1.Ünite - Fen Okulu

1.
Ünite
A. BES‹NLER VE DENGEL‹ BESLENME
1- Resimdeki çocuklar çok ifltahl› bir
flekilde yemek yiyorlar. Günde kaç ö¤ün
yemek yemeliyiz? Niçin?
2- Uzun süre yemek
yemezsek kendimizi nas›l
hissederiz?
3- Resimdeki çocuklar niçin çeflitli
yiyecekler yiyor? Büyümek için yaln›z tek
çeflit yiyecekle beslenmek yeterli midir?
Neden?
4- Resimdeki çocuklar dikkatli bir
flekilde sebze ve meyve y›k›yorlar.
Y›kamadan yenen çi¤ sebze ve
meyvelerin sa¤l›¤›m›za olumsuz etkileri
nelerdir?
16
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim
1. Canl›lar Neden Beslenir?
Merak Ediyorum
1. Koflabilmek, yürüyebilmek, oyun oynayabilmek için gerekli enerjiyi
nereden buluyoruz?
2. Ne zaman ö¤retmenimle ayn› boya gelece¤im?
3. ‹nsanlar ilk ça¤larda nas›l beslenirlerdi?
Geçen y›l canl›lar›, cans›zlardan ay›ran özelliklerden birinin
de büyümek oldu¤unu ö¤rendik. Bildi¤iniz gibi canl›lar büyürler
ve geliflirler. Size göre canl›lar büyümek için nelere gereksinim
duyarlar?
Hadi, gelin canl›lar dünyas›nda k›sa bir gezinti yapal›m.
Baz› hayvanlar do¤duklar›nda çok küçüktürler, ama
büyüdüklerinde kocaman olurlar. Yavru panda do¤du¤unda bir muzdan daha hafiftir. Büyüdü¤ünde ise
160 kg civar›nda olur. Bu kadar çok büyümesinin sebebi
ne olabilir? Mavi balinalar yeryüzündeki en büyük
hayvanlard›r. Büyüdüklerinde boylar› yaklafl›k 30 metre olur.
Onlar›n bu boyuta gelmelerinin
sebebi nedir?
Peki ya biz insanlar! Do¤du¤umuzda yaklafl›k 3 kg, 10 yafl›nda 30-35 kg, 15 yafl›nda
40-45 kg oluruz. Görüldü¤ü gibi canl›lar, dünyaya
geldikleri gibi kalmaz, büyürler. Canl›lar büyüyebilmek için
beslenirler. Yenilen besinlerin bir k›sm› canl›lar›n yap›s›na kat›l›r. Böylece kaslar
ve kemikler geliflir. Bunun sonucunda da büyüme gerçekleflir. Yedi¤imiz besinlerin
bir k›sm› büyümeyi sa¤l›yorsa kalan k›sm› ne ifle yarar?
17
1. Ünite
Sinek kuflu gibi baz› kufllar bir günde
kendi a¤›rl›klar›n›n yar›s›ndan fazla
yiyecek tüketir. Buna ra¤men çok
büyüyemezler.
‹nsanlar da belirli bir yafla ulaflt›klar›nda büyümelerini tamamlarlar.
O hâlde canl›lar, yaln›z büyümek için beslenmezler.
Bir günde üç ö¤ün yemek yeriz. Çünkü hepimizin bir günde belirli miktarda
enerjiye gereksinimi vard›r.
Her gün pek çok etkinlikte bulunuruz. Koflar›z, yürürüz, ders çal›fl›r›z, bisiklete
bineriz, çeflitli oyunlar oynar›z. Bunlar› yaparken enerji harcar›z. Nefes al›p verirken,
dinlenirken, düflünürken, hatta uyurken bile enerji kullan›r›z.
Di¤er canl›lar da t›pk› bizim gibi yaflamsal faaliyetlerini yerine getirmek için
enerji harcar. Bu enerji besinlerden sa¤lan›r.
Görüldü¤ü gibi canl›lar yaflamlar›n› sürdürebilmek için beslenmek zorundad›r.
Yak›t› biten bir araba çal›flmaz. Canl›lar da beslenemediklerinde yaflayamazlar.
Peki besinlerimizi nereden sa¤lar›z?
Besinlerimizi hayvanlardan ve bitkilerden elde ederiz. Et, süt, yumurta
gibi besinler hayvansal kaynakl›d›r. Meyve ve sebzeler de bitkisel
S: 11
kaynakl› besinlerdir. Bu grupland›rmada besinlerin kaynaklar› temel
E: 1
al›nm›flt›r. Acaba besinleri baflka özelliklerine göre de grupland›rabilir
miyiz?
Bunu cevaplayabilmek için besin içeriklerini bilmemiz gerekir. Canl›l›¤›m›z›
sürdürmemizi sa¤layan besinler neler içerir?
Kahvalt›da peynir, zeytin, ekmek yeriz;
yan›nda süt veya çay içeriz. Hepsinin tad›
de¤ifliktir. Farkl› tatlar besinlerin içerdikleri
çeflitli maddelerden kaynaklan›r. Herbirinin
içinde bize enerji veren, yaralar› iyilefltiren,
vücudumuzu güçlendiren de¤iflik maddeler bulunur.
18
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim
2. Besin ‹çerikleri ve Görevleri
Merak Ediyorum
1. Hangi besinleri yersek daha sa¤l›kl› büyürüz?
2. Bize enerji veren besinler hangileridir?
3. Güçlü olmak için neler yemeliyiz?
4. Özellikle k›fl aylar›nda annelerimiz portakal ve mandalina yememiz
konusunda neden ›srar ederler?
5. S›cak günlerde daha çok su içeriz, bunun sebebi ne olabilir?
Besinler, canl›lar için çok önemlidir. Bu sebeple bilim insanlar› besinlerin
içeri¤inin neler oldu¤unu merak etmifllerdir. Bu konuda çeflitli çal›flmalar yaparak
besinlerin içerdi¤i maddeleri bulmufllard›r. Günümüzde, tüketti¤imiz tüm besinlerin
neler içerdi¤i bilinmektedir.
1.
ETK‹NL‹K
Besin ‹çeriklerini Keflfedelim
Bu etkinli¤in sonunda, de¤iflik besinlerde farkl›
maddelerin bulundu¤unu ö¤renmifl olaca¤›z.
Bafllamak ‹çin
Hafllanm›fl yumurta ak›, ekmek, patates, ceviz, süt,
lügol, biüret veya nitrik asit, k⤛t, defter, kalem, damlal›k,
2 adet deney tüpü
Birlikte Yapal›m
• S›n›f›m›zda befler kiflilik üç grup olufltural›m.
• Her grupta tüm besinlerden bulunmas›na dikkat edelim.
• Grubumuzdaki her bir besini üç parçaya bölelim. Bu parçalardan birer
tane alarak birbirinin ayn›s› olan üç besin grubu olufltural›m.
• Birinci gruptaki besinlerin üzerine lügol damlatal›m.
• ‹kinci gruptaki besinlerin üzerine biüret veya nitrik asit damlatal›m.
Her iki ifllemdeki renk de¤iflimini gözlemleyelim, not alal›m.
• ‹ki deney tüpüne 8-10 damla süt koyal›m. Tüplerden birine birkaç damla
lügol, di¤erine biüret ya da nitrik asit ekleyelim. Renk de¤iflimini
gözlemleyerek not alal›m.
• Üçüncü gruptaki besinleri k⤛da sürelim. K⤛da birkaç damla süt
damlatal›m. K⤛d› fleffaflaflt›ran besinlerin neler oldu¤unu not
edelim.
Ne Oldu ?
1. Lügol damlatt›¤›m›zda hangi besinler maviye dönüfltü?
2. Nitrik asit damlatt›¤›m›zda hangi besinler sar›ya dönüfltü?
3. Hangi besinler k⤛d› fleffaflaflt›rd›?
Neler Ö¤rendik ?
...............................................................................................................................
19
1. Ünite
Yiyecekler birden fazla besin maddesi içerebilir. Ancak içeri¤inde en çok
hangi besin maddesi bulunuyorsa o grupta yer al›r. Besinleri içeriklerine göre
karbonhidratlar, proteinler, ya¤lar, vitaminler, su ve mineraller olarak grupland›r›r›z.
2.1. Karbonhidratlar
Gün boyunca çeflitli besinler tüketiriz. Bunlar›n bir
k›sm› bize enerji verir. Makarna, pilav, ekmek gibi besinler
enerji sa¤lar ve bol miktarda karbonhidrat içerir. Karbonhidratlar
temel besin maddelerimizdendir. Ayn› zamanda vücudumuzun as›l
enerji kayna¤›d›r. Bunlar vücudumuzda k›sa sürede enerjiye dönüflür.
Özellikle bitkisel g›dalar karbonhidrat bak›m›ndan zengindir. Bu¤day,
m›s›r, pirinç, arpa, yulaf, patates, fleker kam›fl› bol miktarda
karbonhidrat içerir. Bal, süt ve meyve çeflitleri de karbonhidrat
aç›s›ndan zengindir. Birçok meyve ve sebzede,
kepekli ekmekte, yulaf gibi besin
maddelerinde bulunan lif de karbonhidratt›r.
Lifli besinler sindirimi kolaylaflt›r›r.
2.2. Proteinler
Okula ilk bafllad›¤›m›z anla flu andaki
boyumuz ve kilomuz ne kadar farkl›, de¤il mi?
Eski foto¤raflar›m›za bakt›¤›m›zda bu de¤iflikli¤in ne
kadar belirgin oldu¤unu görürüz. Her y›l boyumuz biraz
daha uzar, kütlemiz de artar.
Zaman zaman da düfler; elimizi, kolumuzu yaralar›z. Ama
yaralar›m›z k›sa sürede iyileflir. Bütün bunlar› vücudumuzda yap›c› ve
onar›c› olarak görev yapan proteinler gerçeklefltirir. Büyüme, geliflme,
yaralar›n iyileflmesi, vücudun mikroplara karfl› direnci için proteinlere
gereksinim vard›r.
Et, süt, peynir, yo¤urt, yumurta ve bal›k protein bak›m›ndan
zengin hayvansal besinlerdir.Tah›llar (bu¤day, arpa, çavdar,
yulaf vb.), baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek, bezelye
vb.) ve kuru yemifllerde de bol miktarda protein bulunur.
Bunlar› Biliyor musunuz?
Büyüme ve geliflme döneminde yeterince protein al›nmazsa
büyüme yavafllar, hatta durabilir. Proteinler zekâm›z›n gelifliminde
de çok etkili olur.
20
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim
2.3. Ya¤lar
Vücudumuzun gereksinim duydu¤u enerjiyi ilk önce
karbonhidratlardan sa¤lar›z. Ama fazla enerji gerektiren
ifller yapt›¤›m›zda karbonhidratlardan ald›¤›m›z enerji yetersiz
kal›r. Uzun süre aç kald›¤›m›zda da enerjimiz azal›r. Bu gibi
durumlarda gereksinim duydu¤umuz enerjiyi di¤er bir enerji
kayna¤› olan ya¤lardan sa¤lar›z. Ya¤lar, bitki ve hayvanlardan
elde edilir. Zeytin, ayçiçe¤i, m›s›r, yer f›st›¤›, susam ve soya bitkileri
ya¤ bak›m›ndan çok zengindir. Ya¤ gereksinimimizin ço¤unu bu
bitkilerden karfl›lar›z. Bunlardan baflka ceviz, badem, kabak
çekirde¤i, f›nd›k bol miktarda ya¤ içerir.
Bal›k, süt, peynir, tereya¤›,
kaymak, et ve et ürünleri ya¤
bak›m›ndan zengin hayvansal
besinlerdir.
2.4. Vitaminler
Gün içinde bol bol taze meyve ve sebze tüketiriz. Bunlar sa¤l›¤›m›z aç›s›ndan
önemli rolü olan vitaminleri bol miktarda içerir. Vitaminler, vücudumuzda
düzenleyici olarak görev yapar. Vücudumuzu hastal›klardan
korur. Büyüme ve geliflmemizde di¤er besinlerle birlikte
rol oynar. Sa¤l›kl› yaflam›n vazgeçilmez bir parças› olan
vitaminlerin pek çok çeflidi bulunur.
Bunlar› Biliyor musunuz?
Ya¤lar, karbonhidratlardan daha fazla enerji içerir. Çok fazla
ya¤l› besinler yedi¤imizde vücudumuz bunlar› depolar.
21
1. Ünite
Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapan vitamin çeflitleri afla¤›da
gösterilmifltir.
B
A
C
V‹TAM‹NLER
K
E
D
Vitaminler kendilerini tan›t›yorlar.
Merhaba!
Ben A vitaminiyim.
Benim bulundu¤um besinlerden
her gün belirli miktarda yemelisiniz ve
içmelisiniz.
Yumurta, süt, karaci¤er, böbrek,
bu¤day, mantar, baklagiller, taze
fasulye, domates, kereviz, havuç,
avokado, f›st›k, cevizde bulunurum.
Merhaba!
Biz B vitaminleriyiz.
Tah›l, tah›l ürünleri, yumurta, süt
ve süt ürünleri (peynir, yo¤urt vb.),
k›rm›z› et ve sebzelerin ço¤unda
bulunuruz. Bizim bulundu¤umuz
besinlerden belirli miktarda yemelisiniz ve içmelisiniz.
22
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim
Merhaba!
Ben C vitaminiyim.
Turunçgiller (portakal, limon, mandalina vb.), domates, çilek, maydanoz,
lahana, patates, kuflburnu, bö¤ürtlen
ve koyu yeflil yaprakl› sebzelerde bolca
bulunurum. Benim bulundu¤um besinleri de bolca yemelisiniz ve içmelisiniz.
Merhaba!
Ben D vitaminiyim.
Özellikle çocuklar büyümek için benim
bulundu¤um yiyecekleri bolca yemeli ve
içmelidir. Büyümenizi sa¤layabilmek için
günefl ›fl›¤›na gereksinim duyar›m.
Süt, yumurta, bal›k, bal›k ya¤›, tereya¤›,
sebzeler, karaci¤er ve peynirde bol miktarda bulunurum.
Merhaba!
Ben E vitaminiyim.
Benim bulundu¤um besinleri de
yemeyi unutmaman›z gerekir.
Tah›l, tah›l ürünleri, yumurta, süt
ve süt ürünleri, k›rm›z› et ve sebzelerin
ço¤unda bulunurum.
Merhaba!
Ben K vitaminiyim.
Ben de vücudunuz için gerekliyim.
K›rm›z› et, yeflil sebzeler, domates, karaci¤er, m›s›r, muz, fleftali, çilek ve pirinçte
bulunurum.
S: 12
E: 2-3
23
1. Ünite
2.5. Su
SU
Evde bulunan bitkileri sulamay› unutursak yapraklar›n›n
canl›l›klar›n› kaybetti¤ini görürüz. Bir süre sonra ise bitkiler kurumaya bafllar. Ayn› flekilde di¤er canl›lar da belli bir süre susuz
kal›rsa yaflamlar› tehlikeye girer. Canl›lar›n yaflamsal faaliyetlerini
sürdürmesinde suyun büyük bir önemi vard›r. Vücudumuzun
yaklafl›k % 70’i sudur. Su, vücudumuzda düzenleyici olarak
görev yapar. Su gereksinimimizi öncelikle su içerek karfl›lar›z.
Bunun yan› s›ra yedi¤imiz bütün besinlerde, özelliklede meyve
ve sebzelerde de bir miktar su vard›r.
2.6. Mineraller
Vücudumuzda düzenleyici olarak görev
yaparlar. Mineralleri yedi¤imiz yiyecek ve
içeceklerle al›r›z.
Besinleri vücudumuzda yapt›klar› ifllere göre grupland›rd›k. fiimdi de bunu
tablo hâlinde gösterelim.
Besin Çeflitleri
Öncelikli Görevleri
Karbonhidratlar
Enerji verici
Proteinler
Yap›c› ve onar›c›
Ya¤lar
Enerji verici
Vitaminler
Düzenleyici
Su ve minareller
Düzenleyici
Bunlar› Biliyor musunuz?
K vitamini vücudumuzda bulunan mikroskobik canl›lar
taraf›ndan da üretilir.
24
S: 13
E: 4
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim
3. Dengeli ve Sa¤l›kl› Beslenme
Merak Ediyorum
1. Çok yemek yiyen sa¤l›kl› olur mu?
2. Niçin düzenli beslenmeliyiz?
Bugün Ne Yiyelim?
Ahmet ve Selma ayn› s›n›fta okuyan iki yak›n
arkadaflt›. Her sabah buluflup okula beraber
giderlerdi. Çok iyi anlafl›yorlard›. Ama aralar›nda
önemli bir farkl›l›k vard›. Selma sabahlar› evden
ç›kmadan önce kahvalt› ederdi. Kahvalt›s›nda
yumurta, peynir, reçel, zeytin yer; süt veya çay
içerdi. Okula giderken ald›¤› elmay› da teneffüste
yerdi. Oysa Ahmet kahvalt› yapmaz, annesinin okulda
yemesi için haz›rlad›¤› yiyecekleri de yemezdi. Bunun yerine hamburger, pizza,
patates k›zartmas› gibi haz›r yiyecekleri tercih ederdi.
25
1. Ünite
Akflamlar› da evdeki yemeklerden yemek
istemez, annesinden sandviç gibi yiyecekler
ister, bol bol, asitli içecek tüketirdi.
Bir gün okul yolunda, Selma, Ahmet’e
neden kahvalt› etmedi¤ini sordu. Ahmet
sabahlar› can›n›n bir fley yemek
istemedi¤ini ve kahvalt›daki yiyecekleri
sevmedi¤ini söyledi. Bir süre kimin hakl›
oldu¤u konusunda tart›flt›lar. En sonunda
ö¤retmenlerine sormaya karar verdiler.
Size göre Ahmet ve Selma’dan hangisi sa¤l›kl› besleniyor?
Nas›l böyle bir sonuca ulaflt›n›z?
Hadi gelin, nas›l sa¤l›kl› beslenebilece¤imizi ö¤renip
Ahmet ve Selma’ ya yard›m edelim.
K⤛t veya kartona çeflitli besinler çizelim. Kahvalt›,
ö¤le ve akflam yemekleri için farkl› ö¤ünler haz›rlayal›m.
Haz›rlad›¤›m›z ö¤ünler hangi besinleri içermektedir? Niçin
bunlar› tercih ettiniz?
Tüm yiyecek ve içecekler tek bafllar›na vücudumuz için gerekli bütün
maddeleri içermezler. Bu nedenle yiyecekleri grupland›rmal› ve bu
do¤rultuda beslenmeliyiz.
Grupland›rd›¤›m›z besinlerden her gün belirli
miktarlarda yememiz gerekir. Böylece
yaflam›m›z› sa¤l›kl› bir biçimde
sürdürmüfl oluruz. Bir günde
bu çeflitlerden ne kadar
tüketmemiz gerekir?
26
S: 15-16
E: 7-8
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim
Günlük örnek yemek listesi yapal›m
Ö¤le
Sabah
• Bir yumurta ya da iki
kibrit kutusu
büyüklü¤ünde
peynir
• Befl on zeytin ya da
bir kafl›k reçel
• Birkaç dilim ekmek
• Bir bardak süt
• Bir portakal ya da
domates
• Kuru baklagil yeme¤i
ya da etli bir yemek
veya bal›k
• Pilav ya da makarna
• Salata ya da cac›k
• Sütlaç veya puding
Akflam
• Çorba ya da etli
sebze yeme¤i
• Pilav
• Salata, meyve ya
da yo¤urt
Vücudumuzun sa¤l›kl› çal›flabilmesi için günlük enerji gereksinimimizi
karfl›layacak kadar besin tüketmeliyiz. Bununla birlikte vücudumuzun yap›m,
onar›m maddelerine ve düzenleyicilere de gereksinimi oldu¤unu biliyoruz. O
hâlde her ö¤ünde de¤iflik besin maddelerinden belirli miktarlarda yemeliyiz.
Böylece hem enerji gereksinmemizi hem vücudun di¤er iflleri için gerekli maddeleri
alm›fl oluruz. Buna yeterli ve dengeli beslenme deriz. Dengeli beslenmeye diyet
ad›n› veririz. Dengeli beslenmek için vitamin ve minerallerin az miktarda;
karbonhidrat, protein ve ya¤lar›n ise daha fazla al›nmas› gerekir. Ayr›ca günlük
su gereksinimimizin karfl›lanmas› için 8 bardak su içmeliyiz.
E¤er bir ya da birden fazla besin maddesi eksik olursa vücudumuz sa¤l›kl›
çal›flamaz. Sa¤l›kl› ve dengeli beslenme, do¤ru miktarlarda ve ayn› zamanda
zararl› maddelerden uzak yiyeceklerle sa¤lan›r.
H›zla büyüdü¤ünüz için vücudunuzun protein ve karbonhidratlara gereksinimi yetiflkinlerden daha fazlad›r. Bu yüzden yeteri kadar beslenmemiz gerekir.
Bu yafllarda edinece¤imiz beslenme al›flkanl›¤›m›z gelecekte sa¤l›¤›m›z›
etkileyecektir.
S: 17
E: 9
Bunlar› Biliyor musunuz?
Bebekler en az alt› ay boyunca anne sütü ile beslenmelidir.
Anne sütü bebe¤in tüm besin gereksinimini karfl›lar.
27
1. Ünite
4. Besin ve Teknoloji
Merak Ediyorum
1. Beslenirken haz›r g›dalar› m› yoksa evde
yap›lan g›dalar› m› tercih edersiniz? Neden?
2. Besin paketlerinin üzerinde yer alan son kullanma tarihi önemli midir? Niçin?
3. Y›llar sonra beslenmemizi besin tabletleriyle gerçeklefltirebilir miyiz? Bu konu
hakk›ndaki düflünceleriniz nelerdir?
Teknolojinin geliflmesi ile yedi¤imiz
içti¤imiz g›da çeflitleri art›fl göstermifltir. Son y›llarda meyveli yo¤urt,
flekerleme, puding, haz›r çorba,
ketçap, mayonez gibi yiyeceklerle
dondurulmufl g›dalar hayat›m›za
girmifltir. Teknoloji ilerledikçe g›da
maddelerine koruyucu, renklendirici, tatland›r›c› gibi katk› maddeleri eklenmektedir. Bu
yolla g›dalar daha cazip hâle gelmekte,
çocuklar›n ve gençlerin ilgisini çekmektedir.
Ancak bu katk› maddeleri g›dalar›n do¤al
hâlini bozabilir. Çeflitli sa¤l›k sorunlar›n›n ortaya
ç›kmas›na sebep olabilir. Bu maddeler yüzünden kanser gibi hastal›klarla bile karfl›laflabiliriz. E¤er katk›
maddeleri uluslararas› standartlarda belirlenen miktarlarda kullan›lmazsa sa¤l›k
sorunlar› oluflur. Bu yüzden g›da sektöründeki üreticilerin g›da yap›m›nda özenli
ve dikkatli olmas› gerekir. Üreticiler gibi biz tüketiciler de baz› noktalara dikkat
etmeliyiz.
Al›flverifl s›ras›nda öncelikle, paket üzerinde bulunan g›da içerikleri ile ilgili
aç›klamalar› okumal›y›z. Paketler üzerinde bulunan son kullanma tarihine de
bakmal›y›z. Bu tarih geçmiflse ürünü almay›p sat›c›y› uyarmal›y›z. Çünkü bu ürünler
tazeli¤ini yitirmifl, bozulmufltur. Bunlar›n yenilmesi besin zehirlenmesi gibi çeflitli
hastal›klar›n ortaya ç›kmas›na neden olur. Ayr›ca ürün üzerinde Tar›m Bakanl›¤›n›n
izninin olup olmad›¤›n› kontrol etmeliyiz. Ürünün kalitesini gösteren Türk Standartlar›
Enstitüsünün iflaretini (
) aramam›z da yarar›m›za olacakt›r.
28
Vücudumuz Bilmecesini Çözelim
4.1. Taze Besin, Sa¤l›kl› Yaflam
Resimdeki kifli, domates sat›n almak istiyor. Önce domatesi gözleriyle
kontrol ediyor. Sonra sa¤lam olup olmad›¤›na bakmak için domatesi eline
al›yor. Sertli¤ini kontrol ediyor. Ezik ve çürümüfl domatesler tercih edilmemelidir.
Çünkü bu özellikler domatesin bozuldu¤unu gösterir. Ald›¤›m›z meyve ve
sebzeler solgun olmamal›, canl› ve diri görünmelidir.
Biz de yemeden önce yiyeceklerimizi kontrol ederiz. Bunun için gözlerimizi,
ellerimizi ve burnumuzu kullan›r›z. Yiyece¤in yenilip yenilmeyece¤ine bu
denetlemeden sonra karar veririz. Yiyecek daha sonra a¤›zda dudaklar, dil
ve difller yoluyla yenilebilirlik bak›m›ndan kontrol edilir.
Yukar›da da görüldü¤ü gibi meyve ve sebzeleri tüketirken
baz› noktalara dikkat ederiz. Öncelikle meyve ve sebzelerin
do¤al hâliyle tüketilmesine gayret edilmelidir. Bunun yan›nda
temizli¤ine ve tazeli¤ine de bak›lmal›d›r. Meyve ve sebzeler,
yenmeden önce iyice y›kanmal›d›r. Yaprakl› sebzelerin
yapraklar›n› tek tek y›kamak gerekir. E¤er y›kamazsak çeflitli
mikroplar besinlerle birlikte vücudumuza girer. Bu da birçok
hastal›¤a sebep olur.
Ne Olmak ‹stiyorum?
G›da Mühendisli¤i
Ülkemizde son y›llarda geliflme gösteren mesleklerden biri de g›da mühendisli¤idir.
G›da mühendisleri, g›dalar›n ifllenmesinde, paketlenmesinde, pazarlanmas›nda,
yeni g›dalar›n üretilmesinde araflt›rma ve denetim görevi al›r. Bu alanla u¤raflanlar,
beslenme de¤eri yüksek besin üretmek için çal›fl›rlar. Ayn› zamanda g›dalar›n
nas›l ifllenmesi gerekti¤i üzerinde dururlar. G›da maddelerini de¤erlendirmek ve
savurganl›¤› önlemek de görevleri aras›nda yer al›r. G›da mühendisleri g›da
çeflitlili¤ini art›rmak için u¤rafl verirler.
Kendimizi De¤erlendirelim
1. Protein içeren besinleri hiç yemedi¤inizi düflünün. Bu durumda neler olur?
2. Yaflamsal faaliyetlerimizi gerçeklefltirmek için enerjiye gereksinimimiz
vard›r. Bunun için karbonhidrat ve ya¤ içeren besinler yeriz. Peki vitamin,
mineral içeren besinleri niçin yeriz?
3. Kahvalt›da yumurta, peynir, zeytin, domates, ekmek yiyen bir insan hangi
vitamin çeflitlerini alm›fl olur?
4. Günlük hayat›m›zda “Diyet yap›yorum.” diyen pek çok kifli ile karfl›lafl›r›z. Bu
kifliler sizce diyet sözcü¤ünü hangi anlamda kullan›yorlar?
5. Eskimolar kutuplarda yaflar. Kutuplarda besin çeflitlili¤i oldukça azd›r. Sizce
eskimolar dengeli ve sa¤l›kl› beslenmek için gerekli olan besin maddelerini
alabiliyorlar m›? Neden?
29