erzurum ve artvin illerinde tespit edilen bazı liken

X. ULUSAL EKOLOJİ VE ÇEVRE KONGRESİ
04-07 EKİM 2011, Çanakkale
ERZURUMVEARTVİNİLLERİNDETESPİTEDİLENBAZILİKENTÜRLERİNİN
SİTOGENETİKVEOKSİDATİFETKİLERİNİNARAŞTIRILMASI
ElanurAydınveHasanTürkez
AtatürkÜniversitesi,FenFakültesi,BiyolojiBölümü,Erzurum
Likenler, mantarlar ve alglerin birlikteliğinden oluşan simbiyotik
organizmalardır. Bu organizmalar, ülkemizde oldukça yaygın olarak bulunmaktadır.
Pek çok liken türü yüzyıllar boyunca tıbbi amaçlı olarak kullanıldığı ve tüberküloz,
hemoroid,ülser,dizanterivekansergibipekçokhastalığıntedavisindeetkilioldukları
rapor edilmiştir. Güvenilirlik değerlendirmeleri sonrasında, çeşitli likenlerin doğal
ilaçlarınkolayeldeedilebilenkaynaklarıolduklarıvebunlarınbirgıdadesteğiolarak
ya da ilaç sanayisinde kullanılabileceği belirtilmiştir. Ancak, günümüze kadar çoğu
liken türünün yapısı veya biyolojik rolü tam olarak açıklanamamıştır. Bu nedenle,
mevcut çalışmada, kültürleri yapılmış insan kan hücrelerinde (n=5) yedi farklı liken
türü (Bryoria capillaris, Peltigera rufescens, Xanthoria elegans, Cetraria chlorophylla,
Physciaaipolia,DermatocarponintestiniformeandAspiciliacalcarea)suluekstrelerinin
genetik ve oksidatif etkilerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Bütün liken türleri
Ağustos 2010 döneminde Erzurum ve Artvin (Türkiye) illerinden toplandı. Farklı
konsantrasyonlardalikenekstrelerikültürtüplerineilaveedildi.Genotoksiketkilerin
değerlendirilmesi için Kromozom aberasyonları (KA) ve Mikroçekirdek (MÇ) testleri
kullanıldı. İlaveten, oksidatif etkileri saptamak için de biyokimyasal parametreler
(Toplam antioksidan kapasite [TAK] ve Toplam oksidatif durum[TOD])
değerlendirildi.Invitrotestsistemlerimizde,insanlenfositleriüzerinetestedilentüm
likentürlerininnon‐mutajenikolduğugözlendi.Üstelikbuekstrelerkültürlereeklenen
likenlerintürünevedozunabağlıolarakantioksidanaktivitegösterdi.Diğertaraftan,
ekstreler 1000 mg/L ve üzerindeki konsantrasyonlarında oksidatif strese yol açarak
kültürlerin üreme koşullarını olumsuz etkiledi. Sonuç olarak, mevcut çalışmada non‐
mutajenik ve antioksidan özelliklere sahip olan bu likenler terapötiklerin yeni bir
kaynağıolarakönerilmektedirler.
Anahtar Sözcükler: Artvin, Erzurum, İnsan Lenfositleri, In Vitro, Kromozom
AberasyonTesti,Liken,MikroçekirdekTesti,OksidatifDurum
376