeren kitap, fotoğraf, her tür sinema ve video
filmi.
- Veterinerlik sertifikası veya herhangi bir kurumdan uygunluk
sertifikası bulunmayan canlı hayvan, hayvanlar, kuşlar ve bunlann
hammaddeleri, embriyo ve mikroorganizmalar.
ihracatı Yasak Olan Mallar
- Uluslararası düzeyde veya Moğolistan yasaklılar listesinde yeralan
hayvanlar, hayvan postlan ve ürünleri,
- Moğol hukuku çerçevesinde avlanması yasak olan hayvanlar.
- Uluslararası organizasyon ve ülkelerden alınan hibe ve yardımlar
çerçevesinde ülkeye giren mallar.
Aynca 63 no'lu hükümet karan ile yerli sanayinin gelişmesi ve
ihracat gelirlerinin artıniması için kaşmir ihracatına kısıtlama getirilmiş olup
daha sonra da bu karar kaldınlmıştır. Burdan da anlaşılıyor ki, dönemsel
olarak çeşitli ürünlerin ihracatına ve ithalatına kısıtlama getirilebilmektedir.
İthalatı İzne Bağlı Mallar
Alkollü içkiler.
İthalatı ve İhracatı İzne Tabi Mallar
- Tarihi ve kültürel mallar
- Paleontolojik, arkeolojik buluntular
- Toprak, bitki ve hayvanlara ait numuneler
- Nadir bulunan element cevherleri
- Kan ve kan ürünleri
- Silah, mühimmat vs.
- Patlayıcılar
- Organ bağışı.
İhracatı İzne Tabi Mallar
- Değerli ve yan-değerli metaller
- Demirli ve yan-demirli metaller
- Radyoaktif elementler, kimyasallar ve diğer radyoaktif kaynaklar
- Uluslararası ve Moğolistan kaynaklannda yasaklılar listesinde
yeralan bitkiler
- Neshebi (pedigree) belli hayvanlar.
Gümrük Antrepoları
Gümrük Kanunu'nun 18. ve 20.maddeleri ile ülke sınırlan dışında
sayılmak suretiyle yerli ve yabancı girişimcilerin depolama, işleme, yeniden
paketleme, tamir ve benzeri hizmetleri yürütebilecekleri gümrüklü
antrepolarla ilgili hususlar hükme bağlanmaktadır.
4. MOĞOLÎSTAN-TÜRKÎYE EKONOMİK VE TİCARÎ İLİŞKİLERİ
İki ülke arasında 1992 yılında Ticari ve Ekonomik İşbirliği
Anlaşması, Aralık 1994'de Madencilik Anlaşması imzalanmış ve bu
çerçevede, bir Türk kuruluşunun Moğolistan'ın en büyük gümüş madenini
işletme hakkına sahip olması sözkonusu olmuştur.
12 Eylül 1995 tarihinde Ulanbator'da "Türkiye Cumhuriyeti ile
Moğolistan Arasında Gelir Üzerinden Alıhan Vergilerde
Çifte
Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması"
imzalanmıştır.
4.1. Genel Olarak Ekonomik ve Ticari İlişkiler
Genel olarak ticari ilişkiler son derece kısıtlıdır. 1995'in ilk dört
ayında ihracatımız 45 bin dolar, ithalatımız 14 bin dolar olarak
gerçekleşmiştir.
TABLO: 22
MOĞOLİSTAN'DAN İTHAL ETTİĞİMİZ BAŞLICA ÜRÜNLER
(Dolar)
Kovun türü hayvanlann bağırsaklan
Toplam
Kaşmir Kılı (Taranmamış)
Toplam
Yığın Halinde Taranmış Yünler
Tabii Deriden, Köseleden Kadın Giyim Eşyası
Yün/İnce Kıldan Kazaklar
Diğer
Toplam
Mıknatıslar
Topiam
1992
161.347.95
161.347.95
1993
61.738.42
61.738.42
1995
145.024.47
2.245.29
2.712.09
1.401
151.382.210
1996
1.276.00
1.276.00
Moğolistan, başta hayvancılık ve madencilik sektörü olmak üzere
pek çok alanı yabancı yatınmcılara açmıştır. Yatınm imkanı yüksek
madenlerden biri Tavantolgoi Bölgesi'ndeki kömür madenidir, bunu bakır
ve petrol izlemektedir.
Hafif sanayi alanında teknolojik yenilemeye fazlasıyla ihtiyaç
duyulmaktadır. Türk firmalan için özellikle deri, dokuma ve inşaat
malzemeleri-pencere camı, çatı, sıhhi tesisat, taş işleme- üretiminde ve
kömür, petrol, bakır ve nadir metallar madenciliğinde işbirliği imkanlan
mevcuttur.
TABLO: 23
MOĞOLİSTAN'A İHRAÇ ETTİĞİMİZ BAŞLICA ÜRÜNLER (Dolar)
Minibüs, kamyonet dış lastikleri
Kamyon,otobüs dış lastikleri
Kauçuktan minibüs, kamyonet iç lastikleri
Kauçuktan kamyon otobüs iç lastikleri
Toplam
Binek otomobiller
Erkek giyim eşyası
Sabun-Temizlik malzemeleri
Kurutulmuş çekirdeksiz üzüm
Çikletler
Meyvalı gazozlar
Kolalı gazozlar
Toplam
Ham deriler, deri giyim eşyası
Sıvanmış mensucattan örülmüş giyim eşyası
Dokunmamış mensucattan giyim eşyası
Elektriksiz sanayi ürünleri
Seramikten mutfak eşyası
Ekmek, pasta, bisküvi imalatı için makine
Diğer
Toplam
1992
280.222.34
415.221.99
40.059.98
32.211.98
767.716.29
1994
4.750.00
58.200.00
18.219.00
4.498.00
1.069.00
3.402.00
3.402.00
93.540.00
1995
784.700.00
127.750.00
1.390.128.00
67.236.00
31.424.00
40.000.00
160.916.00
2.602.154.00
TABLO 23'ün Devamı
Sıvanmış/kaplanmış kağıt,votka,keçe, dokunmamış mens.
Yer kaplamalan
Camdan avizeler
Ekmekçi mayası
TOPLAM
1996
26.836.00
20.327.00
10.500.00
3.890.00
61.553.00
4.2. Moğolistan'da îş ve Yatırım Olanakları
- Moğolistan'da fınncılık artış trendine girmiş bir sektördür ve Türk
girişimcileri için uygun bir yatınm alanı teşkil etmektedir.
- Taahhüt firmalannın havaalanı ve ulaşım projeleri ile ilgilendikleri
bilinmektedir.
- Turizm ve yan sektörieri Moğolistan'ın önem verdiği diğer
alanlardır Otelcilik, lokantacılık, restorasyon, acentacılık, işletme ve
personel eğitimi gibi konularda Türkiye'nin deneyimlerini paylaşması için
imkanlar mevcuttur
- Kışlık giysi ve ayakkabı en çok ihtiyaç duyulan konulardandır
- İlaç ve gıda
arasındadır
maddeleri
Moğolistan'a
satılabilecek
- Bayındıriık ve inşaat alanında yatınm imkanlan mevcuttur
ürünler
5. ÎŞ MEVZUATI
5.1 Yabancı Yatırımlar ve Yabancı Sermaye Mevzuatı
1993 yılında Yabancı Sermaye Yasası yürürlüğe girmiş, ancak
diğer yasalarla ilişkisi, önceliklerin saptanması, izin mekanizmasının
işleyişi, firmalann başvuracaklan kurumlann tespiti gibi bazı noktalar henüz
netliğe kavuşturulamamıştır. Bununla birlikte, yasa, makina ve girdi
ithalatında gümrük indirimi, 10 yıllık vergi muafiyeti ve bunu takip eden
yıllarda firmanın gelirinin yansına yönelik 5 yıllık vergi muafiyeti, ihracata
yönelik sektörler için vergi ayncalıklan gibi bazı teşvik unsurlan
içermektedir.
Moğolistan'a yapılan yabancı yatınmlar henüz çok önemli
boyutlarda olmamasına rağmen, yatınmcılann bölgeye olan ilgisi gün
geçtikçe artmaktadır. 1994 yılında, 22 ülkeden 44.1 milyon dolar tutannda
153 yabancı yatınm projesi onaylanmıştır. Bir önceki yHla kıyasladığımızda
yatınm sektörü yön değiştirmiş olup yatınmcı ülkelerde yaşanan
gelişmelerle birlikte izin verilen yabancı sermaye yatınmlan da 4 katına
çıkmıştır. Rus ve Çinli yatınmcılar halen lider konumda olmasına rağmen
ABD, Japonya, Kore Halk Cumhuriyeti ve özellikle son yıllarda Avrupa
mineral kaynaklann çıkanima ve işlenmesinde, kısmen de gelişmiş sanayi
dallannda yatınmlannı artırmaktadır.
Sınai üretimde yabancı sermayenin en çok ilgi gösterdiği sektör;
yine Rus firmalannın ağırlıklı olduklan metal (özellikle demir-dışı maden
cevheri) ve taş işleme sektörüdür, bunu Hong Kong sermayesinin yoğun
olduğu tekstil ve hazır giyim sektörleri izlemektedir. Aynca gıda işleme,
tahta işleme ve makina sektörleri de yabancı sermayenin faaliyet
göstermeye başladığı alanlardır.
Yabancı sermaye 1994 yılının başından beri araştırma, eğitim ve
danışmanlık gibi hizmet sektörlerine de girmeye başlamıştır.
Yabancı yatınmcılar millileştirmeye ve kanunsuz yapılan istimlağa
karşı Yabancı Sermaye Mevzuatı ile siyasal garanti altına alınmışlardır.
Yabancı Yatırımlara Uygulanan Vergi Muafiyetleri
10 Yıllık Vergi Muafiyeti:
Enerji ve termal ünitelerinde, güç aktanm (enerji iletim)
şelalelerinde, karayollan ve havayollannda, mühendislik
inşaat
faaliyetlerinde ve temel haberleşme şebekelerinde yatınm yapanlar 10
yıllık süre ile vergiden muaftırlar ve bu firmalara 10 yıldan sonraki her 5
yılda bir %50 vergi indirimi uygulanmaktadır.
5 Yıllık Vergi Muafiyeti:
Değerli metaller hariç minerallerin işlenmesi, petrol ve kömür,
metalik mineraller, metalürji, kimyasal üretim, makine ve elektrik üretiminde
yatınm yapanlar 5 yıllık süre ile vergiden muaftırlar, bu 5 yıldan sonraki her
5 yıllık süre diliminde %50 vergi indiriminden yararlanmaktadırlar.
3 Yıllık Vergi Muafiyeti:
Üretiminin %50'sini ihraç eden diğer sektörler ise 3 yıllık süre ile
vergiden muaftırlar, bu zaman zarfından sonraki her 5 yıllık sürede %50
vergi indiriminden yararlanmaktadırlar.
Uluslararası Yatırım Anlaşmaları
Moğolistan 15 ülke ile yatınmı korumak ve geliştirmek üzere ikili
anlaşmalar imzalamıştır. Bu ülkeleri şöyle sıralayabiliriz: Belçika,
Danimarka, Fransa, Almanya, İtalya, Luxemburg, Hollanda, İngiltere,
Macaristan, Ukrayna, Kazakistan, Birleşmiş Milletler, Laos, Çin, Güney
Kore.
Anlaşmalar zarar ve ziyan, millileştirme, istimlak, kâr transferi ve
anlaşmazlıklann çözümü için tazmin şartlannı içermektedir.
5.2. Sermaye Transferinin Serbestleştirilmesi
Moğolistan Yabancı Sermaye Kanunu yabancı yatınmcılann kâr
transferlerine izin vermektedir. Kanunun bu konuyla ilgili 10.maddesi
yabancı yatınmcılara kayıtlı sermayeye yapmış olduklan katkı paylannı
aynca hisse senetlerinin satışı, el değiştirmesi vb. nedenlerden doğan
temettü ve kârlannı serbestçe dışanya çıkarma hakkını vermektedir. Buna
ilave olarak aynı maddede ortaklığın sona erdirilmesi veya
değiştirilmesinden doğan gelirin de dışanya çıkaniması sağlanmıştır.
Görüldüğü gibi hukuki kısıtlamalar olmamakla birlikte ülkedeki bankaların
yapısından doğan sorunlar mevcuttur. Bankalann yabancı bankalarla
bağlantılan güçlü olanlan tercih edilmelidir. Yine de gerek Moğolistan içine
gerekse dışına yapılan transferlerde -en güçlü uluslararası bağlan olan
ticari bankalarla yapılsa bile- gecikmeler olabilmektedir. Kambiyo rejimi
Moğolistan sınırlan içinde yerleşik hukuki şahıs veya işletmelerin ve
dışandaki şube ve temsilciliklerinin Maliye Bakanlığı'na tescilini zorunlu
tutmaktadır.
5.3. Serbest Bölgeler
Serbest Ekonomik Bölgeler (SEB) ile ilgili yapılan planlar
doğrultusunda Hükümet tarafından onaylanan ve Parlamentoya sunulan
kanun SEB'de yapılan ticarette özelleştirmeye imkan tanımaktadır. Serbest
bölgeyi oluşturma, faaliyet konusunu değiştirme veya onu yoketme gücü
parlamentodadır.
SEB'nin tabanı; toprak, elektrik, yol, ulaşım ve iletişim araçlannın,
depo, konut, haberleşme servislerinin kullanımı sonucu ödenen ücretlerin
yanısıra yabancı yatınmcılann nakit katkılarnıdan oluşur.
Serbest Bölgelerdeki Özel Teşvikler
Yabancı Yatınm Kanunu'nda serbest bölgede girişimde bulunan
yabancı yatınmcılara bazı imtiyazlar tanınmıştır. Bunlar;
1- Dünya standartlannda mal üretmek için ileri teknoloji ve yönetimi
bu bölgeye getiren ve ürettiğinin %50'sindan fazlasını ihraç eden
yatınmcılar 3 yıllık vergi muafiyetinden yararlanmakta ve bundan sonraki 4
yıl %50 indirimli olarak vergi ödemektedirler.
2- Yabancı yatınmcı SEB'de veya Moğolistan topraklannda yapmış
olduğu yatınmdan doğan gelirini tekrar yatınm için harcarsa bu gelirin
üzerinden alınan %40 Kurumlar Vergisi geri ödenir.
3- SEB İdaresi tarafından Moğolistan iş çevresine kayıtlı olan
mukim (daimi) yabancı şahıslann aldığı taşınmazlann satışı yan yanya
vergilendirilmektedir.
5.4. Şirket Kuruluşu
İzin verilmeyen faaliyetler:
260 No'lu hükümet kararnamesine göre uyuşturucu bileşimi olan
her türlü ürünün ekimi, toplanması ve satışı yasaktır. Bu yabancı yatınmı
yapanlar için de geçerlidir.
Özel İzne Tabii Faaliyetler:
- Devlet tekelinde olan kuruluşlar ile yabancı sermayeli firmalara
ortak olmak isteyen savunma ve güvenlikten sorumlu devlet merkezi
idaresine bağlı devlet sermayesi ile kurulan firmalar Maliye Bakanlığı'ndan
izin almaktadırlar.
- Silah, tüfek, patlayıcı madde, radyoaktif ve ateşleyici maddelerin
üretim ve tamiri için hükümetten izin alınmaktadır.
- Güçlü tesiri olan mamullerin hazırlanması ve satışı (ilaç ve zehir
hariç) için hükümetten izin alınmaktadır.
- Emniyet (güvenlik sistemleri) için hükümetten izin alınmaktadır.
- Piyango bileti satışlan için hükümetten izin alınmaktadır.
- Madalya ve kurşun üretimi için hükümetten izin alınmaktadır.
- Madencilik, kıymetli taş ve metallerin çıkaniması ve üretimi için
hükümetten izin alınmaktadır.
- Yabani hayvan derilerinin toplanması ve satışı için hükümetten
izin alınmaktadır.
- İlaç üretimi ve şifalı bitkilerin toplanması için Sağlık Bakanlığı veya
ona bağlı mahalli kuruluşlardan izin alınmaktadır.
- Her türlü tıbbi yardım için Sağlık Bakanlığı veya ona bağlı mahalli
kuruluşlardan izin alınmaktadır.
- Gerek tüketici için gerek sanayide kullanılan kimyasallar ve
kozmetik ürünleri için sağlıkla ilgili denetleme organlanndan izin
alınmaktadır.
- Araçlann güvenliğini sağlama hizmetleri için Genel Ulaştırma
İdaresi veya onun mahalli temsilciliklerinden izin alınmaktadır.
- Gıda işleme (mantar ve yabani meyveler hariç) için sağlıkla ilgili
denetleme organlanndan izin alınmaktadır.
- Ana iletişim hatlan ve radyo-TV kanallanna yönelik teknik servis
hizmetleri için Moğolistan Radyo ve Televizyonu Genel İletişim
Departmanından izin alınmaktadır.
- Antika eşyalann satışı için Kültür Bakanh'ğından izin alınmaktadır.
- Turizm hizmetleri için ilgili bakanlıktan izin alınmaktadır. (MAİ)
- Kumarhane
alınmaktadır.
işletmeciliği
için
Emniyet
Müdürlüğü'nden
izin
6. İŞADAMLARI İÇİN YARARLI BİLGİLER
6.1. Pasaport ve Giriş İşlemleri
Her turist geçerli bir pasaporta ve giriş-çıkış vizesine sahip
olmalıdır Vize almak için 2 fotoğraf, geçerli bir pasaport ve resmi turizm
şirketinden onaylı belge ile Moğolistan başkonsolosluğuna başvurmak
gereklidir
Aynca MİAT Havayollanna başvurarak 45 dolar karşılığında 2 gün
içinde vizenizi alabilirsiniz. Moğolistan'a giden her kişi çıkışta İçişleri
Bakanlığı hesabına verilmek üzere 20$ ödemek zorundadır
6.2. Ne Zaman Gidilir?
Yaz ve Sonbahar mevsimi yani Haziran ayından Kasım ayına kadar
olan dönem bölgeye gidilecek en uygun zamandır
6.3.Hangi Ticari Dil Kullanılır?
En uygun ticari dil İngilizcedir
6.4. İlk Temaslarda Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar Nelerdir?
Moğolistan'da işadamlan tokalaşmaya ve samimiyete çok büyük
önem verirler, çok fazla ciddiyete gerek yoktur İkram edilenleri yemek
zorunda kalırsınız. Çünkü gıda maddeleri yetersiz olduğu için size gofret,
çikolata bile ikram etseler o kendileri için çok değerlidir
6.5. Saat
Greenwich saat diliminden 8 saat ileridedir Moğolistan'da 3 farklı
zaman yaşanmaktadır Ulanbator'da Greenwich'e göre saat 7 iken, ülkenin
batısında 6, doğusunda ise 8'dir
6.6. Resmi Tatiller
10 Ocak-Yeni Yıl
Şubat - Beyaz Ay Günleri (Ayın hilal durumuna göre belirlenmekte
olup 3 gün sürmektedir.
8 Mart - Kadınlar Günü
11-13 Temmuz - Naadam (Ulusal Tatil Kutlaması)
24 Kasım - Anayasa Günü
6.7. Ölçü ve Para Birimi
Ölçü Birimi: Metrik Sistem
Para Birimi: Tögrig (1$=651 Tögrig)
6.8. Ulaşım
İstanbul/Ulanbator
Ulanbator/İstanbul
Istanbul/Moskova/Ulanbator
Ulanbator/Moskova/İstanbul
Perşembe 16:45 MİAT ile
Peşembe 09:00 MİAT ile
Pazar 10:35 THY ve MİAT ile
Pazar 09:00 THY ve MİAT ile
Moğolistan'da uluslararası hava trafiğine açık havaalanı
Ulaanbaatar'dır. Ulaanbaatar'a Moskova, Pekin ve Alma-Atı bağlantılı
uçuşlarla ulaşılabilmektedir. Moğolistan Hava Yollar (MİAT) haftada 1 defa
(Salı) Alma-Atı, haftada 2 defa (Perşembe-Pazar) Moskova ve haftada 3
defa (Pazartesi, Çarşamba, Cumartesi) Pekin'e düzenli uçuş yapmaktadır.
Aynca Pekin'den Çin Havayollan ile Moskova'dan Aeroflot ile bu ülkeye
ulaşmak mümkündür.
Ankara-Ulanbator uçak bileti fiyatlan, güzergaha ve havayollan
şirketine göre 1000$ ile 2000$ arasında değişmektedir.
6.9. Çalışma Saatleri
Banka Çalışma Saatleri: 9.30 - 12.30 (hafta içi)
9.30- 11.30 (Cumartesi)
Resmi Dairelerin Çalışma Saatleri: 9.00 - 18.00 (hafta içi)
9.00- 15.00 (Cumartesi)
6.10. Moğolistan'daki Restoran ve Kafeler:
Moğolistan'da damak tadınıza göre yemek yiyebileceğiniz çeşitli
restoran ve kafeler şunlardır:
Restorantlar
Countryside
Seoul
Hanamasa
Flower
Ghensis Khan
Amarbaysgalant
Star
Star 2
Ulaanbaatar
Bayangol
Taashin
Acilis Yih
1996
1996
1995
1995
1995
1992
1992
1992
1969
1963
1996
Sandalye
90
180
148
54
270
30
40
55
300
150
41
Telefon
329704
313090
358330
313380
312413
358103
54892
320620
312255
323162
Faks
332627
326554
313090
358330
358067
312391
358103
324485
326880
325903
Bu restoranlann dışında 3 tane Türk restoranı vardır. Bunlar Ankara
Döner Lokantası, İstanbul Lokantası I, İstanbul Lokantası H'dir. Yeni
restoran ve kafeler açılmaktadır. Aynca Türk Kolejinin içinde bir Türk fınnı
bulunmaktadır.
6.11. Moğolistan'daki Oteller:
Moğolistan'da uluslararası standartta hizmet veren oteller
Ulanbator'dadır. Asansörlü, sıcak sulu, oda servisleri ve uydu TV kanallan
olan lüks odalara sahip oteller mevcuttur. Bunlar içinde kalınabilecek en iyi
oteller şunlardır.
oteller
Flower
Chinggis Khaan
Amarbaysgalant
Ulaanbaatar
Bayangol
Tuushin
Nuht
Acılıs Yılı
1995
1995
1992
1969
1963
1966
-
Oda
92
196
14
119
208
27
150
Yatak
366
400
28
280
418
46
-
1 Gecelik Fiyat
(1996 Dolar)
Tek Çift
44
77
90
130
40
60
60
70
72
94
78
105
-
-
Telefon
358330
313380
312413
325383
312255
323162
310241
Faks
358330
358067
312391
324485
326880
325903
325630
6.12. Alışveriş Merkezleri:
1- Devlet Alışveriş Merkezi (4 katlı)'nde
- Her çeşit hediyelik eşya
- Sulu, yağlıboya resim ve tablolar
- Moğol milli kıyafetleri ve şapkaları
- Deri mamulleri, kürk ve deri kalpaklar bulunmaktadır.
2- Fuarlarda hediyelik eşyalar vardır.
3- Bayongol Oteli Mağazası'nda
- Hediyelik eşyalar
- Kaşmir kazaklar
- Devetüyü battaniyeler
- Deri kalpaklar satılmaktadır.
Ülke içinde seçilmiş bazı yörelerde
sağlandığı çadırlarda konaklanmaktadır.
6.13. Ticaret Odaları
Moğolistan Ticaret ve Sanayi Odası
J.Sambuu Street, 11 Ulaanbaatar 210538
Tel : 0976.1-324620
Faks: 0976.1-324620
Orta Asya Ticaret Odası
P.O.B.470, Ulaanbaatar 44
Tel : 0976.1-38970
Faks: 0976.1-311757
Ulanbator Ticaret Odası
Builders' Square 13, P.O.B. 254,
Ulaanbaatar 11
Tel : 0976.1-311385
Faks: 0976.1-311385
Junior Ticaret Odası
Youth Union Building
Ulaanbaatar
Tel : 0976.1-328694
bazı sosyal
imkanlann
6.14. Resmi Temsilcilikler
Türkiye Büyükelçiliği
Ulanbator Hotel 301 no'lu oda
Tel/Faks: 0976.1-313922
Moğolistan Büyükelçiliği
Kaza Sokak No: 109 Gaziosmanpaşa-ANKARA
Tel : 0312-4467977
Faks: 0312-4467791
6.15. Meslek Birlikleri
Moğolistan Üretim ve Hizmetler Kooperatifler Birliği
Negdsen Undestnir Str. NDB
Building, Ulaanbaatar 210646
Tel : 0976.1-328446
Faks: 0976.1-329669
Moğolistan Tur Acentaları Birliği
Central Palace of Culture, Room No.707
P.O.B. 20/195 Ulaanbaatar, 11
Tel : 0976.1-323363
Faks: 0976.1-323363
Moğolistan Milli Turizm Birliği
Chinggigs Khaan Avenue Shopping Centre
Ulaanbaatar 210543
Tel : 0976.1-20219
Faks: 0976.1-320246
Moğolistan İş Kadınları Birliği
Zara Ochirbatyn ile görüşülür
Tel : 332007
Moğolistan Tüketici Kooperatifleri Birliği
UB 210620 Ulaanbaatar 20
Tel : 0976.1-329025
Faks: 0976.1-329025
Moğolistan Bankacılar Birliği
Commerce Str.6 Ulaanbaatar 11
Tel : 0976.1-327602
Faks; 0976.1-310655
6.16. Bazı İthalatçı ve İhracatçı Firmaların Listesi
"AUTOIMPEX" Co. Ltd.
Director; Mr.Ts.Tsolmon
Address; Ulaanbaatar 37, Songino Hairhan District.
Tel ; 976 1.331860-331315
Faks; 976 1.331383
Faaliyet Konusu; Ulaştırma ekipmanı, oto yedek-parça.
"WHOLESALE" Co. Ltd.
Director; Mr.B.Chimidhishig
Address; Ulaanbaatar 210537, Tolgoit
Tel ; 976 1.332119
Faks; 976 1.331854
Faaliyet Konusu; Genel dağıtım.
"GOBİ" Shareholding Co.
Executive director; Mr.Ts.Sedvaanchig
Address; Ulaanbaatar 52, Khan-Uul District
Tel ; 976 1.343243-342758
Faks; 976 1.343081
Faaliyet Konusu; Kaşmir.
"MATERIALIMPEX" Shareholding Co.
Director; Mr.M.Nyamjav
Address; Ulaanbaatar 35, Teeverchdiiin Str.
Tel ; 976 1.369172-369154
Faks; 976 1.369172
Faaliyet Konusu; İnşaat Malzemeleri.
"MONGOL ED" Shareholding Co.
Director; Mr.Chimiddamba
Address; Ulaanbaatar 37
Tel ; 976 1.332007
Faks; 976 1.332643-332007
Faaliyet Konusu; Muhtelif hammadde.
"NEFTIMPORTCONCERN" Shareholding Co.
General Director: Mr.G.Manibadar
Address: Ulaanbaatar 210646, Negdsen Undestnii Str.
Tel : 976 1. 325980-321277
Faks:976 1.317288-325980
Faaliyet Konusu: Petrol ürünleri.
"KHUNS TRADE" Co. Ltd.
Director: Mr.U.Tumurbaatar
Address: Tolgoit 37, Ulaanbaatar,
Tel : 976 1.332933-332910-332923
Faks: 976 1.331846
Faaliyet Konusu: Gıda ürünleri.
"ARISIMPEX Co. Ltd.
Director: A.Tserenbaljid
Address: Chingis Avenue, Ulaanbaatar-52
Tel : 976 1.343078-342297-342310
Faks: 976 1.343008
Faaliyet Konusu: Deri ve kürk.
"MONGOL SAVKHI" Co. Ltd.
Address: Chingis Avenue, Ulaanbaatar 52
Tel : 976 1.343237-343231-343235
Faks: 976 1.342356
Faaliyet Konusu; Deri ürünleri ve deri giyim.
"G&M INDUSTRIAL" Co. Ltd.
Tel : 976 1.361892
Faks: 976 1.365936
Faaliyet Konusu: Deri ürünleri ve deri giyim.
"ZAG" Co. Ltd.
Tel : 976 1.311539-312270
Faks: 976 1.320360
Faaliyet Konusu: Ev aletleri ve mobilya.
"DALAMAL MON" Co. Ltd.
Director: Sunil Hasmug Javeri
Address: MR Party's BIdg 324, Peace Avenue, Ulaanbaatar-11
Tel : 976 1.312195-56328
Faks: 976 1.35886
Faaliyet Konusu: Kozmetik ürünleri ve tüketiciye yönelik
hijyenik ürünler
"GENERAL IMPEX" Co.Ltd.
Director: Zorigoo
Address: Trade Union Centre 406, C.P.O.Box-1011,
Ulaanbaatar-23
Tel : 976 1.324611-311843-313913-368276 show room
Faks: 976 1.368276
Faaliyet Konusu: Elektrikli ev aletleri, büro malzemeleri.
"JENCO" Co. Ltd.
Director: H.Basttulga
Address: Jenco Co. Ltd, Tavanshar, Ulaanbaatar-37
Tel : 976 1.332698-313961-332627
Faks: 976 1.358336
Faaliyet Konusu: Kaşmir.yün,supermarket ürünleri, elektrikli ev
eşyalan,kozmetik ürünleri,eğlence hizmetleri.
"G & Chi" Co. Ltd.
Director: M.Ganchimeg
Address: Trade Union Centre 213, C.P.O.Box-1042,
Ulaanbaatar-46
Tel : 976 1.323208
Faks: 976 1.323208
Faaliyet Konusu: Polyester, inşaat malzemeleri, dizel yağı.
Mongol Shir Shareholding Co.
Director: Baatarragchaa
Address: C.P.O.Box-37, Ulaanbaatar-52
Tel: 976 1.342665
Faaliyet Konusu: Kimyasal hammaddeler.
Monos Pharm Co. Ltd.
Director: Hurelbaatar
Address: Ulaanbaatar-37, P.O.B-62, Mongolia
Tel :976 1.333117-333107-333235-333257
Faks:976 1.333117
Faaliyet Konusu: Eczacılık ve kozmetik ürünleri.
Montrade Co.Ltd.
Director: A.Erdenebat
Address: Ulaanbaatar-28, C.P.O.B-387
Tel : 976 1.323398-312710-99112147
Faks: 976 1.327776
Faaliyet Konusu: Kaşmir, yün, endüstriyel ürünler.
OSSO Co.Ltd.
Director: Cristian Osvald Ohinoo
Address: Khan-Uul District, Hairhan, Ulaanbaatar-52
Tel : 976 1.343323-343394
Faks: 976 1.343341
Faaliyet Konusu: Toptan ve perakende ticaret.
Sor Shareholding Co.
Director: Dashdondog
Address: Khan-Uul District, Ulaanbaatar-52
Tel : 976 1.342639-342296
Faks: 976 1.342637
Faaliyet Konusu: Deri ve kürk işleme.
Suljee Co.Ltd.
Director: A.Zumaa
Address: Songino Hairhan District, Ulaanbaatar-37
Tel :976 1.331364-331248-331740
Faks:976 1.331364
Faaliyet Konusu: Örme giyim.
Suljmel Shareholding Co.
Director: Enhbayar
Address: Ulaanbaatar-46
Tel : 976 1.328842-312243
Faks: 976 1.328842
Faaliyet Konusu: Örme giyim.
Shunhiai Co.Ltd.
Director: G.Bathuu
Address: Chinggis Avenue-11, Ulaanbaatar-28
Tel : 976 1.323294-325736
Faks: 976 1.312490
Faaliyet Konusu: Oto yedek parça, servis, turizm, ev eşyalan.
Noosimpex Co. Ltd.
Director: D.Ganzorig
Address: Khan-Uul District, Ulaanbaatar-52
Tel : 976 1.343057-342611
Faks: 976 1.343057
Faaliyet Konusu: Kaşmir, yün.
Ogooji Co, Ltd.
Director: Ch.Hajidsuren
Tel : 976 1.322790
Faks: 976 1.325206
Faaliyet Konusu: Unlu mamuller.
Monel Co.Ltd.
Director: Sh.Yalalt
Address: Central Culture Palace, Ulaanbaatar-11
Tel : 976 1.329292-327595-328038
Faks: 976 1.327595
Faaliyet Konusu: Elektrikli aletler.
Hangard Co. Ltd.
Director: L.Sergelen
Address: Mongolian Revolution Party's BIdg. 210, Ulaanbaatar
Tel : 976 1.311333-320138
Faks: 976 1.320138
Faaliyet Konusu: Havayolu taşımacılığı.
Prestige Food Trade International PTE, Ltd.
Director: J.Dalai
Address: Sukhbaatar Square 3, P.O.20A, Ulaanbaatar-11,
Mongolia
Tel : 976 1.313392-326731
Faks: 976 1.328324
Faaliyet Konusu: Gıda maddesi toptancılığı.
Monromebel Co. Ltd.
Director: Ts. Tsogoo
Address: Khan-Uul District, Ulaanbaatar-36, Mongolia
Tel : 976 1.341191
Faks: 976 1.341191
Faaliyet Konusu: Ev ve büro için mobilya.
Bileg Co. Ltd.
Director: S.Bilegsaikhan
Tel : 976 1.311643-51922
Faks: 976 1.311643
Faaliyet Konusu: Gümrük antreposu.
Altan Hurd Co. Ltd.
Director: N.Tumurbaatar
Address: Songino Haihan District, Ulaanbaatar-37, Mongolia
Tel : 976 1.332657-9914155
Faks: 976 1.332657
Faaliyet Konusu: Bira.
Mod Trade Shareholding Co.
Director: D.Baasanbyamba
Address: P.O.Box-85, Bayangol District, Ulaanbaatar-36
Tel : 976 1.341330
Faks: 976 1.341310
Faaliyet Konusu: Ağaç işletmeciliği, şekerleme, hayvansal
hammaddeler, taşımacılık.
Ajnai Co.Ltd.
Director: Bat-Erdene
Address: P.O.Box-388, Baga Toiruu 10, Sukhbaatar District,
Ulaanbaatar-44
Tel : 976 1.312283
Faks: 976 1.311744
Faaliyet Konusu: Turizm, taşımacılık.
Altai Holding Ltd.
General Director: S.Batbold
Address: POB-513, Prime Minister Amar's Street 6, Bayanzurkh
District, Ulaanbaatar-49
Tel : 976 1.358067
Faks: 976 1.358067
Faaliyet Konusu: Turizm, ticaret, madencilik.
Agrotekhimpex Co.
Director: Ulziydoo
Address: POB-32, Sukhbaatar District, Ulaanbaatar-32
Tel : 976 1.451642
Faks: 976 1.324604
Faaliyet Konusu: Tanm ürünleri.
Bodi International Co. Ltd.
Executive Director: Bayasgalan
Address: POB-065, Central Palace of Science & Culture,
Ulaanbaatar-13
Tel : 976 1.311971
Faks: 976 1.324604
Faaliyet Konusu: Bankacılık, genel ticaret.
Fortuna Corp.
General Director: Sukhbaatar
Address: POB-0117, dund Gol Street-1, Bayangol District,
Ulaanbaatar-21
Tel : 976 1.367518
Faks: 976 1.367309
Faaliyet Konusu: Ticaret ve hizmetler.
Gutal Co.
General Director: O.Chimedregzen
Address: Chinngis Avenue, Khan-Uul District, Ulaanbaatar-52
Tel : 976 1.342637
Faks: 976 1.343267
Faaliyet Konusu: Ayakkabı imalatı.
Kholog Group
General Director: B.Altanshand
Address: UB-26, lOth block. Peace Avenue, Ulaanbaatar
Tel : 976 1.365836
Faks: 976 1.365836
Faaliyet Konusu: Genel ticaret, otelcilik.
Mongolexport Co.Ltd.
General Director: B.Chimeddamba
Address: Sambuu Str.11, Chingeltey, Ulaanbaatar-38
Tel : 976 1.329234
Faks: 976 1.324848
Faaliyet Konusu: Genel ticaret.
Mongolshevro Co.
Address: Chinngis Avenue 15, Khan-Uul District, Ulaanbaatar
Tel : 976 1.342659
Faks: 976 1.342291
Faaliyet Konusu: Tabakhane
Raznoimpex Co.
General Director: Purevjal
Address: UB-36, Bayangol district, Ulaanbaatar
Tel : 976 1.324301
Faks: 976 1.329901
Faaliyet Konusu: Genel ticaret.
Monsonic Group Co. Ltd.
President: T.Bayarkhuu
Address:UB-11, Sukhbaatar Square-20A, Ulaanbaatar
Tel : 976 1.322982
Faks: 976 1.311871
Faaliyet Konusu: Genel ticaret, imalat, hizmetler.
Nekhii Co. Ltd.
General Director: R.Ganbold
Address: Darkhan City, Darkhan-Uul Province
Tel : 976 99 11 2527
Faks: 976 037 23149
Faaliyet Konusu: Deri.
Tsagaan Shonkhor Holding Ltd.
General Director: Ch.Enkhtaivan
Address: POBox-0608, Sukhbaatar Square 3, Ulaanbaatar-46
Tel : 976 1.322079
Faks: 976 1.326960
Faaliyet Konusu: Genel ticaret, imalat, madencilik.
Ulaanbaatar Impex Co.
General Director: Sharavsambuu
Address: Genden Str., Chingeltey District, Ulaanbaatar-48
Tel : 976 1.331187
Faaliyet Konusu: Gümrük antrepolan.
6. 17. İnşaat Şirketleri
Ulaanbaatar Construction Company
General Director: Jugder
Address: Ulaanbaatar 52
Tel : 976 1.342806
Faks: 976 1.342806
BUK-2 Shareholding Co.
Director: O.Melscho
Address: P.O.Box-64, Ulaanbaatar-52, Mongolia
Tel : 976 1.331713
Barmash Co. Ltd.
Director: Sh.Duujiy
Address: Chinggis Avenue, Khan-Uul District, Ulaanbaatar-36
Tel : 976 1.341774
Faks: 976 1.341774
Mon Inj Bar Co.Ltd.
General Director: G.Bud
Address: Ulaanbaatar 46
Tel : 976 1.327000
Faks: 976 1.325356
Beton Armatür Shareholding Co.
Director: D.Hundgaa
Address: Songino Hairhan District, Post Office-21, Mongolia
Tel : 976 1. 3428-33, 342622,343923
Mongol Toosgo Shareholding Co.
Director: N.Erdenebayar
Address: Ulaanbaatar-25
Tel : 976 1.332291
Gan Khiits Shareholding Co.
Director: M.Davaasuren
Tel : 976 1.332448-332467
Faks: 976 1.332448
Erel Co. Ltd.
Director: B.Erdenebat
Address: P.O.Box-88, Ulaanbaatar-51, Mongolia ^
Tel : 976 1.341714-341737
Barmatingeneering Co.Ltd.
Director: Ya. Olzii
Address: Chingeltei District, Ulaanbaatar
Tel : 976 1.325017
Tsastu Shareholding Co.
Director: J.Monkhdelger
Address: Khan-Uul district, Ulaanbaatar-52
Tel : 976 1.341337
Barmat-Orgoo Co.Ltd.
Director: D.AItangurel
Address: Darkhan Sym, 2 Mongolia
Tel : 976 1.310545
Ceramzit Shareholding Co.
Director: D.Bayarmagnai
Address: Darkhan City
Tel : 976 37 3984-4282
Erdes Hovon Shareholding Co.
Director: B.Chimid-Ochir
Address: C.P.O.Box-815, darkhan City
Tel : 976 37 7392-3550-3332
Cement Shareholding Co.
Director: I.Dorjgotov
Address: P.O.Box-1254, Darkhan City
Tyshig-Uul Shareholding Co.
Director: J.Bayaraa
Address: P.O.Box-252, Darkhan City
Tel : 976 37 4167-4889
Hotolgovi Co. Ltd.
Director: Tsermaa
Address: P.O.Box-152, Hotel City, Selenge Aimag
Gan State Enterprise
Director: Narmandah
Address: Hotol City, Selenge Aimag
Cement Shohoi State Enterprise
Director: Z.Ganbaatar
Address: Saikhan Sum, Selenge Aimag
Chinguelbayantsagaan Co.Ltd.
Director: D.Jadamba
Address: P.O.Box-653
Tel : 976 35 21107-21564
Buteel Co.Ltd.
Director: P.Demchigsuren
Address: Bayantsagaan, Bayan-Ondor, Orkhon Aimag
Tel : 976 35 92211-92210
6.18. Telekomünikasyon Firmaları
DATACOM Co. Ltd.
Director: D.Enkhbat
Address: United Nations St. 49, Ulaanbaatar-210646
Tel : 976 1.312061
Faks: 976 1.320210 E-mail=info a magicnet.mn
MobiCom Co. Ltd.
Director: R.Arvintsogt
Address: P.O.Box-20A, AmarSt.2, Ulaanbaatar-210610
Tel : 976 1.322018
Faks: 976 1.310411 E-mail=arvin a magicnet mn
6.19. Posta Hizmetleri Veren Firmalar
MonCom Co. Ltd.
Director: Ch.Enkhmend
Address: Sukhbaatar Sq. 20A, Room 213, Ulaanbaatar-210610
Tel : 976 1.322982
Faks: 976 1.311871 E-mail:monsonic a magicnet mn
Mongol Shuudan Co. Ltd.
Director: N.Tomorhuu
Address: P.O.Box-1106, Ulaanbaatar-13
Tel : 976 1.320137
Faks: 976 1.310060
Mongol Mark
Director: G.Radnaabazar
Address: P.O.Box-794, Ulaanbaatar-13
Tel : 976 1.360509
Faks: 976 1.314124
6.20. Madencilik Firmaları
Baganuur Shareholding Co.
Director: Balsandorj
Address: Baganuur City
Gazar Holding Co. Ltd.
General Director: E.Batsaikhan
Address: POBox 001, Youth Avenue, Chingeltey District,
Ulaanbaatar-46
Tel : 976 1.311401
Faks: 976 1.383704
Erdes Science & Production Co. Ltd.
Director: M.Damdunsuren
Tel : 976 1.331511
Mongol Alt Corp.
General Director: B.Nyamtaishir
Address: POBox-283, Ulaanbaatar-21
Tel : 976 1.366438
Faks: 976 1.363013
Hailaast Co.Ltd.
Director: B.Natsagdorj
Tel : 976 1.360076-368076
Shoroon Ord Co.Ltd.
Director: N.Bataa
Tel : 976 1.325318
Sharyn Gol Shareholding Co.
Director: Dagvadorj
Address: Sharyn Gol Sym, Darkhan-Uul Aimag
Jargalant
Director: H.Purevnatsag
Address: Songino Hairhan District
Tel : 33-19-98, 33-18-51, 33-11-44
6.21. Turizm Şirketleri
"Juulchin Shareholding" Co. Tourism
Director: B.Delgersuren
Address: Shopping Centre, Chinggis Avenue, Ulaanbaatar-43
Tel : 976 1.320163-210345
Faks: 976 1.320246
Asia Trade Co. Ltd.
Director: Sh. Bat-Erdene
Tel : 976 1.326981
Faks: 976 1.321825
Bal Ko Co.Ltd.
Director: G.Bayart
Tel : 976 1.312357
Faks: 976 1.321582
Bodi Goroos Co. Ltd.
Director: G.Narangerel
Tel : 976 1.324836
Faks: 976 1.321331
Daisoogen Co.Ltd.
Director: Ch. Namchin
Tel : 976 1.358373
Faks: 976 1.358352
Mat Co.Ltd.
Director: N.Bataa
Tel : 976 1.310729'
Faks: 976 1.310917
Miat Tour Co. Ltd.
Director: D.Jargalsaikhan
Faks : 976 1.324992
Mongol Juulvhial OK Co.Ltd.
Director: Ch.Jigmedsanjaa
Tel : 976 1.321312
Faks: 976 1.311441
New TourlntI Co.Ltd.
Director: Ts. Anandbazar
Tel : 976 1.313393
Faks: 976 1.312674
E-mail:nictour a magicnet.men
Nomads Tour Expedition JV
Director: H.Rihgts
Tel : 976 1.328146
Nature Tour Co. Ltd.
Director: J.Enkhbold
Tel : 976 1.312392
Faks: 976 1.311979
Nukht Co. Ltd.
Director: Kh.Khorjav
Tel : 976 1.325417
Faks: 976 1.325630
Tulga Travel Co. Ltd.
Director: Kh. Siizhuu
Tel : 976 1.358314
Faks: 976 1.312292
TNT Int.l Co.Ltd.
Director: D.Tuul
Tel : 976 1.321309
Faks: 976 1.312353
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
"Doing Business in İVİongolia" a guide for Europen Companies,
1996.
Economic Intelligence Unit, Country Report, 1997.
International Financial Statistics Yearbook, June 1997.
The Far East and Australasia 1997.
Board of Foreign Investment of Mongolia, Mongolian Chamber of
Commerce & Industry.
Moğolistan Bilgi Notu - DEİK 1995
İSTANBUL TİCARET ODASI YAYINLARI (1997)*
YAYIN NO,
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
YAYIN ADI
Turkey The Land of Business Opportunities
Yurtiçi Endüstriyel ve Sektörler Fuarlar Takvimi
Calendar of Industrial & Trade Fairs in Turkey
Uluslararası Kuruluşlar Rehberi
Ürdün Ülke Etüdü
Tüketicinin Korunması Tedbirleri
Avrupa Birliği Ülkelerinde Vergi Sistemindeki Teşvik ve İstisnalar
1997 İndirimli Oteller Katalogu
ICOC Makaleler Bibliyografyası
Ukrayna Ülke Profili, Mevzuat ve Türk Girişimcileri
Yurtdışı Fuarlar Katalogu
Türkiye'de Şeker ve Şekerpancan Üretiminde Mevcut Durum:
Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Mısır Ülke Etüdü
İTO Tanıtım Kitapçığı
Arjantin Ülke Profili
Şili Ülke Profili
Sorularla Dış Ticaret Mevzuatı Rehberi
Avrupa Topluluğu Markası
Meksika Ülke Profili
İndirimli Sağlık Kuruluşlan
2634 Sayılı Turizm Teşvik Kanunu ve İlgili Yönetmelikler
İsrail Ülke Etüdü
Japonya Hazır Giyim Piyasası Araştırması
Güç Durumdaki Firmalann Kurtaniması
Güney Afrika Cumhuriyeti Ülke Etüdü
Fransa, Belçika ve Hollanda'daki Türk Girişimcileri
Karadeniz Bölgesinde Yayla Turizminin Geliştirilmesi ve
Çevreye Uyumlu Ahşap Yapılaşma
İTO Üyeleri Tüketici Koruma Taahhütnamesi
Sistemine Giren Firmalar Listesi
İstanbul Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması
Rakamlarla Türkiye Ekonomisi
Figures in Turkey
Türk Tanmında Mercimek ve Pirincin Yeri ve Önemi
Yatınm Destekleri Konusunda Soru ve Cevaplar
Azerbaycan Ülke Profili Mevzuat ve Türk Girişimcileri
istanbul Ticaret Odası Yayın Listesi Devamı (1997)
YAYIN NO35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
YAYIN ADI
Özel Okullann Sorunlan ve Çözüm Önerileri Paneli
Ekonomik Rapor
Kenya Ülke Etüdü
Tunus Ülke Etüdü
Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin İlaç ve Alkollü İçki Sanayilerinde Kullanımı
Senegal Ülke Etüdü
Economic Report
Norveç Ülke Profili
Küresel Bilgi Çağında Eğitim Verimlilik ve İstihdam
İstanbul'un Ekonomik Sosyal Göstergeleri
Social and Economic Indicators of Istanbul
Romanya Ülke Profili, Mevzuat, Türk Girişimcileri ve
Türkiye-Romanya Serbest Ticaret Anlaşması
47
Türkiye'de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin
Yönetim Sorunlan ve Çözüm Önerileri
48
Konut Üretiminde Bölgesel Koşullara Uygun Alternatif
Finansman Sistemleri ve Türkiye
49
Uluslararası Kuruluşlar Rehberi
50
Fas Ülke Etüdü
51
Başanlı İhracatçılar Kitabı
52
İş Dünyası Yerel Adresler Rehberi
53
İşadamlan ve KOBİ Yöneticileri İçin Dünya Seyahat Rehberi
54
Gümrük Birliği Sürecinde Türk Otomotiv ve
Yan Sanayinin Rekabet Gücü
55
Avrupa Birliği Akdeniz Bölgesi İlişkileri ve
Serbest Ticaret Alanı Oluşumu
56
Türkiye'nin Doğal Kaynaklan Rehberi
57
Nijerya Ülke Etüdü
* Kasım ayı itibariyle.